DA.MAN, DN. MAG. LAURENTIO JOHANNES. KUMßLIN, PK^SfDE. AMPLISSIMO A TQU CELEBERRIMO, UFSALU. Quam, SUFFRAGANTE AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.

Transkript

1 ' ^ N Quam, SUFFRAGANTE AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH. IN ILLUSTRI ATHENAO UI'SALiENSI» VIR O PK^SfDE. AMPLISSIMO A TQU CELEBERRIMO, DN. MAG. LAURENTIO DA.MAN, Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord. PUBLICAH CENSUR/EMODESTE JOHANNES. KUMßLIN, i, WESTMANN US. IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE XX. DECEMBR, ANNI MDCCLVm. II. P. M. S. - UFSALU P\ II/I. ' N /. ^ - * m. y - * A -

2 S:je r:ie mins MAXIME FIDEL VI ROV REVERENDISSIMO IN CHRISTO PA TRI äg DOMINO, :NO TROILIO, & S. THEOLOGIE DOCTORl LONGE CELEBERRIMO, REGNI SVEO: - GOTHICI ÄRCHt - EPISCO PO EMINENTISSIMO y INCLITiE ACADEMLE UPSALIENSISi PRO - CA N CELL A RIO MAGNIFICENTISSIMO, Nec Non VEN. CONSISTORII ECCLESIASTICL PR/ESIDL G R A V IS SIM O], MECENAT! MAXIM Ol r Ifnter l eos, qui Té v utpote Supremum RegniSvio». I Gothici Ancifticem nuper defignaturn, feiltvis; excipiant aeclamationibns, greflus ad liminatua ea minus> verecundatus> fura. egp) moliri%> quo po tior!;

3 tiori clientete iure ad Te pcrtinuifte videar, cui Te ;non modo ut Ephorum noftiitfn Arofiacumj feå etjan ut Parentis mei propenfifiimum Patronum,diu venerari hcuic. Solita itaque, hoc ed maxima, qua me, paternamque domum complexus es, gratia, aditum mihi pandente, hoc qualecunque opufculum in piecatis meae & fubmiffae venerationis tefieram, Tibijam, Msecenas Summe, offerre aufim. Nos omnes, qui Tuo huc usque fub nutu ac ditione Aroftenfi fuimus, quam anxii nunc Tuum a nobis dolemus difcefium, tam ardenter vovemus, ut falvus & incolumis Upfaliam, squo omnia dirigentis DEI providentia Te ire juffir, venias, cun&aque feliciter adminiftres in Divini nominis gloriam & patriae commodum, feroque illucefcat illa dies, qua tanto Maecenate fe orbatas fentiant Mufae Upfalienles, habeantque clientes, in quorum numer meum fimul profiteri liceat, precor, inomen, lulcrum ;atque praefidium cerciflimum. ReverendiJJimi Nomims lut 'tujcor tlient& åemiffimt JOHANNES KUMBLIN.

4 Divec!euren Adel ecb Rhgacktaå ITerrJACOB RÄMSIlLL På Ferna» förnäme Gynnare. Vördnad Yttradfor afer ettlågges ödmiukt hårfinne; Tackfamhet med glådie bår A4 Er Gunft evårdligt minne, Hon har på fm fkuldelångd Teknat all Er godhets mångd» Med min Fader fa mm a lott Af Er ynneft, till min lycka, Har jag njutet i det mått, Att jag alldrig få kan fmycka Mina ord, fom vara bör, Och för mig tillfylleft gör. Nu jag gifver hvad jag har, Mera finns ei i min åga; Om mig Himlen lifvet fpar Och det flår i min fårmåga, Skall min vördnad och mitt nit Växa till i flörre flit. Eder gifve Herren Gud Fågnad och beflåndigt nöje, -År mitt trogna böneliud, Intet ondt fig till Er böje'j, Möte Er till kropp och fiål Jordifkt godt och evigt väl! Adel och Högacktad Herr Diretteurens odrniukafle tjenars JOH. KUMBLIN.

5 Dn. Admoilum Revierendo & Clarifftmo Domino, ERICO KUMBLIN Pdftori in Gunnilbo Vigilantiffimo, PARENT1 INDULGENTISSIMO. j\/^ unus hoccc chartaceum, eliamfi levifbrnuni, priri vji mitias nempe ftudiorum meorum & fimul pietatis interpretes, Tibi, Cariflime Parens, cur oflerrem confecraremque, multae funt, quse fvadent, caufix. Etensm reputo, quam eximia benevolentia & fingulari plane amore lémper me ornaveris, quo Audio, ut fälubernmo bons inpitutionis lade nutrirer, curaveris, quam abunde conliiiarum & gravitate & ubertate juveris. Verumenimvero quia laudis tus prsconia Tibi haud accepta fore probe novi j idcirco rogo atque obtepor, adfpicias paterno vultu, mente quod piifli,- ma heic oblatum volui. Accipias, inquam, fcetum, non Pilij non ingenii, judicii nitore, Ted materis \ imjeftate Iplendentem. De cetero fpem filii tui augere pergas, progreßus promoveas; conatibus faveas. Meorum viciffim votorum erit fumma, dignetur Deus T. O. M. Cariflimum Parentem longa annorun ferie r animique & corporis incolumitate perpetua augere. Sic ex intimo pedore opto & optabo, ad cineres usque' PARENTiS 1NDULGENTISSIMI jilius obfequentijfimus) JOHANNES KUMBLIN.

6 x Re&ori Scholas Copingenfis Clariffimo, Dn.TETRO HELL EH10. Revifori ad ManufaOraram Stoekholmenfem Dn.JN'DR. HELLEN10 Speäatiflimo & Prudentiffimo, AVUNCUL1S HONORATISSIMIS. ( In. Teßificatione?n. Grati..Änimi. Ob. Sed. Beneficia. Longe. Maxima. In. Se. Semper. Declarata. Atque. pignus. Obfequii. Hoc. Quidquid. Eß. Pro. Voluntatis. Tenuis.' Admodum. Sortis., Optimi. Menfura. Vobis. Cum. Evergetar. Voto. Omnigenee. Pro/peritatis. Ardentißimo, Offert. Atque. Dicat. JOHANNES. KUMBLIN.

7 D.. D. : i - H uamvis nemo nodrum fgcile ne- f gaverit, imperium civile in ter- I ris Protedantium longe drnodrum efte exidimaverimus, / fe: miöri nid talo, quam in regioh nibus Catholicistarnen quunv totus hoc fuper ncgotio a no- 8 ; bis diffentntchorus papidicus,, quot quaoti'sque:hoc:m punäo prar Pontificiis refulgeant Proteftantes? prserogativis, didin&ius pauio> enncleatiusque difcutere. Tempore, quo totus fere orbis tenebris pnpifticis obvolutus erat, omne pasne* jus tam circa rempnblicam adminidrandam, quam' circa cultum Divinum promovendumprincipi ereptum Sz imperio plus quam illimitato papali fubjeanm efle, deplbranda tedatur experientia. Jam< vero. D.-T. O. M. immenfas gråtes debemus,quod;, mgo idoc, per Lutherum, indrumentum illud de* coalb) quafi delapi um fi felicitcrr difcuflörjura princi~ pis»'

8 - & 'v )8( & bis non minus circa rempublicam, quam circa Sacra, nirori fuo prifiino paffinrin orbe Europaeo refticuta ^ideamus. Argumentum hocce dignum nobis vi. Cum eil, in quo enodando imbecilles noftras ingcnii vires peridicemur. Sed L. B. faveas, enixe rogamus, éonatibus noflris innacuis, atque meliorem in par. tem interpreteris, (i minus ex voto tuas refpondeant exfpedhtioni. $. II. Titulum, quem diflertationi noftrac prmfixum vides, ut ulterius expücemus, ipfa rei motietneceffitas. Poftquäm icilicec genuina Evarigelii lux, quam DEus per Megalandrum Lutherum denuo accentam voluit, nullis Pontificis Romani interdi&is, aut minis, quo minus per Germaniam longe lateque fuos fpargeret radios, impediri pötuit, Pontifex aliam ingreffus viam, Imperatorem Germanise Carolum V. eo impulit, ut omnes ad decretum iftud adoptandum, quod in conventu quodam Spirenfi A:o 1529, habito faddum erat, de nihil in religioiie innovando, vi perduceret; quamobrem qui huic decreto iirianimi & conftanti confilio feie oppofuerunc, ejusque loco illam a Luthero nuperrime repurgatam amplexi funt dodtrinam, nomine Principum Proteftantium venerunt. Quam autem inde fortiti funt prsrogativam, jus iflud vocamus, quo in rebus etiam Ecclefiaßicis gaudent, habito ad Prioeipes Romano-Catholicos refpedtu, quippe quibus cum Pontifice divifum compctit imperium. Prseterea obfervandum, in hac materie pertraddanda, voce Principis indicari, penes quem

9 & )9( $ quem imperium eft lummum in republica, qualis de m u mc u n q tie form a f uerit regi m i n i s. Ne m pe pe r imperium Civile intelligimus jus Reciori Civitatis competens in fingulos, quod originarie penes populum cft, tanquam res incorporalis propria, ifa quidem, ut in civitate ordinanda, populus^ feu univerfi inter fe convenire poilint, utrum imperium fibi retinerc, an in perfonam unam, vel plures conjum b'm, & qua lege, transferre velint. Et tandem per jus circa Sacra, quod Principi tribuimus, intellettum volumus facultatem difponendi de i is, quae ad cultum Divinum & Ecclefiam fpe&ant, veluti ut extruantur templa, determiiientur fefta, inftituantur do lores publiei 8c quxfunt id genus alia. 5. ITT. Sicut jam imperium civile fe ad omnes civium a&iones extendit, qua; ad bon um publicum refpe- tum quendam habent,adeo quidem, ut nullus a tus, ad imperii exercitium pcrtinens, ab ulla hominis voluntate irritus fieri porfit, ita huic juri refpondet obedientia, quam vocant, Civilis, feu promtitudo fubditorum a&iones fuas componendi ad voluntatem Principis fini civitatis conformem. Cum itaque Prin cipi boni publiei cura ita dt«demandata, ut jure polleatfubditos cobibendi, ne officiifui orbitam migrenc, patet, omnes focietates, quse inträ gremium civita tis exidunt, imperio civili fubeffe, indeque fuam & tutelam & dire&ionern fortiri, quo certius in conceffis merito ponimus, falutem publicam effe fupre- B mam <* ' ' ' v

10 «K ) 'o ( &\ mam legem ukimamque metam, quo referenda flint omnia, qux tam a Principe, quam a fubditis in ci. vitate peraguntur. jam vero quum Ecclefia, inrra pomeeria civitatis, fit focietas hominum eodem mo. do Deum colentium; Principi quoque competit jus infpiciendi ne quiequam agatur in Ecclefia, quod focietati compofitae, feu ipfi Civitati adverfetur; adeo quidem, ut nullum relinquatur dubium, quin Ecclelia fubfic imperio Civili. A blinde prrcterea nos. mec hac de re convi&os reddit ip'a pagina facra, Rom. 13:1. & alibi. Unde etiam egregiis admodum titulis & talibus, qni Divinam hanc inftiturionem arguunt, moris eftsp.sanüo Princ'pesdecorare, qua- Jes funt: Dii & Filii Eixcelfi, item &dxem jtal tenxf. yol Exod. 22:9. ip. $2:6 Korn. 13:4. 6. alibique paflim. Hinc tine dubio ortum quoque rraxit, quod vicarios Dei Imperantes appellemus, quippe qui vices illius in terris quafi fuftinent, ejüsque perfonam gerunt. Vicarium autem nemo pofeft conftituere, nifi ille ipfe, cujuseftvicarius. Summam poteftatem in Eccleföe commodum & igitur hanc confervationem a Deo, omnis boni & felicitatis fonte, effe, eumque auetorem agnofeere, faltim nobis Chrifh'anis, revelata? veritatis luee illuftratis in confeffo efh Si porro rationem confulnerimus, illam aperte in» miere, reperimus, quam maxime aptum immo necesfarium effe hunc ftatum ad promovendam hominis veram felicitatem, quare etiam Cicero monet: Ni hil ram aptum eß, adjus comlitionemque natura, quam imperium, ßtie quoy nec domus ullay nec ctvitas nee gemy

11 $ ) «I (»i -, nec humanuni unlverfum genus flare, tiec rerutn natura omnis, nec rpje mundus potefl. Lib. 3. de legi bus. Neque de ullo homine cogitari pctefl, eum voluifte libercatem fuam naturalem cum ftatu com«mutare civili, n i ii majorem inde expe&aret felicitatem. Kepugnat hoc plane natura voluntatis humanx, quas. cum in bonum femper feratur, non potuir. horno jura vel bona, quibus in ftatu libertatis fruebatur, reiinquere, quin, quod hane jaefcuram abunde compenfet, intenderet& exfpe&arec* Quod quidem eo usque verum eft, ut fi vel ponatur, civitatem quandam per vim aut bellum condi, qualem primarum civitatum originem, prceeunte bilform antiquiffima, fuifte, Bodinus, Thomafius, Bcehmerus, aliique contendunt; neceflarium tamen Tit, ut, qui hujusmodi imperio fe fubjicere coa ti funt, aliquid juris acqujrendi vel boni in fe redundaturi intenderint, quae fpes, fi illos fruflrata fuerit, quavis data occafione tale jugum excutere annicerentur. Ex hifce itaque patec, omnes focietates, confequenter etiam Ecclefiam canquam maximam in civitate focietatem fubefte imperio Civili.. IV. Quoniam vero per antea demonftrata fatis ap. paret, quod Princeps obligatus fit ad totam defendendam rempublicam, confequenter Ecclefiam, utpote focietatem reipublicas fubordinatam, a quibuscunque adgrefioribus eorumque infultu, prono, ut ajunt, fluit alveo, poteflatem civilem limitare Ecclefiafficam; novimus namque, quod, quidquid rei B 2 cer-

12 K ;»a ( & eertam dat menfuram, tllud eam limitat, five ut ver. ha Canzii difa mor. fequar alte, rum ab altere limitatur, tum in altere ratte e/t, quare in aherius natura tant tun nec plus cogitare liceat. Po. litica hinc poteftas Ecclefiafticam limitat, quando in ca eft ratio, cur hxc hane, non ampliorem haheat menltiram. Ita vi hujus obligationts potefl ac Princeps ea, qure ad Ecclefiam pertinent, & quatenus id permittit dohtrin typus, atque meinbrorum Ecclefix confcientia, ordinäre, hnjusque & reipublic (ecuritatem Ihtutis prxmumre, ne quid, ex erroncis prxeeptis do&rinisqne civitas.capiat detrimenti, vel acerbis iitibus & illa & Ecclefia conturbetur. Ulterius ipfi competit pants, impro. borum a tus, cobibere, quibus vera & recepta relioi0 penitus, ve! pracipua ejus capita fubvertantur, & pro re nata, Ecélefiaftica immutare jura, quxque funt id genus aliai non autem interna animi fenfa vinculis frenare, aut invitos viacmetu, ad fufcipiendam fidem, quam pro falfa habent, licet ef. fet veriflima, cogere. Etenim h c poteftas Princi. pis ita comparataeffe debet, ut omni bus focietatis membris iibertas conicienti relinquatur, qu, in eo confiftit, ut unicuique liberum.elinquatur ex luo iudieio, & independenter abalterius hominis arbitrio, de quibus convichis fit, credendi, Deumque cole'ndi. Qu hinc nafcuntur jura fpecialiora, jura conicienti dicuntur, & in eo confiftere dicit Cel. Eahmerus,ut nemo cogatur agere centra prxeepta o frinchia, qua pro veris O atlfalutem fuam neee/jariis babet.

13 $ ) «3 C & J. E. Prot. T.U. DilTert. Prcem EanJemetiam confcientise libertatem ita interpretatur Canzius: Quod fit illa immunt fas membrorum Ecclefiee, qua ad nu 11am doffrinam vi ef metu, inchtci debent credendam, quaque nullius etiam Ecclefi* poteßati obnoxia fitnt, ni(i quam veram ejje eredunt. L.C. $. Neque inepte in hano rem meutern fuam aperit Cel. Daries: Ubi, ß velis inquit, confoentiam ihterpretar i judicium hominum (le officiis, quae Deo deberi putant, habebis veritatem pro» poßtionis, quod in foro humano nemo habeat jus in con fcientiam hominum. Liberias coaflioni opponitur. Ha* bemus itaque libertatis confcientia notionem atque Junåa* mentum. Infi, ffurisp, Un. /.. V. Si unus vel plures ex cfero nimium fibi in Ecclefiam, cum maximo reipubiica? damno, imperium arrogant, juraque lic collegialia plus jufto evehunt, exiftit Papo- Csefaria. Canz: $ Romanos Pontifices, cum retiquis fumrni imperii partibus, etiam facultatem legislatoriam in Eeclefiam Chriftianam ftbi vindicare aufos, conflat. Seculo namque tertio a nato Cbrifto elapfo, Epifcoporum, in imperio Ro mano, ex nimia ;C$(arum indulgentia, au&oritas augeri ccepit; hinc optimates clericorum etiam dominatiim in ceteros affefrabant, fibique arripiebant. Magna inde difcordia ipfos inter, primo de primatu,deindede dominatn inecclefi3,enata fuit. lnprimis haec Iis mota eft inter Epifcopum Romanum & Conftantinopolitanum de primatu, usque dum Casfartandem Phocas contentionem ita dirimeret, ut Ro» B 3 ma- /. " k. / \, w " ' - " '

14 » ) <4 c manus Epifcopus pravaleret, ticuloque Epifcopi os CLinienici infignirecur. Miramur lane Papaletn po. tenciam fraudibus, infidiis, ca:d,bus & qu.buscunque artibus, ad ejusmodi afcendiffe faftigmm, Pioamque Romanum eo tandem arrogant procedcre aufum fuifte. ut in Ja ä verß terrarum orbis, immo tn ipjos fuferos ö inierioret potéflatem ßi vindicaverit, ö fe jolmn ipje,c HaveritEpborum? caput orbis a non alio conflttutum; Cbmfltvicarium fponfum Ö Magiitrum fidei;forniam jitflitis?» Speculum fanciunonse Deum inter bomines omnia, «5«ut bominem, jed ut virum Deum,adminitlrantem, teterme vite, cui terreni fimul ac Ctrleßit imperii iura fünf commißo, Repem Regum, primipem principum, dominum dominum titfm\fcorringius.) imo Illum a fuis talem agnitum fuifle; quod ex canonibus & canoniftis egregie odendit probatque Celeb. Bankius in fua dialcepfi de Ty. ranicle Pap«. Hinc non tantum in Ecclefia principatum, fed etiam in civilibus, id fibi arripuit jus, ut imperatoribus & Regibus Anathematis vmcuio ligatis omnem poteflatem adimere, fubieöosque o- mnis fidelitatis juramcnto abfolvere conatus fuerit. Duplex itaque eltilla, quam fibi Papa Romanus vindicare annititur, abfoluta potentia, altera Ecclefiaftica, fecularis altera. Hierarchiam univerfalem fibi vindica. turus, provocat ad diftum illud Chrifti du es, ö"fuper hanc petram Eccleßam adificabo ; c5 hoc: dabo tibi claves regni csclorum cjv. Matt. 16: 18. ig. Aflerunt Papilla;, per claves regni ccelorum heic

15 ' - ' heic defignari Ecclefiam gubernandi poteftatem & foli Petra di&um efle: pafce öres meas Joh. 14: 16. id etiam eius (ucceflori di Quidquid autem Petro, ctum volunt; curn, qui in locum fuccedit, etiam in jus fuccedat; Papam vero Romanum, cum pro ve. ro Petri (ucceftore venditent, idem jus illi compete-. re a lint, quod antea obtinuerat Petrus. Quivis ve ro cceleftisdocfrin# erudicus facile judicaverit, quam lubricum hoc (It fundamentum ; nam Reffauratorem generis humani perpetram ron intellexifle ipfumpetrum, fed confeffionem digniflimam, quam edidit Petrus de FilioDei; nec magis Petro, quam ceteris Apoffolis, injunftum fuipé, pafcere oveschrifli, licet hoc ipfi (üb univerfaü eorum perfena di&um effet, ex facra pagina abunde cjocemur. Clariffime igitur conflat, fponte fua ruere fundamentum illud, quod Canonife & Pontificum adulatores ponere laborant. VI. Hinc patet quomodo Papa Romanus, dum jus decidendi pro arbitrio controverfias, excommunicandi eos, qui a fe diffentirent, reftituendi excommunicatos, & pras reliquis Epifcopis tenendi primatus non folum ord in is, (ed & potellatis, dbi foli (umere non dubitavit, faflum, & immenfam dominandi libidinem prodiderit. Ätque ut eo melius huic fuo velifcaretur dominatui, illuc rem perduxit, ut, priusquam Deus per Lutherum clementiffime accenden. dum denne curaverac verum verbi lumen, res literariae maximis obvolverentur tenebris, & inprimis quie ad originem, indolem ac genuinam rationem fum-

16 fummse potedatis, icemque jura Imperantium rite cognofcenda pertinebant, craffima tegerentur igno. rantia; quae partim inde promanavit, quod le&io fcripturae Sacra; laicis interdiceretur, partim quod in fcholis, omnia prudentise Civilis prgecepta ad dominationem Pontificiam dabiliendam infle&erentur, Hac racione magis magisque crevit dominatus ledis Romans in Ecciedadicis non minus, quam in civilibus,? adeo*ut Hildebrandus dve Gregorius VII. Seculo XL Imperatorem Henricum IV. primo abientem dignicate imperatoria exuere; podea vero iuplicem ad fe veniencem indignifiime per plures diestraftare non erubefceret. Benzelii hift. Ecclef. Sedpod nubila Phcebus. Eluxit tandem dies, quojprincipes quidam jus fuum diu fatis ab impoftoribus ufurpatum, excuflo Romani Pontificis jugo, fibi vindicarent, atque de repurgaca a corruptelis doqrinachriftiana, novas fideiformulas i'eu fymbola ipfimet condere poftent, quibus tum Padores, tum cives ac fubditos fuos addrinxerunt. Praerogativa haecce imperii Principis Protedanris quibus abiolvatur partibus, in $:is fubfequentibus,clarius odendemus ; triplicem[il«. lam indicando rationem, qua fe exferit i:mo refpe- Hu perfonarum. 2:do A&ionum clericorum. 3:00 refpe&u bonorum Eccledadicorum. 5. VII. Quoniam per antea demondrata, omnes ci ves imperio Civili fubje&i funt, clericos etiam ab eodem non immunes effe, fatis conftat. Hoc vero jus, quod Principes Protedantium iterum obti-

17 & ) 11 ( obtinuerunt, quamnam illis conciliat prserogativam, nunc oftendendum 1:0 Refpedtu perfonarum* In imperiis plerisque religioni Pontificise addi&is, Clerici Epifcopis & Papse obtemperare, Laici vero principibus parere tenentur, unde flatus in ftatu formatur, quod, contra omnes civilis prudentiae regulas, nonfine maximo ejus decrimento, rempublicam bicipitem reddit; fed quoniam fupra oftenfumeft, Eccleflam inträ pomoeria Reipublicas contineri, tam Clerici quam Laici infpe&ioni Principisfubje&i flint, cui hinc jus oritur, fi quid, fini reipublicae adverfum, illi moliantur, hoc ipfum avertendi, & in eo* rum perfonas, ubi Talus civitatis hocpoftulat, fevere animadvertendi. Unde facrae pandedbe nos etiam docent, ipfum Salvatorem noftrum poteftati civili fé non fubduxifte, Matt, XVII. 24. feqv., 8c Divum Apoftolum Paulum falubriter admodum monuifle:^omnem animam fummis foteftatibus civilibus deberc ejfefubjeäam Rom. XIII: 1.; contingere enim pot«eft, immo faepe accidifle legitur, quod miniftri 8c doäores verbi Divini munerefibi demandaro abufi, aut dodtrinam depravaverint, aut pravis moribui Ecclefiae nocuerint, quae noxa cum in Rempublicam non poffit non tranfire, Principis eft providere, nc quid hac in re peccetur» 5. VIII; : Hinc quoniam Clerici imperio Principum noiji tunt cxemti, 2:0 oftendendum erit, quomodo prjerogativa hascce ad a&ioncs clericorum fe extendat^ H» duplicis funt conßderationis, i;o quatenus furtt C a&io* - &

18 &)»«( &»aiones minifterii facri proprix, 2:doqua in parte relationem habent ad fiatum civilem, cum miniftri Ecclefix, xque ut alii cives, conformicer fini civita tis vivere obligati fint. Quod ad prius attinet, obfervandum elt, afta Minifterii facri duplicis iterum effe generis; quedam immediatum Dei mandatum a- enofcunt, ut prxdicare Evangelium, adminiftrare facramenta &c. Verum quidem immo vetiflimum eft, quod fupremum Imperium in nxcce atia prin cipaliter Deo competat, ideoque non aliter ordinaridebeantac Doffint, quam fecundum infiitutionem Divinam; Principibus tarnen Chriftianis infpeftiogeneralis ut in Ecclefiam, ita & in a&a ejusdem Mi. niftrorum Sacra, ut fe. hoc vel ilio Ioco & tempore fiant &c., merito tribuitur. Qutdam porro ad a&a minifterii Sacri referunrur, quae absque mandato Divino ex confenfu Ecclefiae recepta funt, ut ritus Ecslefise & ceremonin, quorum infpeftio Principi abjudicari nequit, cum ipfi curandum fit, ut omnia ad ordinem & decus Ecclefiae in cultu etiam externo referantur, & ne Respublica hifce earumve mutatione aliquid patiatur damni, vel tranquillitas ejus turbetur. Hinc haud difficulrer perfpicitur, quousque poteftaslmperantis in lubortis circa religionem contentionibns decidendis fe extendat; quod cpnfti. tutiones Ecclefiafticas facere, fynodosque convocare &c, poffit. Hane autem convocationem ad Principem pertinere, vel inde etiam patet, fiquidem poteftas convocandi Ecclefias ab initio non fuit penes facerdotes, fedpaies Mofen ö Jojuam, Duces fopuli;

19 $ ) 'p (» dein(k penes Judices Reges s adeo ut Elias Propbeta, Jdololatrici & impii Regis Achabi opem in convocandofopopulo implorare, necejjum habuerit. Brunnemanni Lib. I. Cap. II. de fumma in Eccf. poteft. Praeterea, quoniam Ecclefia non minus ac quaevis alla locietas in gremio Reipublicae conflituta, fub infpeöione fie Summi Imperantis, hane quoque conciliorum opor tet efte rationem, ut dum in Republica celebrantur, itidem infpe&ioni fupremae fubjaceant. Unde com fequitur, jus concilium convocandi & dirigendi e- jusque conclufa publica firmandiau&oritate, penes Summum Imperantem in Republica efte. Neque fåne aliter olim in Ecclefia Chriftiana ufu venit, li cet h«c Principis jura Papalis poteftas podea fupprimeret, ica ut, circa tempora Reformationis, vix eorum apparerent veftigia. Alius vero mos, primis a Chrido nato fecuiis, quibus concilia in orbe Chriftiano celebrabantur, invaluit; cunc enim temporis Imperatores jura commemorata exercuifle, hidoria prseeunte, fatis condat. Redat nunc ut 2:do paucis indigitemus, quomodopotedascivilis feextendat ad clericorum a&iones, quas cum aliis in vira civili habenc communes. Ex iis, quse fuperius allata funt, patet, cives, cujuscunque fint ordinis, teneri ad obedientiam Surnmo Imperanti praedandam, quidni etiam perfons Ecclefiadicae? cum hoc jubeac (alusci vitatis, pa&umque, quo in civitatem coaluerunt membra ejus, id ipfum flagitet. Ut itaque in officio contineantur rerum lacrarum antidites, inprimis cu rare debent Imperantes; cum & do&rina & vita fa- C z cem j

20 & )20( & cem grem fuo prafterre debeant: quod Grefte praefti. terint,levius utique fentient principes nlioquin graviffi. mum imperii pondus,cumhacratione imperium in fub ditos virtute & pietate imbutos ipfisexercere liceat.qui tunc non coafte fed fponte jufiis Ejus obtemperant, aftionesque fuas ad ad bonum componunc publicum. IX. Dilpiciendum nunc erit, quomodo haecce pot. eftas fe extendac ad bona Ecclefiaftica. Sub nomine bonorum Ecclefrafticorum veniunt Archiepifcopatus, Epifcopatus, Abbatia;, Monaderia Sc quas funt reliqua. In primitiva Ecclefia facultates clericorum tenues admodum erant. Poftmodum vero Epifcoporum & Doftorum Ecclefi# auftoritas &o. pulentia, indulgentia Principum magis magisque crevit; illis enim & Ecclefiis donati funt non tan«tum fundi, decimae, fed etiam integra dominia, co. mitatus & Ducatus; hinc paftorali dignitatenon con«tenti, clericalem immo civilem fibi arrogarunt dominatum. Quaeftio itaque enataeft: an partem ko rum bonorum decerpere, o ad meliores ufus convertere, Principibus Proteftantibus licuerit; ita, ut in illa ßmul sus ßbi ajjererent, exclufa clert jurisdiftione? runt hoc merito Proteffantes, Affirma«ideoque omni nifu ftuduerune, ut ad meliorem.ufum redigerentur,con tra tanquam facrilegi a Pontificiis traducebantur, qui hascce bona dominio Principum vindicare annifi fiint. Multis & firmis argumentis Proteflantes probarunt hocfuum jus in bona Ecclefiaftica, &quidem prim, quod Papa Romanus nullo jure fuffulriis hane po-

21 JK )*' C & potentiåm fibi attribuerit, ut ex. 5. videre eß. Deinde> expericntia teffce, obfcrvamus, haecce bona, in regionibus papifticae dominationi fubje&is, magis luxui & guhc, quam vero Divino cultui, infervirej quum t amen ex antiquis diplomatibus notum fit, dona haecce inprimis Divinae glorias & verae religioni in Ecclefia promovendx deftinata fuifle, ut eo alacrius officiis fuis fungerentur, qui juventutem plebemqne erudirent facraque obirent munia &c. Huc etiam accedit, quod haecce bona ex civium, legitimo modo partis & acquifitis, facuhatibus, partim vi partim dolo & aliis nefandis artibus, ablata fuerint. Et tan dem nulla adparet ratio, cur religio Chriftiana non seque felicier incrementa caperet, fi jus in opes civitate contentas imperio relinqueretur civili, quatn fi hoc eidem fubtraheretur. Mine patet, jus in res & bona Eccfefiartica Principum [Proteftantiura, fatis firmo nici fundamento. 5. X. Antequam colophonem opelfe noftrx imponrmus, haud injucundum erit neque a propofito alienum,quam breviter jam delincavimus Principis Proteftands praerogativam, propriori confirmare exemplo, patrias fedes contemplando. Gemuit fcilicet Patria noflra, aeque ac cetera respublicae Europxae fatis diu multumque fubjugo Papifiicoj fed poftquam gloriofiffimse memoriae Rex Guflavus primus,ad dejiciendam tam Papalem, quam civilem, qua sffligebatur Patria, tyrannidem, animum fuum vere he roicum appulerat, illudque opus plus quam hercu- C 3 leum

22 & >*2 C JE feum felicifllmo perfecerat fueceffu, aufplcatifümo fidere fa&um eß, ut nefanda illa Papocadaria in patrianollra penicus abrogaca (it, veraque religio Chrißiana, fqb tutela ac dire&ione ljumm i, Mag i firatus, profligatis artificiofis iflis, quac ad extenuandas vires pesque regni 5 Poncifex Fomanus ejusque eallidiffi, nii mini(tri qnice adhibuerant, lacrorum ftacinis, in lumma jam rerum noflrarum prolperitate floreat. Nq> mina narnque SveciaefFutelaria, hunc felicitatis- no» ftrse* vindicem y quem in gubernaeulis imperii trabandis habuerunt anceceflorem,- gloria & merirorum numero smulata iunty atque pro vera religione tucanda non minus, quam pro civium luorum munien* da fecuritate r tam juges egerunt exeubias y ut etiam eam ob caufiam in bodierna regiminis Sveeani forma cura religionis Principi demandata,, primam in ferie paragraphorum conflituat legem fundamentalem. Fe* licem itaque noflram praedicamus aetatem, curiae papalis qua nos fulrnina.non terrent, fed euiiibetlub> fua ficu, fructibus jucundaelibertatis lapientitem^ peratas regimine, inj otio jac tranquilika* te frui licet..*