EKERMAN, CELEBRITATE PATRONATUS CLIENTELE GRAAN, APUD ROMANOS, ELIAS. PRyESIDE. ELoquENT. PROFESSOR. Reg. et Ordin. ATQUE

Transkript

1 D. D. DISPUTATIO ACADEMICA, DE CELEBRITATE PATRONATUS ATQUE CLIENTELE APUD ROMANOS, Quam, CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH. IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI, PRyESIDE VIRO CELEBER R [MO, MAG. Ρ Ε T R O EKERMAN, ELoquENT. PROFESSOR. Reg. et Ordin. AD PUBLICUM EXAMEN MODESTE DEFEKT ELIAS GRAAN, 3em τι US. IN AUDITOR. GUSTAV. DIE XXVI. MARTH, ANNI MDCCLVII. Η. Α t Μ. S. VPSALUE, Eacuä«L. M. HOJER, Reg«Acad. Typogr«

2 S:/e R:/e MiTis MAGNM FIDE] V IRQ, ßieecefeos Norrlandic SUPERIN TENDENTI Eminentiffimo, Venerandi Confiftorii PR/ES1DI Gravisfimo, Gymnafii Hernofandenfis EPHORO Adcuratisfimo, IiΕ VERE ΝD ISSIMO DOMINO, DocT. O L A V O Kl OR NING, Mjecenati Optimo, omni verborum nitor e dejlituttim, Tuo, Reveren- quiåempater, anceps knep, Nomini, artjpecimcn Iuris-& hocreåcademkum, J'plendoris Diudiffime ple Verum, qvum fuhrτ enimum gra no, inßribcre anderein. tis Tua, literarum cultoribus fatis perjpetfa, cujus quoque auram mihi f<zpius perfentifcere licuit, hanc occaßonem, u- tinam non temeraria fiducia, ßnqubrem, qua ardeo, in Te pietatem quodammodo faciendi teflatam, arripuri At rejpt- Reverendiifime PATER,»ö;/ muncris levitatem, /<?d cßerentts maximam fubmijjionem. Beniqnitatem, qua paternam domum ynulh non tempore, es dignatus, m quoqtte derivari patiaris, dexotior Oro, quoimpetßus Tibi, MjTCENAS Optime, meaqueßudia commendatum tri percupio. Ego vicifjim ad fummum verum Moderatorem ßtfpiria fundam ardentißima, velit Te, Vir ReverendfTime, longatn aiinorum feriem, fofpitem ac incolumemjervare, /«decus iamiliee Tu Nobiliffim, w fulcrum Ecclefiae Norrlandk/Z inque tutelam clientum Tuorum, quorum in numerum me referre, baud dedigneris, Jubmifje precor. Eermanebo denique, quamdiu animam retinere licet, REVERENDISS1MO NOMINI TUO devotiflimus cultor, ELIAS GR AAN.

3 VIRO Aåmoäum Reveretiåo & Fraciarifjima, Dn. Mag. DANIEL I SAL IN, PASTORI Ecclef. in Oviken, Myrfio & Hakis Vigilantiifimo, AVUNCULO HONOR A TISS1 MO» Primitias hafce ßudiorum Tibi, Avuncule Carissime, cur offerre aufim, cauflas habeo mub to gravisfimas. Quantum enrm TiBidebeam, me immemorem eße non finit favör Tuus plane fingolaris, cujus fpecimina luculentisfima venerari poftum, enumerare non itém. Beneficia namque exflant paterna, quibus, inde a prima aétafe, ad hunc usque diem, me non tam complefti, quam cumulare fvevifti. Quid vero rependam, nifi animum gratum aequi bonique confulueris? Ar, quem hic Tibi ingenii fcecum fifto, fummas in Te obfervantiie indicium accipe. Äccipias quoque νοώ, pro Tua TuoRUMque perdiuturna profperitate, a me nuncupanda. Vivas in Ecclefia? commodum,vigeas in Tuorum folatinm, quorum numero me adfcriptum eße gaudeo. Sero autem notetur illa dies, qua Te nobis ereptum lugeamus. Futurus, dum vixero, AVUNCULI HONORAT1SSIMI tultor inåefeffits, ELIAS GRAAN»

4 Bruks-INSPECTOREN, ÅDLEOCH Herr HENRI C Min Günstige GYNNARE, HÖOAGTADE BÄCK, Under.then tiden jaghafe förmån dare for Herr Infpe&orens kära Söner, har at vara handle jag ock med them varit mål för Edra välgär ningar. Och ehuru the famme åro långt dorre och flere,ån min penna här förmår afikiidra, har jag icke thes mindre utvaldr thetta tillfälle, för at allmänt ä daga lägga, huru högt jag år Eder förbunden. Til låt therför e, min Gundige Herre, ac theda blad, fåfom föder af Eder egen bevågenhet, få vittna om uphofsmannens vördfamma årkånila för fin dora vålgärningsmans oförtjenta ynned. At viia vårkeligit vedermåle, vore jag få dcyldig, fom villig: men det flår icke hos mig. Hvad jag förmår, fkal dock al drig förgätas, jag menar, at anropa Allmagten om Herr Infpeftorens och thes kära anhörigas beftåndiga trefnad. Vålfignelfens Gud göre Edra dagar mån ga och kröne Eder fjelf med ovanikelig fåilhet i e- vigheten. Så pnlkar jag af hjertat, fom framhärdar ÅDLE och HÖGAGTADE HERR INSPECLQRENS, Min Günstige GYNNARES, horjamfle tjenare, ELIAS GRAAN.

5 β. Β. Κ. ι- Ominem, a Deo Creatore fapientiffimo, fummse felicitati obtinendse fuiite deftinaturn donisque inftru$:um,quibus perpetuum fe pra> ftaret hujus bonl poiteitorem, facra edocemur pagina. Alia vero ut omittam, conditionem [iliiui quie non potuere non reddere mul to beatiffimam; voluntate, e qua omnis violentia, omnisque cogendi vis, longe abfuit, praeditui erat. Etenim nullius, nifi Au&oris juftiffimi, fubje&us imperio, cujus ad legem, fervatu utpote facillimam, congenitam habuit poteftatem mores inilituendl fuos, maxima, eaque perjucunda, ufuslibertate. At fubito iftsec mutabatur fcena. Clades, quam in totius fuas naturae morbo paffieheu! funtmortales, prifiinurn omnis boni complexum cum acerbiflimis malis commifcuit. Au reas libertatis, qu antea fine ulla labe aderat, vefligia vix adparuere $immo, audio generehumano, miferia» cujus«libet theatrum ubique locorum ita,ut nihil fupra', panditur. Creberrima namque dominationis flagitia, probrä & fce- A lera

6 ;2 c es» lera tyrannidis, adfmus nequitia imperantium orbif, prefla & infandis fuppliciis exagitata religio, pericula ob virtules, invitata praemiis vitia, violata quies populorum, moris denique jurisque humani polluta commercia, publi- Et, quamvis acerrimos cam perverferunt fecuritatem. virtutis ftimulos refiduos voiuerit natura, fuere tarnen, qui hos vel plane fuffocarent, vel, ab Ulis parum motf, In vitia proruerent nefaria. Sic nemini, manfvetifllmo licet, contlgit in tuto vivere, fed, probls omnibus improborum injuriis nimium diu vexatls, aut vi femet fuaque defenfitare, aut potentiori cedere faluberrimum, qura urgent! neceffitati parendum, ducebatur. Morofos, fvaiione honefta, in faniorem mentem perducere, fi quis laboraret, fruftra fefatigando nihil aliud, nifiodium, praemii loco, retulit. Ν alla itaque iuppetebat via, quam ut vis, ab aliis intentata, eodem modo compefcenda, & ex tanta rerum confafione pax publica revocanda eilet. Quod ut facilius fieret, plures, jun&is viribus, adverfariorum audaciam infringere in animum inducentes, folertiflimo» & virtuts inter ilios maxime confpicuo, poteftatem ceteros regundi, & confilia^ro communi falute, fufcepta fufdpiendave exfequendi, conceftere. At, hoftium furor! reprimendo pares, aliquanto majorem perceperunt homines vivendi tranquiliitatem. Verum enimvero, evitan tes Scyllam, inciderunt in Charybdim. Sine jure quodam, ut ita dicam, fuperiontatis cum farta diu te&aque maneat focietas nulla, inaequalis hominum fuboritur ftatus, in quo aliialios potentia & dignitate antecedunt: in clvitate enim virtute & ingenio clari, funtanimae inftar, cetera vero turba ab hifce haud aliter, ac corpus ab anima, re gitur. Sed juftätn ubique fervare aequalitatem, ne honoratiores, fuo faftigio inflati, homunculos deterioris for tis fupprimerent, neve hi Ulis quidquam detraélum irenr^ fuit, mihi crede, - - äi^nus

7 ) 5 C SSW - åiqnus vindice nodus. a) Huic periculo quomodo ejffet occurrendum, nullo noa tempore, cura& cogitationeomnielaboraverefummiimperantes, quorum, prse reliquisj Romanorum ille princeps, Romulus nunc nominetur. Hic namque in ordinandis iis, quse imperium ipfius firmum validumque red der eni, ufuseft ingenio plane fingulari, quemadmodum ad imperandum vere natus erat faäusque. Majeftatis nempe tutandae ita peritus fuit, ut ne minima quidem ejus prasfidia negligeret. Prudentiam tum alias femper, tum in legibus ferendis exlmiam oftendit, quas fuo ilatui foierter adcommodaverat. Teftiseft,ut permulta tantisper fileam, Jus Patronatus & Clientela, eumin finem, cceptum & firmatum, ut potiorum inferiorumque animi, quodam quafi mutuse benevolentiae vinculo conglutinati, pro fe quisque ad falutem publicam ftrenue incumberent. Subeft itaque ratio, cur id ipfum hts verbis perfeqvatur Rollinus: pour prévenir & empécher la jaloufie, que la diverfité de conditions pouvoit exciter entre les deux Ordres de Γ Etat > Romulus travailla a les attacher Ρ un a i1 autre par des liaifons & des blenfaits réciproques & å les unir enfemble de maniére, qu5 en faiiant honneur å la NobleiTe, il ne rendit poinl le Peuple méprifable. Pour cela il établit le droit de Patronage, & regla les fervlces & les devoirs que les Patrons & les Clietis fe rendroient les uns aux autret. Cette couiume, obfervée conftamment, marque un efprit de prévoiance & une maturité de confeil bien admirables dans un Prince aufli jeune qu' étoit alors Romulus b) Huc tendit Difiertationis noftrac mate ria 9 quae fi gratiam abs te, Candidc Le&or, ineat» eft# de quo impenfius laetabimur. a) Horat. Art. Poetic, υ. ιρι» b) Hiflwre Romaine Ίοιη. I. ρ. $6 & 3$. Αδ. II-

8 CÖ3> ) 4 ( 5Ä2>. II.] Initia Patronatus & Clientelae, omnino omnium antiquiffima, Romulo quidem adtribuere non audemus etenim apud Ashenienies pariter, ac Theffalos frequentatum fuiite aut idem inftitutum, aut eidem parum diifimile, Iegimus; ita tamen, ut cum ad muhitudinem deprimendam potius, quam ex iniquiori fortuna erigendam, fpe&aret» non Patrocinii vel Clientelae, fed fervitutis, titulo infigniri oporteaf. Audiamus Dionyfium Halicarn: "Mos fane Graecus & antiqvus, quo diu Theflfali ufi funt "Sqprifci Athenienfes, fed tum (a Romulo icilicet) re- "ceptus in melius. Illi enim fuperbe utebantur clientibus, "opera eis injungentes^ quoenon conveniunt Iiberis, &, "ii quando jufla non fecißent, intentantes verbera; ad "cetera quoque abutentes tanquam empticiis. Hos "Athenienfes Syra? adpellabant: TheiTali vero 7ϊενέ$ο&ς9 "ipfo vocabulo fortunam eisexprobrantes, nam πένε&χί "Grascis fignificat pauperem efife. Romulus contra & ad- "pellatione decora hoc negotium cohoneftavit, Patrona "tum nominans tutelarn pauperum & abjeélorum, &com "moda utrisque addidit officia, excogitata civili & per- "humana copulacj. Quemadmodum neque diilimulandum erit apud C. Jul. Csefarem in Bello Gallico d) freri mentionem Amba&orum & Clientum» Quam confvetudinem aliasque vivendi rationes, in difperftone gentium, ex A«fia Celfas in Celticam, Grsecos in Graciam, Italos in Italiam gentesque alias in fuas terras detulifife, quo mi nus cum Arnoldo Montano, in Notis ad loca citata, ilatuamus* nihil obftare videtur * etil juxta fateamur, quod vocabula Grasca o, ητος9_, vel &ητευς, έως vel απλός μν&ωτος fervus mercenarius & πενέςη? famulus, longe a- liud involvant» quam πξοσφυξ, qui ad alterius opem confugit & πεςοότης ad eum traniiens, a quo defendi poffit, &ec noa ^Actms-danuim noitram ventitans ciientelse ergo,

9 &*3) ) 5 C. ν vel fynonyma Iraker amicus, συ^ξατιωτηζ commllifo, «jcoxa&off comes & adfedhtor, notionem Clientis Roma ni aptius expreilura e). Vocabulum Patroni, utrym Helladi, an Romas debeat natales, inter eruditos amblgitur. Sunt, qui Plutarcho in Vita Romuli fidem habeant: ille una cum Evandro Rege, quendam nomine Patronum, ob csedem fortuito in fratrem commiitam, profugum ex Areadia veniite Romarn, ibique, novercantis forcunse hominibus profpiciendo, Romulo denominationis anfam dedifle tradit / ). Verum, qvum apud alios hac de re altiifimum fit filentium, Patronum a patre, quemadmodum Matronam a matre, potiori jure, derivandum nos quidem exiitimamus: etenim pari adfeilu Patronum in Ciientem, ac patrem in filium ferri voluit juifitque Romulus, Neque infvetum fuit Romanis de natalis foli inftitutis nomina arceffere. Sia Patricius a patre; iic Pontifex a ponte, quod y träns Tiberim eundo,facra identidem adminiftrabat. A voce autem Fatrom defcendit Påtrona, Ρätrodnari y Patronatus & Patrodnium; nec reticebo voculam hane Latfnam, interjedo tempore, in Graeclam mlgrafle, hinc 7ίάτξοον y ωνοςy & ττατξωνέιχ. Ciientem commode de» duci a Latinoro/α, quls non videtlnempe Patronosdebebant Clxentes venerari, & illos, quo dernum cunque modo fieri potuerit, omni obfervantia? genere fibi devincire, & inde prodeunt Clicns, Cfientulus, Clientela &c. Et eil illa inter Patronum & Ciientem frequentata bene merendi vo- Juptas,quam breviter, atnervofe tarnen, colfaudat Ovidlus: Qui modo PATRONUS, jam cupit efje CLIENS. c) Lib. Π. c.ßv d)lib. VI. c. rr. ψ Φ Lib. VIK t, e) Cfr. Bergerus de Naturalt pulcritudine 0- ratioms />. jgp* & feq. f) CL Eric. Bidenii DiJJ. de Fatrom éf Cliente Romano bak Vpf. A. 1694*,. III. InGgnis, fateor, fuit Romuli confhtutlo, quia, urhem cum

10 ) 6 ( 5» urhem condendam arafro circumfcrlpfiflet, &, occife fratre, folus, inter convenas, regno eflet potitus, praeftantiffimis civium fuorum admlniftrationis publicae partem eoncedere, nec Imperio omnia & vi poteftacis, fed pleraque auéloritate & confiiiis t geri voluit. Nam, etii reipublicae folus, Pafriciis remotis, praeefle potuerit, o- perae tarnen pretium eile puta vit, modum exercendse dominationi imponere, probe felens tantum invidise Tyrannidi addi, quantum moderationi & humanitati detrahatur. Neque illum, in quem omnia quafi fortunge naturaeque bona congefta erant, fugiebat, inter publici fplendoris elogia nunquam non fulfiffe illuilrium familiarum nomina» quibus quin plurimum debeat, nulia eft reipublicae forma, quae diffiteriaufit; quippe rerum fummae praefe&is, confilia fua ad publica univerfitatis commoda relaturis, non tantum confirmato animo bene agendi, fed inclyta quo«que oput eft doélrina, & fadorum multitudine corroborata experientia. Quantum ve ro ab hac virtute abfit vulgus, In fordibus ruri delitefcens, nemo facile ignorat. Unde fit, ut plebeculie plurimum infit imperitiae, con-, fufionis, perverfitatis, liquidem ad honores eveéta, originis, unde in lucem aciemque prodiit, Immemor, nimiam plerumque adfedet gloriam. 4'Eft, tefte Livio, "hsec natura multitudinis, aut fervit humiliter, aut fu- 4tperbe dominatur, Ubertatem, quse media eft, nec fper- *nere modice, nee habere fciunt. q) Hinc facile erit Judlcatu, non una manu ftivam fceptrumque fcliciter terl. Quibus rationlbus fine dubio du&us, civltatem Romulus in Patricios & Plebejos dividens, fua utrisque munia adfignavit, non modo ex condifione temporis, ut In novo imperio, fed ex ingenio etiam civilis focietatis, & quafi ex ipfa ftabilioris firmiorisque regiminis indole, Idque non feliciter minus, quam prudenter. Patriciis, facris defervire, magiftratus gerere, jus reddere, fecun» rem

11 «)f ( && rempublicam adminiftrare, negotia urbana oblre, permlfit, Plebejos vero, ab his molefliis immunes» agros colere, pecora alere, queefluofa opificia exercere * 6ε rerum a!tioris non indaginis curam agere. Norat idem iiie Romulus focletati multum impendere periculi, ubi ingenii & aiiis fortunk dotibus florentes, gloria nefaria cupiditate labo rant, honorisque infatiabiles magnos incipiunt fumere fpiritus 9 adeo quldem, ut facile aliorum jura corripiant & debiliores incommodls maéure haud vereeundentur 5 pauperes item, quibus innatus eil iibertatisamor, ultima In tam turbido Imperil ilatu tentare. Quo itaque hos inter debitus Sntercederet nexus, nec potentiores omnia pro lubitu fufclperent, 61 inferiores in calamitatem detruderentur 9 lege fancivit, ut Plebejorum quilibet 9 ex Patriclis iibi Patronum, quemvellet, adoptaret, cujus, quodeumcolebat, Cliens diceretur. Hujus erat Patrono, quavis data occafione, pro facultate, omnem praeftare obedientiam gratiamque perceptam, decenti modo, demererl; illius vero in clientelam fidemque receptos eo tuerl animo, quo patrem liberos ipfa natura edocuit am«pleäl Et ad hsec digitum intendit Horatius, ublcanit. b)i Koma duke diujuit, & Joleme, reelufa Mane domo vigilare: CLIENT! promere jura; Cautos nominibus certis expendere nummos: Majores audire: minori dicere, per qua Crekere res poflet, minut åamno/a libido. Ί Cui redle adjungitur illud Flautinum /'), Juris ubi dkitur dies5 ftmul PATRONIS dkitur, quippe qui pro Ulis Loquautur, male qua fecerint, aut ad Populum, aut in jure, aut ad judicem res eft. Sicut me kodie nimis follicitum CLIENS Quidam habuit, neque quod volui agere quicquam JUcitum eß, ita me attitmit, ita nie detinuiu Äpui

12 ) 8 C && Apad /Ediles pro ejus facits plurimisque Peffumisque dixi tauffam. - g) Lib. XXIV. c. 2f. h) Lib. IL EpifL i. v. jo? & Jeq. i) Mentchm. Åä. IV. fe. 2, 5. IV. Ad rem propius acceituri declarabirnus, qusenam potifiimum, jubente Romulo, Patrono obfervanda efient. Hoc, ut antea monui, mortalibus commune eil, ut imbecilliorem plerumque,fi occafio fuppetat, humi proilernant potentes > quod eo citius fieri fölet, quo plus fpeciei & sequitatis induerelibi poflit injuftaallosinvadendinocendique ratio: unde jamdiu Iocum obtinuifie meminimus iliud ex fragmentom, T. Varronis: Qui pote, plus urget, prfces ut fape minutos Magnu'cotnefl? ut aves enecat accipiter. Ergo nemo eft, crediderim, qui non videat, vulgum ab fuperiorej temque callidiore, litibus difientum pofteaque in jus protra&um, injuria facillime opprimi, & cauflam ejus, licet optimam, in pejorem interpretari partem morls efte. Sic de medicina ferali propemodum morbo pa randa follicitus, inter primas Patroni curas pofuit Romuius, uiclientes, juris rudes ac imperitos9 coram judicio defenderet, & accufatoris impetum, pro re nata * exciperet retunderetque. Quod fi litium forte exortarum bsec erat conditio, ut, omiita in forum provocatione, poffent componi, Patronus fvaderet Clienti, ne in jus, fernere litigando> prodiret. In rationibus itidem pecuniarum & contraélibus aliis ineundis, Ciiens a Patrono, quantum confdii deflderaret, non tam expedhre, quam depofcere poterat, nihil ut inde detrimenti caperet res ejus farniliaris. Etenim ita habet Nievpoort: "Patron! "munus erat Clienti de jure refpondere, lites pro eofuf- "cipere, ejus cauitaifacere quidquid, liberorum caufia, <'pa-

13 < *2 } 9 ( c<parentes facere folent. i) Neque aliter Plufarchus: Pa troni, ait, tanquam interpretes juris, in foro litigan- "tium confiiiarios fe exhibebant k). Verbo: Ciienti adeilet Patronus tum in privatis, tum publicis rebus, omnem J ipii opem atque operam, animo quidern lubentiffimo, prseiliturus. Sic, ex more populi Romani, id quod fubmonuit Gellius, primum locum juxta parentes tenerent pupiiii > fidei tutelseoue alicujus crediti, proximum vero Clientes, qui fefe in patrocinfum dederant l). Patroni au tern Ciientibus profpicereeo minus graveduxerunt, quo laudabilius ab illis judicabatur piurimos habere Clientes, non hereditate tantum fibl relidos confervar tosque : verum novos efjam, virtute ac meritis propriis partos. Ergo, tanquam praefigne decus, in Appio Claudio prcedicat Cicero,quod tantam domum, tantasque Clieiitelcis rexerit & fenex & coecus m) immo hunc eundem quinque millia Ciientum fecum Romarn deduxiite funt, qui tradunt, fcriptores. Qvum itaque tanti seiiimaretur Ciien tum muitorum dominus, quid mirum, fi Patroni, larga interdum manu, fuum erga Clientulörum cohortem adfedurn publice teftificarentur, nunc munufcula & congiaria, nunc fportulas, nunc coenarn redarn illis pnebendo? Eo collineant cum Juvenalis : tum primo Limine parva fedet, turbo; rapienda togata. Vefiibnlis abeunt veteres lajjique CLIENTES Votaque deponuut * quanquam longijfima c<xn<z - - SPORTULA Idem Spes homini - - -»)$ Martialis: Grandia pollicitis \quanto majora åedifti, Promißa efl nobis SPORTULA, vetta dataeft* o) alibi: Centum tnifelli jam vakte quädrantes, Anteambulonis congiavium laßt-, B N Qvos

14 > ro: C Qnos dt videbat balneator elixus, Quid cogitatis, o! fames amicontm? Regis fuperbi SPORTULÄ recejjerunt* Nihil ßropharum eftt j,am falarium dandum eft *). Et alibi: St marutims fatile eß; tibi nimpere fomnost Attrita veniet SPORTULA ftpe toga **). i) Ritus Roman. ρ. ρ. k) Plurarchus in Romulo l) Νocl. Attic. Lik. V c. rf* w) Senecl. c. u. ή) Satyr. 1. Cfr. Diff. Dn Georg. Reinb. Dahlßrom, Lund<e habtt, 17S4 y de ffnre Sportularum p. 0) L. VIΙΓ. eptgr* jo. *) JLMh epigr, **). L XIV. epigr.. tzp. V.. Id plerumque homines bonas frugls atque animi graύ agwnty ut ad redimenda accepta beneficia, interna quafi: naturse impetur fuaque fponté ducantur. Sin vero id prohibeat curta fupellex y omni tarnen nifu fautoris me» rita vel publice extolierer vel mentem, ad qusevis offieia paratiifimam y deeiarare praegeftiunt.. Sic tants? reii probe memores voluit Romulus Clientes effe: hinc Patro^ norum inopiam opibus fublevarent & illis pecunias, ad variosufus,. quos itarecenfet Dionyfius,, conferrent. "Cli en- "tum erat y Patronos in elocandis fiilabus Juvare > fi eis <(parum effet pecunias; & (i vel ipfi T vel eorum Jiberi "capti effent,. pretiumhofti pendere* privatarum quoque "litium perditarum aeiumationes, & mulftaspubiicas pe- ^cuniarias pro eis iolvere idquefumtu proprio» non fcenore, Ted gratis ρ). Γη magifbatibus itaque» honoribus, aliisque publicis impenfis fumtuum participer fuerunt Glientts, non fecus a c genere conjunéli. Exemplum adfert Livius de Sp. Mselio, ex equeftri ordine praedivitey ät rem utilem peilimo exemplo, pejore confilio, adgrefto T ψα frumenta ex Etruria, privata pecunia per hofpltum Glien»

15 es3> ) II < es Clientumque rnioifteria co mpto, largitiones frumentl facere iniiituit q). Morem tarnen pecuniis fatronos donandi, Plutarchus., temporis traélu, feniim evanuifie, & turpem fordidumque hahitum, quippe potior ab inferiore rem numariarn acciperet, oftendit. - Dominorum, in fo rum euntium, eos deduoendo reducendoque, non magis, quam in militiam adfeclas efte folebant Clientes, eo luculentioribus ut cumuiari poffent muneribus. Unde il«lud Claudiani: circwnque arviata CLIENTUM Agmina privatis ibauf famulantia fignis. r) Et quamvis nulia obftringerentur lege Patronorum caftra fequendi, tarnen, in grati animi teiteram, nihil non pro falute eorum audendum exittimabant. Hinc eil, quod id honoris reportaverint Clientes, ut Patronorum dextne adpellati fint; etenim fic habet Martialis: Lydia dicebar domino ßdi/fima dextra /). At vero anteambulo, qui fe fuperiorem deducebat,, is finiftrum ejus latus dimidiata fui corporis parte tegebat; nec vero, ob fpem coenaticam tantum, talia Patronis prseftabant officia Clientes, fed ad obfervantiarn eo melius fignificandam* Porro Clientibusconfvetum erat dominis, in sede facra, ccenam populärem inftruere 5 quorfura tendunt haec Plautina: Appofita fit coena, populärem quam vocatit, Si illi congefi<z fint epul a CLIENTJBUS; Si quid tibi placeat, quod Uli congefium fiet Edisne, an incoenatus cum opulento accubes t)? Quibus vero, alia obftri&iilim«mentis pignora edere non licuit, hi falutationes matutinas, per folennem illaro formulam j AVE, frequentabant, fecundum illud in eodem Plauto: Friusquam lucetfldluntiroguantjioclu ut fomnutn eeperim u) B 2 Ne

16 ssti> ) i2 c Ne dicam, quod ipfis Kalendis Januarius Patro nis ftrenas & Xenia miffitarent; i?) etii non negaverim Seneeam re&e monuiile, dum fcribit: 4'Habebfs convi- 4Ccas, quos ex turba falatantium nomenclator dlgefterlf.»'relinques Clientes, quorum nemo te ipfurn fequitur, "fed aliquid ex te? Amicos? olirn amfcitia petebatur, "nunc praeda. Mutabunt teftamenta deftrtuei fenes? "migrabit ad aliud limen fa-luta tor *jqvum änimos mortalium, mobilitati femper obnoxios, nulla tam eonftans j-ungat amicitia, quin diiiidia rixteque, vel levibus de cauffis ortie, iilam diffolvere valeant, & hsec inter ofim familiariilimos inimicitia, in litigantium permciern tanto magis'foleat ex3rdefcere, quanto major fibi invicem nocendi fuppetat copia 5 ab Utraque tam Clientum, quam Pa tronorum parte, alteram in judiciis aceufare, aut adver- Cus ferre teflimonium non iictiir. Hinc utrisque piaculum exiftimabatur alterum injuria ulia adficere: unde Poéta, dum Tartaream federn pereleganter defcribit.* Ht c, quibus invifi fratres, dum vita manebat, Puljatusque parens, Cf fraus inneχa CLIENTI w)> Quod (i quis in iftiusmodi facinore deprehenfus fuerit, proditionis lex a Romulolata, criminis conviébum cuivis, ut Diti facrum, interficere permifit, quemadmodum > veluti oraculum, celebrari folebat lex illa Decemviralls: Patronus ftclientt Cliensve Patrono frandernfaxit, facer eße. χ) Nequefilentio fas ert praeterire, jus hereditarium, quo iiberis, patrimonii inftar, Ciientelas a majoribus reliébae tradebantur, ita quidem, ut pro Clientum le gitimus y fi inteftati decefliflent, heredibus haberentur Patronh Et hoc ipfum ert, de quo in lege XU. Tabuiarum fuit caututn: fi libertus inteflato moritur, tut fuus heresnec efcit, afl Patronus, Patronive liberi efcint, ex ea familia, in eam familiam proximo pecunia duitor y). Ab his iuiclis tam firma Romanis coaluit concordia, ut, tefte

17 <S 2 ) 13 ( 3? teile Dionyfio, per feptingentos viginti annnos, nun quam ventum fit ac! fangvinem & csedem rnutuana, multis licet ac magnis, inter plebem Sc honoratos, exortis controverfiis de rep. ζ) Et hinc occafionem arripuit Ce- Jeb. quondam, ad hane Academiam, Poéf. ProfeiT. Hem ming. Forelius ita Romulum percelebrandi: Ρ A TRON IS nomen de nomine Patris habere, Jpfe dabas cata mtnte, Quirine pater. Vt cuperent, veluti gnatos, (ermre CLIENTESs Qitos capnaie fuit äeßituijje nefas; lnque vices iterum, re ßc pojcente, voluntas Fixa CLIENTUM animis obfeqitiofa foret 9 Hoc trabeata modo (fens, genti mißa togat#y Hotque falus Latii robore nixa ßetit. s p) L II. c. 10. q) L. IV. c. 13. r) L. IT. in Ruffinum. f) Lc IT. epigr. 70. t) Ίrimrn. Act. IL (c. 4. u) Mit. Gtoriof. Act. III. fc. 1. v) Conjeratur Dißert. Officiofum Ave Romanorum exponens, hab. Upfal. A. 17 fub Ampliff. Preeßde, a CL Andr.Meurling O-Gotb. ) Epift. iß. w) Virgil. L. VI. /Eneid. v. 60f x) Rofini Antiqv. Rom. p. 6g. y). Heineccii Antiqcitå tes Roman# ad Inßit. L. III. Tit. 7.p* tn, 3S. z) LIL ς. // vi. Verum Romanorum Patronatus & Clientela non pomceriis Latii fe continuit, fed lange lateque diffeminabatur,quippe, perfpe&a Patronorum fingulari in Clientes fide, faéium eit, ut patrocinium ab Ulis avide expofcerent exterae item gentes. Audiamus Dionyftum : "Nec tantum, inquit» "in urbe plebs fub Patronorum erat patrocinio, (ed & "coloniarum, & foclarum atque amicarum civitatum, & "bello fubaåarum fuos quaeque habebat tutores ac Patro- "nos, quoscunque vellet e Romanis, & fsepenumero "Senatus controverfias civitatum ac gentium ad eorum ^Patronos remifit, eorumque judicia rata habuit a). Etenim,

18 töö> ) 14 ( $2 enim, quo rum praecipua opera in Romanorum poteftaiem venerant debellatas tirbes nationesque, in eorum ciientela manfere. "Uli, ait Cicero, qui civitates, aut na- «tiones deviéläs hello, in fidem receperant, earumpa- "troni eftent, more majorum Sic idem fat magnibce loquitur: "Regum, populorum, nationum portus erat & re- ^ium Senatus. Noftri magiilratus imperatoresque exhac "una re maximam laudem capere ftudebant, ii provincias, '«fi focios squifate & fide defendiitent. Itaque illud PA- *ctroclnium orbis terrse verius, quam imperium, poterat nominari c). Et alibi: "ClarilRini viri noftrse civitatis, ^optimis ternporibus > hoc fibi ampliftimum pulcerri- "rnumque ducebant, ab hofpitibus Clientibusque fuis, cvab exteris nationibus, quse in amicitia Populi Ro- '«mani ditioneque effent, injurias propulfare eorumque fortunas defendere cc\ Neque aliter Au^tor Dia logi de Oratoribus, qui fui temporis in rep. eminentiiliitios viros dilaudat, quod ClknteUs etjam exterarum na tionum redundarent, quod Patronorum potius loco^ quam clientulorum numerarentur, quod tradit# arnajoribus neceffitudines ad ilios tranfirent, ne tamquam inertes, & non fuffe&uri honoribus, aut non impetrarent, aut impetratos male tuerentur (i) Hinc Cyprios, Cappadoces & Locrosin Catonis, Samnites in Fabricii Luicini, Allobroges in Fabiorum, Bononienfes in Antoniorum, Lacedsmonios in Claudiorum, Capuanos in Ciceronis, Siculos in Marcellorum, Neapolitanos in Liciniorum, Puteolanos in Brutorum, Herennios in Marii, Grsecosin Caefaris, Hifpanos in Pompeji 5 Pcenos in Scipionum ciientela fuifle legitur e).nulla fere extraneos inter &Clientesdomi interceflit differentia, illi enim pariter, ac hi, adferenda, fi quando pofcerentur, auxilia Patronis lege tenebantur, co ram quibus quanta animi fubmiilione egerint, vel ex Ciceronis oie haurire licet."venit ad Pompejum Rex Dejo- "tarus

19 > *5 ( "farosr inquif, vel rogatus ut amicugy velarcefhtus ut fa- "cius, vei evocatus, ut isy qui Senatui parere djdicifiet /). Nec nationesypatrocinlo munitae, falutem fuam in Pa tronorum poteftate poiitam effe, publice confiteri erubue* runt. Id hane in modurn teftatur de Rhodts Liviusc "Quse parare & quserere arduum fuit, nefcio an tueri diffi- "cilius fir. Gentis vetuftiifimae nobiliffimieque* vel farna "rerum geftarum, vel omni cominendatione humanitatis "doéfrinarumque tuendam ab fervitio regio libertatem "fufeepiitis. Hoc patroeintum receptse in fidem & clien- "telam veflram univerfse gentis vos prseftare decet ζ). Varia,uti antea dixi,excogitarunt Glien tes officiorum gene ra,quibusfuum ergapatronos amorem teftatiorem reddideref fic, ne quando benefaélorum memoria interciderets, ftatuas eorum nomini vel publice erigendas curarunt. Hinc quid Tibi Capua? contigerit, cum laude enarrat Cicero r "me,inquit, inaurata ftatua donarunt, me Patronum unom "adfdveruntf a me fe habere vitam, Fortunat, liberos arbitrabantun b) Neque aiiter fibi vult illud Apuleji r "tibi "civitas omni«, pro tua gratia r honores egregios offeret: '«nam & Patronum feripfit r &y ut in asre Ret imago tut,, "decrevit". i) Addo vixullam fuiffe vel Coloniam, ve! neg- Otxatorum Societatem, vel ullum artificum Coliegium, quodnon Patronum fibi,ex Roman a qua dam familia, delege» irit. Exflant item in marmore Surretino apud Reine/mm fequentia: FLAVIO FVRIO FAVSTO V. C TRIBVNO AB OR1GINE PATRONO. OB MERITA LABORVNf SVORVM VNIVERSVS ORDO ET POPVLVS svrr ETI NO R VM STATVAM NOBILITÄTr EfVS FaCIENDAM cvravimvs. Sic apuå Gruterum iegimus munieipes Civilitanos L. AR. CA-

20 tsxå) ) ϊ6 ( J3) CADIVM V.< C. LIBEROS POSTEROSQVE EIVS SIB1 POSTERISQVΕ SVIS PATRONOS eooptaile. Quid, quod fit in veterum annalibus crebra mentio Pa troni, longe a majoribus originalis, item: commu nis ab origine Patroni, nec non Patroni Colleglorum Cenionariorum, Dendrophororum, Fabrorum, Lenunculorum, Oftienfium, Negotiatorum, Olearioruni &c. Adponam denique elogium, Mwinlio Theodoro Africse Proconfuii, a Cliente Provincia, dicatum, exclaudiano: Hic te pars Libyne moderantem jura probavi t, Quam nunc tota probat, longi fed pignus amoris Exiguie peperere mor<z, Populumque CLIENTEM Publica matijuris teßantur vocibus <zra. a) L IL c u* b) Ojßjc. L. L c, //. c)offic. Libt IL c. 8 cc) Orat. in Cscilium c. 2/. d) c. 36. e) A- lex. ab Ålexandro L. V. c. 2$* f) Cicer. Orat. pro Dejotaro c. f. g) L. XXXVIT. c. S4* Emundi Figrelii Liber de Statuts illuflrium H omanorum c. 13 b) Orat. in Pijon% c* //. i) Metamorph. L* III.. VII. Sic]Celebritatem Patronatus & Clientehz apud Ro manos leviter adumbravimus: reftat, ut, quam tempora dedere, propaginem paucis fubtexamus. Tametli haud negamus Patroni & Cllentis nomen adhuc fatis honorifico fenfu, in fermone Latiali, frequentari, quoties M^cenatibus atque Evergetis obfequia noftra, omni animi verbofrumque cultu, deferenda volumus, jus tarnen illud, ad primam fan&ionem Romuleam revocatum, fi non aboiitum plane, faltem maxime imminutum ac debilitatum eile, iubentes profitemur. Accidit vero huic rei, quemadmodum ceteris inftitutis, a laudabili prorfus initio profeélis, ut in nocentiffimum fsepe demlgrarint abufum. Etenlm 9 qui vivi pro Patronis habiti fuerunt, poft difceffuoi

21 ; 17 c tum e vita, juilo majori reverentia coli ccepere. Et li cet non tam opinione divinitatis, Patron» demortuis fimuiacra finxerint Clientes, quam ut haberent aliquid t ex imaginum contemplatione* fofatii, tarnen iftam fuperftitionem tantas conftat Tibi fumfifte vires, ut, quos ma jores perdiuturna memoria retinuerunt, poiteri Deos exiftlmarint. Ex hoc eodem fönte noftra etjamnum lingva voculas derivat fervatque v. g. Jus Patronatus, & Patronus Eccleßa Α), qvemadmodum Patron & Patronejfa: nam fodinarum aliarumque officinarum poffeßores ac dominos illo nomine decorare fvevimus, abfit tarnen longiffime, ar&ius inde commercium cum Romano-Catho licis, invita veritate /), extricaveris,de innumera fanéforum caterva, certos fibl fcribentibus Patronos & Patronas, quorum curam & gubernationem peculiarem agnofcant atque implorent, ita quidem, ut non regna lolum, provinciee, urbes & templa, fed fcienti etjam, opificla, elementaque, imrno ipfi ingruentes morbi, iftorum fan&orum moderarnine futiilimo jamdiu adquiefcere judicentur. Ad rem illuftrandam, fufficiat commemorafle de Die feßo Patronorum Regni Svecicc, perquam folenniter, in Papatu heic quotannis celebrato w), nec non de SanSa Genoveva, Parifiorum & totius Regni Gallioe Patrona, quam Carolus Ogerius, Extraordin. Lagatum Regis Gal lige, Comitem Claud. Memmium, In Sveciam fecutus, his metris, Lutetiam die 3. Januarii A. 1*3/. Stockholmia transmiilis, more folenni, invocaverat: Piiffimae Parifiorum Patronne D. VIRGINI..GENOVEFJE Carolus Ogerius, Parifieniis. In meåiis jaceo, Diva 0 Genoveva, Sttecis; Νullus ubi pojjtt ferre propinquus opem. Ale capitis dolor infirmat, ftve haec mea > five Pravi temperies aeris illa fuit. C Qut

22 f» ) i8 ( t» Qu juvel hic; non efl Medicorum copia: ut fit, Qui petat a Suecis Galiteis äger opem? Vt tattu pofimt segroti corporis, tegrue Certe non poffunt nofcere mentis opus. Terra /alutares aut bic non eåucat berb as, Aut fi fint, denfa delituere nive. Diva fagax, tegri qutc morbos corripis, &gre Intima qu<e mentis vulnera tiofje potes, Qu& nullo emplaßri, nullo medicamine potus, Seu eures corpus, feu mala mentis, eges. Quamvis Part/ja, quam protegis, abfimus Vrbe, Mite tuum imploro, Diva, patrociniunu Exue cor curis, eadem capiti exime morbos? Mutua fe vitiis corque > caputque gravant. Si redeo, facro Jt poffum adrepere chvo? Impendo boc aris corque, caputque Iibens η). Nos vero, quippe pluribus iftam delirationem perfequi non vacat, meliora edo&l, ad Deurn, folum & unicum Patronum atque πξοςκτην Ο. Μ. vere dicendum, fup* plicet confugimus, fumme contendentes, dignetur Patriam noftram dulciffimam cceleftl pafrocinio fuaque tutela femper compkéli ac fartam teftamque prseftare. TANTUM. \ k) Kyrkiokg A. \6vj. c. 19. I) Cfr. Zablonfii texic. der Kunfte und Wifjenfcbajften. m) Cfr. Diihnm in antiquitat. Ecctefiaßicis p. 140* 11) Ogerii Ephemerides, five, Iter Svecicum pr 16t. Item Keverendijj. E- pifcopi Dött. Georg. Waüini Disquifitio de Santta Ge-> novefa p, 21s.