CULTU POÉSEOS INNOXIO, Q U A M,

Transkript

1 S i i ß - y, DISSERTATIO GRADUALIS, DE CULTU POÉSEOS INNOXIO, Q U A M, CONSENT. AMPLISS. ORD. PHIL. IN REGIA. ACADEM IA UPSALIENSI. PRAESIDE M a o CAROLO AURIVILLIO, P o ës. P ro fe sso r e R eg. et O r d, S. R. S. M. IN AUDITORIO. CAROL. MAJ. D IE /^JU N H MDCCLXIV. E X A M I N A N D A M S I S T I T A L U M N U S S T IE G L E R IA N U S, ER IC US HJRTIVICH, H ol M le N SIS; S T O C K H O L M S, Typ is P E T R I H E SSE L B E R G.

2 KONGT.. MAJ:Ts T ro-tjenare,. L ie u t e n a n t. Vi». Des.. Am i r a l i tr t. HÖGÄßLF. HERR. CARL. G U STAV. E KE B E RG. C a p i t a i n e. V i d. ö s t i n d i s k a. C o m p a g n ie t» O c h * L e d a m o t. Af. KongL Vetenlkaps. Academien. GÜNSTIGE.. GFNNARE E t. Utmärkt. Snille: Sållfynt. Arbete. Och. Nit. För. Sveriges* Båtnad. Och. Heder;. Gagnande. Påfund. Lång. Förfarenhet. Samlad. Under. L.mgftvåga. Refor* Göra. Eder. Infigt. Ovanlig. Och. Vidflråkt, Edra. Förtjenffer. Stora. Edart. Namn. Åhkadt* Och. Vårderadt, Tillåt. Mig* Som. Hedras. Af. Eder* Godhet* För. Eder. Be.tyga. Vördfammaffe. Högaktning. Och. Af. Hjertaf. Önfka. Eder. Möda. Belönad. Eder. Sallhet. Fullkomlig* Fortfar. I. Ynneft. För. Er. Ödmjuke. Tjenare. E* H a r t w i c h.

3 .<âmt >N^ VT; * ta Fere inter hom ines vita agitur, nt qnifm præclara ubique ilnaruræ orbem -diftorquere taquam mamtelta ratio faudear, ament multi, non in taedia m odo, fed in damna quoque & -multiplicis culpae referta opprobria. Mira haec videri pollet & vix credibilis perverfiras, nili moliris iplorum in animis portaremus.finguli fomitem & inftigatorcm tam pertinacis m ali, & nifi.vel optimo cuilibet indefefla lolliciri^dine effet c o n fl i ôta n d u m cum hoftibus, qui quo habitant propiofes ; eo' ceffant rarius inferta re. N os eo nunc memoram us conliiio, ur caulfam invqftigem us, cur etiam remedia ipfa ; bonæ videlicet litter*- ac difeiplinæ, quarum facultatem & amorem indita nortro generi prae ceteris animantibus excellentia infpirat, non modo vahiirte par-um cenfeantur qtiibusdam, ad veram ftahilemque ruendam felicitatem, fed & uocuilfe, fi quidem generarim fpcftctur hominum fociçtas, occafionem fuggerendo e- jusm odi vitiis, in quae rudis ignorantia vix credatur dilapfura. N e- que enim deterioris inde éxirtimarionis ulla fu{picio in honertifiimarum difciplinarum cultum derivari reftc porer.it, nedum inferre illud, quod fibi fidens arregantia intulerit, fore fcilicet ex humanae finibus conjunctionis ejiciendas cunfrtas, faciendumque, ut ad primam, quae putetur, nafcentis humanitatis anguftiam, ftudia & negotia, qui nunc vivim u s, hominum, revocentur omnia» Nam que huic adeo proper* conclufioni quantum fubiit inverecun- )( àx

4 dæ fallaciae, faris fuperque patcbir, dmutac liquida accuratione Philofophus incommoda ct vitia, quæ exftftifle quidem palam intuem ur, podquam traclari fcientiae arresque cœperunt, cum his com paraverit, in quæ naturalis (lupor & protervitas nullis coercita limitibus erumpat neced'c e ft, multoque hæc frequenriora, crudeliora fcedioraque fore totus perfenferit«attamen quia confeda res e tl, non habuide humani ingenii eruditionem & induftriam, quoad fummatim confideretur, vim eam omnem, quam polliceatur utraque, ad veræ probitatis, & innocenriæ amplificandum im perium, orraque fuiife in exculto fcienriis arribusque orbe dedecora, quæ in imperito adhuc & indofko forte non aderant, hæc licet abominenrur & damnent, ipiæ illæ feientiæ arresque; (cquitur, ut in ejusmodi aberratione aliqua (ita culpa (it, qua reflo a tramite poslinr deflefli, non quod per fe ullo modo illuc inclinent, aut im pellant, fed quod humani animi labes & petulantia, etiam in rebus natura optimis libenter arripiat, quidquid cogi fe pariatur in fpeciem (îmulatæ bonitatis & prætcndi ad regem dam eo fecurius & veluti decentius malitiam, quæ aperta (i progrederetur facie, fuis fe mox aufis obrueret, turbâsque concitaret aufloribus funedidimas. Arbitramur, nullam non elfe fcientiam artemque, humani ingenii viribus perviam, vario licet dillent (ingulæ a fe invicem dilcrimine, in qua non offendant cultores, animum (i regere non ante didicerint, dimulos quosdam & colores, & qvandam veluti opulentiam, qua abuti podint ad vita, non habitura locum, nili anrecefitdet cognitio & exercitatio hujus illiusve difeiplinæ, quæque proinde cavenda eo magis habeantur ejusdem dilciplinæ (tudiods, quo his viciniora immineant. Speflent earum ceteras, ab hac parte, alii. Po'éfin nunc examinabimus * ut dignofeamus & definire conemur breviter, in quæ prolabi noxia diverticula hos oporteat, quæ irreverentius habuerint, dmulque odendamus, nullo inde, per fe innocentem artem onerandam crimine, fed quo laedi queat frequentius, eo follicitiori cura & (ludio eorum, quorum inrered, vindicandam. Tibi

5 T ibi vero, Leftor Candide, propterea non difplicirura fperamu* tenuia conamina, quod illuc tendant, quo referri T u velis omnia, ad bonæ videlicet menti iervandam integritatem acuendamque diligentiam. f IL Habet libi projto litum Poëlis, ut placeat ; Unum illud quaerit proxime ut oblectet; quæ utilia docentur alibi, ira informat & modulatur, ut lentiantur inluper jucuridisfima, nec attingi poslint line iniignitiori voluptate animi. At quia faltidiri jam olim c a pra e ll, inexhaulta litet amcenitatum fcaturigo, honeftas & lapientis virtus animi, accidit, ut qui Poetce aucupari laudem lluduerinr, nunc plebifcribenres, aut paterniori in ceteris multitudini hominum, procaces turpesque in jocos le fubmitterent ; nunc blandienres potentiorum perlonis, magna geftarum rerum gloria circumfulgentib u s, inepta adulatione comminifcerentur ab humanitatis lenlu aliena, nunc, quo libi potislimum unis placerent, fuorum ipforum fordes animorum & pudenda deliria in carmen effunderent. Ac fi temperantiores non nihil exilent alii, haud raro deprehenduntur tamen res agirafle leviculas & lulus cxllruxilfe, quibus magnopere capi haud poslint, qui ne ingeniola quidem, digna hom ine, exiftimanr, nili meliorem fecerint. N on procul arcelfenda exempla; non fuscitanda G racia, aut inllaurandum Lntium, quo reperiantur. Effet fupervacuum, live Ciceronem allegare, qui molliunt, ait animos Poëtce, Ef virtutis nervos omnes eliciunt, live. Augullinum, cui Homerus ipfe clulcisfime vanus arguitur. Illam ipfam in lucem, qua nollrum gloriatur ævum, provolarunt hinc illincque Poëræ, qui parum fe vilum iri ingenuos îcrediderunt, nili mox profiterentur lalciviam, aut infolcnriam, quæ humana Divinaque jura dicaci faftu elevat, aut crepundia, otiolæ modo inertique opportuna Ibultitiæ. Videntur hi nec carminum argumenta ejusmodi felefturi, nili prævidifîent fore, ut avide legerentur ab illis, quibus deftinabantur, nec feripturi carmine, nili artis vi jam ante perlpe& i, illius libi facultatem comparalfenr talem, quali pro- )( 3 v0*

6 * ^ J s * ; vocarentur dcliderati plaufus. E Pnefi igitur depromlerunt fticyin, quo placerent enixius, haüd fme quod ipfa pjrrexer.it, fed quod fuis illi abrepti furoribus, in PoeTi dem jnr lvpcnebanr pulcritudifwm, cujus (ub involucro luerent fubdoli, nec aniitiidverterentur, jiift ab his, qui diftingvere didiceriinr tjaidquid Poetice prbpriura cfl artis et elegantia, ab iis, quîerràüin cu r,yreruni ipfit'urti causiis & confeftariisu r:-.; r' : ' r*. $. IIE Quum autem.placare.efficacius nofiris animis ea præfçrtitn inveniunturx qua- noya funt, quæ non vifa audirave antea / q u a non tam contineri viflgaris intra natura, ambitum putentur, quam fpeflanda. offerri nupero aliquo artificio nofiro & fecretioris vekiti ope mâchmæj datum illud, prima jam inde ab origine, PocV fi, ut 'fin daty ut rçruna lpcciçs* noftri in officina cufas ingenii prodire jubeat & fecuui invieçm committar, non abfonas quidem aut mendaces, fed tamen foliris pulcriores, fortiores, propiores, quin immo ut diciionem jpfam & verba & fyllabarum xonos componat ordinetque quem.adqiodum probent aures? fi quidem familiaris ultra fermonis confuemdinem placui lie fibi numeros fatebuntur. N on vera; motjo $ confcntanca jubetur in fcenam du.ccre P ochs, fed, &.çomtjj fieftiva, acuta, ipleiiffida; non fi udet modo ut.int.c]figari;r, ur periuadeat, led ut lertiibus impleat, quibus, velint r.pjint, audientes capiantur, ut aures pariter atque animos intima fu a vitate occupet, ne obfequi grave usquam aut importunum vereantur. Atque in his quam. lapfu$: facilis! quam lubrica contentio 1 Quam rar.v felicitatis & immense prope cautionis, non allucdtriir fub opei;e, in quod luo fi propofko fitisfacict, confpircnt omnia oporteat, quæ lumma p æfiari posfint huiiianæ mentis viribus, tum rerum in dele&u & fenfibus, tum in conformatione orationis. Ingeniisne evenire p o terit vel ferrilisfimis, ut bulliente imaginandi im petu, pro veris intercurrant falfa, pro appofitis & decoris inrempeftiva & jeju-

7 ? Erimc in verbis proclive, non tenere lriodum,. inque partem alterutram nunc abundantia, nunc defeidu peccare? Maxima pars varum] Decipimur fpeoie rcfvi. Brevis efle laboro* Oblcurus fio, lecbanrem levia-, nervi Deficiunt anifnjjjue, profdfus grandia turget, Serpit humi tutus nimium timidusque procellae. Immo vere re ipfa accidific' lioc nonnullis edebratisfim#- rum Poetarum* tum antiquiorum tum recenriorum decent Critir eorum libri; ne minutioris ordinis pcrccnfeamus ceteros, in quibus trequenriorn occurrunt five' portenta five frigora. Namque ubi perpetuo nifiir intcndeildus animus fi lrici iwa fedulitate, qu,* et rerum determinandam copiant verfar, & difilionis, qua exprimentur, habitum, pronunv c r ir lo n g iu s nomiunquam fejungi a fimplici natune exemplari cupida, nimium confctlationc effingendarum ac poliendarum, quibus cartrtcir conlfcituetuiy imaginum* ante metam faiifccre. Poliulat Ars quidem * ur judicandi nusquam remiila Separatione* quidquid aulit ingenium concitatiori1 feftinwione fua, renfiiébemr &. expendatur* antequam inferi car» mini aut jam ante iuferrum tolerari debeat. Sed quia ubique tamen aderit ct in omnibus fe eaderer animofior fpirirus, qui rerum formas ipfe conftiruit et in partem omnem carminis dilpcm fit', fui hic firpe non dominus* obvia habebit monfha, quie fabricari pdlfc jam diu vidit Poeticus Orbis, quoties promtkis & feracius ingenium, placida? moderationis five deftituranr fuerit fententi*, five uti noluerit/ f n c.... Quunr porro humanis oblc landis animis natura Poëfin deflfitfavt univerfam, quidquid haze finxerit,, finget ifa* ut moveri fc illi febriant 5: volup rate donari, verae quam* proxima. At iin r uffeffrbus animo voluptas nulla ; ne tum quidem, ubi tranquilla maxime paco viger, fjmmaque & verisfimn voluptate per4- fruitur, adeo fibi eximie placeret, nifi major em fentiret, quam

8 t in ftatu quovis alio, cupiditatem & firmius propofitum non de* fererdæ Ibrris Puæ. In depingendis igitur & excitandis com m o tionibus quibuscunque animorum & propenfionibus, nunc bonis nunc malis, ita ponet operam, qui carmen dabit abfolutius, ut Vcrfificatorem inter & Poetam illud denique intercedere diterim eu cogitet, quod affectus hic varios moveat legentibus, m e rum alter moveat faftidium. Adquirat fibi oportet dexteritatem, eamque promtisfimani, qua Puo ipfius informet animo & carmine vivide exprimat, modo presfius modo elatius virtutes & vitia omnis generis, animi impetus truculcnrisfimos æque ac Pedatiores, His occupetur, his exerceatur, ab his ut initructisfiinus fit necefie eft, quippe qui lectores vel auditores ut iisdem imbuantur, iisdem inflammentur, fine mora, fine difficultate, præihbit. Locam hoc in omnibus carminum generibus obtinet, præcipue autem in epico et dramatico, ubi perponarum characteres longe diverfisfime inducendi, earumque alienisfima ingenia, disjuntti m ores, probitas, improbitas adumbranda. Tum fibi quoque quam intenfisfime, qnaii ippe ageret, rcpraefentabit, modo furibundum, modo placidum, modo Pccleramm, modo pium, modo invidum, prodigum, avarum & ceteros ; ludet, amabit, jocabitur, queretur, irapcetur, milcrebitur, infaniet, inftar erit omnium. Requirit exatia horum pictura incredibilem agilitatem tamque flexiles vices idearum & PenPuum, ut mirum videri debeat, fi tot patens eafibus animus fibi confliterit. Dabit operam fictor > ut rerum iflarum omnium ipfisfimæ imagines in una illius menre eluceant. His vero implici tus dev.nctusquc a Pcveriore conporrione & obedientia imperantis rationis ne divellatur, quam erit difficulter providendum? FluPluanti ingenio tot incumbentibus turbis rapi animus & agitari videtur in omnem non fingendi m odo licentiam Ped et eorum, qu.e imitatur viliorum.contagionem donec eorum fenfim tyrannidi Pubjiciatur, atque adeo Pua Pe induftria in moralem Pcrvitutem projiciar. <2.uin & non deerunt, qui PuPpicentur haud procul inde abefle furorem illum et silu m quem celebrari no-, vi-

9 mm vim us Poërici ingenii ft fine quo perennaturum carmen nec conditum olinv, nec iri poil hac conditum, ars ipla pernegat. > V. Intulerint cerre, qui in Litteraria legunt hifioria tot infelices paffim hom ines, haud caftifiîmis ufos moribus, Poetarum falutari titulo, arti quam profitebantur, debuille miferos non deplorandam lortem modo fed & folutiorem viræ conluerudinem. Quamquam enim nec CorneliusAgrippa pervicerit, nectanaquillus Faber, degener hac laltem in parte filius cognominis parris, plurimis undique cumulatis conviciis, ut improbitatis denique omnis magifira Poëfis arguatur, tamen dubitabunt multi, an futurum fuifier, ut iftnm in ealamiratem, prolabercntur cultores, qui memorantu r Poëfeos, fi, «thus fe & verecundioris in fcholam difciplinæ mature conniliffent. Probi forte ft fibi aliisque non graves vixiffent v ir i, Si nec poemata legi fient unquam, nec fumfilfent fibi ut luo ex ingenio componerent. Quid cxfpefhndum felicitatis hominib u s, qui perinde judicabant, bonisnc an malis placuilfent, m o do fam am, nefeio quam, captarent verfibus, aut hamatis horum muneribus, ditiora fibi contra elicerent ; qui, veris. Divi- T u m humanarumque rerum caufiis neglectis ignoratisque, toticrant in fingendis lulibus ridicularum turpiumque imaginum ; quibus haud ccnfebarur immodefium, numerandis Fyliabis & locandis Vocibus otium eonfumere, nuneque integros tres dies tribus impendere verfibus, quod de Euripide percrebuit, nunc per viginri annos usque in unico Poemate^, nec illo qui magnæ molis laborar e, uti laborafie terunt Sannazarium & Capellanum, quique v ir tutis & magnanimitatis laudem fi forte celebrarent languidi ft, quafi rem egifient alienam, adfiriftifiimi ingrediebantur, flagitià vero, five fua, five aliorum, ubi cantarent, aut corruptarum mentium illecebras, aut inanes nugas, tum denique lepidi & arguti & felices plaudebant fibi plaufurosque pollicebantur plures. N am quod nollem us, dici pofle ita, ut refelli non pofiit, certum e fi, fi computentur & exigantur ad fe invicem Poemata, quotquot legenda ft examinanda fuperfunt hodie, vix centefirnum quodlibet liberatum penitus iri ab aceufatione violatæ plus minus- X X VC

10 ye probitatis, fique adco ex fpec-imi nibus & monimcnris artis-* quæ dederunt illius ftudiofi, judicanda ipfr e ile t, non polie non propiorem locari caulïîs & incitamentis, quæ mores corruperint} quam, quas lobrkrm perfeftamque virtutem juvent, adminiculis.. V L Sed vero, quod iniquum judicaretur in cenfu difciplinarum, reliquarum, eodem judicetur m odo, fas e f l, ubi de Poefi dicenda lententia. Quis L ogicam, aut Phylleam, aut morum difciplinam aut ceteras metiretur five libellis, quibus tradita variis temporibus illarum praecepta feruntur,, aut hinc facta ab lingulis, qui difciplinas illas coluerunt, ad vitam regendam fuam aliorumque, applicatione? Quis ubique non animadvertirnasvos & lapfus, non imputandos nifi vitiatæ femel turbatilïïm aeque conditioni noffræ, qua dum laboramus, nc optima quidem fine periculo trafbri poliunt, quaque fit, ut malorum iplh confuetudo follicitet fuoque fecum gyro auferat quæcumque opponenda lint aut injicienda retinacula. Ac Poclis tamen fi pu tetur, faciliori & crebriori, quam difciplinas alias, flexu poflfe inverti, ut noceat, ultro fatebimur, commune hoc effe illi cum artibus omnibus, quibus non tam neceffaria utilitas, quam elegantior commoditas & oble&atio quaeritur* Sunt hae fere, quibus fubjungere flultitiam folent hom ines, ubi rædio fui fuæque inanitatis obruti dicata virtuti ejusque amantibus folatia & fom enta in rem vertere fuam conantur, & ab his furari, quae horridae turpitudini apponant velamina. Atqui reddendum poftremo fuum cuique. Servit captiva Poëlis ; ubi blandimenti* cogitur fua ineptiis permittere. Dolet ipfi 3c obnititur & multo efl:, quam effe per fe p oslit, efficax m iiv s, ubi ver lari fè fentit ab ingeniis, non quaerentibus, nili ut, tedia in nequitia rideant. N am quæ unice ftudet, ut placeat, iuiiminiftrando animis noftris pabula jucundillima, ubinam per naturam rerum omnen decerpit fortiora, ditiora & conftantiorem fecum afferentia voluptatem, quam fi uriliflimarum atque adeo honefliflimarum rerum in ditione circumtulerit oculos, nihilque felegerit, nifi quod placere etiam his p olfit, qui honefta nec ignorant nec defpiciunt? Exami-

11 läiném us fcriptores, qui aut fibi aut aliis placituros fe putarunt, ubi carmine meditarentur inimica bonis moribus dicteria. Audiemus fæpe lamejitantes fortem tuam, excufantes crimina & nihil non prætexentcs candoris, ut errore parius, quam deliberato videantur animo peceafle. N u n c juvenilia, nunc aperte nugas appellant, nunc excidifie fibi non cogitantibus, & furrepta invitis, fairem fimulant. Tanta vis elt honcilatis, ut & line fpecie illitis quali demnmcumque, fperare non aufint, qui ab ea recedunt, ut multis -magnopere fe 'in fi nuent. Iri leftoribus aurem li qui avido {ludio impudicis verlibus inhiant, quam brevis quies, quam angutla fvavitas! U t primum defaevierit impetus, limulae intervenierte perditi otii confcienria, fibi le prodere coguntur & domitrici veritati cedere, quam ne fordern illa-it pfa, quae adeo arridebant nuper, quamne fentmrrtur invalida ut interrumpant & infringant vocem damnantis modefliæ? N ec dubitem us, inter caulfas ceteras, quibus accidit,-ut e veteri Graecia & Latio, modico numero, nunc fwperfint Poemata, quum ex- 'ftitiffc innumera prope telletur H illoria, eam referre pariter, quae auflorum continebatur effreni licentia, usque eo jam olim difplicente, ut exfciiprores aut paucos aut nullos credantur iiv veniffe. Poëtis autem, qui carminibus fic ftuduerunt placeres ut feriberent potilfimum., quibus adularentur & audaciöres laudes devoverent, quam contigerit raro, ut voti damnarentur^ quantoque adeo intervallo a proximo mox Poëfeos fine aberraverint, vel ex eo colligatur, quod non hodie primum -fpreti & nullius habeantur nominis, quin & Poetarum titulum ex hac quidem part e, non gerant aliter, quam quod optafie videantur fibi, non meruiffe judicentur aliis. Itaque fi placere fatis nullo tempore carmina potuere, quibus intulerint auflores ab honeflatis legibus remotos fenfus fique imperat Poefis inviolabili au&oritate, quidquid argumento cuilibet vim indere fummam obleflandi posfit, tantum abcfl, ut noxæ quidpiam adferre fecum {ludium illud creandae lc&oribus voluptatis queat, ut potius refla via, praeclarifiimo inflituto ad nitidum fplertdorem properet & perducat veritatis, innocentiae virtutumque reliquarum, extra quas in- X X ve-

12 venitur omnino nihil, quod placeat ita ur non: difpliccat dein eo violentius. VII. Eft autem honcftaris regnum adeo amplum ramque Ppatiofas in provincias extenditur, ut ingenio» quale Pocfis requirit, afiuofiflim o, hoc elt quod lu a fibi. finget omnia, abundantiifime Pufficiat. Paret illi rerum natura univcrla, quidquid luis hæc finibus comphfiftirur, quidquid hujus oriatur & peragatur viribus, in corporum at-que ac animorum orbe perpequirur ita,& diferiminar, ut nihil usquam improbet aut fugiat, praeter h o minum aula, quibus ftarutum natura ordinem modumque violaverint. Porninum rerum omnium & fupremum gubernaro-.rem ubique fpeetandum oftendir, amandum in eo celebrat pulcjitudinis fontem omnis., colendum Patrem perfcâiftimæ beatitatis, adorandum vindicem operis fimientiflimi. Quanta hinc quamque lublimis exfurgit copia cogitationum & 1'enfuum? C^uam dives aperitur bonæ frugis campus, quam abundans hortus fragrantiflimis floribus! Quis c æ c u s adeo aut lui incuriolus, ut reilifdo hoc tam exquifitæ venuflatis armario ad putidam diverteret penuriam malletque humi repere, larvatos inter errones, quam illuc eniti, quo purifiimarum vocat deliciarum gloria. Cui pon cordi foret, quidquid mortalitati fubfit corruptionis, Pollicita cura arcere & dilpellere ab arte, quam fibi proximam miniftram, naturæ totius pars formoliflima fibi deflin^vir. Ubi fingit P oelis, id agit, ut amœniores naturæ noflrisque fenlibus propinquiores vultus, extra honeftaris pomeeria nusquam con- Ppiciendos, æmuletur. Præcipit ipfi igitur & hortatur lui ftudiofos, ut nihil concipiant animis, raut calamis committant, quod verecundiarii olpendat honefli imbutam guftu & familiaritate, mc- tuantque in præcipitia divagari, quæ vitiorum quaelibet molimina 2 tranquilla lede viffricis temperantiae Pej ungunt. Quoniam iivgenio cultorum tum maxime diffidit, ubi videantur ubertate Ic fecundiflima invehere, illam tanquam Pupremam legem Panxit, ut honeftatis ubique revereantur jura & julpa deament. Namque hæc denique eft, cui tutilfima Pe fiducia credat Poetae ingenium Picque obpeq.uatqr, ut nec falpus arguatur usquam, nec indecor - / rus,

13 S i rüs. Nititur bæc naturali conditurronc rertim, id eft veritati, quam incile ili pre mus voluit Conditor poliris Ungularum terminis & nexibus mutuis, ita quidem ut naturæ quidquid repugnaverit, idem etiam inhoneftuiu iit & deform e,. & contra, quidquid honedatis tantum Ck inde oriundæ elegantiæ odenderit 0 - mni cx parte, quantum natura rei capiat, non poilit non naturali veritati congruere, iummumque m fadigium, quod Poeticae patet arti, aditum, recludere. Imitari naturam ingenio & decentiiîimæ orationis fimilitudine exprimere, ingenium linguamque moderari ut fodato opere ad propofitum decus tendant a- liud ed. nihil r quam horieaati nuncium nusquam rem ittere, in que re adeo omni,, ante cetera, viciniam illi conjun&iffimamex~ quirere. Arris ipfius ex ore & tribunali promulgatum Boileavianum illud putemus: Aim ez donc la v e rtu, nourrisfez - en votre aine. Sit virtutis amor, mentem qui nutriat omnem. VIIC Quorfuin igitur affectuum illa ncceflaria commotio, illa fervoribus quibuslibet humanarum mentium obiequiofa indudria? Difpari opera, uno licet eodem que confilio, officio hoc Poelis defungitur. In bonis quidquid intuetur alacritatis & condamne effingit eo intenfiori ftudio, quo propior accedere tum poffit bonedati, illiusque amabilitatem & divitias & aeterna decora contingere. Praedabit ea in re ingenuis moribus tanto certius miuid eriu m, quanto conducit m agis, ut inflammentur acrioribus exemplis torpefeentes alias animi & moneantur continue profpiccrc, ne defatigentur fenfim aut penitus frigefeant. Pulcros & utiles & tem pedivos adettus non expingit modo, fed & concitare Audet & perennes, ii p oted, legentium animis infundere. Pravos vero & vitiorum five genitores, five comites nusquam im itatur, nili quoad fieri debeat, ut turpitudinis cauflæ & characteres & efletta odendantur. Quem in finem neccile quidem ed, ira informare & exponere, ut agnoicantur tales a fpettantibus, quales fint ipfo opere, utque iecerni poflinr tum a ic invicem, tum ab oppofitis & virtuti inlerviçntibus. Minimo vero aut poilulat A r s, aut perm ittit, ut conditutio univerfa viti«-

14 tiof* m entis, quae ejusmodi agitatur perturbationibus, cum adju n gis horroribus fingulis, in Poema immittatur, eftque proinde falfisfimum, fore opus, ut antequam retie affequatur Puera, aeque fceleltus fit turbarusque anim o, ac moribus & vita deprehenduntur illi, quorum infanos tumultus exprimet. Cognofcit morum do lor, animadvertit Legum lator vitia qudibet, erjam atrocisfima ; nihil in his ira reconditum, ut prastereat alterutrum, nihil adeo turpe & noxium, ut non perfpiciat urerque & deferibere p osfa, & verisfimis indiciis aliorum in confpe um ducere. Eritne autem propterea verendum, ne vitiorum veluti in perpetuo examine quia verfari necefie fît, contagione laedantur ulla? lm m o vero fiqui honeftati ingenua (em d fide nomen profesfi fuum fuerint, eo fient deditiores ar&iusque devin& i, quo accuratius vitiorum omnis generis faeditatem & plenius perviderint. Attamen uti & morum Do&ores & ceteri, quorum eft vitia hominum traflare, &, quoad licuerit, corrigere, prudentia utuntur e a, ut non nulla ne nominent quidem, in aliis verborum verecundia tetram faciem conentur tantifper abfcondere, ita & Poëfis non modo non concedit, fed & aperte prohibet, loquacitatem ejusmodi & male fedulam imitationem affe tuum,qua ignota vitia in vulgus diffeminentur, aut cognita erjam exhibeantur in modum eu m, qui exftimulet magis fpeftanres, quam deterrear. Fugiendorum affe&uum nullum Poëfîs effingit alium aut aliter quam ut lentiatur turpis & deteflabilis, utque adao majori trepidatione evitetur ab omnibus. N eque enim aut placere alia refle posfet, aut pulcritudini, quam confetlabitur, fatisfacere; eritque proinde nec Poëtæ injunftum, immoderatiores affccius alia menfura & vi in carmen admittere, quam artis ex prælcripto fequitur, ut carmen indigeat. Ac furoris fi quem nomen offendat, quo ufi multi funt ad concitatioris ingenii vividam defignandam facultatem, in vero Poeta omnino neceflariam, libenter patiemur, ut vocem mutet, fi rem fervaverit. N cc disfimulabimus, nomine eo abulos fæpe hos fuilfe, qui videri voluerunt ipfius artis fequi inftinftum, quum tamen licentia raperentur, quam tota improbat & a fuis abefle cultoribus perpetua feveritate jubet. $ IX.

15 Itaque magnus^ itle numerus infelicium, qui dicuntur, Poetarum r quorumque nec carmina turpiusfcula ncc diflbltitos mores ulla ex parte cxculim us, vix alios com plebetur, quam qui nomen (ibi vindicarim, quod perfebo illis jure an tribui poslit, ars ipta videtur addubitare. Nam quod opibus & titulis & fortunte muneribus ceteris caruerint Poetarum haud pauci, in nullo (juidem ponendum artis vitio. Placidam potius & Philofophicam aequabilitatem anim i, ii cetera non deerant tam raræ virttuis documenta, modica res familiaris, aut nulla potius, mon- (Iraverit. In illis autem, qui duriorem fortem reaple promeruerin t, plurescencurrifle eauffæ potuere, ita ut vel propterea injiiftum foret in unam Poeticam, quam præ fe ferebant, follertiam, culpam rejicere. Ex probabilioribus erit illa forte, quod perverlæ adeo imitationi veterum Græcorum Latinorumque inhaererent, ut errores tantum non omnes antiquioris aevi adoptarent, aut certe (imularcm adoptalfe, quum Poeticam Linguam & numeros modo debuilfent confebari* neque adeo aut naturae exemplar confulere, aut mentem inllruerc aliarum fcientiarum cultu magnopere (luderent, Accesfit in multis corrupti jam ante propenlio animi, quam ad carmina fe ejusmodi conferrent, in quibus, rerum (i fpebentur argumenta, bona erant quaedam, quaedam mediocria, plura pesiima; qualiumque frequentiori u(u haud mirum erit fi contaminentur, qui proba inditutione ad veræ fapientiae normam animos nunquam exegerunt. N im i rum etfi vetufta e Graecia & Italia quæ accepimus Poeticae artis grandia fpecimina eo omnino loco habenda funt, quem confentiens temporum aeftimatio jam diu e(l tuita, fervetur juxta tamen cautio, qnarn in illis fe prodens multarum & gravislimarum rerum ignorantia neceifariam facit hodie legentibus, neque nunc aut Hom erus aut Virgilius aut ceteri exemplo nobis efle poterunr, nili in h is, quæ ingenuæ honeftati optmiisque moribus congruerint. Jungenda. Poefis difciplinis cetcyis ; his ita proficiat, ut earum carere luce & præceptis nunquam velit. Tradunt iliæ rerum copiam ; hanc ita complebatur ipfi propriamquo libi tribuat

16 at, ut gratisfima dein rependat amsnitarem & elegantiam per humante eruditionis & viræ partes omnes commodisfimam. N ec Theologum quidem, nec M edicum, nec Geometram, nec Oeconomum fola fecerit, at his tarnen & ceteris fi virtutis amorem infpiraverit aut confirm averit, h Formam veluti & faciem innocentiae amabilisfimam expinxerit, fi Fenfum eorum officiorumque vim acuerit, quae humanitatem animabunt omnem & prohibebunt ne llerilefcere fcienriarum ulla posfit; præftabit haud dubie, ut vivacioris ingenii facultatem, haud frnftra conceffam noftro gener i a Ccelelti patre fentiamus omnes. Quem admodum vero difciplinæ artesque in univerfum, fi cultoribus teque ac humanae foeierati emolumento erunt & quantum fieri posfit, utilitatis adferenr, Divinioris ope luminis regantur» oportet, ita Poefis quoque non nili mente tali colenda erit, qualem fan tior religio docet donatque. H u ic quia per fe obeirc nequit fuavitas, qua renidet illa.., facundiae, eo fiet certius, ut in ufus patentisfimos fe rantæ alumna D o minae diffindar. Inveniat modo letfos & confummatos cultorer. Arceantur hinc imperiti Bavii, illinc ingenioli nugatores, arceatur lubdola lafcivientium audacia. TraFlent Poëtæ materiam, facram profanamque, lætam trifiemque, facilem & arduam, do hm Si indo&am: praedicent Divini gloriam nom inis, naturae miracula, hominis excellentiam, periturae licet vitæ necefiaria tamen inftrumenra atque commoda. Hominum pcrvefligent indolem, affe* Öus imitentur, poliant, emendent. Fingant quæcunque re&e placuerim, ingenii opes, Si lufus etjam liberali induftria impera tiant, modo non oblivifeantur, arti fe operam navare, quam immerita onerabunt injuria, nili innoxio cultu, prolequanrur. Tantum.