Mag. DAN. BOETHIO, PHILOSOPHIE GRZEC. usu HODIERNO. DISSERTATIO, GUSTAV US W1LH. ÖHMAN, PR/ESIDE. UPSALl^, MAJ. D. XIX. DECEMBRIS. MDCCXGL D. D.

Transkript

1 D. D. DISSERTATIO, DE usu PHILOSOPHIE GRZEC. HODIERNO. 7 QUAM ADPROBAKTE FACULT. Ρ Η IL, VPS. PR/ESIDE Mag. DAN. BOETHIO, ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD. PUBLIGO EXA MINI MODESTE SUBJIC1T GUSTAV US W1LH. ÖHMAN, DALEKARLUS, IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XIX. DECEMBRIS. MDCCXGL UPSALl^, LITTERtS VIDUJE DIRECT. JOHAN EDMAN.

2 BRUKS-PATRONEN HÖGÅDLE HERR γ Αττνηsr-w samt % 17t HÖGADLA FRUN, ÄWI AI Född NYBERG, rjm. 3 MINE HULDASTE FÖRÄLDRAR! ] Intagen af den vördnadsfulla och tack/amma kanfla, fom Eder ömma omvårdnad[ om mitt väl lifvat, vägar jag tillegna Eder denna förfla fruckt af Eder möda. 1genkänn en i desfa rader det hjerta, Εdr a vi/a rad, Ad/?τ får mig lyckliga efterdåmen dannat; det är under detta tillfredsftällande hopp jag anfer mig högft förbunden att altid framhärda MINE HULDASTE FÖRÄLDRARS Lydigfle Jon GUSTAF WILH. OHMAN»

3 DE USU PHILOSOPHIE GRECE HODIERNO.. i. In ea, quae undique nobis adfulget, fcientiarum bonarumque artium luce, nonnulli dubirandi ienc anfam, an operae fa&uri iinr pretium, qui hac noftra setate ftudium collocarc fatagunr, in eruendis Sc examinandis anriquis fapientiae & fcientiae monumentis, qux ad nos pervenerunt. Negare qui dem non posfunt, ab antiquis, ingenii fcientiaeque cultura iniignioribus, populis provenisfe primas fcintibulas, quarum ope accenium fuit lumen, de quo nobis jam congratulari folemus. Fatentur iraque, fuisfe tempus, quo antiquae litteraturae Au dio unice excitari & erudiri potuit ingenium liumanum8 primasque, e fapiemia Graecorum Romanorumque revivifcenre, illi accesfisfe vires, quibus communem medio, quaerere ίο- ut dicitur, aevo foporem excutere, ignorantiae Sc praejudiciorum ju gum frangere valueric. Sed Audia, quae hominibus in hoc primo fanae rationis Sc fcientiarum crepufculo profuere, jam minoris fieri, immo, fine omni in litteras redundaruro detrimenco, omnino negligi pos«fe putanc, poilquam recentioris aevi homines rot impendisfe videntur vigilias in evolvendis antiquae eruditionis fcientiae thefauris, ömneque illad, quod verum Sc hu man is ufibus aprinn, in illis delituit, in lucem protraxerunt, difciplinisque, quas nobis tradiderunf, ita infperferunt, ut expedita noftri sevi hominibus, qui fapientiae ftuders volunt, pareat via, omnia, quae in unaquaque re A 2 per-

4 , : F ' "Γ 4 De uju Philofopb'ia perquifitionibus humanis obvia funt, feiendi, quamvis minus anxie quaerant, quis eadem primus in luccm protraxerit, & quamvis omnia Veterum ad Sciemiam formandam & exornandarn conamina oblivioni rraderenrur. Neque nos ii Turnus, qui tantiim ftatuimus antiquae litteraturae & philofophiae pretium, ut folidae Tcienriae laudem i Iiis denegaremus, qui aniam cogirandi verumque a falfo ditcernendi a pofterioris aevi philoiophis u- nice habuiste videnrur, dummodo ea, quae Tcire ie putant, Tolidis & in rerum natura fundatis rationibus propria meditatione fulterint; nam au&oritatibus non argumentis pugnare maturiori Philofophiae israti convenire null'o modo potefo Concedere quoque posfumus, nullam fere nobis in antiquoruni Tcriptis datam vel ad veritatem perveniendi vel errandi anfam a recentioribus hominibtis ita negle ham fuiste, ut quid novi, alieujus faltem momenti, ad limites feientioe hodiernae extendendos ex i Iiis hauriendi fpem alere pofimus. Nihilotamen minus longiusj quam par eft, interdum progredi antiquae Tapientiae contemrum exiftimamus, dum eadem nullius utus nobis amplius Ted (ine omni veroe Tapientiee detrimento oblivioni rradenda habetur. His permoti, vires periclitari voluimus noffras, in ditcurienda quaeilio«ne, quoe pasfim moveri folet de ufu Philofophiae Graecae hodierno, & momenta, qua? ad illius ftudium Tuturis philoiophis commendandum faeere nobis vita Tunt,, mitiori Tuae ß. L. cenfurae fubmittere.. II. Noftrae aetati virio vertere nolumus, quod pauciores, quam faecula π&ίλινγενεο"η litterarum viciniora, habe re videatur graece larineque do&os, qui emortuis his lin guls operam & vigilias impendunt, IpTe enim Tcientiarum

5 Gide# Ho dia i no. 5 rum flatus, grace & krine eruditum ac folide dc&um ea tempeftate fynonyma fecerunt. Ea vero, qua jam vivimus tempora, viam ad (olidam in omni fere fcienriarum parte perveniendi a lingvarum antiquarum cognitione magis magisque fepararunt. Tantum vero abeft, ut Philo logie Audio iuum exinde denegerur pretium, ut contendere audeamus, idem, hoc noaro tempore, eorum inge nio, qui hoc peculiare fuum esfe voluerunt negotium, magna & prateritis faculis vix exfpeciata cepisfe incrementa. Nulli praterea dubitamus, quin omnes, qui elegantioribus litreris operam navant, perfvafum Abi habeant, magno Abi ad apte & ornate dicendum atque ad animos Eloquentia & Foefeos nativa dulcedine commovendos, futurum esfe adjumento, Graca Latinaque exemplaria diurna noiturnaque verfasfe manu: quamvis his rivulis fuos irrigare horros minori, quam forfan par ea, Audio contendere videantur noflri avi homines. Di tionem enim Oratorum Poétarurnque, quos eximios tulit Gracia Romaque, familiärem Abi reddidisfemultum juvare ad hodiernas ditandas linguas nova venuaare, negari non potefl 3 nec orrme, quod in hodiernam eloquenriam & Poefin ex his fontibus derivari potea, emolumentum, adhuc ita exhauflum esfe arbitramur, ut non adhuc plurima, ii vera adfuerit ingenii vis, ex illis haurienda fuperant. Sed noflrum non esfe voluimus, lirteraturae Graca Audium Eloquentia & Poefeos cultoribus com mendare, quid commodi Fhilofophia Audiofis a cura in antiquis Philofophiae Gracorum monumentis examinandis collocata jure exfpc&are posiint, paucis disquiaturi... III. Inrer antiquioris avi genres, nulla fcientiarum cnltura Gracis celebrior fuir, nec utla tot ingenii monumen- A 3 ta

6 6 De ufu PhilofophiiG ta ad noftram aetarem fuperiliria reliquit. Quantum aiii populi, Graccis antiquiores, in fcientiarum cultura profecerint, a Graecorum fcriptis unice colligere posfumus, Sc qui Grsecos iecuti funt, Romanis, ultra ea, quse ab his iüis in Philofophia do&oribus didicerunr, iapere vetuit infelicitas temporum, qtiae introduclionem Philofophiae inter illos proxime infecura funt: ex quo fädle colligimus, quaeftionem de Ufu Philofophise Antiqua? ho dierno eo redire, ut ad Philofophiae Graccae itudium commendandum unice pertinear. Erequenrisiimum eil ea, qua? nefcimus, neque magnopere fcitu digna esfe exiftimare, & fi forfan jure contendere potuerimus, in plurimis rebus fcientiarum lucem, qua? nos circumdar, majo rem esfe, quam, qua? aliis olim affulfit, parum abeil, quin eorum fcientiam in eodem habeamus loco ac opiniones & incomta figmenta, qua? apud omnes barbaras gentes invaluisfe, compertum elf. Verum quidem eil:, initium cepisfe omnem Philofophiam ab his opinionibus, fed qua? ad fterilem vix movendam curioiitatem apta videntur figmenta, quamdiu credulitate ÖL ignorantia vul* gi unice fundata funr, eadem non fine infigni frudu colligir Philofophus, poiiquam menrem ad fe ipfam converfnm ur, eadem rationibus & argumentis fuiciat nexuque qua* licunque fyfiematico inter fe coli iget, occupatam fuisfe vi det. Si negare non posfumus, habuisfe quandam Graccos Philofophiam, hoc eit, fi fundamenta & nexum receptarum, cujuscunque demum indolis fuere, opinionufn conquirere folliciti fuere, ipfa hsec prima nafcentis rationis incunabula, philoiophorum attentione haud indigna esfe reputabit, qui hiftoriam progresfus ingenii humani ali» quid vel utiliraris vel jucunditatis fecum ferre arbitratur. Eo vero majori jure Graecorum in Philofophando pro gresfus hanc poftulare videtur attentionem, quo certius conftat, ÖL neminem, nifi rerum, qu<? ad philofophiam per-

7 Grrtctf Hodierno. 7 pertinent, ignarum, fugere poteft, Philofophiam, ab hac de qua locuti furnus, infantia, ad maturitatem usque inter Grcecos peruenisfe; η am luculentiora ad virile in philofophando robur perdudse rationis humanae indicia vix requirere fas eil, quam quod fuum facere fuftinuerit, de primis, quibus verum a falfo & dubio feparatur, limiribus ultimisque principiis, quibus virtus a vitio, honeftum ab utili difcernitur, disquirendi. Qui rerum, de quibus qusiiverunt & Ariftoteies & Academia tam vetus quam nova, cujus initia ab Arceiilao & Carneade repe ri folent, in philofophiam vim norunt, non facile eorum operam ) qui in iilis enodandis occupati fuere, conremtui tradendam esfe judicabit, quamvis haud pauca circa easdem addenda & corrigenda invenerit pofteriör setas.. IV. Qui progresfus ingenii humani in vero & bono quserendo obfervare ίϊbi proficuum esfe exiftimant, exiftimamare vero debent omnes, quibus philofophia curae eft, a labore in examinanda Graecorum Philofophia collato eo uberiores fibi polliceri posfimt frudus, quo magis extra dubium poiitum esfe videtur, Grarcos, proprio marte, nullis vel exiguis faltem aliarum gentium in Philoiophia adjuti laboribus, eandem ab infantia ad virile robur perduxisfe. Invaluit quidem opinio, Graream phi lofophiam, non tantum initia fua, iéd haud pauca incrementa antiquis Aiiae Africaeque populis, iegyptiis praecipue, debere; itinera fcientiae augendae causfa a celeberrimis Graeciae Philofophis, a Thalete, qui primus philofophise Grcecae ftator fuit, ad Platonem, usque ad hos populos fufcepta, huic opinioni robur addere videntur. Alf ii ea, quae de fapientiae indole quam profesii funt gentes, quae vulgo Grascoriun in fcientiis antefignani

8 s De ufu PhilofopbU ni habentur, fcire nobis datum effc, accuratiori examini fubjiciantur, gravisfimae adfunt rationes dubitandi, an Graecorum in philofophando progresfus, adjumentis a perigrinis his gentibus petitis au ti fuerint. Non enim heic dc congerie quadam opinionum, de rebus ad philofophiam pertinentibus, au&oritare & traditione fuffultarurn quaeritur, fed de cognitione e principiis, five eadem a priori iive a pofteriori haurire eonaturn fuerit ingenium humanuni. Theogbnia & Myrhologia, a quibus inceperunt Graecorum ad philofophandum eonatus, etjam ante ea tempora, quibus ^Egyptum aliasque orientales regiones fciendi causfa adeundi rnos invaluit, inter Grsecos notae fuerunt. Et quae de fcientia quadam occulta & fupra communes natura; noftrae vires exfurgens, qua Aegyptii, Chaldei, aliique Orientales populi celebres fuisfe perhibentur, circumferri (ölet farna, teliari nobis vide tur, harum gentium iapientiam, Graecorum philofophioe exiguo fuisfe adminiculo. Potior mihi eorum videtur fencentia, qui Aegyptios ali&sque, de quibus heic ierrno esfe poteft, gentes, fcientificam fi quandam forfan habuerint cognitionem, eandem Gruecis acceptam referre debuisfe conrendunt. Non contemnenda Hiftorica do cumenta faltem docent, Aegyptios, inde a Pfarnmitici Gera te, Graecae lingvae Graecisque ai ti bus addifcendis operam navasfe. Praeterea quod Thales Aegyptios alritudinem Pyramidum ex illarum umbra metiri docuerit, & Pythagoras, in omni Aegyptiorum fcientia inftru tisfimus, inventis in primis Marhefeos elemenris adeo celebre fibi adquiiiisfe nomen putaverit, teflari videtur de infantia iciencificse cognitionis inter hos antiquos Nili Accolas *). Haec *) Confer. Meiners Gefcbickte des Urfprungs, fortgångs wtid ver. falls der JTisfenfcbaften in Gricheland und Fotn Pars J, Tiedetuaa Geiß der fpeculativen Philofophie von Thales bis Socrates.

9 Gvtfccc Hodierno. 9 Htec vero cum ita fint, facile paret, Graecam Philofo* phiam lllis, qui progresfus ingenii humani inveftigare libi conducere putant, fpe taculum offene, quod iiuflra alibi quccrerenr.. v. Ad folidam Philofophia? hodierna? cognitionem ma gnopere quoque juvare putamus peritiam, in anriqua Gra?corum Philofophia adquifitam. Linnina philöfophiae hodierna? vix ingresfus Graecam illius orjginem rnox anitnadvertir, & ad quemlibet, in illius campo percufrendo, gr a dum, objecha iibi videt impédimenta, qua? philofo phia: Gra?cae cognitione munitus faciiius feliåusque fuperarer. Teilatur hoc divido philofophiae a graecis mutuata. Teftatur quoque frpius ab hodiernis philofophiae doftoribus repetita e Piatonis fchola oriunda defcriptio Philofophite: per fcientiam rerum divinarnm, humanarumque. Fieri enim non potuit, quin Philofophia, cum a Graecorum philofophandi principiis & regulis incepe» rit primum hodierni a?vi, ad fyilematicam & fcientificam cognitionem condendam, ffudium, multum, poft omnes, quas iubiisfe videtur, vicisfnudines adhuc habeat & formae & materite a Graecis mutuo acceprae. Et vereor, ne illi, qui Philofophiam populärem reddendi iludio ita ducunrur, ut e philofophia eliminara oprarent omnia, qui a litreratura antiqua praeparatum intelle&um requirunt, tandem eo progrediantur, ut nullam aliam utilem judicent rerum cognitionem, quam qua? fine ullo meditandi & cogitandi adquifito habitu onmiibus pateret. Sed ponamus, fieri olim posfe, ut Philofophica fyftemata ita inftituantur, ut cum Graeca Philofophia nihil com mune habere videantur; fed plana & aperta graecae litteraturae omnino expertibus ad folidam, in quacunque re, ad philofophiam pertinente, perveniendi pateat via, B dum-

10 ΙΟ De ufü Philofophice durnmodo attendendi vim debiro ordine exercuerint ; mulra ramen commoda philoibphantibus adferre Grteconim in philofophia labores, puta mus. Ingenium humanum, unica rantum ad res coniiderandas öc inrer fe eonjungendas adivefa&um via, unicoque inhaerens ordini, quem inde ab infantia, aliorum inßitutio, exempla öc prarcepta familiärem reddiderunr, proprio marte cogirandi öc vim & defiderium facile amirrit, philofophiarn memoria, non intelleftu öc cogitatione fuam facit, öc ultra eorum autoritärem, a quibus edo&um primum fuit, rerum principia öc fundamenta vix quaerit. Magnopere ad vim ingenii excitandam, philoibphicasque veritates, critico exarninatas oculo, fuas faciendas, campumque, in quo exipatietur, aperiendum latiorem, fine dubio iuvat plura diverfaque res coniiderandi öc inter fe conjungendi tentamina cognovisfe Sc examiriasfe. Et hoc nomine commendandam eo magis esfe videt Philofophi arn graecam qui perpenderit, contineri illam fuo ambitu, pri ma fyilematum femina, quae recentiorum cura in altam fegetem creverunt. Sic quae de finibus bonorum malorumque, live de fumnio bono, quod τέλος appellabant, diiputarunt Grteci, haud contemnendam ad quaeftiones re centiorum de ultimis moralitatis principiis ab omni par te examinandas, adferre lucem, harum rerum periti ne» gare nequeunt, vi. Qui facratioribus ftudiis fuam dicarunt operam, five Theologica fyftemata, nexum öc explicarionem, quam iacris veritatibus inde ab antiquis temporibus dare conati func fantisfimce Reiigionis doclores öc propugnatores, cognofcere fua interesfe putaverint, iive de Religio ns vero öc nativo fuo nitori reftituenda foiliciti fuerint, folidiori grascae Philofophiae cognirionc fe non carere pos-

11 Graca Hodierno 31 posfe facile fatebuntur, dum meminerint*, quam vim primum Plaronica b) Sc deinde Arifiotelica philofophia in eorum habuerit opiniones, qui de Religionis do trina bene mereri ftuduerunr. Nec erroribus circa facras veritates hac etiarn noitra aetate frequentioribus cum fuccesfu obviam ibunt Graecae Philofophiae rudes. Multa enim, quae noilro tempore invalere videntur, veram Re ligionis ßmplicitarem perventia ingenii humani figmenta, mutatis nominibus, apud anriquos viguisfe deprehendimus, primamque iiiam in Philofophia Graecanica anfam habuisfe videntur, Exemplo nobis funt Myfticismi Sc fanatism! errores, quos graviori Sc fyftematico vultu prodiisfe vidit noitrum aevum quos facilius explicabit Sc refurabir ille, qui a Graeca inftru&us philofophia, antiqua Pythagorico Plaronica figrnenta cognoverit. Hase de Ufu Philofophiae graecae hodierno breviter allata, iaris teftantur, bene rebus fuis confulere illos > qui Philofophicis ftudiis olim vacare optant, dum juveni les curas ad graecae litreraturae ftudium convertere grave fibi non duxerunt. Falluntur enim isepisiime illi, qui vel ab illorum opera, qui Philofophiae hiftoriam confcripfere, vel a Graecorum fcriptis in notiores lingvas converiis, fat is fe erudiri putant. Hominis enim dodli eft, fua, non aliena, fide Sc au&oritate niri. b ) Conf. Mosheim De turbata per Platonicos Eclefia*

12