C A S Α Μ I C O, DAHLMAN, LAURENTIO MAG. PR/ESIDE AMPLISSIMO atque. Quod, UPSALl/E,Excud. L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr. PRO. Hj. M. S.

Transkript

1 ih, D. D. SPECIMEN ACADEMICUM, DE C A S PRO U Α Μ I C O, Quod, CONSENSU AMPLISS.FACULT.PHILOSOPH.' IN REGIA ACaDEMIA UPSAL1ENSI, MAG. VIRO PR/ESIDE AMPLISSIMO atque LAURENTIO DAHLMAN, Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord. PUBLICE EXAMINAND UM SISllT STIPF.NDIARIUS AHLLÖF VI AN!JS, PETRUS ER, UTTERSTROM, IVESΊ ΜA NNUS. IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XIW. DECEMBR. ANNI MDCCLVII. Hj. M. S. UPSALl/E,Excud. L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr. & "

2 V I R O AMPL1SS1M0 atque CONSULTISSTMO, Dn.JOHANNI ERICO FICK, Philofophise & Jur. Utr. DQCTORI,afque Jurisprudenti» Praft. ad Acadv Upf. PROFESSORl Reg. & Publ. Fivor ille infignis, ΡΔ Ί RONO ΟΡΊΙΜΟ. quo me nulio non tempore beare dignatus es, eo jam excrevit, ut, ne verbis quidem dignis, eum celebrare poifim. Ab eo enim tempore, quo Patre Cariffimo orbatus fum, domus 7ua nobiliifima receptaculo mihi fuit, ubi quot dies, tot quoque paternce Tu<z curae documenta feliciter numeravi, Ingratiilimus itaque omnium e/tern, niii fummam meam in Ίβ obfervantiam & pietatem publice jam teflificarer. Ignofcas proinde quaefo, Patrone Optime, quod hoc qualecunque exercitiurn Academicum Tibi offerre aufim f quod munufculum licet Ieviffimum fit, Hlud tarnen, quemadmodurn offerentem femper foles, gratiofo vultu ut excrpias, -meque item in pofterum Oientelae 7u<e eommendatiifimum habeas, fubmifte rogo. Meum erit, ad omnis felicitatisfontem, pro perenni 7no fiore, fufpiria fundere ealidiffima, quo Patria decus, Familia Pua Nohiliffima folatium, litterata cohors clientesque in Fe patrociniüm exoptatiifimum» maximum diu habeant? fic vovet vovebitque femper AMPL1SS1MI atque CONSULPISSIMI NQMIN1S IUI Cutter hutnilkmu!, PETRUS ERICUS UTTERSTRÖM,

3 - PASTORI vi R o MAXIME REVERENDO & AMPL1SSIM0, - Dn. M. JOHANNI LINDEGREN, Sacro Sanda; Theologice DOCTORI Celeberrlmo > & PR^POSITO Lindesbergenfium Laudaliffimo, Meritiffimo. VIRO DIGNI7A ΊΕ& FIDE SP EGTA HSVMO, Dn. ERICO CEDERBORG, Officinarum Ferrearum ad Viby & Ö-Bohr ' Poffeffori Dexterrimo. VIRO DIGNTTA7E & FIDE SVEGT A 7ISSIM0, Dn. CAROLO HEIKE, Officinarum Ferrearum äd jerle & Yxe PoiTeffori Dexterrimo. EVERGETIS OMNI HONORIS CULTV PROSEQVENDIS. ^vh innumera mihi non tantum, fed etiam Parentibus 1 I meis Csriffimis prseftlta beneficia, has qualescunque ßudiorum meorum primifcias in gratiffimi a'nimi documentum Vobis, -Evergeia Optimi, confesratas voloj quas ut ferena fronte excipiatis, meque, ut ccepiftis, favoris Veftri gremio benigne ioveatis, ea, qua par eft, animi venerätione oro atque contendo, qui, pro omnigena Veßra profperitate, Summum Nudien votis fatigare ardentiflimis, non definam, permanfurus, dum vixero AMPLISSIMOR UM & SPEC TA 71SSIMOR UM NOMIN UM VESJRORUM. Culior ohfervantiftmus. PETRUS ERIC. UTTERSTRÖM.

4 ÅDLEocb TkjGAGlADE HERREN, Herr LARS MORIN, Bergsfogde ofver Lindes och Ramsbergs Bergslager, MIN GUNSTIGE HERRE. Bergsfogden, ADEL och HÖGAG TAD Herr ANDERS TORNGREN, MIN GUNSTIGE HERR MORBROR, Samt HÖGVÅLLÅRDE HERREN, Herr ISRAEL HÖJER, Mycket Berömd Collega Claflis flhtig vid Kongl. Trivial-Scholan i Wefterås, MIN GUNSTIGE VÅLGYNNARE, råkat, en dels genom monga Den flora fkuld, hvaruti jag hosedra Eder, migbeviftavåw mine Herrar gerningar, endeis genom Eder ofparda möda oeh ömhet vid min undervisning» kan ej med orden af mig uttryckas. Uptagen fördenikull gunftigt, mine Herrar, hvad jag til et vedermåle af den vördnad, hvilcken jag lör Eder mig årtedda godhet hyfer, Eder i ödmiukhét tildelar» nemligen en liten pappers gåfva, fom icke för någon del fvarar emot min ftora förbindel fe. Dock hvad fom hos mig brifter, fkal jag medelft trågna iuckar til Allmagtens Herre för Edart val, föka att årfåtta. Himmelen bekröne Eder fördenfkull med all uptånckelig fålhet y få önikar jag af hiertat, fom beftåndigt iefver, MINE GUNS!IGE HERRARS eck VÅLGYNNARES ÖdmiuKe tien*p? I PET, ERIC. UTTERSTR0M,

5 omines non fibi tantum folis, fed aliis quoque natos efie, adeoque obligatos, ut non modo fua promoveantcommoda, verum etiam aliorum, quancum fieri poteft; hoeert:, quantum regu- \x jufti & honefti vel jubent, vel permittunt, nemo facile negaverit. Prseterquam e- nim quod fuprernnm Numen iocietate quadam univerfall homines conjunxerit, utmembra fe prasbeant illiuciiia, ipfa quoque eorum conditio hoc requirit. Nam, quoniam pluribus indigent mortales,quam qnibus comparandis ipfimet funt pares, aliorum id efficiendum eile auxilio iatis fuperque patet. Qui vero aliorum ope adjuvatur, ipfi quoque incumbit, ut il- Iis pro virili inferviat, quorum operam fibi utilem expertus eil; tantum enim novimus efie debitum, quantum fuit acceptum* Extra omnem itaque po- A ni-

6 ) 2( (S*2) nicur controverfiam, praeter officia, quae Deo fibique ipfis debent homines, aliis quoque plurima eiie praeihnda; danda igitur & reddenda iunt beneficia, & quod quis per ie ipie non poteil, id accipiat ab alio viciffimque data occafione reddat, oportet. Atque hinc quo quis nobis iic conjun&ior, magisque noilrae inlervire ftudeat incolumitati, eo ar&iori vinculo obligacionis illi anne&imur. Proinde dum eorum res agitur, qui bene nobis cupiunt, quin iis no flram commodemus operam, idque ex di&amine le gis naturalis, nullum eil dubium. Nonautemid promiicue fieri poite exiilimemus: nam certae cautiones in praxi adhibendae iunt, ne quis ex improvifo extra oleas divagetur. Hoc itaque argumentum, de Cafu pro Amkoy dignifllmum pntavimus, quod fpeeimine Academico a nobis exponeretur. Quccirca qualecunque fit, quod in nobili hac materia, pro modulo ingenii enucleanda,praeftare poflumus, id utaequibonique L. B. coniulas, enixe rogamus atque contendimus.. II. Prius itaque quam ulterius in altum provehimur, & inflituto vela damus, termini, qui in tronti ipicio diftertationis noilrae comparent, explicandi iunt. Sei licet Amicns nobis dicitur Perfona> cui bene tupimus, omni ßudio id agentes, utfelixfit, nequeulh modo infelix evadat. Per Cafum au tern pro Amico non intelligimus, quod quis alterum felicem tantum 0- ptet, vel proprer fanguinis cognationem,vel propter aliud quodpiam penes ipfum eximium 5 led per illum figni- I

7 ) j c fignificamus,gw/7/aäu liceat pro Awico, Vocabulum autem Liciti diverfirnode accipi obfervatgrotius de J. B. & P.L. 3. Cap ä) "Interdurn licere dicicur id, quod reäumexomni parte piumque eil," edamfi aliud forte quid fieri poceit laudabilius, qua-" Je eil iliud Apoiloli Pauli i.cor Omnia mihi Ii" etta Junt, (ed non omnta expediunt. β ) Alias licere di " citur, non quod falvapietate&officiorum regulisfie-" ri poteil, iedquodapudhomines pcenaenoniubjacet," fic apud populos mukös icortari licet, apud Lace-" damonios & fegyptios etiam furari licebac. Eft autem hdcc vocis ßgnißcatio minus propria,ut re&e notat CI CERO Tuicul. Qua1 il. V, de Cinna loquens, mihi Contra non Jolum eo vide tur mifer, quod ea fecit, (ed etjam quod it a Je ge(frt, ut ea facere ei liceret: etβ peccarenemini licet, Jed fermonts error e labimur, idenim li cere dicimus, qu&d cuique conceditur. In eo ta men ieniu vocabulum hocce idem CICERO pro RabirioPoilhurno adhibet, dum judices fic alloquitur: Quid drceat vos, non quantum liceat vobis, fpeäare debetis, β enimquod liceat qu<eritis, potefiis tollere e civitate, quem vultis. Hinc fape opponi videmus, quod licet få quod oportet. Ut Plinius in epiilolis: Opotet qua funt itihoneßa, non quaß illicita, (ed quaß pudenda vitare. Et CICERO oratione pro ßalbo: Eft enim altquid, quod non oporteat, etiamβ licet. Nos autem cum WOLFlO, COCCEJOjHEDINGERO aliisque,lici tum vocamus, ad quod agendum tantummodo jus babemusi. III. Hifce fic expofitis, itidem explicemus opor- A 2, tet,

8 $23 ϊ 4 ( 1ξ23 let, quid fit officium, quid obligatio. OFFICIUM eil allio conjormiter legi attemperata, quatenus ad eam tta attemperandam obligamur, Atque hinc confiat officium locum tantum habere in iis aöionibus, ad quas committendas vel omittendas ex lege natural! obligamur; linde & difiinguere folent Philoiophiinter officium Poßtivum & Privativum. Quocirca cum hix modo obligatio ad efientiam & formalem officii rationem pertineat, iatis apparet, fi quid hac abiente ageretur, non eile officium, ied actus meri arbitrii & beneficii nomine actionem venire. Per ΟΒΡΙ Ο ATIONEM autem heic intelligimus illam, quam Philoiophi appellant paffivam, & pro neceffitate moraliagendi vel non a'gendi habent. Ex obligatione hac paffiva oritur id, quod jus ieu potentiam agendi moraiem vocamus, quam nobis eoncedit lex nafuras, ut obligationi noflrs iatisfacere queamus. Idcirco dum explicabimus quid lieeat, fen quäle jus nobis compecat in Cafu pro Amico, id determinandum eße ex officiis, quas ilii dehemus, oppido patet» - iv. Praemiffis jam iis, quas inftar principiorum nobis infervient, ulterius progredimur vifuri, qoalis illa fit obligatio, quas nos adamicorum commoda promovenda firingit. D'fiinguitur comrauniter obligatio ratione originis in Naturalem 8z Civilem. Naturalis rationem [nfficientern in ipfa hominis revumque eßentia üs natura agmfcit, quas, quamdiu homo hac natura vefiitus eil-, aftionesque ejus per natnram fuam has nec alias fequelas fibi annexas ferunt, tamdiu quoque locum habet. CIVE

9 ) 5 ( *&&& CIVILIS vero eil, cui a lege civilt robur cf au» itoritat acceäit, quxque interdum nonadeo in jure na tural i fundatur, ied potius ex rnero legis latoris arbitrio pendet. Nos vero dum heic de Gbligatione evga Amicos loquimur, non aliam quam naturalem intejliginius, quse vere nos obligat, iive inde jus alter! o- riatur perfcbum bvojmperfeäum] & vim fuam exferir, dum homo intelligit fe per di&amen reife rationisatque inflinblum amoris non folum teneri, ut in quorumvis hominum uium lernet difpeniet, quatenus, dicente SENECA, In adjutorium mutuum genratus eft Lib i, c- 5, Ted ut maxime probt ei, quo cum ipfi ar tior focietas eil, adeoque dum quisque amico» rum ab alcero poftulac, ut fibi inlerviat prse ceteris, obftringitur, ut viciilim faciat, qu-< ad commodum amici pertinent. Et quamvis huic obligationi non in fit ea vis, ut jus detur, in foro civiliaccufandi juxta illam non agentem, vi tarnen refrenandi libidines non caret. Etil enim poenae naturales non ftatim an te fores funt, quemadmodum civiles, nunquam ta rnen penitus exfulant, eoque magis timenda?, cum civiles fsepius, naturales neutiquam declinari & eludi poifint. Quamobrem etiam quilibet re&a ratione utens, iatis peripicere poteft, non minus mala feu pcenas naturali coniecutione curp acfenibus malis effeconnexas, quam prasmia manere eos, qui legi na turali conformiter vivunt. Immo conlcientia cujusque propriateilimonium infallibile hujus reiperhibef, Rhadamantheo jure quemque male agentem perftringens,.adeo quidem, ut qui eapropter oriri fofcnt tnor-

10 <E» ) ό ( modus conicientise, pro gravifiimis merito habeantur pcenis. Quod cum ita fit, oppido patet, obligationem erga amicos non eo feniu imperfe&am dicendam efie, quafi nulla ipfi inefiet vis & efficacia. Licet enim ea, ad quae quis imperfe&e obligatur, nec vi bellica in jlatu naturalt, nec ahlione jorenfi in flatucivili extorqueripoffint\ confcientia tarnen, u- ti nuper di&um, ad ea, quas imper e tse obligacionis funt, incitamur ac peilimur. Hinc officia imperfe te debita a Moralifiis dicuntur non quafi obligatio naturalis in ie imperfecta fit, ut libertati agentis relin* quatur,utrum eidein iatisfacere velit, an non; Ted quia nemo in foro externo cogi potefi ab altero ad prsfiandnm, quod alias imperfeäe debetur. Hinc pro more fuo nervöse & eleganrer TREUERLS in not:adpuf. de O. H. & C. L. v. Cap, ()bli* gatio, inquit, imperfecta non dicitur rattone legis natu ra & volnntatis legislatois, quae ad utrumque officium <zqualiter nos obligavit; Jed rejpefiufocietatts humanin qua nulla violentia extorqueri poteft, adeoque imperfe cta e(l obligatio ratione effebus, non ratione vineuli fui, quo hominem adftringit. f. V. Hac autem occafione objici quidem potefi atque q u seiti 0 moveri; numne omnes pro Amicis habere debea* mus? cum ad doctrinam Chrifii Salvatoris, quemvis hominem, proximi nomine indigitatum, oeque ac not. metipjos ditigere teneamur. Math. XXII. 39. imnie ipfos itiimicos noftros. Math. V Largimur qui dem libenter tam expreflo Domini noftri mandato, quam

11 tsäp ) 7 ( «JÜP quam ipfa /ege naturae hoc nobis injun&utfl efte, Nihilo tarnen minus officium, quo amico praealiis prodefle aut iniervire convenic, firmo ilat talo; uni verfale enim hoc mandatum, omnes diligendos eile, majorem vel minorem gradum amoris, non collit, cum illud non de ssqualitate graduum diletlionis, i'ed ejus univerfali obfervantia & finceritare agat, quod etiam Apoilolus Gal. VI. 10. nos diierte docet. Latiffimam itaque heicvocis amici notionem noflram non facimus, fed ftri&iorem illam, qua iub amicis, & quos nobiscum ar tius jun&os voluic natura, & quos virtutes, merita ac beneficia nobis junxerunt, comprehendimus; non tarnen negamus, nos cuili«bet ad mutua obflri&os eile officia. Verum enim vero cum omnibus flmul & lerne! prodefle nequeamus, officia noflra partienda efle, atque quosdani prae aliis majori profequendos amore fatis claret. Sunt etenim, ut CICERO L. i. C. 4. loquitur. Copi<c parv<e ßngulovum, eorum aatem, qui bis egent, infinita multitudo. Et cum inter amicos dentur gradus, überalitas quoque noflra regenda eft,atque pro graduum differentia, officia illis debita rite funt difponenda» Sunt vero amici, qui nomine parentum & Übero rum veniunt. Sunt amici fraternl Sunt qui confangvinei vocantur. Atque tandem, quos beneficia aut fimilitudo morum aut virtus nobis conciliavit. Pro diverfitate itaque herum graduum, officia inter ami cos diflribuenda funt, ut prius propinquis noflris, quam ceteris, inferviamus» f. VL

12 ) 8 Γ. VI.. ' Officia, quse quisque Deo, Patrik atque fibimet ipfe debet, ceceris jam commemoratis, prasferenda efle, operofa non indiget probatione. Hxc autem illa excipiunt, quibus parentes & liberi Iibi inviceni devin&i tenentur. Scilicet quando Dens genus hu manuni perennaturiim decrevit, iimul medium adeile voluit, quo hic obtineretur finis. Efi: autem hoc procreatio fobolis,qua2 finis focietatis conjugalis praecipuus audit. Cum vero conjuges liberis dirantur, o ritur indc nova iocietas, quse paterna dieitur, & mutuo parentes inter & iiberos conienfu fundatur, qui, a parte parentum ex generatione, a parte vero übe«rorum ex eorum nexu cum parentibus tanquam hujus focietatis capite, depromitur. Ex conienfu nafcitur -pactum, quod eft conventiotqua duo ve! plures in eandem vel easdem promiffiones confentiunt. A parentum parte educatio, a parte vero liberorum o- bedientia & obiequium iunt illa momenta, quas paöum hocce conitituunt; fed pacta iunt iervanda : hinc quantum juris inde nafcitur parentibus obedietitiam poitulandi, tantum etiam obligationis libe ris adhieret eam illis exhibendi. Sunt hsc officia li berorum, quse a paq:o defcendunt, & perfecta funr. Parentes aurem confiderantur non folum utpacifcentes ; fed etiam ut fummi benefaq:ores, a quibus, & quod lueem hane adfpexerimus,& quod finerubore cam in confortione humana adfpicere queamus, habemiis. Quare cum benefa&ores amare oporteat, maximus, profe&o, amor parentibus debetur, tan-

13 ) 9 ( <S*S? tique eil ponderis, ut cetera officia, aliis prseilanda, longe poil fe relinquat, quatenus majora & plura, quam unquam in reliquis adiunt motiva obligationis. Hinc parentes inprimistales iunt amici, qui in ordine officiorum erga alios principem fibi vindicant locurn.. VII. Proxima his funt officia, quas amicis debentur fräternis & reliquis cognatis. Fraterna hsec officia iisanteponenda iunt, quae cognatis debentur ceteris. Difpofitio ex alterius felicitatc & perfeäwnibus volupta - tem percipiendi, AMOR dicitur, qui major vei mi nor eil, pro ut majora vel minora adfunt motiva. Quoniam autem fratres & iorores ex eodem fanguipe ord iunt, atque fic nos propius tangunt, quam reliqui cognatione vel affinitate nobis jun&i, majus motivum illis, quam his, inferviendi fefe offerre ne mo facila negaverit. Atque cum officia, quasamor exigit, pluribus fimul praeflari nequcant, merito fra tres reliquis cognatis praeferimus,cumhi plerumque de felicitate noftra promovenda non aeque folliciti fint, unde ultro quaii concedunc, majorem obligationem ar&iori fanguinis vinculo conjun&is competere. Quod reliqnos cognatos attinet, quum ipeciali quadam ratione illis etjam obligati ftmus, patet illos prae reliquis a nobis amore proiequendos efte; fupponitur enim communiter major amoris gradus inter eos, qui ab eadem flirpe originem trahunt, quam illos inter, qui alia ratione nobisrconjuntli iunt. Quare officia praeftanda iunt cognatis, prae aliis amicis.

14 ) ίο ( SÄ2>. VIII. Devenimus jam ad cfficia erga benefa&ores & amicos reliquos. Benefaftores ex iolo amore bona in nos conferunt, nobri itaque funtamici: qui cum non tantum felicitate nobra dele&antur, ied nos in~ iuper beneficiis cnmulant, illos utique amore profequi reciproco, & ii occaiio ita tulerit beneficia bene ficiis rependere, vel ii boc fieri nequeat, animum fairem tebari gratum oportet. Cumque hac ratiorie duplici iilis teneamur vinculo, amicitias fcilicet & beneficiorum, eos utique pra: ceteris amicis majori ample&endos eiie amore, nulluni eil dubium. Hase jam officia excipiunt, amicis prae aliis prae- Banda, quae ex amore reciproco velnti fonte fuo promanant. Hilce non inteliigimus communia illa Sz univerfalia, i nrrox iχ qu eut itrnntctjffkta, quae dantinonnocent, accipienti profunt. Haec enim quia pnrbari pofiunt cuivis, ut praebentur quoque fingu Iis neceilum eil. Hin c CICERO: quidquid fine detrimento fotcfl 'com modäri, id tribuatur vel ignoto. Sed ipeclilia qnaidam & fingularia in amicos conferenda officia hic intendimus, quae fimul Sc femel pluribus praebari nequeunt. Quemadmodum igicur aeqvum cenfetur, ii duo pradlanda uno momento invicem collidantnr, cauitas quorum unum magis honebas ac utiles altero habet, hoc ibi cedere, quatenus fortior obligatio debiliorem vincat; ita facile concludi poteb, quemvis hominem, ut aliorum commodis velificetur, obbri fcum quidem effe; magis tarnen ad amici commoda, propter ar- &ius illud vinculum, promovenda. De cetero cum anrer

15 ) * * C amor noftri fit fundamentum amoris erga alterum, & nos etiam felicitategi noftram continuatam defideremus, danda oft opera, ut amicos coniervemus noftros, qui eo certius coniervabuntur, quo plenius convi&i fuerint, fuam perfe&ionem cum noftra ar- Qdflime efle connexam, & in reciproco fundatam a- more. Hinc fiequicur nos plus debere amicis, quam aliis, Ideoque amicus obligatus eft, amici commodis, quantum fieri poteft, etiam cum fuo interdum incommodo infervire, ne vel vita ipfius, vel opes, velaliaad illumpertinentia, quid detrementi capianr. IX In Iiis autem officiis explendis cautelse qusedam adhibendie iunc. Videndum nimirum eft, ne heic vel in defecbu vel excefiu peccemus. Sunt enim qui amicos-omni tempore ad omnia paratos voiunt»cum contra maxirne fibi molefte ducant, eorum η c ce filta tibus fubvenire. Quamobrem ubi amicorum resagitur, oculos ad nos ipios convertamus, vifurj, num quod ab amicis defideremus & fieri velimus, iilis rependere parati fimus. Conftringitur hac lege u- niverfum genus humanuni, cum particeps fit com munis natura, adeoque communibus & mutuis teneatur ftudiis ; fortius autem bac ipfa adftringuncur amici, novo quodam vincnlo ad mutua certaque officia accedente. Curabit itaque quilibet, ne vel hujus intermifii officii cenfeatur reus, Hinc CICERO : Qui non defendit, ne c obβflit, β poteft, injuria, tam e/t in vitio, quam β parentes, aut amicos aut patriam dejerat, Quod ut in genere de illis, qux omnibus in B 2 uni-

16 ) is ( w univerfum hominibus praeftanda funt, officiis dicitur ; ita multo magis de iis, quae debentur amicis, valet. Unde & idem CICERO, de amicis fermonem inilituens, dicit : Qui non defendtt injuriam^ nee pre* pulfat a fuis, eum poteff injufle facit. Contra ea autem eavendum eil, ne nimium etiam amicis noflris trihuamus. Quam iniqvum enim eft, amicis dene- immo necefiaria funt, tam gare, quae innoxia, licita, turpe & iniqvum eil, dum noxia quaevis, iniqua & -quae juilitiae, fidei ac caritati repugnant, in graeiam a- micorum fnieipimus. Unde minime laudandus eil AGESILAUS, Rex Spartanorum, qui omnibus amicorum poftulatis gratiticari voluit. Fertur enim ita ad quendam fcripfifle: NICIAM,/?innocens eß,dim'ttte,fi notens, mei caufα dimitte^^emnino autem äimitte. Neque fc nobis probat efratuattmperatorfeliiius AT- TICI, fi quod aeqvum, quodjuflum tueric, non refpexerit, abfit, inquit, ut ego tali infideamjolio, ««de non plus a me ad amicos, quam ad alios perveniat. <$. X. Porro notamus: fi qnis ita partibus iludet amici, ut, nulla fui ipfius, nullaque dignitatis & merito rum in praeilandis offieiis, habira ratione, commoda ejus promota cupiat, is fane ea molitur, quae & propriam & amici perfe&ionem convellunt, jullitiaeque legem violat. Ex doclrina autem tarn Chriftiana, quam Jure naturae conilat, obligationein inferiorem ctdere debere fuperiori, übt utrique Jatisfieri nequit; adeoque Divinae potius obediendum efle vo. Junta-

17 ) U C luntati, quam defideriis amicorum prsepoflere annuendum. Hinc ficut officia jufti abioluuc funt neceffitatis, ita officia erga amicos inträ juftitiae cancelloscoercenda funt, ut ii iniufta popofcerit amicus, nullo ad hoc vinculo conftringamur: pratertim cum, quo arcliori vinculo aliquis conjungitur nobis, eo magis praflationss, qua ipft debentur, aliis prasponderare debeant. Jam nulli amicorum inter mortales, tanto vinculo obitri&i iumus ad inferviendum, quam to obligat! fumus Deo ad parendum & confcientia; ad di&ata ejus exfequenda : unde quo loco habenda iint quae amicis debemus pcrfpicuum fatis eft. Hoc Saniores Gentilium agnoverunt, moncntes, ita inlerviendum efie amicis, ne in Supremum Numen peccetur, Ita SOCRATES apud PLATON EM in Gorgia^ β quis eorum, ait, qui nobis cari fünt, jurias pcrpetraverit, ne lateant crimina, fed producan* tur, unde pocnas Uli perjolvant, Janique evadant. CI- CERO aflerit, in amici gratiam fi quis a juftitia defle&at, turpe efie : cum in amicitia, inquit, qua bonefta non funt, poßulantur, religio cj fides anteponenda eft amicitia. Judex igitur, qui in amici gratiam a juftitiae tramite in judicando divertit, juftitiam violat, Deum offendit, & confcientiam bedit propriam. Non emm pcrvcrtendum ejjejudicium, nec re- Jpiciendas perfonas in verbo retelato, monetur. Deut. XVL 19. Nunqnam urilitas honeitati prasponderare debet, nec faciendum maluni, ut inde eveniac bonum. Ex his iatis apparere opinor, qnod non liceat juftitise amanti, in gfatiam amici facere quidquatn

18 <522 ) H ( quam contra legem ; melius enim eil, offeniam amici, quam iram Dei, aut conicientise cruciatus experiri immanes. Vidit hoc ipium Pericles A- ut in ejus gra- thenienfis, qui rogatus ab amico, tiam falfum dejurarec, refpondit : Δ«με συμπξάτrειν Tols tylkots, ctact μΐχςι Θέων,. Agell. Lib. 1. N, A. C Xi. Ulterius obfervamus, quod non conveniat, ita promovere commoda amici v ut propria vel penitus negligantur, vel nobis ipiis gravior quaidam noxa aut damnum inde acceleretur. Fit autem hoc inter alia, fi quando ita iuccurrimus a- micis, ut & ipii vitam poftea agere cogamur mi nus commodäm & mifetarn^ aitr^xrtram-, quando gravius aliquod damnum nobis inferri patimur, quo amicis noftris inierviamus. Comparatio ita que fi infiituatur inter officia, quas homo fibi ipfi & aliis debet, eadem ita comparata efie, praeeunre ipfa ratione, conftac, ut fi utraque fimul impleri nequeant, hasc illis cedere debeant: quilibet enim fibi proximus, Content! itaque fint amici, fi ita ab aliis diliganuir, quemadmodnm ipfi alios diligere velient, fi illorum loco efient. Qui hoc non obfervant, ne amicorum quidem titulo digni funt. Hinc CICERO monet, pcrverfe cj impu tierter, ipfos agere, qui amicum habere talem volunt, quäles ipfi ejje non pqßunt, quaeque ipfi non tribuunt amicis, h C ab eis defiderant. Cap. 22. de Ami-

19 ) if ( Amicif. De cetero, licet commoda amicorum nobis cordi eile debeant, ut, vel illorum caufla leviora furinere damna, immo & gravia detre&a«re fas non fit, ii ita fumma urgeat neceßicas; graviffima tarnen, everfionem puta fortuns &c., ut iurineamus, nulluni videtur amicitis jus a nobis exigere. Salvator enim ipfe tantum pr&ceptt dilu gere proximum, ut nosmet ipfos, non vero magis. Hoc vero necefium eilet, fi damna qusvis & no«xam, amici gratia, incurrere nobis injun&um eifet. Re&e itaque rationi, qua maxime conierva«tionem norri fvadet, adverfum videtur, velie a Iiis cum damno proprio & quidem infigni prodeile,. xir. Hane tandem caütelam adaimus : mortem fei«licet pro amico non eile iubeundam. Id di&itat ratio, id etiam comprobat facra pagina. Naturs e«nim lege in norri coniervationem ferimur, 8z qui dem tantopere, utomnia adhibeamus media, qus ad norram Ratusque norri perfeftionem procurandam faciant, Rngula vero angve pejus fugiamüs, qus eandem tollere &evertere poflint. Vult itaque lex na turs, immo jubet, ut homo vitam fibi conceram confervet, quum velit eum eile felicem: Quornodo vero felicitas aliqua in his terris Rne illa obtine«bitur? Qui itaque, amici caura, vitam fuam prsientiflimo diierimini objicit 8z pro amico profun da, is in feipium,fuos aliosque, quin & in ipfum Deum injurius er, cum dominium in vitam fuam ßbt

20 β» ) 16 ( (gx2> fibi arroget, quod fo!i Deo competit. Neque Scriptura S. ejusmodi dile&ionem pofiulat, dum jubet, ut quisque proximum diligat ficut feipfum, ideo Proinde ii quis cum amico com- que wo«plus feipfo. muni exponeretur periculo, ei utique incumbit fui ipiius primum habere rationem, quod fi non poterit absque vitae iuaz difpendio iubvenire amico, fuam tantum propriam quaerat falutem, cum in tali collifione officiorum moraliter impoilibile fit, officio erga amicum fatisfacere. Hinc re te o* mnino SENECA : Succurram ρerituro, fed ut ipfe tion peream, nifi β futurus ero magni hominis aut ma^na rei merces. Firmum itaque manet, nos, ialva fan&iffima natura lege atque caritatis ordine falvo, non pofle vitam amici noftra prarfcrre, mörtcmtpi«^ra e.jlls falute oppetere. TANTUM. Med. Så. Min HERRE. Dg. Vånikapen. Lifiiga. Fårgor. Af. Eder. Afikildraf. Fordrar. Min. Vånfkaps. Pligt. Eder. Min. Herre. Att. Lyckönfka. Faren. Fort. Som. J Begynt. Att. Skaffa. Eder. Vänner. Vid. Parnaffen. Igenom. Vitterhet. Och. Dygd. Så. Skolen. J. Nog. Röna. Frukten. Af. Vål. Anlagd. Tid. Så. Vida. idygden. År. Sin- Egen. Belöning. JP. Cj