CLEWBERG, AKBORE, HENRICUS WILHELM, POSE, PK.ES1DE MAG CHRISTOPH. FENNO, LEGITUR

Transkript

1 n jn DISSERTÄTIO PHILOLOGICA DE AKBORE, SUB QUA ELIAS PROFUGUS RECUBUISSE LEGITUR i. REG. XIX. v. 4. j. Quam CONSENSU AMPLISS. ORDIN. PHILOSOPH. IN REGIA AC A DE.MI A UPSALIENSI, PK.ES1DE MAG CHRISTOPH. CLEWBERG, o. o. l. l. profess reg. et ord. DISQCJISITIONI PUBLJC/E MOBESTE SUBMITT1T HENRICUS WILHELM, POSE, IN FENNO, AUDITORIO GUSTAV. D. XXII, DECEMBR, ANNI MDCCLVIIL H. A M. C. U P S A L I A.

2 SACR/E REGIiE MAJESTATIS MAGN FIDEI VIRO, REVERENDISSIMO PATR1 ac DOMINO, Dno johanni nyländer, S» S. Theologiae DOCTORI Celeberrimo, inda tas Dicecefeos Borgoenhs EPISCOPO Eminentiflimo, Ven. Confiftorii PRdESIDI Graviffimo, Reg. Gymnahi Scholarumque EPHORO Adcuratiffimo. M/ECENATI MAGNO. Favor ille ßngularis, quem mihi experiri licuir, quando, ftudiorum caufta, Borgoae commorarer, idefficit, ut oculos Tuos, Reverendijfime Pater, jam fubire audeam, munufculum hocce chartaceum Tibi dicatum facratumque fa cturus, non quafi refponderet Tuis meritis, utique percelebrandis, fed ut pignus quoddam grati animi & praeteriti memoris, deponerem. Quum igicur deftnt alia & quidem teftatiora, Tuoque di-

3 gna faftigio patiaris, qusefo, quae mirandatibi ineft facilitas & in diligentia, Prcefiil Eminentijfime, levidenfe hoc ftudiorum meorum fpecimen, in debitae venerationis, & nunquam intermoritura: pietatis, tefferam ad Te deferri. Id (i Tibi haud difplicuiffe fentiam, videor damnatus ejus voti, quo omnis mea, in pofterum, felicitas lasta & inconcuffa recumbat. Quocirca fupplex etjam oro atque obteftor, quemadmodum me immerentem amplexaris prolixiori affedhi, fic eandem digne ris, non interrupta ferie, prorogare gratiam, meque iis habere annumeratnm, qui Te hbi propitium atque faventiffimum femper comperiunt. Meum interea erit ardentiffimas ad DEUM, pro perenni Tua, Reverendijßme Pater, incolumitatc fundere preces, ut aufpicatiorem producas aetatem, in Dicecefeos Borgoenfis pergrande decus, NobiliJJima Familice folatium, & omnium clientum prasfidium exoptatiffimum. Permanebo, dum vivere liceat, Reverendi/Jimi lut cultor & cliens dcvotijfmus, HENR. WILH. POSE.

4 VI Maxime Reverenäts atque Celeberrimis, D:no Doct. GABRIEL! Dioecefeos Borgoenfis ARCHI PRABPOSITO Vigilantiffimo, Ven. Confiftorii patrono D:oMag.ANDRE/E KRAFTMAN, Moralium LECTORI Meritiffimo, PASTORI in Laptråfk vigilantiflirno, ConfifL Ecclefiaftici ADSES» SORI Digniflimo, D:o Do& JOH. BORGSTROM, Mathefeos, Logices & Metaphyfices LECTORI Adcuratiflimo, Confift, Eccleftaftici ADSESSORI /Eftumatiflimo t Nominibus Veftrfs, PROMOTORIBUS & Patrom & Promotores Optimi, prima, fi qua in me, fapientice perexiguae prseli renda funt inftitutionij hinc fmdiorum jam reddi miam exadli, quantulumcunque exhibeo. Nihilominus, les, pro rnore folito, patiammi illud fimul inftar eharade perennaturse veneratsonis. Sic ardentiflimis ad Supremum lurse abfolutiflima obtingat felicitas^ Permanfurus, dum M&xiwe Reverendorum atque Celeherrimorum, NQMINUM adtor HENRICUS

5 RIS, Admodum Reverend, & Praclariffimts* FORTELIO, Dignifiimo, Tempil Cathedralis ANTISTITI ADSESSORI Primario Graviffimo, MAGNO. D:noMag. PETRO BONSDORF, S. Theologiae LECTORI Meritiflimo, Confift. Ecclefiaftici ADSESSORI Dignifiimo, D:no Doå. PAULO KROGIO, Eloquentiaj LECTORI Adcuratiflimo, Confilt. Écclefiaftici ADSESSORI /Eftumatiflimo, FAUTORIBUS Sufpiciendis. hoc majori jure dicetur praefens mea opera, quod ejus dia & fundamenta, Vobis Veftraeque fideli accepta refeturus rationem, documentum hocce temporis, ad Acadeutut exile eft tirocinium, fpero tarnen fore, ut Vos faciris haud unquam delendi exftare mei in Vos obfequii Se Numencontendam votisi ut fumma Vobis vitgehujus & fuvixero, Admodum Reverend. & Rvteclarißimonmi VESTRORUM humitttmuf, WILHELMUS POSE

6 Landt-Råntemåflaren utisavolax och Kymmenegärds Lån. ÄDEL och H Herr JOHAN POSE, Min Högtårade Kårefte FADER. J~)ci jag fbr allmänheten vill framgifva detta Academi- (ka lävoprof, påminner jag mig den flora förbindelfei hvaruti jag häftar, mot Eder, min Huldafte Fader, for otaliga ömhets prof, jag ifrän jpädafle även fädtrbna. Min äßundan vore derfbre denna gäng, att i barnflig bdmiukhet vijä min erkänßa > men vid ärhindran af välgär ningarnes mängfaldigbet, mäifle jag faß ogerna vidga, huru det fom uti ett tackfamt och vbrdnadsfullt broß, nog långe legat fbrborgadt, i brift af tienliga tolkar, nu äfven ßadnar i blott upjät : ty om jag än oorutalt lämnar, hu ru hbgt mitt val varit Eder om hjertat, Mor den tid, min K. deltog i Edra bekymmer, och dä jag ej fbr(iod att fätta det värde pä välgärningar, fom de fbrtient, har jag dock fedan ett fvärt båefbrment min K. Fader enfä Kår Ma«ka och mig en (ä bmftnt Moder, i Eder funnit mig äga en bäde vardandetta och Mor. Jag behbfver ej vara mäng erdi g härvid, nog af, at Eder Faderliga och omforg, möda, dryga kaßnad, hafva varit de medel, genom hvilka den na äker biifvit fruktbar, fom nuframfkiuter fbr(la axet. Uptag derfbre, jag bdmiukt beder, Huldafte Fader, med välbehag, dej]e blad jag Eder upoffrar, ingalunda jäfom ve dergällning fbr ätniuten godhet> utanfaß mer till ett oforfalfkadt tekn af vbrd/am njt, och fonligtillgifvenhet. Mitt (landiga [kall vara,att till den nädigegudenfända täta fuckningar, det täckes han Er, min Huldafte Fader, til fenaße ätdren uppehålla, jamt med god hälfa och all/konsfållhet bekrbna de fnart annalkande grä hären, till min ocb mi na Syfkons gemen]amma hugnad. Förblifver med ouphbrlig vördnad Min Högtårade Kårafte FADERS bdmiuk-lydigfle fon, HENR. WILH, POSE.

7 L N. J. C.. I. e herbis arboribusve Bibllds commentari non minus utile, quam moleftum atque difficile merito ha betur. Perutile atque gratum omnino fuerit, facras pernofcere plan tas, quo fenfus locorum, in quibus harum injicitur mentio, fcecundior luculentiorque pateat. Sed haec eadem opera difficilis admodum eft* atque incerti nonnunquam eventus. Fontes enim in Philologia Ebraea, Dialeélos loquor cognatas & vetuftas verfiones, 0 ullibf, certe hic fsepius nos dellituunt. Nec a contextu Ebrseo praefentius vel fatis tutumauxilium femper quaeritur, prsefertim fi nom en plante in Codice Sacro rarius occurrit, Ornnem igitur laudem jure fibi depofcunt, qui, de hac refiituenda cognitionis humanse parte folliciti, fua auto ritäre, opera, confiliis effecerunt, ut in oras Palaeftinge & huic adjacentes rnitterentur, qui plantas* ibi virentes, oculis luflrarent, julhs defcriptiones adornarent, & nomina notarent* ab mcolis ißarum regionum frequentari

8 # ) 8 ( # ri (olita, ut eo certius tandem innotefceret, utrurn que & Biblicse anti- earum appellationes adhuc ibi Nam haec fere unica vigeanf, fuperefie videtur via titudinem lucem & cer- majorem obrem Botanice Sacre conciliandi. apud julios harum rerum Quam- effimatores maximi profeélo pretii femper futura ed indefefia cura, quam Regie Majeftatis Sacra; Archiater, & de ftelia boreali Eques, Dominus Doélor ftrae Carolus Linneus, Academie ornarnentum hujus nofareiendo ingens, in hoc eruditionis defe&u re- pofuité Venit etjam in hujus Iaudis gnus Magno partem (ii. flexanima Magiftro difcipuius, qui, Jexhortatione preceptoris fui ne motus, adjutus, ejusdemque commendatio- tam ancipitis & longinqui irineris moleflias firmiori animo, quam corpore, adiit. Horum vero conatus quemadmodum biflime maximopere funt laudandi dolemus, bis j ita acer* obftitiffe ta prematura, que tot votis expetitum Haffelquiftii fadentur Philologie facre frudura vi- invidiffe. Adhuc ergo in non Botanices facre prout debet, fed ut campo) licet, decurrere quamdiu tantum ratiombus adquiefcere datur, forte necefie non efl, femper, maximarn, veri faltem fpeciem pre (e Cujus infelicitatis ferentibus. trillern boranda experientiam in hac ego opelja elafatibus quoque cepi, quippe quem obruturn difficul- objeélis argumenta tare tamen fufcepti fubinde confilium pcenituit. Mu cum minus inerti ÜGet poflem, arborem manu delineatam, Dm, non Tibi B. Ledlor nunc inepta opinione tumens fifto,, quaü dubia, eandem élantia, felicius, fpe- quam alii folverim te, fed Tua humanita- fretus, cujus benignior cenfura, morem rem tibi fequendo, familiä fequuturam certe opelle inimicos, fi confido, nevos, huic non tollat, faltem minuet.. II. Si querls, quid antiqui de OD*) ipforum noftra ne fenferint, & interpretationibus flare Jiceat, fcias, vix ullum apud

9 Sjt ) 9 ( #' apud hos inveniri veftiginm, in quo pedero futo figat. In triplici fere funt dilcrimine hujus vocabuli interpretes. Nam vel Ebraicam vocem reeinere maiuerunt, aut non explicaiam relinquere, quam certi quid in re incertaaffirmare., vel vagarn & inftabilem expofitionem fequuti Tunt, vel denique diverfis inter fe explicationibus difienferunf. Ignorantiamquafi fatentur, vel haefitationem fuam manifelte produnt oi o i reddentes TatQph in i. Reg, XIX. 4. item Syrus & Arabs, voce DfH» in Joboobvia, prorlus negleéta. Nec minus eandem Grseci prae fe tulerunt in Pf«CXX. 4- pro ö*dfn fubftituentes ocvsqukus egrjfxm8s, quin & Arabs, vertens <-V*vl carbones comburentes. Ancipilis dubitationis indicia non oblcura edidit quoque laudata verfiogrseca in Job. XXX. 4. ubi cequipollet rf D^m Flu&uant paritcr Symmachus & Jotephus, quorum ille in diélo Jobi loco crirov clygtov a) habet, hic Eliam dormiifle ait nvi $evfy<u b)* Nec fa» tis fibi conftant Syrus & Arias Montanus, Iile in Pf. CXX. 4. Qiiercum & 1. Reg. XIX. lerebinthum exponit, hic uno loco Juniperum, reliquisgeniftarn defignari docet. Magis ta rnen vaciliat Latinus Syriac«verfionis interpres. Narn qui UD*) in v, 4. loci pofterioris lerebinthum reddiderat, hic in v. 5., nefcio qua fui oblivione captus, Jumperum transfert. Qui vero fixa? explicationi inhseferunt in duas diferepantes fententias ufitatius abeunt, vel Juniperwn intelligentes, vel Geniflam. Unde R. Sal. B- Melech t» c) ad has ciafles interpretum de hac voce dis- W fenfum revocaf int«o'iyfrw «TO O'WSTO W im«d^yv?^ «TO 0TO1«ISW i. e.nonnulli illam interpretantur per iä, quod in lingva peregrina, vel bar barn, Genifta audit, aln äicunt, eandem mtare arboremy B quam a) Vid. Drufii fragm. Vet. Interpr, Grtet. p> m. $31% b) lojepbi Antiqv. Jud. L VIII C, VIL c) Ad /. Reg* XIX 4%

10 # y to c # quam Belg<e vocant jenevcrboom, Latini Junlperum.Ad polteriorem fpeftant R. Sal. Ifacides, interpres Svecus, Danus recentior, ßelga, Lutherus, Vulgatus Latinus, Tremelllus, Aquila, Hieronymus,Coccejus Hillerus e) Joh. Stengelius /) Joh. Jac. Schmidt g) cet. Priori fe adjunxerunt Rabbi Levi Ben Gerfon h) Joh. Avenarius ia Lexico fuo Ebraico, Schultenhus i) & qui inftar omnium in hac clafte erit, o wccw Celfius k}» ob fuum Hierobotanicum de plantis facris immortaliter promeritus. Hue ergo fumma rei inter eruditos hodie redit, utrum cm apud veteres Hebraeos Juniperum, an vero Geniftam fignificarit. Nos ita hic verfabirnur, ut, examine trium S. Scripturse locorum inftituto, in quibus Dm occurrit, difquiramus, utri fententise Sacer maxime Textus faveat. $. II f. i. Reg, XIX. v. 4. f. Job. XXX. 4, Pf.CXX 4. funt fria ifta loca, in quibus obvia eft vox om, & quidemin fingulari femel, bis vero in plurali numero. In primo quidem loco 1. Reg XIX. 4. commemoratum deprehendimus, quod magnus DEI Propheta Elias, occifis Baalls prophetis, contra fe Ifabelis, Regis Achabi ardens conjugis, tam concitaritodium, ut confilium caperet Elise eadem accelerandi fata, quse ipfe Pfeudo - prophetis adtulifler. Elias igitur Ifabelem, mortem ipfi intentantem, effugitin defertum, ibique fpatium diei emenfus, confedit tandem nn«dm nnn fub quadam Genifta, vel Jumper0. Et fub eadem hac arbore recumbens obdormivit, ut ex comn?. fequenti patet. Quum vero jam admodum probabile fit, in defertis Palseftinae utramque arborem 3uniperum & Ge niftam d) Lex. Ebr.Chald.c. jlo. Henr. Moji fuppl e) Hietophyt. P. 1. C. XXVI J) Biblioth. Brem. Claff. VII. Fa ßte» V.p. Buxt,EiblRabb.ad m.sjf. g) Cf> Phyfteum BibLp.m*?^#. b) In /.RegtXIX, 4. Col a. /. zo. fin. /') Comnn in Jobum p. $27, k) Hierob. l.i.p. 247.

11 ( # )«I mflatn obvism fulfie, quippe quas in iftis oris non raras efie itineraria pafiim docent, merito quseritur, utra fpecies contextui facro fit convenientior. Is enim videtur cxigere, ut arbor, hic intelle&a, tantum umbrae & altitudinis habuerit^quantum vel quieti vel aeftui leniendo fufficeret. Quum tamen duo h«c requifita in Genifla non tanturin, fed & Junipero inveniantur, res adhuc infufpenfo manet, utri hic adhoerefcamus. Ad Getiiftam quod attinet, prefertim Hifpanicam, quas in fpecie per to on"), ad Spartium a) Linnaso nofiro relatum, intelligi puta tur, hsec altior eft & pariter umbrofaj nam Genifix & aftius & denfius nonnunquam [exerefcunt, uti Boerhavius teftatur b)> De umbra Genifiß Virgilius cecinit e) falices, humilesque Genifiac, Aut ill<e pecori frondem, mit pafioribus umbrat fußt" ciunt. Fruftra ergo negat Do&or de Pineda aliique muiti,geniftam convenire noftro huic loco, quo Elias diciturdecubuifie fub Drn ad fomnum capiendum, quum frutex hicce ex ejus fententia nullam fere umbram facere pofiit d), Fateri tamen fimul necefium ducimus, Geniftam, faltim vulgarem, non prorfus aptam videri arborem, fub qua quietem aliquis capiat. Juniperum autem fi fpe&es, quce apud nos humilis & terra plerumque repens deprehenditur, vix videtur idonea arbor, fub qua Elias quiefcere potuit. Si tamen vera funt,quas au&ores dtjunipero habent, tradentes, duas efle hujus arboris fpecies, quantttate magis, quam quilitate, differentes» aliam majoremi minorem aliam; majoremque in tantam nonnunquam asfurgere altitudinem, ut celfam &vaftam imitetur trborem, B 2 unde a) Vid. Bened. Job. Strand. Floram Palaflitue. p. 2f. b) Allegatus ä Clar. Burm. in Grat. Cyneg. v. ijo. tefie Schultetifio in Comment. üt. c) Georg. L. II. v, 4)4. d) Ad /. Reg. XIX. 4.

12 $ )' 12 ( Sjt ün<je& fpecles arborefcens appellatur, percommotfa omnfno fuiftet Elioe dormituro. Eft vero hasc Juniperus illa, de qua Plinius affirmat j e). Irabes ex bac fpecie atque &diwn c&ntignationes fabricantur, & de cujus umbra cecinit Virg. f) Seiet effe gravis cantantibus umbra ffuniperi, gravis umbra / cujusque magn funt fyivse in Gallia, prafertim Narbonenfi, Italia atque Afia. Quarenoneft, quod objiciat Vrfinus: Sane fub vidgari Jwiipero tiormire, rum circa fe bumi abjiciat acuteos fuos, infvave eß g), Nam non neceffe eft credere, Dfil Elise fuiffe ffuniperum vulgarem, quum major illa & arborefcens in iftls regionibus crefcat: nec a profugo & feffb tam qu&riturid, quod fvave, quam quod tutum & quieti fit commodum, quanquam, fi (vavitatem defideres, nec illa defit f}uniperoy odore non ingratse. Hinc ergo conficitur, haud inepte exiftimari, arborem > fub qua difcubuit fomnumque cepit Elias, ffuniperum ioxkz fuiffe; quod etjam ut vero appareat proxi«iduib, in fequentibus pro virili allaborabimus. IV. Airer locus, in quo vox, nobis difcutlenda, fegitur, eft Jobi XXX, 4. isque fohge difficilior, ubi Sacer auåor defcribens homines obfcurioris fortis fummseque inopise, quos in trifti rerum fuarum converfione fe irridentes nec Ene indfgnatione fentiebat, docet, hos adeo pauperes & miferos fuiffe, ut balimos ji/per virgulto ceiligerem, Don'? ffam & radice j-iiniperorum vei Genißamm pants loco uterentnr. Hic circa explicationem ulfimse vocis DDnS in duas partes Interpretes abeunf. Pöteft hoc vcrcabulum concipi, vel ut infinitivus^ cum praefixo k a radice Qött taluii, vel ut fubftantivum cum affixo e) Hiß. Nat, L. XVI. f) Buu Ed X. v. jf, 16. g) ArboretoBibl.p. m /,

13 # ) Ig c # affijro g perfonse. Hinc duplieiter Oörf? 0W1 ftw verti fo!ct, vel hunc in modum; tzåixflfluniperorum {.Geniflamm adfe calefactendum: vel ita; radix ffuniperorum 9 five Genißarwn panis eorum erat. Priori expöfitionl, admodum antiquse, utpote cujus veftigia apud veteres Rabbinos reperluntur, adftipulatur etjam Celfius nofter, ea ratione adduétus, quod flipites & radices arborum homi«nibus non fint efui# Afferunt tarnen Hirtorici exempla infveti ejusmodi cibi v. g. illud Bakb-Exncri a) in Va terio Maximo Chrißiano: Regnarite in Africa Honorm Vandalo, fitborta eß incredibitis fames, ideo non Johan hmines fed & jumenta partim interibant. Superßites (eputtnram qimrehant, alü aberrantes per campos f alii abåitifftma jylvarum potentes radices arh&rum vel quisquilias avrodebant. Serl opportune, uti mihi videtur, monet idem Celfius, accidere nonnunquam, ut ab inufitatis cibis non abftineant hornines fame urgente, fed excipiendos tarnen eilt fiipites & Ifgna, qua?, fuppetentibus fubmitifßmo ccelo herbis atque frondibus, in cibum nemini hominum venifie, exiliirnandum eftr Addo quoque his Cele~ berrimi Viri rationibus,quod exempfa hujus generis plura, apud Hiftoricos forte obvia, pertineam ad extraordinariam famem, integras regiones vaßantern, qua de horninum "deploranda conditione non agit hic Jobus. Quum itaque nec radices Juniperorum, nec Genifise, teftibus Botanieis magni nominis, fint efculentse, concludit Celfius, mnb debere reddi ad calefaciewdum fe, fcilicet hoc vo cabulum reducit non ad OH1? quod panem fignificat? fed ad rad. DDH calefecit} unde infinitivus ( verba funt Gelfii) efi D1DH vel DV7 quod cum iitera fervili & affixo, erlt DDH5? lacbmam, prorfus ut apud Efaiam cap. XLViJ. v, 14. Sed uti merito Bidem aflurgimus feribenti, hottlines non dici poffe eomedere ftipites & lignaf ita non B $ poftua) pt 134, ciu Stengelio,

14 # > *4 ( # poflumus tarnen non fateri, hane refolutionem "vocis Dörf? minus nobis placere, quum Grammaticae & Ana logiam Hebraeam repugnet, ut ex infin, Dian vel Dlllj cui litera ferviiis & affixum adhaeret, prodeat DDn1? lacbmam. Verum quidem efi, femel hane formam occurrere apud Efaiam, videlicet 1. c. & reéte hunc fenfum ibi fundart;} ad calendum ; Ted parum tarnen hic locus favet beaticelfii & fuffragantiuin fententi. L\Jam attentiori Leåori ftatirn fere patet, in Efajana fede verbo DOnV Iiteram fervilem prcemiftam elfe, (ed absque ullo affixo, id quod veterum pariter omnes obfervarunt, prout ab explicatio ne iplorum, nobis tradita, colligimus. Accedit, quod for ma lacbmam non nifi femel occurrat in fenfu calendi, fampifiime vero & ordinarie ita, ut fignificet, panis eorum. Quare non absque ratione, pro noltri-quidem judicii angultia, judicat Schultenfius, eos confidenter nimis agere, qui in Jobo ad calefactendum fe vertunt b). Prsetereafi contextum Jobeum infpicimus, deprehendimus, & antecedentia & confequentia, iramo ipfam aaa>ja«%<w membrorum in commate noltro requirere, ut DDflV explieetur de cibo, five pane. Verfu enim tertio mentio fit efuriei egejlatis, quse omnino caulta elfe videtur tolleclt om i balimorum & radkum roöv Retbamim, in fequenti commate quarto commemorat : deinde j.ubieontinuatur defcriptio horum famelicorum, diferte dicitur, quod e penu abjiciantur & clament, fcilicet clamantes, adverfus eos > ficut adverfus furem. Habitus igitur orationis Jobeae poftulare id videtur, utaccipiatur DDH1? de cibo eorum. Prseterea benehic monet Pifcator, non opus fuiffe hominibus iltis ad calefaciendum effodere radices, cum faciliore labore ad hoc uti potuiltent ipfa (tirpe, vel ramis vei Juniperorutn, vel Virgultorum aiiorum: id quod fuo exemplo etjam docet Thevenotius apud e) Comm.in Sfob.Lf. cit. Cclfium»

15 # ) IS ( # fium. Non poffumus itaque non affentiri alteri fententise, DDn*? hic exponent! panem ihorum, quippe quam noa tantum frequequentiffimus vocis ufus fed & contextus ftabilit» Quum enim Celfius nofter judicet, homines radie! - bus arborum haud vefci, radix autem Juniperorum vel Genift non fit efeulenta, rapo Genifte etjam Iongum valere juffo, non reftat, nifiut cum Hillero c) DDH1? inteliigamus de eo, quo cibus paratur, feu de viétu, quem fibi ex venditis Juniperorum radicibus inopes acquifiverint: quo pado fenfus hic emergit; carpentes halimum (i, e, falfas vilesque herbas ) fuper virgulto, & radix Ramperi erat panis eorum i. e. quo vi tam fuftentant cibumque parant. Notum certe eft, Iigna Juniperina ob odoreui plurimi fuiffe & ex radicibus corbes aliaque utenfsiia percommoda & rei familiari apta fieri folere.adeoque Jobi forte mens fuerit, pauperes, quos ille refpicit, his conficiendis divendendisque panem fibi quaefiviffe. Deradice vero Geniftse nil ejusmodi conftat, nec quod foco, nec quod rei familiari prsecipuum ullum ufum prü ftet 5 unde confequi facile videtur, quod CPDm W1W ad radicem Juniperorum potius,quamgeniftae,referri debeat. $. V. Ultimus locus, qul vocem 0"*Orn offert, habetur Pf* CXX. v. 4. ubi Hieropfaltes Divinam in anguftiis opem, toties fibi latam, prsedicat, Jiberationem a mendaci & doiofa lingva implorat, diras v. eidem imprecatur confueta Hebrasorum exfecrationis formula, tandemque v. 4. eam aftimilat telis acutis, a viro valido vibratis, ut & CDm ^rij DJ? id eft prunis Juniperorum. Sunt quidem, qui exiftimanf, vocem hic obviam, non reddondam effe prunas^ fed ignita tela, quibus, ex Genifta faffis jaclisque,fcuta vel cafas hoftium veteres adurebant. fi) Nec diffiteor, hane explicationem primo intuitu contextui O L. fupra nit.

16 sjs ) 16 ( fextu! confentaneam vkleri & priori.hujus commatis membro, in quo etjam mentio fit t clorum acutorum, quß potens excujferit. Verum enim vero diffimulare tarnen non poffum, hane fententiam, accuratiori lanci appenfaro, difplicere ccepiflfe, partim ut minus futatri, partim quoque ut Philologorum palato parurn aptam. Ut enim taceam^ nondurn effe probatum, quod "^rij in facro codice figoificet tela eaque ignita ; valde quoque dubitaverim, an argumentis idoneis confirmari queat, Geniflam ad conficienda tela, quibus hoftes adurantur, veteribus fuiffe adhibitam. Hine ergo fit, ut in confveta fignifi«catione prunos, utpote contextui omnino conveniente, liare malim. In primis cum conftet i) reperiri carbo nes, qui ignem conceptum admodum diu fervant, i) vi«vas prunas, fub cineribws per Iongius tempus deliteccen» tes, imprudentem gravius f«pe lcefifie, immo \) lingvam dolofam, qu odium diu diflimulat &, fub fpecie amici«tice, inftar teli, ex improvifo in hoftem jaéii, tandem nocet, vix ulli rei melius comparari, quam prunis, ignem diu foventibus, & quidem prsclpue Juniperinis. Nullius enim arboris lignum igni fervando aptius effe, idonei au&ores contendunt, narrantes, quod hujus carbones per integrum annum ignem retiqeant. Scharfius ita b) Juniperus accenfa ignem non illico folum concipere, fed & conceptum quoque diutiffime fovere, ignisque vice effe iolet: notum enim eft, quod fi cineribus, ex ligno Juniperi confeélis, carbones vivos eosque vel Juniperi* nos, vei etjam quercinos addas, illisque hos obruas, per totum annum glifeere, ita ut eodem polt annum ftatu permaneant, fic ut inclufi fünf, c) Conoinit etjam Scali ger in commentario in L. III. Theophrafii de cauflis plantarum, carbones Juniperi omniu optimos & immortales dicens. Nec vero haec de carbonibus Juniperinis lententia recens eft, fed pervetufta, utpote cujus luculentiora

17 $ ) I? ( # tlora habemus teftinacmia in ipfotalmude a) ; linde merito collegeris, eandem quoque cognitam fuifte veteribus Hebracis, quamvis poltert, uti vulgo fit, hane, ineptiif & fabulis adau&am, fufpe&am fecerint. De prunis au«tern Geniftarum nil tale conltat, nec videtur ifte frutex ejusmodi gignendis carbonibus, quales narranrur Juniperini, idoneus efle. Quare fequi videtur, D'Drn vl"tf 7uniperorum effe prunas, adeoque om fignificare Juni» perum non autem Geniflam. Quod tarnen non ita accipiendum velim, quafi credam, earbones Juniperinos per totum annum vivere. Vivant faltem breviori tem pore, nec repugnabo* Sufficit duntaxat mihi, quoddiutiffime] fub cinerlbus ignisj concepti tenaces, admodurn urentes & ad fallendum nec opinantem maxime fint compofiti. Quod fi mihi non denegetur, concedendum eadem facilitate mihi poftulo, quod ipotiflimum hse prunse egregiam imaginem fiftant lingvse dolofae, famam aliorum, nihil tale praevidentium, poft longa intervalla igne vis quo* gravius pejusque habentis. 5. VI. Exarninatis locis facris, ubi vox Hebraea om occurrit, expendendae quoqve erunt rationes, quibus nituntur, qui pro Genijla $ quique pro Junipero hic depugnant. Qui prius ftatuunt, hsec potiffimum adferunt argumenta. I.mum ex derivatione defumunt, monentes, nomen Dni rötterna, radice Dm ratam defcendere, in Mich. I. v* i}«& apud Arabes fignificante jüngere, ligare, quse fignificatio admodum opportuna vlåetwflexili Geniflz* II:dum ex Arabifmo depromunt, in quo Ratam, & apud Hifpanos, poft expulfos Mauros adhuc refiduum Retama, notat Geniflam. III;tum denique ex convetiientia cum locis Riblieis derivant. Ad hsec bre,viter notari volumus» minus hic valere pratenfam derivationem, quum ligan* C di In Gemara Avodab, Sar* O F,

18 ) i8 C # åt notlo facile competat ßuniperoy ex cujus radicibus fjuis nefcit, Lapones nodros alicsque varia utenfilia con* ßcere; ceterum de deri\?ationibus in genere monendum efle, quod non tanrum his tribui debear, ut principii cognofcendi vicem & normce exa&iflimae iocum, in dubia notione definienda, femper fubeant, quum in quavis Iingva haec Iis ex ufu tutius quam origine nonnunquam difceptetun Nec Årablcse dialeéto totum inter dididentes fententias arbitrium heic committendum fiquidem putamus, una eademque vox in cognatis leélis quoque dia- diverfas plantarum fpecies fignificare omnino fit. pos* Sic on^ apud Ehrlos ed panis, apud Arabes vero taroj ex ea poridimum ratione, quod panis,five frumentum» pro terrae indole, quam habitabant, [erat praecipuum alimentum Hebrasorum, caro vero & in tamelina Arabum fpecie praecipuus cibus, Abfit tarnen,?ut hoc pa&o fublatam velimus cognationem inter Hebrasam Årabicamque dialecdum t indicare potius animus ed, ex eädem & communi utrique notione vocjs prima derivativas in dialetdis diverfas oriri potuide. Huc acce* dit,, me dubitatione fufpenfum etjam hcerere, utrum vel celeberrimus Celhus, vel quicunque demum alius, quantum fat ed,, rn ond rare adhuc valuerit, quod Ratam apud Arabes hau i dubie fignificarit Genißam Non ignoro, hic provocari ad Lexica Arabica, quae ita vertunt fuum Rateiin, fed véreor, ut horum auéloritas omne ferat punctum, orta circa plantas facras contro» verfia. Condat enim, quod Lexicographus Arabs nomina exotica plantarum mutua plerumque fumferit ex Diofcorlde, eademque' exponaf, prout hunc plus minus- Ve intellexeritf at de nornfriibu* Diofcoridis plantarum longa & difficilis Iis ed. JMultum tarnen ponderis inefle liu-ic argumento merito concederem, fi modo vera effet tertia affertio, Genißam optime convenire locis fcriptur««

19 ) 1.3 ( # r, Hebräern oni cornmemorantibus. Loca enim fin«gula fine ftudio partium penfifanti non unum fuboritur dubium. Ad primurn quod attinet, non negamus T fi excrefcant majores umbrofee Genißz, Eiiam fub tali quiefcere potuiffe, seque atque fub Junipero. Jobo^vero convenientior omnino videtur Juniperus quam Geni/ta: immo in Pfalmo citato Genifta locum habere non poteft, optlme autem Juniperus. Unde colligimus, quum Gemfla non nifi uni alterive loco Biblico congruat, Juniperus vero omnibus, & huic potiores par tes effe tribuendas. Hsec funt pauca, quae indagaturis genuinam rs CHI vim Philologia fubminiftrare potuit. Dolendum interea, eam caliginem adhtic obfidere Hiftoriam Naturalem Orientis, quam forte non nifi fera tempora difpellent. Ergo tantisper manum de tabula.

20