HISTORIA SACR^: JOHÅNNE. Mag. M A I? V R I F. D 1 Lj D/m /1 ii JV 9 DISSERTATIO HISTORICA, Confenfu AmpUfJimi Senattjs Philofophici PARTEM PRIOREM,

Transkript

1 DEO DUCE! DISSERTATIO HISTORICA, DE HISTORIA SACR^: PR PROFANA, Mag. Cujus PARTEM PRIOREM, Confenfu AmpUfJimi Senattjs Philofophici in Regia Academia Abomji, PR^SIDE R I F JOHÅNNE M A I? V D 1 Lj D/m /1 ii JV 9 Kist. & Phil. Tract. PROF. Reg. <& _4f^we Facultatii Philofoph. Ordin. h. t. Decano, Publicas bonorum cenfura^ fubjicit ANDREAS ÖBERG, Nekicia-Svecus. Jn AUD. MAJ. Die IX. Dec. Anni MDCCLXVIL ******* **-""""" "' ' "' H P. M. S. ABQAJ, Typis Regiae Acadeiiiise, ' «" "» 1"""""»"»""j**. i «iiiini

2 LAGMANSKAN, HÖGVÅLBORNA FRU GREFVINNAN, V_/ o! Il\ IL 1/ 1 Izl VON ihi/ Hlf 11 9 W^ #"*% jf"\, r~mr> r M ödd jmeiiu IH, Ftk.t B NÅDIGA FRU. T^i vördnad och förundran hafva intagit vara fin- JIJ nen. få förlorar gemenligen talegåfvan fin tlyrcka. Man finner fit Jmne få högt och förträff eligit, at inga ord pröfuas tilfåckeliga, at uttrycka defs varde. Dettp

3 Detta händer mig i fynnerhetnu. da jag offenteligen borde förklara min diupalle vördnad och drkienfla för alla de välgierningar. hvarmed NÅDIGA FRU GREFVINNAN mig ofuerhopadt under den tid jag haft äran. At handleda DESS välartade och allmänt Mfkade Herr Son. Men dä jag hvarken kan tala fom jagbör. ej eller min fkyldighet filialer. At vid detta bnfkeliga tilfälle cddeles tiga, blifver mitt dageliga gi&romal det fäkrajle. nemligen at anropa den Hogjfe GUDEN. det Han tacktes fbrfkingra alla de Jorgemoln, fom tid ejier annan få tidt upkommit- och hädanefter behona NÅDIGA FRU GREFVINNAN och Defs fbmama Famille med all fielfbnfkellg välgång och fallhet. S ledes Infkar och med diupcfia vördnad tilfifta lefnads-flunden framhärdar HÖGVÅLBORNA FRU GREFVINNANS allerödmiukafte Tjenare ANDERS ÖBERG.

4 Råd- och Handelsmannen i Staden ÖREBRO. Ädel och Högaktad, Herr JOHAN BROMS, Min Gunftige Gynnare» o a'n-fedt det år både naturligt och billigt, at uppå. undfångna vålgjerningar bör följa tackfamhetj få finnas dock månge, fom förgåta denna fin fkyldighet, i. fynneriiet når de åro ur fine Vålgiörares åfyn. Den Högfte har vå! genom fin fltickelfe behagat vida fliilja mig ifrån min hemort, hvareft jag hade åhran at i flere år vidas uti Herr Rådmans hedervärda hus; men hvarken tid eller frånvaro kan utplåna ihugkomften af den befynnerligaynneft och de många vålgierningar, jag då hade förmonen i ymnogafte måtto årfara. Til et litet vedermåle af min vördnadsfulla årkjenfla, upoffrar jag Eder, Min Gunftigc Gynnare 9 Förftlingen af mina Academifka Arbeten, fom handlar : Om det fbretråde den Andeliga Uiflorien har for den VerJdfliga* fag fmickrar mig med det hopp, at Herr Rådman med gynnande hand emottager denna gåfva, hvaremot 'pg altid fitall bedja den milda GUDEN om Eder och Edra kjåra Anhörigas beftåndiga välgångs» lamt med all högaktning til dödsftunden framhärda Herr Rådmannens ödmiuke tienare ANDERS ÖBERG*

5 PR^iFATIO, Miltos Philofophiam, neminem Historiam reprehendifle, Vir Celebris ANGELUS FÖ- LITIANUS Bit Quod fi res ita ide habeat, causfam inde arceflimus, quod in Philofopbia multa pcturrant fpinpfa argurr.enta & qvael.ionum nodi plane Gordii, qui vt fol» vantur graves requiruntur meditationes & pajlidaé lucubrationes, quibns eum multi nihil proficiunt, quod ingenio fuo fatis adfequi non valent, auda» éer carpere non dubitant. Historia autern, quum circa res geftas verfetur, Le_.ores non div fufpenfos tenet; quamobrem etiam non tam multos fui osores, vel.ut vult POLITIANUS, nullos inuenit. Verum ut nobis videtur, res amic.iflknae et arctiflimo intetr fe non funt feparandx, hane difci- vinculo conjun_. piinaro laudando, illam eulpandoj nec in contrarium quidquam valet, quod illa majorem poftulej: indufiriam, guam Historia. Qui enim nucleum esfe vult, nucem frangat onorfet; et infuper quidquid Historia propolitis exemplis docet, Phiiofophia con* A cinnls

6 2 cinnis exbibet pr f_reptis. Attamen ficut fua quem» uis trahit voluptas; ita boc loco nort eft dsffitendum, quin nobis, inde a teneris, praecipue arriferit studium H.lioricuat. Si enim facuitates animae noftrac conilderemus, ingenuus quisque pahriiram heic inueniet, in qua fefe exercere pofiit itberaiiter. Hi» ftoria enirn memoriam amplificat, ingenium acuit, prudentiam ciuiiem format ac confummat, expeii» entiamque, illam negotiorum MagU.ram.»nfigniter auget. Quare CLERICUS: II tf y a rien de.fi bean, ni de fi utilef, que l' Hifloire, lorfqif elle eft bien ccrite. Elle fttpple äce qtti manque d/' experience de cha* cttu, qfti eft tottjoitrs extremeut bom'e (a). Deinde Historia in vita formanda, post fanäifiimam religionen., utramque ferme facit paginam. Re<_.e enim dixit Livins: In H/fior/ix illud pr<xcipue (alubre efl ac frugtfertim, omnis Te exempli docttmetita in ilhflri po* fua monimento intueri : inde Tibi litccqtte Retpttblica - qttod imitere capiast inde fcedum inceptu> (wdum exittt, quod vites (.). Neque alia eft Divinario de futuris euentibus certior, guam conjeäuram ex iis, quae olim acciderunt, fumere. Semper enim in rnundo ut eadem hotninum natura manet, fic eadem ferme negotias eadem confilia & iidem redeunt euentus i persons, tantum modo fingulis aetatibus noua_ fuccedunt. Sed non minus in priuat_e vitae inftitutione eximium ufum prseftant Historia.. Ipfa? enim funt, quae exempla virtutum ad imitandum et imaginej. vitiorum ad deterrendum a fiagttiis proponunt : inconftantiam rerum humanarum ob oculos dilucide ponunt;

7 3 ponuntj ut inde difcamus in aduerfitatum teropefta* tibus patientes effe, in fecunda? Fortuna? Aura continentes ac lenes: in dejectionibus ac ruinis fortes & robufti: in opulentia liberales ac benefici: in inopia, forte nofira fi non contenti, faltern non abjecn aut fqualidi: vt nihil, quod homini accidit, nouum exiftimemus, nihil repentinum miremur, nihil non aliquando putemus aut accidere poffe-, aut non quandoque acciddie. Enimuero quae nos in hifce grauiffimi momenti capitibus vel erudire, vel eruditos confirmare poteft, Historia, non unius ejusdemque est generis, f.d refpeclu Auäoris commode dividi potef. in Divinam feu Sacram & Profanarn. lila explicat mutationes, qua* in mundo hocce contigerunt, & vel integras respublicas vel quasdam perfonas concernunt ea certitudine, quae a DEo. omnis veritaris fcaturigine, exfpeclari pctffi. t cum Historia Ecclefiafiica exponat fata Ecclefiae in his terris tam fecunda quam.aduerfa, facile patzt, quod basc ab Historia Sacra > ut pars a toto, differat. Profana autem nititur teftimoniis hominum & quidem non raro talium, qui a vera DEi cognitione fuerunt remoti ; adeoque hsc tftultis obnoxia est erroribus. De cseteto q.mm dentur hosnines, qui Scripta veterum Hifioiicorum evoluendö meram guftare voluptatem fibi videntur, qui vero jn Historia. Sacrae penu nihil iapidi, quod palato ipforum conueniat, inueniunt, operas nos ptetium faäuros exiftimauimus, ii paucis bifce paginis pra?» ftantiam Historia. Sacrae pra? Profana vindicenus. A a Tara

8 4 Tam piura propofitum cordatus quisque Leåor pro» enl dubio probabit, meiioremque in partem inter- 'pretabitur ca, qu in arduo hocce argument proferre valet tenuis noftra Minerua. (4) Vid. Sjusdem Parrhiftm.A Tom, i,p,w>, Q) Vidi Prdfat. operis Uijiorki. " I- Sicut radii 'Solaret, a corpore Lunsri repercufli, non tantum fundunt fplendorem, quantus acf corpora terreftria plene illuftranda reqvlritur, nee fenfibilem quendam calorem vel in ipfo fpeculi cauttici foco exeitare folent* ita nec narrationes fadto» rum aut eventuum, qua ab hominibus proficifcuntur, vel ignorantia tenebras ita diflipant, vel ad vita emendationern tantum conducunt, ac illa, qua a Luminum Patre proveniunt- Hiftoria nititur teftimoniis, ad qua rite aftimanda adferri fölet canon : Plus valet tefås oculatus imns, guam auriti decem. Sed experientia adfatim docet, quod in fora humano teftes oculati in eodem negotio diuerfas faepe proferant narrationes, &, quod res cireuroftantes non fatis perpenderint, a fe ipfis interdum diflentiant. Longe aliter autem fefe res habet cum Hjftoria Sacra, cujus certitudinem ac veritatem nemo faci» le impugnabit, nifi qui ipfam veritatem in dubium vocare audet Agnofcit enim iftharc Hiftoria, ceu diximus, DEum ÅucTorem, qui inter innumeras, quas in ipfo fufpicimus, perfeftiones, eft omnifcius, omnipotens 5c optimus. Qjaum omnifcientiana

9 5 tiam DEi cogito, fimul mini mente ntcnnque fiilo infinitarn illam Supremi Numinis fcientiara, qua fibi perfeftiilirne rtpfsefentat res omnes, non tantum, quum ex fapientiilit-.o Ipfius confilio fiunt, fcd etiam longe ante quam ad aclum fuerunt perdu_.as, ica ut nibtl piane aciem ejus lubterfugiat; fed maxima minima urro obtutu coit.ple_.atur. Qjuamobrem etialm DEus de fe ipfo profitetur, quod jam e longinquo boa.inum fa..a & conamina perfpiciat. Pfaeterea rron nude Theoretka eft Divina fcienria, fed qåtöquid pr_evidit ac decrevit, idem quoque exfeqilitur: jubeatmodo, mox cuncia fiunt. Omnia, qnae in roundo exfiftunt, a DEo unice habent &exif-ent:am & sgendi vires, in nihili chaos reverfura, fi ipfe benefiram manum vel per morhéntum temporis ipiis tabtraxerit. HHcé DEi perfesftionibus addamus eximiam Ejus bonitatem & Paternum in nos adf.um» quo ad almatn veritatis hicem nos dedu_.cs cupit, & quilibet fatis intelli» get, teftimonium Divinum de eventibus & horum causfis tale efie, ut extra dubitationis aieam longisfime fit pofitum. His praemiflis, cogitemus, quales fint homines post lapfum primorum Parentum, guam fope in meridiana etiam luce caiigemus, guam callide verttatem in fuis narrat onibus celent multi, quotks adf._.us quifpiara ipforurn praecordia in contrariurn follicitaverit, & oppido deinceps con» cludere debernus, quod Historia Sacra, habito refpedtu Au&oris, infinitis parafangis post fe relin-, qvac Profanarn. A

10 6 $. ii. Proxime poft auctoritatem commendari meretur Hiftoria Sacra pra Profana propter iftius antiquitatem. Sicut enim illa Biographia perfeåior merito cenfetur, qua integram hominis vitam, pueritia crepundia, juventutis molimina atque fenectutis infirmitates proponit, guam qua unam alteramve atatem perftringit ; ita quoque Hiftoria, quas res a noftra memoria longiftime remotas dilucide explicat, procul dubio majoris eftfacienda, guam qua ibi demum incipit, übi alterivs penfa finiuntur. His pramiffis, obfervo, quod antiquitas Hiftora Sacra duplici ratione confiderari poflitj partim enim Biblia Sacra, qua illam continent, ceteros libros antiquitatis gloria fuperant, partim etiam res adeo vetuftas, ferie narrationis havd interrupta,exhibent, ut de his ceteri hiftorici vel non cogitaverint, vel, fi tantum opus moliti fuerint, infulfas tantummodo conjecturas propinaverint. Non equidem ignoramus, quod recentiori avo, quo multi fibi duxerunt laudi, auftoritatem Scriptura Sacrx ingenii Jufibus labefactare, nonnulli fint, qui exiftimtnc, Mofen, primorum librorum, quiinßibiiis occurrunt, Auåorem, fuas narrationes ex aliorum fcriptis, utpote antiquioribus, compilafie ; fed quifquis horum placita ad veritatis larnpada examinaverit, mox deprehendet, quod hi caviiiatores calculos fuos poftere fubducant; quod vero djucide oftendere, injuncta nobis brevitas havd permittit. pra* Epocham autem

11 tern fi 7 confideremus, unde Hiftoria Sacra incipit, fciendum eft, quod una cum tempore ipfa incipiat, 5c omnium rerum creatione, adeoqve antiquiorem aiiam ne fingere quidem Jicer, Infuper ita continuo ordine fingula fcitu digna proponit, ut nulla. appareat lacuna. Hoc de Hiftoria Sacra antiquitate. Non equidem nos fugit, quod aliarum gentium Scriptores condiderint annaies, quorum fi!um narrationis longe ultra mundi primordia extendere funt annifi. Sic BEROSUS de Babyioniis perhibet, quod hac Natio per aliqvot centena millia armorum fubftiterit ; guam opinionem ne quis in dubium vocaret, idem auåor adferit, partim quod momenta, qua 150 mille armorum acacem fapiunt, confuluerit (a), partim quod obfervationes Aftronomicas adeo vetuftas haberent. Sed quum hic Berofus fignifieet, gud Babyloniorum Rex NABONAS- SAR omnia antiqua monumenta comburenda 5c conculcanda curaverit (b), quum etiam celebres Aftronomi HIPP ARCHUS, TIMOCHARES, ARISTYLLUS, PTOLOM/EUS &c. qui veterum populorum monumenta foilicite luftrarunt, nullius obfervationis Aftronomica, a Babyioniis ante Nabonaflarem facta, mentionem faciant (c), fatis apparet, hane coroputationem confictam folummodo efle, Hinc CICERO? contemnamus, inquit, etiam Babylonios - - condgmnemus, inquam, hos aut ftultitiae aut vanitatis aut imprudentia, qui CCCCLXX millia armorum, ut ipft di* cunt, monumentis cempn hen(acéntinent, é7" mentiri judicemus, nec fneculorum rätquerum pdiium, quod de ipfis futurum

12 8 rum fit, pertimefcere (V). Paullo modeftius fe gerterunt /Egyptii, qui, ut Gracis fucum facerent, fuam Nationem per triginta millia armorum 5c quod excurrit, floruiffe jaftitarunt. Ut his commentis fidem facerent, adferuerunt quod inde a Monarchia fua initio obfervaverint 373 obfervationes Solares atque 8?2 Lunares (V). Sed quum omniam populorum fuffragiis obfervationes Babylontca fint antiquiflima, illa autem non ultra annum 747 ante aram Chriftianam afcendant (/); quifque videt, /Egyptiacas adhuc recentiores efle. Ut MANE- THON, celebris /Egyptiorum Hiftoricus, antiqvitatis famam genti fua vindicaret, ingentem numerum Regum, qui fibi invicem in imperium /Egyptiacum fucceffifle feruntur, exhibet, quorum atatem in numerato habet: verum quum hi Reges fibi non fucceflerint, fed in diverfis provinciis eodem tcmpore regnaverint, havd mirandum eft, quod longiorem, guam par eft, obtineat Regum ferienri; 5c atatem mundi eliciat, ipfa temporis atate majorem. Qyare VAR- RO, contendit /Egyptum inhabitariccepilte2ooo armis ante fuam atatem (g), hoc eft 2120 ann. circiter ante aeram nativitatis Chrifti. Porro fkut gloriofa admodum eft Chinenfium natio, fua tantum admirans 5c alios pra fe contemnens; ita quoque perquam ncgotiofa fuit in antiquiflima 5c mundum i- pfum antevertence Chronologia exhibenda. Quam prodigiofam licet, ne quis in dubium vocaret, contendun-t fe poflidere obfervationes Aftronomicas 5c quidem annuas, qua adeo prolixam gcntis caniti-

13 9 canitiem produnt. Verum quum primus Chinenfium Hiftoricus SSé-ma-thfiéne, qui opus fuum Hiftoricum 37 annos ante N. C. abfolvit, fincere profiteatur, quod ultra 800 annos certa narratione rerum geftarum adfcendere non potuerit (h); fatis apparet, quod etiam faniores fatentur Chinenfes, tot millia armorum in vulgi gratiam tantummodo efle conficta (?'). Quod ad obfervationes Aftronomicas attinet, GASSINI (*) 5c plures alii Scriptores oftenderunt, totum hunc apparatum nullius efle momenti. laimo funt, qui adfeverant, quod in Hiftoria Chinenfi nihil certi ante an. 206 ante N. C. occurrat (/). Demque guamvis Gracia mendax multum audeat in Hiftoria, non tamen HERODO- TUS, qui primus hane difciplinam apud fuos excoluit, ultra atatem CYRI, primi Perfarum Monarcha, progredi aufus fuit. Ex quibus omnibus in medium allatis dilucide conftat, quod Hiftoria Sacra Profanam antiquitatis gloria longe vincat. (k;) Vid. 6TNCELLI Chonsgrapb. p. *n, 14 f 28. ( ) Vid. STNCELLUM p. 2,07. (t) MARSHAM Chronicus Car.en p. V'c) ' 474. & STANLcT de Chaidaorum pbilofovhia. Sect, i. C, 1. p, nio» (rf) Vid. Z)? Dtvinatione Libr, 1,» (_) Vid. DlOG N* LASRTIUM in Prca/m. S/gm. 2. (/) Vid. MARSHAMI libr* tit. p, 474. (g) Apud AUGUSTINUMde eivitate Dci Lib.\%. C, 40* (/)) Vid. V Acaden;ie äes infcripticns Tom, X, p, 381. & feqq* (_') Vid. MARTINI Hijioire de la Cbine Tom. 1, p, 7, (k) Vid* Memvir. de V Acade/nie desfciences Tern, Filt. p. 284, 303,307. fl) Vid. '.rffrfi.. <&* Infript, Tom. X, p. 396, «B. 111,

14 10 $ 115- Quamvis Historia Sacra proprie loquendo con^ tineat fada iliius popuii, quem DEus ex mera gratia in fuum elegerat pecuhum j attamen ejufdem HU.orifE initium totum gehus humanum coneernit: Quae notitia tantomajoris eft facienda, quod ad hane epochamnon pertingat Historia Profana* Enimvero cum in corporibus duas potillimutn confiderare debeamus pcriodos, tum quomodo illa oriantur, tum etiam quomodo ipfa fatifcant & difiolvantur; fcitu quoque admodum jucundum efl & neceffarium,. quandohocce univerfum, quod non minus amplitudine, quam partium venu_...te & pulcberrima dtfpofrtione feie commendat, fabrefacium fuerit Hujus rei cognitionem tanto ddficilius aclfecjvi primi etjammortalium potuerunt, quod immenfum hocce corpus nor. inchoatum, fed penicus confummatum viderint. Hinc faftum arbitramur, vt quot fere homines, fuo ingenio reli_-i, tot fenne occurrant fententiarum divortia de ortu mundi. Nonnulli adleruerunt, eximium hoc Theatrum, in quo fcenam vitas peragunt mortales, ex fortuito quodam atomorum concurfu fuifle ortum. Horum autern fententia duabus premitur difficultatibus: fcilicet ut exponatur, tum quomodo atomi ifti fuerint orti, tum etiam quomodo fortuico cafu, qui femper inanirnadvertentiam quandam involvit, tam concinnum opus oriri potuerit? Qui itaque hanc fovent opinionem, verba tantum ma~ gnificadant, atque fumum fuis vendunt Leftoribus. Alii rusfus quum nuila invenerint pbcenomena, ex quibus

15 11 quibus colligere poflent, mundum hunc aliquando recentem fuifle, nodum, quem folvere baud potuerunt, fe&uri, mundo aternitatem tribuerunt: fed qua fententia utin Majeftatem Divinam eftinjuriofa, ita quoque maxime abfurda erit cenfenda. Ex obfcuris igitur his labyrinthis fefe expedire vokntibus fiiurn Ariadnaum nullum porrigit Hiftoria Profana. Quid aucem Hiftoria Sacra? Velum illud, quo defidersta hac nocitia involvitur, confeftim retegic. Utar autem verbis ekgantiflimis Cel. RCLLINI: V Hiftorie Sainte commence par nous révéler clairement en trois möts les plus grandes & les plus in.portanles vérités: OiPil ya un Dieu; qu:il eft avant tout, & par confeqitcnt éternel ; que le Monde efl fon onvrage, qtfil /' a formé de rien par Sa feule parole, gu? ahfi il efl Tout-Puiffdnt. /ki commencement Dieu a crcé le Ciel ej* la Terre. Gen. i: i. («). Immo longius adhuc progreditur Benigniffimnm. Numen, atque ut naturalem hominum fciendi cupiditatem pafcerec, ordinem, quo cuncta in hoc univerfo condita fuerunt, :dilucide exponit, modum;etiam explicaturus, fi infinitam Ejus potentiam finicum noftrum capere potuiflet ingenium. Nec tamen in hoc negotio vel fibi vel nobis defuit : Dixit enin & facia funt. Quocirca egregie commentatur Rollmus: Dieu dit en un mot, cc qui ne Lut a couié qii une parole. Mais qui pettt fonder la vafte étendue de cette parole? ( ). (<_) Vid. Traité dés Etudes Tom p, m. \<X<2., (") Vid. Libr, raodo cit, Torn. 11. p, m, 478. _ B % -. IV.

16 12 i iv. Si porro quaeratur: qiralis primorum hominum fuerit conditio. qui mores & quae gefia? Talia fe ifei» tantibus facem iterum lucidiffimam prafert Hifto» ria Sacra. Hcte énitn nobis fiftit hominem, ex ma» nu omnipotcntis DEi prodeuntem, corpore organico & anima rationali conftantem : tradit etiam corpus ex pulvers terra; formatum, animamque flatu Divino ipil inditarr. Docet infuper, in ianchfate & juf-ifia conditum, ad meram felrcitatem a DEo fö* lifle deftinatum» fed quum fuis perfechonibus haud ita multo pol. abuteretur, per transgrelttonem Le» gis Divinas fuifte corruptum, ejufque culpam ad omr.es Protoplaftorum port-ros ex jufufllmo DEi judicio transiifle, indeque malorum agmina provehifte, quae genus noftrum pcftmodum adiiixerint. Dehinc nobis exponit, quinam homines antediluviani in quauis fere getate reliquis fuerint celebrio» res, quodnam vitae genus elegerint, quid egerint notatu dignum, Se denique quamdiu Familiarum capita vixerint Quantum ab hoc lumine diiterant dubia narrationum erepufeula, quae in profanis cernuntur Scriptis, contentione fa<s.a, ftatim apparet Non equidem negamus, quin veteres genttfes opiniönem habuerint felicioris cujufdam vitse olim cxi» ftentis, de qua inter alios fic canit OVIDIUS - - Au* rea prima, fata efl kta?% qnig, vindite nttllo, - Sponte fua (me lege fidem reclumque colebat, Mollia fecurte peragebant otia gentes (._ ). Enirnvero famam Status integritatis, quem nomine aureae se tatis adum» brare

17 13 brare voluerunt, ex traditionibus 5c converfacione cum fudais, ut multa alia, acceperunt. Quam fententiam fi quis agre admittat, dicendum eft, quod quum nepotes res geftas Majorum prolixiori fape veneratione, guam par eft, profequantur, ipforum quoque atatem innocentem ac for tern felicem fuisfe exiftimarunt, atque ita argumentando pergentes, prima mundi faciila fuifle feliciflima venditarunt. Gentilibus autem in originem mali inquirentibus aqua hafit. Hinc graviflimus ilkphilofophus PLATO qua?rit: «.T i«dyt% mthrmt, mm* t«««*_*; Quo non minus in hoc negotio dubius fuit NUMENIUS, interrogans: ta o S dya&s", m-av ttftnei w cts&fomti Ut ex hoc Labyrintho fe expedirent, plerique Philofophi duo pnncipia fuifle, feu DEos fibi invicem contrarios, quorum alter bona, alter mala confkeret, ftatuerunt; fed quantum ni ipfi fuis argutiis a veritate receflerint, Hiftoria Sacra fatis docet fuperque; Deniqneo bferuo, quod Scriptores Profani nobis fubinde exhibeant longam feriem Regum, qui per centena aliquot millia armorum certis popuiis fué«j runt dominati; fed quo in negotio Mofen fatis infeliciter funt imitati. Adfignant quidem unicuique certam atatem, quod artificium mediocrem arithmeticae peritiam poftulat, fed quid quifque gefferit, aut quis eventuurn fuerit nexus, cum ignariffimis ignorant, nec hunc defectum conjeftando fuppkre audent, ne mendacii convincantur, quamuis vetuftifllmorum documentorum copia fe abundafle adferant. (a) Vid. Libr, Metamorpb, r, B 3 V.

18 14. V. Quod globus nofter terraqueus M3gnam aliquando fubierit mutationem, atque ingens vaftitas ipfi ita fuerit indu a, vel fola fuperficiei telluris inaequalitas primo adfpectu quemuis docere poteft. Hinc gentes tantum non omnes de eo fuerunt perfuafae, quod aqua, perruptis, qui impetuofitati ejusdem objefti fuerunt, aggeribus naturalibus, vel totarn tellurern vel faltern magnam ejus partern inundaverit. Si Profanos confulamus Scriptores, deprehendimus, quod pierique ipforum dubii haereant, an universalis, an vero particularis fuerint inundatio; cauffam hujus & tempus, quo contigit, fi Grxcos excipiarnus, ne quidem fubodorantes, Ex Historia OSiRIS & TYPHONIS quodammodo colligi poteft _ quod /Egyptii aliqualem notitiatn diluvii univerfalis habuerint, fed quod clarius apparet ex PLATONE, qui teftatur, quod Sacerdos quidam /Egyptiacus ex fide librorum, quos vt Sacros venerabantur hi populi, narraverit SOLONI de Diluvio, quod longe ante acciderit, quam particulares inundationes adfiigerent Gr_.cia.T_ (/*)_ Cives quoque urbis Heliopolis in Syria ingencern Terrae aperturarn in templo junonis roonftrare folebant, quam diluvii aquas abforbuiffe fabuiabantur (/;). Gra-cos autern fuam de diluvio cognitionem ab Hebraeis mutuo fumfiile, convenientia inter H.t.oriam Sacram & fata DEUCALIO- NIS dilucide oftendit- Ecce autern qt-tid memoria. produnt Graeci Scrtptores. Quum primi homines virtutem negfigerent, aiios vexarent, fidem datarn Vibia-

19 15 violarent, graviffimis fceleribus difiinerentur, & imprimis nullarn.hofpitalitatem erga alios exercerent, graviilunam fibi accelerarunt Numinis vindi- _.am, Ex vifceribus igttur terra fubito erupit ingens aquse quantitas, quam hinc continuar pluviae, inde mare & fluvii, objeda fibi clauftra fupergreffi, immenfum in modum attxerunt, adeo vt omnia aquis fubmergcrentur. In turbulento hocce rerum ftatu folus fuifle pcrhibetur DEUCALION, quem fua prudentia & pietas ab imminentis mortis periculo liberavit. Scilicet arcam, /«**«appellant Graeci,ipfe una cutn filiis & horum uxoribus intravit, & dein» de ad fe admifit pierorumque animalium paria, quorum licet rnulta ferocis elfen t indolis, ipfum tarnen non infeöarunt, DEo amicitiam inter homines ac beftias conciliante (.). Ex quibus apparet, quod parnm abfuerint Grseci ab accurata diluvji univerfalis notitia, guam tradit Historia Sacra. Hu«jus autern pra?ftantia in hoc itcrum articulo manifesto efgcet. Docet enim, non folum, qnod plerique hominum fuerint injufti, fed quod DEus his immorigeris dederit tempus CXX annorum, vt refipifcerenf, Quum vero hi oblatarn gratiam con» temnerent, DEus continua XL dierum pluvia terram adeo adfiixit, vt aqua altiflimos mentes fupergrefla, omnia fuffocaverit praeter NOACHUM, hu«jus familiam &anima!ia, quae in fuo fuerant navigio; vt plura alia momenta, fcitu digniffima, qu_e Saera prodit Historia, ficcojam prsetereamus pede- (4) Vid»

20 16 (a) Vid, PLUTARCH, de Ifide ef Ofir. p, g;6. 0" PZ/tfO»'» 77«^. (A) Vid. LLICIAN de T)Ea Syria Tom, 11. p, 883. (0 Vid. Hiflorit de la Gréce par M. TSMPLS Tom, i.. VI. Havd fcio, qui plerumque fiat, ut quum ho mines illa fibi habeant perfpecta, qua extra fe contingant, adeo tamen nonnunquam in fe ipfis fint hofpites, ut ignorent, quid in ipforum gremio accidat? Quod Globus hic terraqueus magnam fubierit mutationem per diluvium, gentes tantum non o- mnes funt fuhodorata, fed qusnarn fuerit diverfitatis linguarum ratio 5c quanam disfperfionis gene«ris noftri per telluris fuperficiem cauffe, ignorant etiam illi Philofophi, qui fe nihil ignorare, aliis perfuadere voluerunt. Conceflit enim DEus hörnini facultatem fenfa animi fui per fonum articula* tum cum aliis communicandi, fermoque eft praftans illud donum, quo DEo 5c aliis defideria noftra fignificamus, quo praterita tanquam prafentia exhibemus 5c de futuris fatis accurate judicamus. Satis autem probabile etiam rationi fibi reliåa eft, quod homines ab initio eadem ufi fint lingua, guam fententiam certiffime confirmat Hiftoria Sacra, Hac autern infuper docet, quod per CLannorum fpatium poft diluvium genus hurnanuin infigniter fuerit aufturn & quod DEus voluerit, ut per telluris orbem difpergeretur. Hornines autern decreti divini haud ignari, qua funt ingenii levi.tate, penates fuos aräiflime conjunxeront, & poft catadyfmi viciffitudin.s

21 17 nes in campis Sinear, five locorum amcenitatedu ti, five pericula in aliis lods prafertim a ferocibus anirnalibus timentes. div fubftiterunt. 1m.r.0 quum i- pfa neceflitate fape cogerentur, longinquis excurfio* nibus, increfcente pracipue hominum multitudine, viétum fibi quarere, communi confilio decretum fuit, ut ingentem exftruerent urbem atque altifli (11 ibi adificarent turrim, qua tamquam Pharos effet, peregre profectis viam ad drfiderata monftrans tentoria, Enimvero cum hae molimina adverfarentur propofito Surna.i Numinis, quumqve ex coacervata hominum multitudine in loco quodam trucukntiflima, feroci illa atate, facile oriri poflet fcena, DEus, qui hominum libertatem non conftringic, linguas eorum confudit, adeo ut p:-uci fe invicem inteiiigerenf. Rupto autem aptiflimo hoc focietatis vinculo, mox a fe invicem discefferunt hominum manipuli, 5c novas fibi qvafiverunt fedes. Hac omnia dilucide tradit Hiftoria Sa er..:; fed Profana vel tanta magnalia reticet, vel infnifas fabulas nobis proponit. Sic referunt quidem Graci Scriptores, qvod DEUCALI- ON hujufqueconjux PYRRHA,ut genus humanum, poft diluvium ad incitas redaetum, repararent, lapi«des colkgerint, ex quibus, poft tergum projeclis, novi homines confcftim fuccreverunt: fed vix lippis 5c tonforibus ifta probabitur fabula, cvi nihil ineft, quod vel minirnam veri fpeeiem habet., VH. Ha&enus oiiendimus, qnod Historia Sacra in iis partibus; qu<e prima generis humanifa_ttaconcern_.it, G palmam

22 18 palmam praeripiat profana?. Quod fi jam feorfim con» fiderare velimus qu.-fdam nationes, iliius prae hac prxftantia magis dilucideconstabit. Cumigitur DEoO. M. placuerit, manipuium qvendam ex toto hominum coetu feligere, hujusque fpecialem in fe curam fu«fcipere, de lfraéiitis, diiecto DEi populo, momenta nonnuila erunt in medium adferenda. Pofiquam hi in /Egypto in tantarn increverant multitudinem,-uc Reges /Egypti iflorum potentiam extimefcerent; ne criftas erigerent, & veteres forte colonos ejicerent, iidem Reg.s graviffimis ipfos adflixerunt laboribus. DEus aurern populi fui, pra. ter meritum opprefli, mifertus, dum duplicantur lateres, mifitmofen, qui Jfraslitas ex domo fervitutis in fchcem terram Canaan deducerer. Multa heic occurrunt momenra,in quibus expon endis Historia Profana a Sacra difcrcpat, quorum nos duo vel rria folummodo enucleabirnus,- Et primo quidem caufiam expulfionis lfraetttarum ex /Egypto leviter tangemup. Variaheic in cenfum veni» unt, qua; rationes odii, quod in Ifraeiitas conceperant /Egyptii, pandunt. Scilicet: quod bi alias nationes prae fe contemnerent: quod Ifraeiitas, ut rei pecuariae deditos & qui carnes animalium comederent, ferrenon poffent: quod diverfo cultu Divino uterentur: quod felicem rerum fucceffum ipfis inuiderent & potencia ipfos /Egypttos fuperarent. Vera autem caufia ex» pullionis Ifraélitarum ex /Egypro talis fuit. Quum Rex /Egypti neque follicitationibus Mofis neque irrniifiis calamitatibus permoveri poffet, ut Ifraeiitas ex mandato Divino dimittcret, DEus tandem mifit An-

23 19 Angelam exterminatortm, qui omnes pritnogcniros 5n ALgypto una notie peremit, Tantsm cladtm quum fibi propter retardatum ifraélitarum egrtflum fuilte infliäam, probe fcirent yfigyptii, illos a fe- pepulsrunt, ne eodtm exitio fuperftites ornre.. involverentur. Enimvero fecundum Aufiores profanos causfa expulfionis fuit, quod inter Ifraéiitas foediflimus ingravcfceret morbus, lepr.m inttlligo, qua ne pars fince- Ta yegyptiorum adfligt-retur, Ifraéiitas vi armis extra regni pomo.ria p_;pulerunt. tbcr<mon, /suttur cililre farms tes Grecs. dit ejtte fotti k regne rf" Ameriopbis, aeux cens cintjuante mille Leprtux furent bantiis rf' AZgypte, & en Jortirent Jous la eonduite de Tif.bten &de Petefeth, Cefl a dhe Moiletf Aaron (a), Enimvero licet non negemus, lepra fubinde adfii<3os fuiffe tam alios populos, guam Ifraeliras * artsmm quum hi ipfi ob temper2ntiam Commendcntur, hac ratio in contumeliam hujus gentis confitfa videtur. Porro docet Hiftoria Sacra, quod dum PHARAO. Rtx «4_.j>ypu perfequerefur Jfraélitafi a fe dimiftos, & hi ancipiti premerentur periculo, fiquidem hinc feroces acina» ees in ipfos ftringerent, inde autcm Mare Rubrum elabendi viam oecluderet, DEus, immiffis ventis, aquas maris una nofle ifa diremerit, ut inftar murorum utrinque confifterint, fundura maris detexerint, perquem, tamquam per ftratam viam, trans-ie» runt Ifraelitae. Verumquidemti., quod Hiftoria Sacra nobis pro«ponat hoc phaenomenon, ut miraculum, ficut revera fuit, quod Profana exhibet ut effeftum naturalem refluxus maris (< ), Sed fi präster alia cogitemus, partim quod ex Theoria fluxus & refluxus maris, refluxus ejufdem co tempore non potuerit effe maximus, partim quod refluxus naturalis tamdiu durare vix potuerit, donec Hrse.its cum liberis, pecudibus & neceltariä fupelleöili traniiiffent, quifque facile videt, quod verkas a parte Hiftori* Sacrae milire. Dcnique doget Hiftoria Sacra, quod quumlfraelita: indefertograuiflima fiti fereexhaufti efl_nt, & proinde Mofes infulcus corura ferre cogeretur, hic ex man- C 2 dato

24 20 ååto Divino rigidam petram ba^ulofuo percuflyrit; qhofaclo, limpidiffima inde promanavit aqua. En iterum miracuium, qualia facia quum Ethnicis fudes in oculis fuerinr, eorum veritatem, propofitis argutis explicationibus, dubiam reddere ftuduerunt, Quod etiam in praefenti negotio fecit TACITUS, Jamque baud procui exitio totis canipis procubuerant, twn grex afino» rum agreftium e p a/iu in rupem nemore opacam concejjit, iecutus Mofes, conjeßura berbidi foti, tårgas dquarum venas apoulit (c), Enimvero quum Mofes memoria: prodat, quod & ipfe fecerar, & plura millena hominum viderant, Tacitus autem, quod ita veroilie; Sed nihil <eque, quam inopia aqu* fatigabat, per famam accepk, vi regularum de probabilkate«ftimanda, ille omnera, hic nuliam fere meretur f/dem. Adds, quod folum herbidum non probef, terram hane fuiffe aquis irriguam, fiquidem illa fcrtilitas oriebatur ex pluvia, qua. ftatis anr.i tempo. ribus dechlens, illas regiones reddidk foecundas (a). Sed hacc ulterius profequi inftkuti ratio nunc non permittit, quare qua? dicenda fuperfunc in aliudtempus, fi DEo vifum fuerit, diffcrimus. (.*) Vid, MARIANA Efpion dans IcsCours des Princes Chréiiens Tom, IV. p. 340, cvi addc TAClTliMHiflor. Libr, V, Cap, 3,, j, 2, (.<<) Vid. DIODORI SIC.UL. Libr. 1. (< ). Vid, IALITI Libr. f Cap, ät,. 4. («) Vid. Hifioire Ancienne par Mr, RQL* LIN lom, 1,