EXPECTATIVA, LAURENTIO DAHLMAN, MAG. OLAVUS WESTMAN, PRtESIDE. u~fth~lt7e~ sy. Q. B. V. DISSERTATIO POLITICA, Quam, CELEBERRlMO,

Transkript

1 sy. Q. B. V. DISSERTATIO POLITICA, DE EXPECTATIVA, Quam, CONSENT. AMPLISS. FACUL. PHILOSOPH, MAG. IN REGIA ACAD. UPSALIENSI, PRtESIDE VIRO CELEBERRlMO, LAURENTIO DAHLMAN, Moral, et Polit. PKOFESS. Reg. et Ord. PUBLICA CENSUR A-, SUDMIHIJ OLAVUS WESTMAN, MEDELPADUS. IN AUDIT. CAR, MAJ. AD D. ANNI MDCCLVIII. ' IL A. M. S, u~fth~lt7e~

2 S: R:«M:tis MAGN^E FIDEI ViRO, S. S, Theologice DOCTORI, Per Nor I. Occidencalem SUPERINTENDENT!, Ven. Confiftorii Herncef. PRiESIDl, Reg. Gymnaf. Scholarumqoe EPHORO, Reverendiffimo PA TRI ac DOMINO, D:NO OLAVO M/LCENATl SÜMMO. I I berrima Tuae gradas documenta, Reveyend\ßtme Praftil, non folum in me, verum & in Parentibus Cariffimis Cognadsque collocata, majora lunt, quam ur illis digne praedicandis vires ingenioii fufficiant.

3 Patere tarnen, Muecenas Optime, ut leve hocce tirocinium Nomini T/winfcribatur, quo, una cum iilo, devotiffimae venerationis indicium Tibi humillimus offerre liceat. Tuo denique Favore ac Patrocinio digneris in poflerum, enixe precor, Mufarum filium, qui nunquam non pro omnigena Tua felicitate ferventiffima tundit fufpiria. Futurus vero Tum, Mxce* nas Magne, quoad vixero, REVERENDISSIMI TUI HOMINIS ) tultov flevotiffimus OLAVUS WESTMAN.

4 VIR IS Admodum Reverendis ä> Praclariffimis Mag.JOHANNILAUR. HÜSS, FAST. in Sundsvall, Adjacenrisve dirtriftus Selånger & Sättne, PRAEFOSlTO Graviflimo MAG. P ETR O HÖGSTR ÖM; Eccl. quae in Skellefteå Wertroh. colligitur PAST. Reg. fcient. Academi# Stockh. MEMBRO Vigilantiffimo, AVUNCULI loco sternum colendo. MAG. JOANNI THELAO, PAST. a 1 Leg. Artiii. Reg. Adcuratitfimo. NEC NON VIRO Speclatiß. ac Expevientiff. D.NO ADDEO ADDE, Olim Legionis, nunc Urb. CH1RURGO Fidelirtimo, Sundsvallenrts FAT ROMS AC VROMOJORIBUS OP1IMIS. Inbeneficia, terteram grati tenues atqtie halce pii rtudiorum animi, ob primitias phirima invo fc bis, Evergetae Summi, una cum omnis profpcritaüs voto, facratas voluit, Admodum Rever. Vneclariß. ö" Speclatiff. NOMINUM WES1R0RVM cliens humiuimus OLAVUS WESTMAN.

5 RÅDMANNEN" I SUNDS WALL, VÅL-ÅliFBORNE OCH HÖGAKTAD Herr ERIC NORDEHOLM, HÖGTÅRADE K. FADER. Mänga måfte, klagan värde, i de fpådafte åren fakna dens borrgång, hvilken nåfl Himla Almackten, kunnat vara deras ftöd. Samma fvåra öde har ock jag erfarit; men en blid lycka fogade federmera, atj, Min K. Fader, intagit Faders rumet, ock det i ymnigafte måtto emot mig upfyldt. Anle derföre detta lilla Acedemifka Arbete, fåfom en fölgd af Eder ömfinta omvårdnad, och ett prof af min åikån/lo. Min behändiga önjfkan Milda år, at Förfynen täcktes lå vålfigna Eder, Min K. Fader, tillika med Min Hulda Moder, att Eder Jifstid måtte blifva lång och glådjefull, til Guds åra ock alles vår hugnad. Lefver, med djup vördnad, MIN HÖGTÅRADE K. FADERS lydiglle fem OLOF WESTMAN.

6 _ c Till Herr AUC70REN, Att uti hög åtanke då Når nian fin iyfia redligt anfar Att då tor mödan båttre krantfar, Ån redan vundna vånta Det år en Lott, lom dygden ger, Och endels hår för loflig vifas; Samt hvaraf tunga bördan litas, Ty man desf fölgd då gerna fer. Så delas åran åt det Folk, Som värdigt hennes högder föka, Och med förtjenfl fin lycka öka i Som anfer Trohet för fin Tolk. Min Vån! J fom med moget vert! -v /.jom detta åmnet vackert fkrifvit, jvnrf-i(er Dygd och Flit Er ;drifvit: J mödan hårvid ej anfedt, Åtnjut fördenfkull Dygdens Lön! Far fort tills Er den heders Stempel, Som vinnes i vårt Lårdoms Tempel Kattes jemte Lagren grön! Niut fedan under Ljufligt hopp Då lychligt blir Ert Lefnads Lopp. het fökes! P. EDSTpM.

7 1. N. J, $. I. \ v» feis? ggngeniuna humanum valde ef?e limi tatum, variisque laborare prsejudiciis, fi nihil aliud denionftrarec, certe opiniones inter fe difcrepantes, quas in omni f:erme fcientiarum genere de una eademque re fovent& mordicus propugnant mortales, id jamdiu teflatum rcliquerunr. Huic opinionum diverfitati fubje&a quoque eft Philofophia Moralis, ita quidem, ut vix nicum u- placitum meinorari queat, de quo ejus Do lores, nnanimiter confenperint. Hoc idem circa ExpzBativam contigit, aliis eam impugnantibus negantibus & defendentibus aliis; revocabilem aliis contendentibus, aliis non; iliam etiam, a fucceflore inlmperio, fervari debere quidam urgent, alii pernegant, & fic in ceteris. Nos igitur, publicum fpecimen Academicum edituri, hane materiem ele- A gimus TC~ BHBhK i

8 (g*9 ) s ( gjmtis? ut in illa enodanda nodras periclitaremur fum- vires, quod, ut B. L. sequi bonique conlulat, mopere contendimus., & Ut vero inoffenfo pedc, hac fn re progrediamur, quaedam principiorum loco delibabimus# Quoeirca obfervamus, Principiseffe, videreatque cu rare, ut juftttia in eivitut g adminiftrgtur gs omninm frocuretur felatas% Imperium narnque dum in Principem devolvebatur, pa&um cum ilio futura civi» tatis membra fecerunt, quo ipfo curam fuas fecuritatis & felicitatis, pro diverfitate formarum regiminis, Imperanddetulerunt, cum perfe&ae obedientiae promiflione; 8c ille vicidim promidt fefc cffe&urum, ut quisque bonafua trartquillus & fecurus pofltdeaf9 amifla recuperet, iisdemqueaut aequipollentibus absque metu perturbationis fruatur. Jam vero cuflodia pa&orum ed officium pcrfe&um; ergo fubditi perfeftc obligat! funt adminiftrationem juditise & fe licitatis iux curam Principi committere \ 8c Princeps viciflim obdri his ed jufiitiam rite adminiftrare, 8c quemlibet in pofleflione acfruitione bonorum fuorum confervare.. nr. Licet vero Princeps, per officicium fuum, ad juftitiam in civitate adminidrandam 8c felicitatem fingulorum procurandam.addringatur (. prac.); non tarnen? ut hoc fempcr per fe ipfum faciat, obliga-

9 ) 9 ( ligatur ; nam ad impoffibilia, nulla datur obligatio: Si en im Princeps ipfc quocunque in cafu jus diceret, neceffum eflet, ut, qui injuriam pafli, vel quocun que modo laefi funt, coram illo comparerenc, illius que implorarent auxilium; ob magnum vero illorurn numerum, qui ipfi parcnt, Jongeque a ledeejus remoti vivunt, plurimi, qui ad eum res fuas deferre vellent, mukitudine ac nimia longinquitate lo ci excluderentur, ut ejus ope frui nequirent, Utfaceamus Principem adeo publicis iinpediri negotiis, quae totam civitatem e;usque nexum cum aiiis re bus publicis fpeftant, ut querelas unius cujusque civis audire a"c felicitatis illius privatas curatn per fe ipfum gerere non poffit. Silentio eciam prasterimus, difcrimcn, cui respublica obnoxia efiet, fl Princeps nobiliffima illius pars, ipfe, Kemper atque ubique, prasfens omnia, qux fin is civitatis requirit, conficeret: qu^dam etiam negotia longe infra dignitatem ejus pofita funt. Cumigitur, in propria perfona, hifce omnibus invigiiare neque poffit, neque debeat, ad quas tarnen curanda per officium fuum tenetur ($. cit.), illi incumbit fuo nomine, per ahos in Civilate haec ipja däminißrare} cs dare ejjdla., 5. iv. Atque hinc officiorum publicorum neceffitatcrn fimul, acoriginem perfpicere licet, Per illa autem, nihil aliud intelligimus, quam ftatutn, in quo quis ad cerca negotia publica expedienda perfe&e, a Reäore Civitatis, obligatur; cui ficuti competit A 2 jus

10 <S I? ) io C C»» jns a&tones dgulas civium ad bonnm determinandi publicum ($. IL)> lta excrcitium jurium Majedaticorum nemini, präster illum, in civjtace adbgnandum ed. Jus vero ejus modi perfonas ordinandi, qux in civitate nomine Principis muneribus fungunturpublicis, arctiffime cum jure felicitatem promovendipu blicum, connexum ed (jj.praecj, ergo jus confiituendi officielles ejl Majefiaticum, atque adeo Principi tantum competit. Non ed quod objicias, plurimos civium variis muneribus certas perfonas praebcere: Sed hi ipb in ejusmodi cafibus, non fuo, fed Imperantis nomine agunt:. linde optime Conring. de Majed. Civil. Cap. 15. ob'ervat, quod aliud fit condituere Jua vi, Jua auftoritate c? potefiate, & condituere opera Neque poted Imperans poteda- vicaria & delegata* tem hane alteri concederg privative [eu independenter, nid velit Majedatem fuam diminuere; unde etiam plerisque in locis, confirmatio fuperioris requirnur, qux conditutfoni asquiparatur, cum vi. hujus eleäum pofdt rejicere, dquidem id rationes reipublicae podulent, uti Bcehmerus loquitur, pag. m. 485* Reöoris adeo civitatis unice ed, officiates quos» vis in ea condituere, ut, ruinam hoc vel illud munus concredere velit, ab ejus nntu tantum pendeat* Nam licet vi paöi, quod cum fubditis inift, ohligatus btr in minidris fuis condituendis, ad hoc ipfum maxime refpicere, ut idonei muneribus praeficiantur publicis b quidein per hoc pa&um ian&iffime V.

11 ) ii C «# fimc promifit, fe, pro virili parte, felicitatcm civi tatis procnraturum, neminemque fugie, quantum officia publicae ref profinr, fi probis collata fucrfnt; contra atitem, quantnm illa inde patiatur cfanani, fi ad improbos & incapaces fuerint devoluta: unde fequitur, eos, qui ad gubernacula fedent, officio quidem fuo deefie, fi minus idoneos confiitnerint cfficiales r quum tamen illorum habilieaterrr quos Imperantes officio publico admovendos judicaverint, in dubinm vocarey obligation i civium repugnet, aequo animo illorum difpofitionem circa officia publica perfcrre necefium habenr. Subditi faltem non efl r licet fe magis idoneurn ad munusaliquod obeundum akero exifiimet, queri & conrendere jus fuum perfedfum a Principe, tali in cafu, efie violacnm; cum nullum jus perfe&um babuerit ab Imperantc hoc impetrandi officium, fiquidem in Principis pofitum eff arbirrio cuinam illud velie concedere Officia itaque ab Imperante non funtexigeitda 5 fed petenda-, VL Licet vero, fecundum prinefpia iuffi, ad offi cia publica hnic vel ilfi conferenda, Princeps cogi nequeat, fed quemnam iis praeficere velie, ab illiusr arbitrio pendac ( 5.); fi tamen quod aequnm ac honeftum, quodque principiis prudentiae atque fanioris Politicae conveniens fit, in cenfum venerir, non nnice ex Imperantis beneplacitc» mnnera difiribuenda funt publica> fed prsecipue eadem ambientium habi-

12 313) ) *2 C 33> habil/tas & merita conbderanda funt. Etenim animo Imperantis femper obverfari debet, quam fancfe, dum imperium capeflebat, fidem dederit, fefalutem publicain pro ultimo fcopo habiturum, confequenter cuiiibecpromentis elleretributurum; promifiavero, etiam imperfecta, efle fervanda, urgent pnecepra honefti ac decori. Quod b inhabiles & minus nieriti j aliis magis idoneis & optime meritis prceferantur, non pofiunt non invidias, bmultates, negli gentia & torpor in munere commiffo, inde oriri, quse mala b latius ferpferint, ruinam Principi pariter ac civitati minitantnr & nib opportune illis medela adferatur, tam caput, quam membra in ultimam perniciem praecipitantur. Hinc fcite admodum & prudenter Conditores formas nobri Regiminis fanciverunt, dum certa officia publica vacant, unice rationem habilitatis & meritorum habendam efie. Verba.40, fuperius ibidem expobtis, quas, circa majora munera in Senatu dibribuenda, obfervcnda <inc, ita habent: 'Till alla u/riga tjenßer foreßas Kon glige Majeflät af Collecterna otb andra vederbörande, tre de fbrflåndigafle, vårdi»afle och till den lediga be«ßällningen tjenugafte VerJoner [öm finnas att tillgå.. vir. Ex hifce jam allatis 3lia Imperantis iura, cum Iiis connexa, facillimo negotio, deduci pofle,opinor. Nimirum, quamvis tot officia publica in civitarem introducta bntoporteat, quot Irnperans negotiis ex«pediendis neceflaria inteilexeric j fölet tarnen interdum

13 <5) '3 ( dum, quorum mcrira in rempublicam magna admodum funt, vel quorumcapacitas amplius aliquod rounus promeruit, illis aut jus perfecfum, ad munera publica vacatnra, qnale in bacreditariis cbtinet, vel imperfebum ad ea olim obeunda, dare. Si prius jus Juccedendi, ß pofterius, jus expe&ativum vel expebativa vocatur. Princeps igitur jus fuecedendi', qnodperfedto nicitur jure, adeoque inftar pa&i eft dantem incer & acceptantem, fine acceptantis kefione revocare nequit. Ad ejusmodi jus fuccedendi illud proxime accedic, quod luceeflorl Imperii, priori adhuc vivente, confcrtur; ejus ope multa discordiarum femina, quse alias regnum in anguftifhmum redigerent ftatum, civitatcmque vi & machinationibus imperium cupidc adfe&antium expöne» rent, exterminantur. Nos autem, promifli haud immemoresrem hanc illurtrem miflam facimus, & ad expeffativam revertimur, Eft vero expe&ativa, Jpes ad officium mox vacaturum, a Principe alicui data. Adeoque de Expe«Qrativa, quando heic lermonem facimus, ad illam non attendimus, qua quis ad officium quoddam obeundum habilis vulgo illud exfpechre, vänta pd op. ning, dicitur; ledad illam tantummodo, quse expres«fa promiflione Imperantis nititur, & aliquod jus fingulare, a quo reliqui excludnntur, in expedfativarium transfert. Si hxe fpcs civi ad congruum quoddam, non vero definitum, munns dafür* ae* fteralls audit: ß vero decerminati ac Angularis muneris fpes fit, Specialis dicitur. Ejusmodi fpem, ad officia mox vacatura, quin Princeps largiri pofllr, ex

14 1. ) t4 C $*25 ex i is, qus haftenus difputata funt, adfirmare non ddbitarnas. Nam liquidem is, qui reipublics pra;, ed C$- 5 ) 5 plenum jus habet officia publica didribuendi, ita quidem, ut nec (inguli in civitate perfeffco jure poitinc circa hane, an i1lo favda n, ofheiorum didributionem, vel aliquid obloqui, neqae pri. vatus, qui exclufus ed, de injuria fibi illata jure queri poftit, ciare patec, quod & podit lubdito alicui fpem alicujus muneris conlerendi facere, nam res plane eodem redic. Objicis: in omni expeflativa latitare votum captandx mortis alterius, immo non raro fed j pe metuendas ejje infidias; cpit alteri propterea (Iruerentur. Ve rum refpondemus, (]uod fi vel maximeconcederemus ad efle heic aliquam turpitudinem, illa non ex rei natu ra perfe provenit,led peraccidens ex malignoimpetran. tis ingenio. Denique&hocobfervandum,rationeslciIicet allatas indicare, periculolas quandoque efie pofle expeftati vas, non quidem per le,led propter perverlita. (emhominum;illas vero juri naturs efle adverfas,omni, no non evincunt, nam nuliiusjusperfechim lsdunt,&fi ideo pro turpibus, vel potius injudis habends effent, quod mortem alterius, qui expe&ativam ac. omnes fucceflores ef- cepit, interdum prsopfaret, fenteliminandi. Indas ulterius; cafus jortuitos omnes homini non datum e(l przfagire: fieri igitur potefl, ut, mutatis circumflantiis, qui huic hodie mutieri jufficere cenfebatur, eras, in alio rerum concurfu, dum magis aptus idem officium fetit, non ceque [ufficiat: atqni qui expeäativam tiactus eß, officio nonfme quodam publica

15 ) ' t ( SX5? rei åetvimento admoveretur. Verum nec haec inftantia expefrativas juri naturae contrarias facit, narn, prxterquam quod in infinita negotiorum publicorum mulcitudine non omnia adcuratiori trutina expendere, &, quod publice conducit, publice femper exfequi queat imperans, cxpe&ativas femper revocari poflunc, uti mox demonftrabimus, quo ipfo tota inftantia cadit. 5. vin. Efle vero has expe htivas revocabiles, ita ut a Principe revocari poffint, fi ita ei placuerit & rationes aliae id Ivaferint, iplarum natura & indoles indicat. Promiffiones enim, quse nihil aliud flint, quam declarationes voluntatis de quodam alteri dando vel faciendo, dtiplicis funtgencris, perfeäx nimirum & imperfecta: priores ins perfefrum, in proroiffarium cranferunt, promiflum exigendi, & quidein irrevocabile; pofleriores vero non, fed complementum promiffi unice promittentis relinquunt liberalitati & humanitad. Quod jam ad expe&ativas attinet, continent quidem promifiionem Priricipis de officio mox vacaturo conferendo, fed non nifi im perfecta m; cum officia unice asuperiore humib lime fint expetenda (. 5.); iis ergo nullo modo perfcöe e adftri&um voluit Princeps, fed tantum imperfe&e, ut adeo praeftatio promiffi, in expé&abva dati, ab illius nutu pendeat; quamobrern fl promiffo non (leterit, in regulas jufii peccaffe non cenfendus eft. Par qüoque luccefibris in imperio eft ratio, B fiqui-

16 ) i6 ( liquidem & ille idem jus habet officia ex fuo beneplacito conferendi, nifi in regno limitato aliter cau«tum fuerit. $ IX- Porro, dum.7. expe&ativas licite conccdi adftruximus, pracipue rationem principiorum jufti habuimus. Si vero ad rcgulas prudentiae & verae Politices oculos converterimus, aliter de illis fentiendum eft; faltem eo intuitu contendimus illas rariores efe debere. Nam <$. 6. vidimus, Principem antea omaia obligatum efic in officiis conferendis habilitatem ambientium eorumque merita rcfpicere, fiquidem fi hunc delettum non adhibuerit, & fe ipfum & rempublicam pefiumdare potefi, Per expcftativas enim evenit, ut magis digni fepius excludantur, quum Princeps, fcire nequeat, quinam potiflimum futuri fint, qui hoc munus vacaturum temporis progrefiuexpetant. Hincetiam OrdinesKegni noftri, hoc fuper negotio, inter alia prudenter admodum ita fiatuere : Altben/lund, igenom tjenflebyten, ce[[toner ock accorder eller tjenßers forfäljande med de Ja kallade furvivancer ellerfbrjjäkringar pä andras innehafvande emheten, jbr mången välförtjänt, redehg och Jkickelig mantalt hopp och tillfalle till vidare befordran på en gång fbrj vinner ; fbrthenfkuld mage hädanefter, kvar* ken emottagas nya anfbkningar tberom, eller the, hvilka ßbdja ftg på jådana redan utvärkade remi/jer eller refolutioner? Jom emot hvad Kongligefbrordniugar inne ho 11 a, icke bora ligga en äldre i vägen. Vide inf. fbr Vrfk Deput. jf. if. TANTUM.