ANTIQVISSIMA OLEND1 RATIONE

Transkript

1 Μ. D. Ό. Disputatio Oeconomico Philologica, Trigarn Sidens Aphorifmorum, DE ANTIQVISSIMA OLEND1 RATIONE i Quam, Venia Ampi. Facult. PbiloJ. Upfal. Public# Bonorum disquifitioni moderte fubjiciutit, Mao. PETRUS BO UNG, Oecon, Ρratt. Doc. & Colie g. Schol. Cathedr. Upf. Atque Ε R l C U S F LO D EL L, v. d. m. Vplandus. In Audit. CAROL. Maj. d. XXVIII. oa. MDCCLXXV«Herls, ante meridiem fohtis. UPSALIl, Typis Edmannianis.

2 WIB HÖuA DLE och ÄDLE och HÖGAKTADE HERRAR BORGMÄSTARE OCH RÅD, SÅ OCK ÄDLE och WÅLAKTADE Herrar HANDELS-och BQRGERSMAN UTI UPSAL Λ STAD. ΤΠ\ T är et w igtigt kall, at Herrans Ord förkunna: Wäl mig, at Guds Forjyn den -Näd mig welut unna! Den myckna Farlighet, (om Paulus nog forfokt, Har j bland et Wän kärt Folk, mm oro ej fbräkt: Nej; Himlen vare lof, at Hjevtan kunna minnas, Och både De och Bord for mig Jå bpne finnas l Jag prijar forfi min Gud: Dernåjl Den Medlet är, Och det är Salus Folk, fom Namn och gagnet bar. Dä, Warde 'Män! Ert ljus ej under Skeppan döljes; Sä ar Naturens Lag, fom billigt af mig följes: Ja! det är Hjertats [pra k, [om jag förklarar Er, När utaf tackfamt Brofi jag Detta Offret ger. Jag mer än fyra är Ert Ömhets mål fatt vara : Er godhet dagligt okts Jag jkal ej önfkmfpara, Att under Edra Tak mä Enigheten bo, Och pä Er Salighet J tänka fän i ro!! SAM T EL IGE MINE WÅLGÖRARES ödmjuke och Foibundnafie tjenare, Eric Flodell.

3 D. α APHOR. I. Ante inventum mokrum ufum, in mortariis Frumenta piftillis comminuerunt antiquioris orbis incolse. iiloria Sacra, qua: cetera, quotquot fuere, Hiflori ca monumenta, longa annorum ferie iuperat, panificium inde a Protoplailorum cevo obtinuifle* non obicure indicat, Gen. III: 15, IV: 2. Quoniam itaque åqro-nmius ea eil ratio, ut, antequam fieri poilit panis, in farinam grana frumentorum necefiario molantur* evidens eil, vel ipfum Adarnum ejusque filios hujus conficienda: artem noville. Ut nulls unquam ita fcientiae, neque manuarise artes, fimul inceperunt atque ad fumrmim evetik funt falligium; fed eas ab exiguis pro fetias initiis, majorem perfettionis gradum, pedetentim quaii eundo, poft longum temporis intervallum, tandem adeptas eile, fatis comprobat experientia & Hifloria artificiaiis. Ea igitur molendi ratio, qua, piilillorurn ope, frumenta in pilis tutuderunt majores noilri, ut reliquarum omnium fimpliciflima eil, ita etiåm antiquisfirm merito habetur. Viguiife quondam hunc piniendi modum apud antiquam Gentem Hebrream, i- pia teilatur Sacra pagina. Loca, qua: huc ipetlant, evidentiffima, funt Num. XI: B Prov. XXVIi: Chron.!Γ: ίο. ubi occurrunt vocabula,1310 & tstod» Α 2 qui-

4 c8&) ^ sy f ^.ß3 / ~ v quibus adeo perfpicue ipfa molendi inflfumenta indican. tur,, ut dmnis hac de re dubicandi a nia prorius iurripiatur.. Genuinam vero rs tprdq Zephan. I: n, eruturi iignificationem, in varia ienrentiarum divortia abeunt interpreten Etenim Ceieberrimo GOEZIO te ile, alii, quibus arrider notio mecaphorica, cavum vei locnm, inilar vailis, inter colles montiumque juga deprejfiorem, vertunf alii nomen loci, a cavitate didti, proprium eile, ilatuunt : ajii denique norionem vocis propriam retinere malunr, quos inter LUTHERUM, unum inilar omnium, nominalle lofficiat, qui Ι^ν'Π C HDD Π, i ta redd π: beulet die ihr in der muhlen wohnet; cui interpretation! cum textus συνάφεια, favere videacur, eandem noftram facere nuiii dubitamus.. Praeter Rebra-os, apud Grtecos etiam nec non Ro manos, molis manuariis jumentariisque nondum inven tis, pilam olim in uiu fuisie, memoria? produnt varii rei ruilicae Scriptores, inter quos eminent HESIODUS & PLIN1US. Neque vero ullum eil dubium, quin reliqua? gentes, quarum a?tas in eadem fecula incidit,, pari ratione frumenta in farinam comminuerint, licet in Veterum monumeneis hac de re altum fit ii'entium. Ad materiam quod attinet, ex qua mortaria iua fabricarunt Veteres, varia ea fuit. GOEZiUS enim, in Traclatu fuo de Piilrinis Veterura α)φ fueriint, inquit, ißa (feil. pijce) yel lapidece, ferreee, cenece, lignea, vel ex aha formatae materia : harum autem omnium, an lignea pi la, utpote qua? paratu pronior fuit, prima exiliterit, facilius erit conjicere, quam idoneis argumentis proba re. Hoc ialtem prrfvaiiiiimum habemus, eandem reliquis mortarioruro ipeeiebus coaevam fuisfe atque ad molliora frumentorum grana frangenda, adhibitaro, Ita e- nim Λ> ρ, 114.

5 ) 3 ( ^if nim PLINIUS: b) tunditur gramim ejus (feil. Xex) in pila lignea, ;;λγ/; lapidis duritia conteritur c). Mortaria lapidea rcliqu-is, ex merallis fa b's, retate fuperiora eile, vero fimiilinpum ducimus, turn quia mi nore induftria eorum apparatus eguerie, tum quod ha?c materia fere ubique fit parabiits. Horum vero magnitudo cum varia fine omni dubio fuerit, prout poftulavit ufus atque necellitas; non abiurde ftatuimus, qua^dam eorum tanta fuisie molc, ut inter ea, quae no mine mobilium venire folent, numenari haud potuerint, Certe HESIODUS menfuram trium pedum nonnullis attribuit, ut ex verfu ejus iequente patet: Ολμον μεν Ύζΐ7ϊο$ην τάμνειν, υτΐεξον Je τξΐ7ΐυ\χνν. d) quae menfura five de latitudine pilte intelligatur, five de profunditate, five denique de utraque, magnitudinem ejus haud vulgarem fuisie, nemo non videt. Unde re&e concludi, putamus, tantas capacitatis mortaria lapidea, & qua? his majora fortaflis fuerunt, quajque ob fuam nimiam gravitatem ad mobilia referri nequeunt, in petris vicos & villas ruricolarum ambientibus, excavata fuifie A 2 APHORv b) Η i il. Nar.XVIII: ι ι, ρ. m» 179. c) In Finnmarkia Helfingorunt Hasiella fervatrtur nonipernendse magnitudinis mortaria lignea, quibtis ad ho. diernum feie diem, urgente necesfitate, ufi funt Fennones. Farinam confe hiri, frugutn faiciculos primo in fornace torruerunt ; fpicis deinde manu contritis, frumentum alveo ligneo impoiitum, iterumqu.2 igni toilum pilat immiferunt atque piftitio prteferrato contuderunt. Ejusmodi fupellex, ea, quac hodie apud illos in uiu eil, Linguae Fennonicae Dialecto, bornpoi vocatur. Hatc benigne nobisenm communicavit Plur. Reverend, & Clariik Dom. OL. ALCéN, irj Norrala et Trone Comminiiler meritiifimus, ä) Ε^γ. nyj γ\μεξ% L. 2. v. 421, p. m, 42.

6 J t \ t&p A PH OR. Cavitaces lilas, multis in patria noflra locis obvias 5 qux vulgo ollae giganceac, thice Sue- jettegrytor dicuntur, a roajoribus no» ilris in ufum pinfcndi fuisfe inventas> vero videtur proximum. De ollarum gigantearum origine non convenit infer eos, qui de iliis cogitata iua aperuerunt. ExiilimaC enim Cancellarius Aulicus, νϋν sv. ciylois, Generofifl. Dom. OL. v. DALIN, in Hiiloria iua Suiogothica, has ca> vitates a decrefcence ienfim aquarum copia, montium fcopulisr vehementiore impellente tempeilate, fa?pius illifa, & lapides in gyros fecum trahente, quotidie terendo & quafi tornando efietas eile : cui poilicem prenrvit Chiliarcha & Equ. Aur. Genorofiil." Dora. CAROL. FRIDER. NORDENSKJ0LDquemadmodum ex ATis Reg. Acad. Scient. Holm. n) comperimus. Huic autem Fententia?, quamvis fe non eile inimicura, igenue fateatur Geodstarum» dum vixit, per Fennoniara PrasfeTus, Celeberr. Dora. EPHR. OTTO RUNEBERG b); alias tarren horum erfeftuum cauffas non reipuit. Ad fidern pronum ei videtur, ab initio in mafla lapidea molli adhuc, portionem quandam heterogeneam & petrificationi non obnoxiam, låtuifie, qua; fucceilu deinde tem poris, eandem aliuenfe mans unda, difiipata forfnan fuerit. Quod Γι vero caves, hoc modo efformatte, låsvi tatem, reliquis hujus farinas ollis folennem, deiideraverint, eam Ulis aut aquam in olia Üagpantcm, aut etiam λ) 2. Quart. J769, ρ. i25>. k) Act. Ii, Α. Sc. iiolm» 3. Qnaif» 376p. p IL

7 γ c r ) 5 \ etiam aeris vira, afperas laterum partes arrodentem, conciliafie, RUNEBERGIUS arbitraturj opinioni iure mul» tum exinde roboris acccilurum, ratus, quod quffdam cavitaies hodieque reperiantur intus afpe^as, quadam quafi fcabritie laborantes, & nullam ornmno tornantis aqtire pratentes fuipicionem.. Nos vero mediana, inter tantorum virorum fententias, vi am ingredientes, baud poucas induftrice buraa na örtum debere, affirraare iuilinemus. Huc pertiner«patet, eas oilas > qua? forma prra reliquis fuperbiunt reguiari, & quarura profunditas latitudinem non iolum a^quat, fed etiam duplo major interdum fnvenituiv Guttam, ut in proverbio eft, cavare lapidem non equidem negamtis. Verumfamen quominuseas, qute noftrae nunc iunt tra&atronis, cavitates, tornantis aqua: rudera retinere, credamus, iequentes impediunt rationes * nam 1:0 fifum attentiore oculo conilderantes, reperientus earum plerasque a fumrnitate petrarum prope abefle ; quin &, ut comtremorat Dora: v. DALIN,/?), ad Ängsö ollam quandam giganteam nomine Ryfshogryticujus profunditas quadrontes ulnte ieptern continet, in ipio fcopnli eulmine iitam eile. Tales 3utem, fi a- qure tornanti fuam deberent criginern; aut torrentes i- bi de altioreloco pratcipites datos, aut etiam undas petra rum cacumina per plurima fecula concutientes flatuere neeeilum föret. Neutrum vero fieri potuisfe, quivis videt. 2:0 Rjusmodi effeetus ut plurimum defideramus, 11- bi tamen cauilte, fepsus laudata?, exfiilunt: & primo qul dem, in littoribus maris, ufci hujus generis oljas, a decrefcente aqua formatas, fere ubique offendere oporteret: deinde, in fiuminum cataradis, motu aquarum perpetuo & vebementiitimo agitaiis,,.ubi gyri iamius de A 3 preλ) Hith Stiiogoth. Γ, i, p, g. not» («)

8 "i.< ( cssh σύ } 0 { c&f prehenduntur. In his autem locis raro illas fuisfe ob«vias, quotidiana teftatur experientia. g:o Diffiterj non poitumus, cafum mere fortuitum & vix unquam auditum referre, quod oll«gigante«, accuratiori forma gaudentes, plerumque in (axis excavatae fint, quorum durities tanti moment! excavacionem, tam debili fa&am inftrumento, vix admirtere poteit, prtefertim, cum hypothefis de aquis imminutis, tantum temporis fpatium, quantum operis perfeclio requireret, denegare videatur. 4:0 Fingamus licet, aut prceterlabentis aquse, aut pulfantis & quatientis und«, motura vehementem faxo volvendo & oll«excavand«fuffeciile ; abfurde tamen videtur contendi, lapidem in piano inclinato fitum, ita in unico h«fisie pundo, ut nulla prorfus terebrationis veftigia circa marginem appareant. Unum harum ex emplar videre nobis contigit in Paroecia Frotunenfi prope Nortelgam ; ubi planum inclinatum (Fig. 1) ollze marginem proxime ambiens, nulla omnino ultro citroque voluti atque terebrantis lapidis indicia exhibef fed ita peti«fuperficies comparata confpicitur, qualem tan dem in reliquis montibus offendimus. y:o Lapis, qui (per hypoth.) cavitatem terendo perficit, non poteit non ipie detrimentum pati; unde etiam fit, ut olire forma necesfario evadat conica, minime vero cylindrica; quam tamen illas, quce in cenfum heic vocantur, nihilominus habere, experienti«convenit, (FiS 2 > 6:0 Fieri vix potefl, ut lapis ab unda maris moveatur, poftquam ad eam pervenit profunditatem, ut infra ollac marginem delitefcat. Nec apparet, quo pa&o aqua efficere potuerit reliquam profunditatis partem, qu«duplo interdum latitudine major eandem prorius formam fer-

9 J 7 ν QiCF fervat; qaum iapis infra petrte fuperficiem fubmerfus, neceflario quietus manere debeaf. 7:0 Neque prretereundum eft; oilas giganteas proftare laepe in unico montis fcopulo plnres; cum tarnen alibi per plurium millianum fpatium ne unica quidem oculis offeratur. In Lapponire territoriis Sc alpibus borealibus adhuc nulire illarum obiervatas funt, fairem nemo tabum t ut puto, mentionem tinquam fecit. Qua? tarnen no η detiderarentur, fl aqu# tornantis indicia exhiberent: quippe cum necefle fit, ut eredem ubique exifiterint olim > vel.etiam nunc exfiilant horurn effectuum cauffe. Supcreft, ut etiam de RUNFBERGII hypothefi mentem nofixam indicemus. Statuit ilie, ut fupra diximus, u - (.ηρ-.μπς. heterogenere cujusdam & faxeam duritiem

10 / Λ C&p prehenduntur. In his autem locis raro il'as fuisfe ob«vias, qnotidiana te'ftatur experientia. 3:0 Diftiteri non poitumus, cafum roere fortuimm & vix unquam auditum referre, quod ollae gigantece, accuratiori forma gaudentes, plerumque in iaxis excavata; fint, quorum durities tanti momend excavationerti, tam debili fa&am inftrumento, vix admirtere poteit, prgefertim, cum hypothefis de aquis imminutis, tanrum temporis fpatium, quantum operis per fecdo requireret, denegare videatur. 4:0 Fingamus licet, aut prarterlabends aquir, aut pulfantis & quadends undar, motum vehementem faxo volvendo & olla; excavanda; fuffecioe ; abfurde videtur tarnen, contendi, lapidem in piano inclinato in unico haefisie fitum, ita pun&o, ut nuila prorfus γρ^ι-- - Vpffiirn.Λ«γ"ΐ -

11 SpQj Ί ( <J$s J ( \ <%CF fervat; qiium iapis infra petrae fuperficiem fubmerfus, necellario quietus manere debeaf. 7:0 Neque prretereundum eft; ollas giganteas proftare laepe in imico montis fcopuio ploresj cum tarnen alibi per plurium milliarium fpatium ne unica quidem oculis offeratur. In Lapponia? cerritoriis & aipi«bus borealibus adhuc nulia? illarum obiervatce funt, fairem nemo talium, uc puto, mentionem unquam fecit. Qua? tarnen non debderarentur, fi aqua? tornancis indicia exhiberent: quippe cum neceße fit, ut ea?dem ubique exfuterint olim > vel.etiam nunc exfiftant horum effec.fium caufia?. Supereft, ut etiam de RUNfBERGII hypotheft mentem noftram indicemus. Statuit ille, ut fupra diximus, has aperturas,. heterogenere cujusdam & faxeam duritiem reipuentis materia?y in masfa nondum in lapidem concreta, reperiunda?, veftigia eile. Ha?c autem iententia, quamumvis fpeciofa, vix aptius priore illa, quam hac de re fovit Dom. v. DALIN, in eas, quas nuper deferipfimus, cavitates, quadrabit: 1:0 enim, hac admisia,, raro aut η unquam formnm fervarent regulärem, cylindncam & perpendicularem cum nullam aliarn hujusmodi efießus concipere beeret causiam, quam cafum naere fortuitum, qui quidem quoinodo talibus oll^rum gigantearum nucleis formam adeo accuratam fitumqde nonnib perpendicularem aecelerare potuerit, explicare valet nemo. 2:0 Si vel maxime largiremnr, hac ratione ortas cavitates quasdam; eas tarnen aéris et aqua? ope poftea eile kevigatas, aut Irevigari posfe, ipla rei natura negar, Erunt enim partes illa?, qua? ollarum latera conilituunt, aut ejusdem indolis & duritei, aut diveria?: Π prius ponamus j erit etiam idem ubique folutionis gradus. Cum ieaque aer & aqua lapidis folvendi virtute gaudens, o- mnes

12 S7s 'S O T j O ' qj<p rrmes Sc fingulas particulas lapideas, ad q nas pertingere licet, fine ullo difcrimine adgrediaturj non poteil non, fafta iolutione, eadem remanere fcabrities; dem fi poilerius; i- prorfus oriatur, necefte eil, incommodum. Siquidero grana Iapidea, qute majore laborant fragilitate, ab acre & aqua facilius disfolvuntur, durioribus fe re intaclis & afperitatem poilea efficientibus. 3:0 Prorfus auteni abiurde quin & ridicule affirmaretur, particulas lapideas, in olla prominentes, rebquis forte fuisie molliores; ita enim fi eilet, exfifteret nihilominus inarqualitas, quum nulla fubfit fufpicandi cauila, partes fragiliores tum demum defituras, poilquam ad debitum lsvitatis gradum pervenerunt ollarum laters. Cum itaque ex illis 9 quas hucusque breviter dispotata funt, facile colligatur, ollas, quas vocamus giganteas, tantum non omnes, aliam omnino ab ea, quam iuadent hypothefes iupra memorats, originem agnofcere, nihil reflare videtur, cui harum attribuamus ör tum, präster induflriam humanam. floria Quoniam vero Hi- antiqua, ut ex iupra diflis conftitit, certiores nos reddit, quod prima inftruraenta, frumentis in farinara comminuendis adhibica, pila? fuerint atque piililla; ni hil obilaf, quominus hare in patria noilra montana mortaria, apud antiquiilimos Suecias incolas, piniendi uiui iniervierint. Neque vero Magnorum Virorum favore hare deflituitur opinio, quorum teiiimonia ut maximi funt mo ment!, ifa eadem in robur priecipuum adertionis noilras adduxide non poenitebit. Confentientem habemus Reg. Cancell. Coniil. atque F.qu. Aur, Generofiilimum Dom. JOH. IHRE, cujus hare funt verbar "Probäbilius eil, "in ifliusmodi cavatis petris, piilillo rolim comminut.v "fuifle frumenta, dum adhuc rarior'erat moiarum u- "ius.

13 «as» ) y Κ ins" <*), Deinde nobiscum etiain facit Proresfor &; Fqu. Aur. Celeberrimus Dono. JOH. GOTSCH. WALLE- RIUS, quo Pri?iide, Mag. Wilh. GuiT. Zetterberg Sudermann. Disputauonem G rad u a lem, De Gigantum reliquiis, ediditj ubi pag. 17. fequentia legimu«: 'Videtur, "has ollas faltem nonnullas, potius induftria humana o- "iim fuisfe faftas; vel, ut in iisciem frumenta contun- "derentur, vel etiam alium in finem: quum fatis fit "notum, quod veteres in Lithotomicis exercitatiitimi "fuerint, ut pafet ab eorundem cultris, fecunbus aliis- "que inilrumentis a durifiimo filiceo lapide optime for- "matis; ac mois aquatics & manuaris jpfis plurimum "ignots". 'Prsterea, Π conjefluris aliquantulum indulgere liceret, a verifimilitudine parum abhorreret, has ollas o- lim diclas fuisfe piilrina gigantum fjetteqvarnar), ut diiünguerentur a cavitatibqs quibusdara forms multo minoris, qus hodieque yipitma^lforum (Älfqvarnar) vulgo appellitantur. Novimus enim, fuperititioiam antiquitatem & gigantum & Alforum exfiftentiam credidifle, cu jus opimonis adhuc tenaciftimi funt ruftici, exiflimantes, Alfos larvas auc dsmones eile ilatura humana humiliore. ->.Quam-obrem, ut his minores illas in iaxis cavatas rotunditates attribuit veterum traditio, ita quoque majores pro gi gantum piftrinis olim habits videntur: quamvis decprfu temporis, in de'fuetudinem abeunte illarum & omine & nomine, hujus in locum olls titulus, ob forms ßmilitudmem fucceilerit. B APHOR, a) Vid. Glosfar. Suiogoth. voc. Jcttegrjtor,

14 ΛΒ. ) ΙΟ f Λ PH OR. Vocabulum ITfXjD, Jud. XV: 19, pilam piftrincniem potius, quam aliam quamcumque rem iignificare videcur. Inter loca Sise S:as βυσνό-ήτα, illud non parum torfit interpretes, quod Jud. XV: 19. occurrit, ubi vocula ISTOö iefe etiain offert. Nimis longum föret, omnes hujus vocis interpretationes accuratiori fubjicere cenfurce. Suffieiat illarum prsecipuis enurrseratis.noilram hac de re fententiam, aut ii mavis, conje furam, quam fieri poffit, breviiume iubjunxiilé. Differentes de hujus vocabuli translatione opiniones quatuor numerat GOR. ZI US. /?). 1:0 Quidam C/fOO pro dente fumunt molari, quod eibus hoc inilrumento conteroiur. Ad hane clasfern pertinenc LUTHERUS, 70 INTERPRETES, VUL- GATUS, GALLUS, JONATHAN, piures, 2:0 Non nulli alveoium dentis, five cavernam iilam, cui dens in maxilla infixus eil, interpretantur : ut BOCHARTUS, R. SALOMO, DAVID ICIMCHI5 ex Patribus AM BROSIUS, CHRYSOSTOMUS, ceteri. 3:0 Alii deinde TCDD nomen rupis proprium eile, dicunt, quibus R. LEVI BEN GERSON perperam annumeratur a GÖR ZIG, qui auroricate BQCHARTI duetus, ne dicam fe duetus, vi-rba ejus corrupte adfert in hunc raodum: 'ns in» am» mpoa 0Π3Ο non yhv m wnoo, cum tarnen alium plane fe η (um hcec illius veiba fundant: ysρ fw πήβ» 'wns : szj'o udd TNjfi 'An miif ypa naion Vjn 'n1? ιορ rvn^ 'ipoa An 4:0 Alii denique ΌΓΟΏ appeilative fumtum, cavum vei locum deprefliorem transferunt :ut TREMELLIUS, JU- NIUS, CLERICUS, DEYLINGIUS 5 & GOEZIUS iple. His λ) De Piitrinis Veterum p, 115, feqq. Iii.

15 cm ϊ τ τ C ) 1 1 V sfå His iam quos, GOF.ZIO duce, enumeravsmus > addiraus Ceieberrimum joh. SIMONIS, qui mavult per το ΦΗΓΟ intelligere locura, projeclione maxilla: contuiuro. vid. Lex. Hebr. voc. IPfOD. Non equidem eo progredimur arrogantia*, ut magnorum virorum hac de re placitis aliquid detradum velimus: ied eam cantum nobis a B. L, gratiam expetimus, ut illa, qure circa vexatlffimum hunc S:ac S.ae locum nobis in roentem venerunt, vel tribus verbis, ut fupra poliiciti Turnus, bonorum iubmittere liccat examini. De cetero unicuique iuum de vera hujus di&i träns jatione arbirrium lubentiftime relinquimus. Unanimi cptimorum interpretum confenfu recepca eil regula ; Senfutn Iitteralem Zf fignificationem vocabulorum propviam tamdiu efle retinendam, quam diu ab illa recedendi nulla adjuerit ratio fufficiens atque cogens. Itaque, il can venienter huic normte didi fubdrati interpretationem in llituimus, talis ejusdem prodit translatic: ΓΤ1ΓΡ 3?p3'1 Tita "WK tttodpl; Zf fidit Dens pilam quandam farrcariam, quce in (loco) Lecbi etat. Hane prarcipue notionem voci ΙΡΓΟΟ inaponit ejusdem forma. Ur enim a rad. tutudit, contudit denotante, deiivatur; ita vi forms Tus nihil aliud proprie iignificat, quam locum, in quo ali quid contunditur, b. e. mortarium feu pilam, ut praeter alios, nuper laudatus JOH. SIMONIS, in Arcano For marum Hebraicarum, fatis fuperque oilendit. Ad vo ce m autem Yl*? quod attinet, a nonnullis ea, ut notum ed, appellative Turnta, Latine redditur: maxilla; a non nullis pro nomine loci proprio habetur, quas pofterior accentio nobis quidern magis arridet, eo, quod textui iäero convenientior videatur. Hsc translario nihil abfurdi atque incommodi pa rit. Nam ejusmodi olla in faxo excavata, quam forte per miraculum fidit Deus omnipotens, ut e fundo ejus B 2 ru*

16 CSSD ( το ( c5 0 W V 12 \ «gg3 rupfo aqua? profluxerint, tam a Seriptore Sacro, quam ab aliis rede dici potuit: mn ΕΓΠ "ty ^2 inpl yy; invocantis fons, qui in Lechi ad.htmc nsque diem. Imo, quia Targum non tantura, verum & Rabbinorum plerique, iic & alii interpretes, pecras in loco Lechi fuisfe, non diiticentur; piobabile eft, ibi reipfa olim exiticisie,cavata faxa j quibus ad farinam conficiendam uii tuerunt, qui in vicinia tunc temporis habirarunf. Fatendum quidem eil, in Itioerariis eorum, qui Orienten) peragrarunt, ejusmodi pilarum, in pecris exiculptarum, mentionem deiicferari; ex horum vero lilentio ad rei negationem num rede fubducatur calculus, aliis judicandum relinquimus. Quin potius miramur incuriam, non tam peregre proficiicentium, quam ceterorum, qui domi manentes fuaque fa? ρ i (Time perluflran«tes arvn, non nifi nuperrime oculos in hcec in patria ftra no- antiquiffima & nunquam peritura mäjorum monu menta convertere dignati iunt. Quoniam itaque exeroplaria iftiusmodi mortariorum haud pauca, in prcecipuis, & quidem antiquiffimis, ut videtur, Suecice Provinciis, inveniuntur; fieri forlan pot-eft, ut eadem e tenebris fois, perigrinatorum induftria, tarn in Pa'zciiina, quam aliis terrarum Jocis, in lucem okm producantur. Haec funt in re tam ardua qualiacunque noilra rrseditamenta, qua? inter turbas icholallicas, temporis nimia preltis anguflia, feftinante calamo in chartam conjicere nobis licuir. Quod Γι vero rumukuariam noflram operam B. L:ri non prorfus disphcuille, intellexerimusj habebimus de quo nobis in iinu impenfe gratuletriur. * # * &

17 Thefes. r. ϊη legendis Ati&oribus Latinis javabit magno«pere non unice animurn advertere phrafibus 8c conftruöioni vocum, ied iimul non obiter atcen«dere iynonymis, antithetis, epithetis, adjunttis, cor«relacis? abüra&is.. IL Uc omnes lingual retinent notas originis r a prima fua matre- repetendae, ita nec mirum eil, il«las, quas aiioquin diverfiffims funt, quandoque non obicuram inter fe prodere convenientiam. IIL Non itaque illorum contemnenda eft opera, qui, opportune obfervara Latinorum vocabulorum cum vernacula harmonia, tam iignificatione, quam litreris tenus? difcipulorum confulere ftuduerint me moria?. IV. Permultum interefl:, ut Grscis imbuendi litceris manu quaii ducantur ad dignofcendas iignifica«tionesj cuilibet vocum forma? peculiares.

18 To ccvoiltgivöμε&μ > 4: p. obvium, potius red' dendum eile, vi varde tillfporde ^ förhörde ^ quam vi blifva dömde, contexmni accuratius perpendend fatis maiiifeitum füre, putamus. VL In Verdonern vernacnlam Antiquiorem Com» matis 6:ti Capitis 4;ti Epiftolae Pailinae ad Philippenfes Vitium irrepfifle ex non obfervata diicrepantia adjcöivi & iubftantivi, neminem, ha ud o bi ter textum inipicientem > fugere poteft»