VlNDICIAS SENTENTLE O LAWSH. WALLERIANjE de ESbENTIA NATHANAEL FJELLSTRÖM ANIMAE, 4 _ ADAMSSON, quam, süffrag, ampliss. ordin. philosoph.

Transkript

1 4 _ D. D. dissertatio philosophica, sfstrns VlNDICIAS SENTENTLE WALLERIANjE de ESbENTIA ANIMAE, quam, süffrag, ampliss. ordin. philosoph. IN ACADRMIA UPSALIENSI, PUBLICJE DIsQlJISIT. MODESTE SUBMIT1UNT, O LAWSH ADAMSSON, s. s. theologie c an didatus, et philosophie theoretices ac practices adjunctus, ET stipfndtarius fegius NATHANAEL FJELLSTRÖM ' 'INIENSIS, WESTERBO in auditori o carol. maj. ad d. xiv. febr. anni mdcclxvii, HORIS ANTE MER1DIEM SOL1TIS. u p s a l i a e.

2 Probßen och Kyrkoherden Vid Skellefta Forfamling, Samt Ledamot af Kongliga Vetenfkaps Acad. i Stockh. Hågårevördige och Håglärde Herren Herr Mag. PEHR HÖGSTRÖM, Min Hogtårade Svåger. Kyrkoherden Vid Lyckfele Forfamling, Valärevördige och Högvällårde Herren Herr ISRAEL LINDAHL, Min Hogtårade Svåger. Grofshandlaren i Adel och Stockholm Rögagtad Herr DAN. SJÖBERG Min Högtärade Morbroder. ericsson, TTilftådjen. Mine. Herrar. En. På. Flera. Sått. Forbun Brift. På. Forirråga. Hindrar. Att. Efter. Önfkan. Kun Viljan. Låten. Årkånfla. Upfylla. Det. Som, Brider, Vålgcrningar. Trogna. Suckar. Till. Allmagten. Om. gång. Skola. Aldrig. Tryta. Hos, Mig. Som. Har. Å Odmjukafte NATHANAEL

3 Kyrkoherden Vid öfver Torneå Forlamling, Vålårevbrdige och Hogvåilårde Hirnen Herr ISAC GRAPE, Min Högtårade Svåger. Rektorn Vid Lyckfcle Schola, Valärevårdi ge och Hogvåilårde Herren Herr BERNHARD EL. ASK Min Hogtåradc Morbroder. Kyrkoherden Vid Arvidsjaurs Forfarnling, Vålårevbrdige och Hogvåilårde Herren Herr PEHR EDIN Min Kåra Coußn, den, Vifa. Den. Vördnad. Defs. Hjerta. Hyfer. Faft. na, Denfamma. Yttra. Våren. Dock. Nögde. Med. Och. Tackfult. Sinne. Blifva. Minnesmarke. Af. Bevifta. Beftåndjg Sållhet. Ymnog. Vålfignelfe, Nårfkyltas. Vålran. Framhärda. Eder. Tjennre fjellström-

4 Enke Probftinnan Hågadia Fru CATHARINA FJELLSTRÖM, Född SJÖBERG. Min Haldaßa Moder. Tßid detta tillfälle roreg. mit finne billigt af den florfa glädje, da jag far ädaga lägga min brinnande och vördnad' innerliga ärkän 'ßa, mot all den. godhet Moder Mm Huldafla mig flädfe\ ifrån fpädafle aren, ända til närvarande tid bevil. Men fa flor min vördnad är t Ja flor är äfven min ofovmogenhet at med tj enliga ord yttra den Jamma. Förlät derfbre att jag ander min Jvaghet fö>bigär alt!am mans med en tyfl vördnad. Anfe likväl deja rader Jäfom et vedermale af de;f upriktigafle ärkänßa for all bm jorgfalhghet, och oräkneliga välgerningar vid min tipfoflran, fortkomfl och välgång, och nptagen dem fafom frugter af de fron i fielf plantat. Den flogfle göre edra dagar fälla och glada, och a}vände alt det Eder finnes ro förföra kani Stofkar den, fom till Jitt fifla framhärdar Min Huldafia Moders Lydigfle Son NATHANAEL FJELLSTRÖM.

5 /""> D. D. i i /. I. rodiit tion Iongö ab hin c fempore^^, j)«j quoddam, in quo Au- Quur»& 4turn* \ ev _ i * /T! 11! ^ / /t» a $ ctor Ciariffimus polliceturfe propå- - Pf iiq, -1v0UUi t,ljll fiturum novana hypothelin de eflten-^^re/ * jluv tia Ammar, qusc, iecundum ejus o- /irw pinionem, longe prarferenda erit Summorum Philoiophorura, fpeciatim Cartefii, Wolfii atque Wallerii, Hane ob csuflam primo examinandss & refutandas fibi fumithorum Philofophorum hypothefes, & poftquam digne, uti putat, iiias refeilerit, tum demum fuarn proponit & adftruere ccnatur. Siquidem vero Au&or Cl: fuo jure iilam fibi fumfit veniam, ut tantorum virorum fententias fuo fubjeeerit examihi, ita confidimus fö re, ut nec indigne ferat, fi & nos modefro fubjiciamus examini, tum iilas rationes quibus Acutiflimum Wallerium expugnare nititur, tum ipfam lilius novam, uti dicit, hypothefm, ut fc: melius ita pateat, adhuc faltim palmam carteris prarripere Wallerianam illam. Hoc ipfum vero dum coriamur, tuam L: B: cenfuram benignam nobis expedmus ae pollicemur. A. II. ^ /"* t

6 ) > c» ff. II. In anteceftum vero paucis tantum fenfentiam inaximc Reverendi Wallerii exponeraus atque explicabimus, reåe fcilicet ut intelligatur v dum non dubitamus, quin adfenfum Tibi concili^tura fit. Nam quod Iiluflr. Wolfius alicubi de Iiluftr. Leibnifio fcribit, id putamus furomo cum jure de Acutiflimo Wallerio dici polle. Ita vero il(e: UsitcrDegcn 3«>eijfeleJ# nicl^t^ Dad, waö Der «fxtr von Leibnitz na# ubwdgiutj fhtuiret, gegründet fei;, roofcrne man cö red)t Sumferat nimkum Tibi vir maxime reverendus explicandam doftrinam deanima hu mana, itaque cum illa unice ex pofteriori cognofci posfic, attendendo, tum ad operariones méntis, diftin ba$ earum fibi formavit notiones, tum ad modtira, quo fe invicern fequuntur, diftinctam regularum generaüum, ute in operationibus obferrantur, notitiam eruit. Hinc enique diftinulas forma vit notiones omnium facultatum, qua? menti inefle obfervantur. Siquidrm äütem Philo^lophi fit reddere ra tion es rerum Sc adfe&ionum, ita hifcenon era-t contentus, verum ulterius in Pfychologia Ra* tionali inquifivit in fundamentum Sc rationem ob quam hujusroodi facultates anima; competunt, ut fic pateret, quomodo anima poffit pcrficere ea, quse per ejus facul tates poflibilia fnnt. In illura igitur conceptum animae, ex quo poflet explicare ac deducere omnia, qua; per experientiam conftant ei competerc, inquifivit. m. Siquidem vero, ut nuper memoravimus anima unice a pofteriori cognofci potefl, hinc nec aliam viam fibi hoc etjam in negotio calcandam deprehendit, quam qua? ab experientia primordia ducit. Attendendo igitur ad facultates mentis, per experientiam cognitas, facili negotio deprehendit, nun poffe illas nifi inente fimpli-

7 $< ) 3,( % ei, tanquam fuo fubjeclo 5c centro coirc. Cum autem ex Metaphyficis fibi finnil perfpeulum habuerk, involvexe oimne ens ßmplex vim quandam, 5c quidem unicam cffentias fua? exifienti inclufam, coliegit animam exiftentem continere ejusmodi vim iinicam, & ideo femper csfe a luofam. Quoniam vero per vim, qua? rei cuidam competit, lemper a&uentur, qua? per eam rem funt poffi.- bilia, ita, ni valde fallimur, refte contendit adtuari o- mnia, qua? peranimam funt poftibilia, per unicam hane ejus vim, qua? igitur pro diverfitate rerum & flatus fui, diverfimode agat, Jara autem g-ignit nifus agendi, qui pro diverfitate rerum 5c flatus fui aiverfimode agit, piuxes 5c d iverfas facultates, ü quidem illa; nihil aliud lint, quam certi modi agondi, qui per vim quandam fiunt pqsfibiles. Hinc deduxit non efle facultates mentis entia realiter diverfa, Ted unam eandemque vim ejus diverfimode modificabilem. Poteft vero vis qusedam bis Sc non aliis modis modificari, quoniam ita 5c non aliter efl affe ta, nam modus operandi fequitur modum effendi : intulit ergo, obtinere animam has 5t non alias facultates, quoniam ita & non aliter adfe^la ac limicata eft ejus vis, Denique cum optime ei riotum fuerit, conflituere id fundamentum alterius, ob quod hoc alterum locum obtineat, fumma cum veritate adflruxit, efle hanevim hoc 5c jion alio modo affeclam 5c limitatam, rationem ac fundamentum proximum omnium in univerfum faeukatum mentis, ex quo rite perfpecto aeduci ac expücari poflunt 5c debent. IV\.. Inquifivit igitur ukerius in ipfam indolem hifius vi^ feu in modum, quo ira,prout in, anima efl, fit adfe- ia 5c limitata» Quoniam vero omnis vis fit conatus quidam agendi, qui fenaper, nifi inapeditus fuerit, certisiti A 2 prac-

8 & )4( $ pr^dicatls fe exferit, quae igitur pnedicatadeterminatio* nem ac limifationem ejus eonftituunt: In ilkitaque dicuta pra:«inquirit, quibus mens fem per & efientkiiter fe ex ferit, Ex omnibus vcro qua: mcnti competere non novirsius, nifi duo deprehendit, in quibus fe fem per & eflentialiter exferit, fenfationer» fui videlicet, in 5c tendentiam propriam perfedionem, & ideo flatuit vim animx> qua illa feipfam lentiendo, tendit in propriam perfe^ionem determinate conftituere fundamentum omnium facukatum mentis. Et liquidem illa fit priraum, quodfal-, tem nos pofitive in anima cognofccre poflumus, & ita fi. mul comparata. ut non tantum unum ejus roomsntum, ex altero non dcterminetur > fed &, ut exinde pendeant cetera omnia, quas anima: per experientiam novimus com«petere, ita & illam elfen ti am animse dicit, quum eflentia communker dicitur id, quod ed primum in re, & unde cetera pendent. > v. Hane fententiam maxime Reverendi viri, breviter fic expofitam duabus ipfiusmet obfervatiombus ulterius, in ufurn iequéntium, illuftrabiraüs, quarum prima hasc eft, quod efientiam hoc loco non fiimit fenfu MetaphyficO j ini oppofitione ad exifteneinm, fed phyficos quo ipfam exiilemiam includit. Putat namque Vir Acutiffimus, eam effe animte humana: abfirabliam ficam indolem, 5c Metaphy- ut quam primum. eflentia ejus vim hane ftatim exiflit, habcat, non quidem eflentia: abfixtfts 6c rnqtx poffibilitati, fed eflentiae exiltend inclufam, ideo 5c exi rimat, quod hare vis vel conllituat ipfam effenexiffcexitis feu phyficam, vel ad minimum fit ejus aiiquod attribufum proprium 5c aftuale, in oppofitio ne ad pofiioile, quod ideo fecund um morem Philofophorum, rc$e poteft poni loco eilend«phyficse, utpo- *

9 $ ) 5 ( $ re qnod fem-per reciprocatur cum ipfa re exiftenté. Quare, ouia edentia exilens ei dicitur lubftantia, nec refragatur, fi quis roalit adpellare banc vira animse fubflantialitafem, vel 5c dicere iilam ingredi, & poftidat tan tum ut dbi concedatur3 condituere banc vira fundamentuni faltim proxirtsum oranium facultatum menris, ac ideo posfe ills ex ipra deduci ac explicari. Altera obfervario ha?c eft. Licet Vir Celeberrimus de eo fuerit certifltraus quod vis illa, quam änima podl det, poni poffit loco eden ti a?, tarnen firaul fatetur fe non ora ne tulifle punctum in exponendo ac declarando banc vim quod ad indolem ac naturam fuam ipecificam. Nam quamvis ex omnibus prscdicaris, quae anirux competere novimus, folis allaris anima conflanter fit- aduofa, concedit tamen illa non dum fibi.fufficere ad fpecificam differentiam in ter fubßän'rialitstem animse, 5c reliqnorum fpirituum fmitorum fhabiiiendam, cum nec iliis fenfationem fui 5c illam tendcntiam in propriara perfeclionern denegare audcat. Licet igitur convicti/timus ea de re fuerit, quod änima allatis in "prtcdicatii fuam exerceat fubdantiäiitatem, quodque idcirco illa hablenus debeant ejus ingredi edentiarn: tarnen admittit fc non potuide,»ilatam ob ca u fa ra, tradere ita completam efléntise anima? notionem, ut nihil amplius in illa defiderari queat, Hifce vero non obdantibus, conatur nihillominus ex illis prsedicatis, quse loco effcntbe pofult, omnes facultates menris deducere. Htec ad fententiam Viri Celeberrimi obfervare licuit, veniarnus er go jam ad rei cardinem vifuri quanti ponderis fint rariones Cl. Auctoris, quibus hane impugnare niticur.. vr. Poftquam Au&or Cl. fententiam Cartefii «fque Wol fe refutavit, ad maxime Reverendi WalJerii refellendam fefe accingit, dum mentem fuam ita expriaiit.* Exiflimah % mt

10 » ) «c» t/? F/V hic immortnlis, Wallerius fc : efflentlam anim * bu- mann eonfißerc in vi, y«// mens fentiindo Jeipfam tendit in fiiatrt flatusque flui perfeitione?n. Malta in ilia praeclara in venio, primum enim complcxu fuo eha non continct preeditata, quam qua ejjentiam ingvedi poflunt, SV in meri te fixam quafi federn habent. Talis efl jenfus internus, qui ß a mente vel momento temporis abeflet,»o// amphus es- Jet mens; non enim poflet efle Jui rerumque aliamm extra je poßtanim fibi confc/a, nsque dubitandum efl, quin ten Jentia illa in proprium pcrfechonem, quam inflinslum natura lem vocant, in cundcm fenfum veniaty SV ab achvitate men tis e [flehti aii immediate rejultét Eo vero majori jure in flocietätem efflentialium animse adoptatur> quo cert us efl> ü- lum non re&ius ex Jenflu interno derivari, quam vel ex cogitatione, vel vi reprcefentativa, uti flupra demonflratum efl fl. III SV /F. licet ita fint, non tarnen difßtendum efl y nobis videri Celebevrimum b: m: Walierium hoc in negestio bumani quid paflum efle, nee omne, q.md dicitur tultfje pubum; id quod SV ipfle de fle fatetur. Ut enim taceam vim, quam in eßentiam animce Cel: IVaüerius introducit, 7/07/ tarn ad ejjentiam ejus, quam fubflantialitatemy ßt venia verbo, pertinere; SVc» Improbat igitur fententiam aeutiffimi viri primum ex hoc fundamento, quod. introducit in efientiam aninaa: virn, quöc, fecundum illutn, potius pertinet ad fubilantialitatem ejus, utpote quai exiftentiam fimul invelvit, cui vis unice compe^ere poteft & competit, quam ad efientiam, ahftractam fc; Sc Mctaphyficam, qute pofllbilitati mera: ineft, & cui ideo nulla* vis tribui poteft. Ad hanc vero objestionem facilis eft refponfio ex illis, quae paragr: V. obfer/avimus, ex quibus lucct. quod vir acutifilmus hoc loco non (Li mit efientiam fenfu metaphyfico ac abffracto, & fic in oppofitione ad exiflentiam, quo fenfu omnino verum eftä qud nullam vim, aslu talem ißcludat, quum poffi-

11 & ) 7 ( # bile merum nullam ad agendnm aptifudinem habest: fei pbyfico fenfu, quo, praeter eflentiam abftra3am> fimul involvit exiftcntiara, & ideo non modo viro fibi inclufam tenec, fed & cum ipfa fubftantialitate coincidit, un» de etjam Vir Maxime Reverendus promifcue appeilat haäc eandem vim eflentiam & fubflancialitatem merntis. Commiftit igifur heic Äg&ö'r,Cl: ignorantiam eicnchi. Prscterea, ut xcct olv&$oo7rw contra auaorem difputemus: coäcedic in vcrbis aliatis pofle fenfationem fui ac téndentiam illam referri ad conceptum mentis eflentialem, imnao i- pfe illa eo refert, ut in iequentibus vidébimus: concedit fimul refultare hxc duo immediatc ex a&ivitate mentis efientisli. Hinc jam ita argucnentamur: aclivitas menfris, quam aucdor memorat, aut cflipfa vis, aut hujus excrcitium: tinct. utrum vélit, a.i fubflannalitacem tamerv per-1 Ab hac refultant necellario fenfätio fui ac tenden-' tia in propnara perfeaionem : ergo & iila ingrediuntur fubftantialitatern. Ejusmodi igitar prxdicata adfumit in focietatem eflentialium, qua; unice ad fubftatvbahttterd fpectant: cur ergoexpungit ex coneepfu animae Walleriano vim eara ob cauflam, quod ingrediatur fubftantialicatem? Ulterius, refert fenfationem fui ac tendenciam illam ad eflcntiam animae, quac, fivequa fuos adtus confiderentur, five qua terminos produetos, funt interna ipfius vis pr&'dicata. cur ni igitur admittit, ut etiam ipfa vis, cuius funt interna pracdicata, & fine qua illa nec däri, nec coneipi poflunt, in focietatem eflentialium adoptetur? In fequentibus aliam prscterea adferemus rationens, quac neceflitatem praefentiae ejus non minus clare indicabit. Quod vero ad hoc attinet, quod Vir Maxime Reverendus fatetur fe hoc in negotio orone non tulifle punfturn, inde nihil prsefidii invenit Auctor, nam ut paragr. V. vidimus, hacc ejus confeflio tantum concernit fubftantialitatem fpecificam mentis, quam admittit fe non potuis-

12 JK ) 8 C & potuifle determinare; de eo vero fui t certiffimus, quod vis, quam anima habet, vel conftituatp vel faltim rogrediaturejus fubftantialitetemleu effentiam phyficarrgquodque hare fubftantialitas fefe cxferat fenfatione fuj ac tendenth i!la, ac ideo recte & illa adfumi in föcietatcm eflentialiuro.. VII. Alterum quod Clor. Auftor fententias Wallörianx objick, hifoé cömprehendit verbis. ' Fateor me jnxta cum ignnviffirnis nefeire quo pabo ex hac effentia deduci ac de- ' woftrari reliqna otnnes amma nodra facultates pofßnt. E* tiamß enim in centrum qwfi csnfluant inftinftus naturalis, r fenfus internus; quia tamen hic attentionis face non dum cottuflratus, obfeuritate jemper laborat, vereor, ut ex Jolo hoc fonte denvari pofßt Facultas cognofcendi fuperiondißin- Bis fulgens reprajentationihus; ut ßbi aliis perfvadere conatus eft Gel. B. M, JVallerius. Improbat igitur iilam fecundo ex hac rarione, quod (enfatio fui ae tendemia illa, quar unice compleditur, iniufficientia fint ad hoc, ut facultas cognofcendi fuperior, inde poffie deduci ae demonftrari, quod tarnen ad conceptum mentis eflentialem fimul requiritur. Ad hoc vero reponimus. Vixcuna aliqua fpecie veritatis negari poteft, quod vis, quam ani ma poltidet, qua fuum reale fit illud, unde pendet, quod varii rnodi agendi, feu varice facultates incleterminate tales, in illa fint poflibiles: nec negari poteft, quin determinatior.es, quse in hac vi deprehenduntur, conftkuant ea, ex quiöus profluat, quod har prareife facultates fpecifice tales, in illa fint? quar igitur detemiinntiones ac limitationes una cum vi fummo cum jure adfumuntur in conceptum mentis eflentialem determinate talem. Inter has vero fine dubio referendas funt fenfatio fui, ac tendentia illa, utpote in quibas vis illa eilentialis femper fe exfe

13 & ) 9 C -K ferit Majoris evidentke ergo adferamus demonfixationergi hajus rei: nimirum quicquid anima operatur,referri debet vel ad facultates ejus fuperiores, vel inferiores, utrasque has vel cognofcitivas, vel adpetitivas. Nulias vero harum evolvere potefl fine fenfatione fui ac tendentia illa, nam fine priorrmomento nulla pofilbilis ed: reprar ientatio, & fine pofieriori nullus adpetitus vel averfatio: requiruntur ergo difia momenta ad omnes operationes animae, unde aperte fequitur, ut in illis exlerat animä femper vim fuam cfientialem, utque ideo conftituant vis ejus limitationes ac certas determinationes.. Re»de ergo momenta haec una cum vi ab acutiffimo Viro adlumuntur in conceptum mentis cfientialem. Dicis t hoc non negare, faltim quod ad momenta illa, fed tantum contendere, quod fint illa infufficientia ad hoc, ut; inde pofiit completus efientite ejus conceptus förmari: Refpondemus: nunquam vendiravit Acutifilmus Walleriiis pro fuo acumine fuirm conceptum efientiar anim«pro-completo omni ex parte.* Ipfe fatetur, ut parag, s) Vidimus, fc non potuiffe indicare omnia, quse vim anirnte efientialiter ingrediuntur, & fpeciatim quidem ea, qux confirituunt differentiam fpecificam intér fubftantiahtatem animar (k reliquorum fpirituum fimtorum, ac ideo tua. hare objeclio, fi vera eft, tantum confirmat veritatem proprio: Acutiffimi Viri confefilonis, complete fc: ab jllo non cite determinatum illud ipfium, quod loco efientt» folum poni &: potefi: & debet. In fequentibus videre licebit^ quo acumine Tu compleveris, quod defidcrari fatctur Vir Celeberrimus. i VIII. Prarterea tibi obfervandum fuifiet, ut adhuc in eadem hac obietiqne aliquantisper maneamus, quod, li cet fateatur Maxime Rev. Wallerius fe non potuifie de- B ter-

14 & ) 'O ( $ terminare fübftantialitatem fpecfftcam anim^, tarnen, fåftim conatus fuerit, ex fen fatione filt, 5c illa tendentia* deducere ac demonftrare omnes facultates mentis, efjarri fucultatem illam cognofcendi iuperiorem.* fiquidem igitur Uli, ut notiffimum eft, nunquam in more fuit pofitum tantum perfvadere, h. e. fvadendo quem perdueere affertis fuis adfenfum ut pra?beat, nam fémper pugnare folitus erat rationibus, & quidem ejusmodi, ut adlenfus extorqueretur: ita debuifles npn nude dkerequocf facultates mentis omnes hinc non poftint deducr, fed etjam non modo oftendere defeftus 5c hiatus in demon«flrationibus a Wallerio allatis, verum 5c ipfam rei imposfibilitatem demonftrare. Sed dicis forfan, te fältim indicafle impoflibilltatero hnjus rei verbis fcquentibus dum dicis: Quod fr emmposjet, nihil efiy quod impedit, quominus praflantijfima baec animiz ornament# in fpolium brutis etjam cederent., Etenim, ni(i qui macbinis nimium tribuit, iiiis denegare vel fenfum internum vel inßin&um naturalem nemo potefl \ certe id non fecit Celeb. WaUerhts. Ad hxc vero refpondemus, quod fi di ta ornamenta ex fentatione lui & tendentia illa folis & immediafe deduci poflent, turn fme dubio etjam cederent brutis in fpoltum, nam nec illis denegare audemus aliquam fenfationem fui, 5c Cendentiam in propriam perfeåionem. Ve rum obfervåndum cfl, nonefle necefiarium, nec fieriposfe, ut ex eflentia immediate, fine ullo aliarum propofitionum auxilio, omnia q lae rei cribuenda veniunt deducantur: fufficit, fi mediantibus aliis propofitionibus, five a priori, five a pofteriori erutis, vi effentiae dedu ci queant. Norunt hoc omnes Geometrae, 5cfuoexemplo docent» Jam vero plura Sc alia nobis conftant per experientiam deanima, quam de brutis, hoc negari vix potefl; nec ergo facile negari poccfb, quin facultas cognc*

15 gnofcench fuperiör forfsn roftit ex fenfatione fui ac illa tcndentia demonftrari ce an im a, licet de brutis non pos fit. Non igitur cederet bnutis in fpplium, licet ex memoratis pradicatis, collatis cum aliis prcpofitionibus ab experientia cognitis, poflet infcrri de anima: nam hinc tantum fequeretur, pradupponereillamquidem di&a pracdicata, non vero ex illis folkarie determinari, nec ideo deprebcndi in quolibet ente, quod di&a prjedicata posfidet. Ratio ergo, qua voluifti indicare impoffibilitatcm hujus rei, nihil valet». ix. Sic brevi cxamini fubjecimus ea, qute Cl. Au&or fententise Wallerianas objiciü. Examinemus jam illius fententtam & bypothefin, quam Walleriansc prarfert, & quidem cum in mod um, quem in modum ille fuam lententiam adftruxit & Wallerii examinavit. Nimirum in. 2:da fuse diflertationis ex notione efientiaf duo deduxit criteria illorum prjedicatouim, qua: pro eftentia poni poffunt, ut üc habcret regulana, ad quam 6c aliorum fentenjtias posfet exigere, & fuam adornare. Pofuit vero non nifi duo hujusmodi criteria, unum videlicet, ut illa praxlicata ita fint comparata, ut ex illis reddi poftit ratio facultatum naentis noftrs omnium: akerum, ut per i]lt internofci queat mens ab omnibus aliis rebus. Praeter hxc duo nos ctjam ter ti um ponimus, quod primo loco omnino fuit memorandum, illam nimirum indolem horum praedicatorum, ut nullum eorum determinetur ab altero vel ab aliqüo priori; nam fatente etjam Audlore, efientia effc primus rei conceptus, 6c ideo hujusmodi involvit prsedicata. Hifce fic pnemonjtis, ad ipfam AuSoris hypothefm propius nos accingimus, cujus idcirco veram fententiam primum eruamus. Exprimit vero hanc au&or Cl. hifce B 3i ver^-

16 $ )»* ( & ver ms: confißit effentia tuend i^ in potentia certo grctdu refie&eiidi Jitper fenfrttionejur 'of tendentia in proprium perfetiionem- Si ex hac enunciatione fola d ijuiici nda etdet Auidoris mens, alkim fåne deprchendere non podemus, quam hane, conftldére fc. c den dam men tis in po ren tia certo gradti refie&endi ad certa objecda refdricda, ad ienfationem fc: fui & iliam tendentram, ita ut fe niati o illa dum el perventum fuit ad deduedionem faeultatum ex eflcntiaa Te adferta, quasdam deducit ex (en* fatione fui, quasdam ex potentia certo gfadu refleidendi, & quasdam denique ex tendentia in propriam perfe&iotienn pro certo ponimus efle hane men rem Ejus, ut esfentia anima: abfolvatur fenfatione fui, potentia certo gradu reflectendi, & tendentia illa in propriam perfecdionem. Ponit ergo iliam in duobus illis afdibus, in quibus Wallerius eam ponit, fimul & in una potentia, refleidendi fc: quam afdibus illis adjicit, ut fc: fic fine dubio compleret defecdum, quem Wallerius in fua admittitac fatetur; nam atque tendentia non praecife conldituerent aliquas partes eflentiales, fed tantum obj elda, circa qure illa potentia re«fleclendi,, ut eilentiale conftitutivum, podit occuparu Quoniam autem Aucior, non modo in verbis proxime fequentibtis, exprefle dicit fe ponere eflentiam aniraar in tribus facultaribus, fénfu nimirum interno, tacultate cer to gradu refleidendi, & tendentia in propriam. perfeddionem, fed quod dicit, uti nuper memoravimus, le ponere tres facu l ta tes, boc inde forfan cvenit, quod non attendit ad difderentiam inter afdum & potentiam, quoniam fenfatio fui ac tendentia illa ne concipi quidem pollunt in anima per modum facu tatum feu potentiarum, fed unice per mod um q iod ipfum etjama Auctor concedit, dum dicit meutern non pofle eile meutern fm* hac fenfatione fui ac tendentia illa*. X

17 5K ) ij C & x. Huic hypothefi jam primum obvertimus, quod illa non obrineat primnmcriteiiuai eilentia: generstim, prseced : memoratum: feu qnod ita adornata non lic, ut non eontineat ni fl pratdicata animae in eodern faicim ordine pri ma, & quortmiinum non determinetur ab altero. Nam blervandum elf, quomodo, fl verum eft, quod in antecedentibus brevicer intulimus, quod ni mirum in vi animx iiisc contineantur dcterminationes ac limitationes, in quibus fundantur omnes in univerlum facultates mentis qua fuurn formale, quomodo inquimus, in hac eadem vt etiam fic deprciiendantur ejusmodi determinationes, ex quibus ptndet facultas,illarcfte^äendi: fiigitur illa nonfundaretur i n. fen fa tion e futäc tendentia illa, certe praeter htec adefl & aliud prsedicatum inter nu ra, quod hujus facultatis proximum conftituit fundamentum, & quod adeo prins elf hac facuitate, ac, quod hinc lequitur, una cum ceteris illis cjusdem ordinis in conceptum cilentia: inferendum fuit, Non eft quod dicas nos ignorare hoc prardicatum, & ideo loco ejus adpofuifle te hane facultatem, ut fic completum elfentta: conceptum redderes.- nam hxc excufatto non valet Namque prseteren quod hxc facultas non fit aliquod primum prtedicatum in anima, uti debet, fifrul, faltim partraliter, pendet ex ceteris illis, liquidem milk refleclio lo cum habere polefl line reprsefentatione, quse fine fenlatione lui eft impofiibilis. Peccat ergo tuus ellentiae conccptus in refpeflu ad hoc criterium primumf XL Secundo improbamus bypotheßn hane ob defeflum fecundi criteril Illud adplicate ad rem prafentem, & confentiente Auftore, in eo ponimus, ut ratio reddi poflic o- mnium facultatum mentis, cur fc: hat infint & non aliae quod criterium eo majori jure adeile debet, quo certius 11,6um praeipue ob finem inquirere Philofophosadeo fol- B 3 Ikitc

18 » i i4 c & licite in eflentiam menris, vel illud, quod ejus loco Rare poffit, utfic pofllnt reddere rationem inexiflentiee oranium facukatum mentis, quse per experientiam inefle obférvantur. lam vero in racultatibus mencis duo dlftingvenda flint, matenaleearum & formal«, cujus utriusque ergo ratio qusritur. Siquidem autem ad maceriale earum pertinent poflibilitates agendi indeterminate tales: ad for male vero yaris: earum determinationes aclimitationes, ut fe: tales fint, & non aiice; ita, nifallimur, claret, uti antea quoque indicavimus, fundari facultates mentis qua fuum materiale in ipfå vi animse indeterminate tali, nam ideo üne dubio poteft mens diverfimode agere, quoniaoa ha bet vim, qua: pro diverfitate rerum ac flatus fui, diver fimode efl modibcabiiis; qua fuum rero formale, in ipfisdeterminationibus ac limitationibus hujus ideo vis, cum poteft mens fic & non alitcr agere, quod ita & non aliter fit adfeha ac limitata. In conceptu eflentia: ab Au- Hore formato, memorantur jam quidem adfe&iones ac limitationes ipfius vis, ac adeo ea, in quibus fundantar facultates qua fuum formale: non vero memoratur ipfa vis, fed illa ftudio eft exclufa,&:, cum illa ideo ratio facukatum qua fuum materiale: efl igitur hic conceptus primum hoc refpehu mancus. Efl ctjam feeundo mancus ex hoc htere, quod nec tradat rationem omnium in univerfum facukatum mentis formaliter fpehatarum, quam tarnen, confentiente etiam Au «Ho re O., trader«de bet: nam inter facultates, qua: menti per-experientiam inefle ohfervantur, efl quoque illa refledtendi, cujus er go ratio etjam quxritur per conceptum mentis eflentialcm, prasfertim quum hsec facultas quali conflituit fundamenturn proximum totius facultatis cognofcendi fik perioris. lam vero AuHorCL introducit hans facultatatem in ipfum eflentke-mentis conceptum, & ideo comprehendere nonpoflumus,quomodo nihiiominus potue-

19 3Sé )»5 < 55? rit fe glariari de tali conceptu eftentra^, quem omnes Sc fm gulse faeultates pro originefua 6c quafi genetriceagnofcunt, nam ingenue fatemur nos ignorare, quomodo i- dem ipfum poait dici lui ipfius origo ac genetrix. De eft igitur etjam fccundum criterium, idque ex duplici lau tere.. XIL Tertium critenunä charaßere finimte diain&ivo äb** folvitur, quem ponit in certo grada refle«3endi. Gloriatur Auctor fe magnopere de inbgni quadam prserogaciva quam habebit ejus conceptus efténtise intuitu bujus pra? Walleriano, fakim in refpe^u ad aniroas brutorum. Et certe fatendum ea:, deefle hujusmodi eharaåeiem animse diftinftivum in concepto Walleriano, contra vero memorare Au&otei» quid in fuo, per quod anima ad minimum poteft difcerni ab animabus brutorum, itaeft : verum prouti non ex quolibet ligno fit Mercurius, ka nec ex omni, per quod res quasclam poteft ab aliis internofci, adornatur ejus charaäer diftin&ivus, quifc. conceptum eflentt ingrediecur. Namf 9 vidimus nullcrm praedieatum debcre introduci in cftentiam, quod allquo modo determinatur ex reliquis illis, quae illam fimul ingredruntur: & in $10: oftendimus determinari facultatena illam refie&endr aliquo modo ex fenfatione fui ac tendentia illa. Licet igitur mens pofht per facultatem refleftendi difcerni St a reliquis fpiritibus finitis, & ab animabus brutorum, tarnen nihrlominus nullo rnodo debet,ob alla tam rationem, intro duci in conceptum eftentise mentis, tanquam charader e- jus diftinåivus: evanefcit igitur tota ejus gloriatio. Et cer te, fl aliquo jure poftct hsec potcntia juxta cum fenfatione fui & tendentia illa inferri in conceptum eaentia? men tis, ut chara ter diftin&ivns, certe Sc illam introduxiftet a- cutiftimus Wallerius, qui probe & illam fibi cognitara habebat, Sc fimul fciebat, diftingyi per illam mentem, fal-

20 & y 16 c -jk tina ab ammabus brutorum ; verum cum bene fibi perfpeåum habebat inconvenientiam hujus rei, maluit fateri fe non om ne tulifle punctum, quam com m iteere quid, quod Pbilofophum minus deceret. Et licet in iplo conceptu edenthe mentis, quem tradidit, nihil cömpareat per quod poteft anima ddeerni ab animabus brutorum, ta rnen nihilominusex aliis. prineipiis demonftrat ede omnino edentiale diferimen inter has, ita ut fecundum ipdus dggmata nulk harum confufio metuenda fit. Nnm vero idem nec metuendum fit, fecundum Au&oris dogmata, hac de redubiramus Nam dum Au&or in eo occu patio eft, ut deducat oranes facultates mentis ex-eon.eeptu eflentias, quem adornavit, contendit exprede fundari memoriam, etjam lenfualem, in facultate refieuiendi: jam vero vix denegare poteft brutis memoriam fen dualem, & ideo nec aliqua cum veritatis fpecie facultatem refledtendi, tanquam rationem determinantem memoria: illius: fic ergo intercapedo illa, qua: animas brutorum ab ani mabus hominum fejunget, in nihilum abit, & ha: in u- nura confunduntur Sed (ufficiant allata, ex quibus judicent Leåores, qusenam fententia de ellentiaanimx palmam prseripiat, Acutiftimi videlicet Waiierii, an Clariftimi Au&oris. S. D. G.