D. D. HISTORIA CONCILII U P ANNO M HABITL CUJUS PARTEM TERTIAM ET ULTIMAM, CONSENT. AMPL. FAC. PHIL. UPS. P. P. MAG. ANDREAS MICH. FANT, ET OLAUS PETR. FORSSBERG, JEMTLAMDUS. IN AUD. GUST. MAJ. D. V DECEMB. MDGCXCH. H. A. M. S. UPS ALI^E, LITTERIS VIBUvE DIRECT. JOB, EDMAN.
fp ) 27 ( D. vin Marth. Die jovis, Sesfio Vill, Ab hora VIII ad III poftmer. Ecclefite Teutonicae* qua Holmiae floret, Concionator M. Cafparus Stapelius, in templo Cathedrali e fuggeflu concionabatur. In eo deinde a Praefide culpati Epificopi, quod aliquid ex debita illis au loritate & jurisdi tione, ab eis, qui in Regni Cancellaria, muneribus, funguntur, fibi derogari fint pasfl Et fiquidem jam Lirurgia ab ornnibus erat repudiata, interrogavit M. Nico/aus Botbmenßs, quodnam Manuale hujus in locum fuccederet. Refponfum, quod vetus illud ab Archi-Epifcopo M. Lawentio Petri Nericio confignatum preeoptarent. Examinare itaque iliud agresfus efl: Praefes. Diu Sc acriter difputatum, an Exorcismus in Baptismo esfet in pofterum adhibendus. Multas ultimo pofl: altercationes, conclufum, quod ea conditione retinere* tur, ut verba: Far bår utb thu ledbe djefvul, ut jufto duri- @ra, fic esfient moderanda: Wik härifrån du orene ande. Rurfus traßata efl: causfia M. Petri Pauli. Primas partes accufatorias egerunr,m. Scbepperus, Concionator Hoimenfis Engelbertus Sc Cives Holmenfes. Summa poflulationum hsec erat: In Concione funebri, quam in memoriam Prsefe Ii A re is Hoimenfis Nicolai Brafkii, Pontificiae Religioni addi li, habuit, defun&i animam apud beatos Ccelites habitare asferuit/). In Articulis de Pvizdeftinati-one Sc Bonis Operibus multa falfa Sc perverfa docuit. Catechismum Dav. Cbytrxi in Schola Triviali E 2 Holf) Verba ipfius fuere: IVill Du, fot» bitkommen ar *t bära och undra, fä förnimma hvar efl den aflednes fjäl är, fä mä Du veta, at katt är hos Gud. i Paradis, Werv. 1. c. p, 150.
# ) 28 ( ft Holrnenfi legi prohibuit, Sc ex illo verba: Sola fide, erafic g). In ejus, Declaratione an. ijgg D. Lutbero Se tarii nomen ab ipfo fuit impofitum. Qu-i S. Ccenae die Solis parcicipes fieri nolebanr, apud inferos fuos quaerant Sacerdores, diefitavit. Pauperes ipfe adire re cufans, Sacellanos fuos divirum domos frequentare vetuir. Ex Cathedra Sacra Auditores fuos fine difcrimine viros Belial Sc proditores vocavit. Anno 15895 m fua concione Dom. XXV p. Trinit. ex Math. IX, adeo inverecunde de menftruis fceminarum locutus efc ur Scbcpperus aliique euni exaudire haud fuftinuerint. Prarterea virus acerbitatis apud Regem Sc Reginam Poloniae non femel publice evomuit b^). Sui in^defenfionem, falfa'quasdam Sc ab ipfo confcripra teftimorda, Rufticorum quorundam in Paraeciis Solna 8c Hackftadfignis (Bomärke) munita, protulir quin Sc ad Regem provpcare voluit, at rorus Clerus illi infenfisfimus, juftas pcenas ab illo llatirn periit. Sacris itaque exau&oratus, Sc ab officio Ecclefiadico ab Epifcopo Lincopenfi in perpetuurn eft remotus /), Sc M. Scbepperus illius in locum Paftor Ecclefiae ftitutus S. Nicolai con k), Cives vero Holmenfes, quos infames facere flug) Latine confcriptus erat, & in Scholis & Academiis hoc svo»fitatisfimus. Alnand. Th. Bibi. Tom. Ill, p. jo. h) Nettelbl. 1. c. p. 107 & log. Adhuc plurss accufationcs inveniuntur in leripto quodnra a Civibus Holinenfibus conlignato, quod iegitur ill Berg. Nytt Furrdd p. 96,.& cujus ultima funr vetba: Summarum, Pebr T Åwtlhfon fmugb figh in i Stockholm til Kyrekie - Herre, fom e 11 liflig B äff, men han vnr ther, och dulde s tberiftd fem en glupande viff: i) Bntiz 1. c. p, 52-2 Pcenam tontummodo eoufque durare, donec feriam ageret pcenitentiam, d i c it, afl imineriro. Miferandam hnncce fceivam laerytnnbundus aipexit in atrio ftans fräter M. Laurentius Paulinus, poftea Ecclet. Svio-G. Archi-Epifcopus. Berg: I. c. p. 91. k) Vindida quardam Divina, heic confpiciendam fefe pratbet, Petri Pauli, fcilicet rwnlis artibus an, 1590 in vincula conjiciebatur Scbepperus,
i? ) 29 ( # ftuduerat, bac animadverfione haud contenti, eum ad forum Civile protrachim voluere, unde Senatores ipli vadtmonrurri concipere injunxerunt, cum vero nemo hoc ilii omnibus odiofo, officium prasfliterit, a Liköre in fuum hofpitium velur in carcerem ducebarur. Inde tarnen Über, ad Regem Polonia:, ut fe fe tutelse Ejus commendarer, proficifci in mente habuit, fed interea hoc anno a,pud iedituurn in ParceciaMtwfo mifere occubuit.. D. ix Martii Die F&neris Sesfio IX. Ab hora VIII ad L Praffidis nroniri-i fequentes Papyrus reliquice abrogatae: I:o Longa illa Candelabra, qua; iub Evange-ii recitatione, accenfa, pone dorfum Sacerdotis fub Elevarione Hofliae tenebantur. Hac occafione _Epifcopus Stregnenfis expofuit, Evatigelia apud Pontificios majoris esfe exiffimationis, quam Epißolas, unde eriam contvetudo illa, tegrotos liberos fub Sc medicämina, Evangelii recitatione, in Templa introducere luit inva- /). 11 :o L umina, quse puerperae, prima vice pofi: Puerperium Templum frequentantes {Kyrkogångs-Huflrur) manu tenebanr, -quecque poflea Sacerdoti in uium cedebant. 111: o Harum dona {Offer).!V:o Crux Sc vexillum ante funera gefta. V:o Funerum vel domi, vel in Templis eorumque atriis confecratio, cujus in locum, Conciones cum funera e domibus exportarentur, [Utfärds- Predikningar) introdu&te. VI:o Confecratio Sepulchrorum. E 3 VII:o nunc vero in immici fui locura fucccdit, poftquam Ecclefi«S. Nicolai. per trieonium Paftore caruisfer. Bog i c. 1) Werv: 1, c. p, ifo. Palmfchvldiatta.
# ) So ( VIIio Candelabra lignea in folennitatibiig Nuptialibus, VIII:o Thuris ufus in Templis, Sc IX, Ambulatio Spoafarnm circa Templa m). Sesfio X. Pofl: merid: ab hora II F. Lirurgiftae, Petrus Tboma in Skeptuna, Amundus, Ecclefiae S. Nicolai Holmenfis Concionator, Sc Haquinus Olai, Suburbii Borealis ibidem Päftor, poenitentiam egere, Sc amicitias ceterorum funt confecuti. Mag. Thomas Laurentii, Aboenfium Paftor, in eo a Campi-Marefchaiio Carolo Henvici Horn graviter reprehenfus, quod fuecesforem fuum viruni egregium M. Henricum, Lirurgise adveitarium de munere dimovisfet, Sc illud fibimet vindicasfer n). Et Ii quidem mukös praeterea ex Clericorum ordine offenderat, Sc Campi- Marechallo admodum incaute refponderar, peccatum confiteri necesfum habuit. Dein de Difciplina Ecclefiaftica actum. Sacerdotes periti Sacrarum Literarum esfent, firmis Sc gravibus ornati teftimonii-s. Examen vel Paftores nuper confiituti, vel ad aliam parceciam translati, fubirent novum. Munera largitionibus ambire, prohibitum. Grandaevo Sacerdoti, qui munus fuum vel filio vel genero deculit, ii hic ingrate fe gereret, idem iteram adminiftare, juxta Syr, XXXIII v. 21, 22, 23, licitum esfer o). D. x m) Lotib. 1. c, p. 141. Huc etism referunt Polmfcboldinm: Stpulturti a Parocbo iterttio, Dedicatio lemplorum, Cekbratio Misfae a'osque eommunicante, Abfolutio fub cantione Symboli. rt) Ut illi contemtionen«adducsret Campi - MarefchiHus, hifce ufns eft vsrbis: Om wären når Artirne Jådder, drog han till Tyjkiand, och om büßen når de upjkuros, kom han hem Promotus Magi[ler. Stilbos in fua disftrt. p. 17. 0) Werv, 1. c. p. rf I.
) 3' ( D. x Marth Die Saturni Sesfio De eadem ac priori die, re confultatum. Tem pus Sacris Concionibus deftinatum 3 non ultra unius horse Ipatiurn protraheretnr p). In illis Sc lnventionem Sc Difpofitionem adhiberenr Sacerdotes. Sic di lae Pofliita caute Sc prudénter ufurpandae, interque illas Lut ber i, Melancktoms Sc Brentii commendarae, Mufai vero kem non q) A Senatu, commisfa ed poteftas Epifcopis 8c Confittoriis Ecclefiaflicis, conftiruendi Paftores in fingu- 3is Ecclefiis, ea tarnen condirione, ut rerum Civilium adminiftrationem Laicis relinquerent r). In Carechismum Sc Inditutionem Oeconomicam, (Hus-Tnflan) frequenter fimpliciorum gratia, conciones haberentur. Summo fludio fibi caverent Sacerdotes, ne in conviviis plebis rifum captarent, (wava Gåfl;alv. ås narrar), quin Mimfler 3 dixit Prsefes, gerit vicem Dei, iåeo oportet eum pie, non fcanåalofe vivere. Alternis vicibus hsec omnit propojfita åc ventilata fuere a Praefide Sc Epifcopo Stregnenfi. Et fiqufdem jam omnia, quorum causfa Concilium hocce indicium, flabilita esfent, concludebant univerfi, quod Concilii Decretum, Principis Sc Senatorum confirmationi fubje&um, omnium fubferiptionibus muniretur. XL D. xi Martil Die Solis. Concionabatur ex fuggeftu Epifcopus Stregnenfis/). D. xii p) Palmfckuldi titta. q) Dalin J. e. p. 258 H*e orania poftulat Strandman 1. c. p, 38, praicedenti die pertéu fall r) Pahnfcböldiana. /) Lönk, 1, c, p. 14a,
D. xii & xiii Marth Die itus Lünne 2f Mattis. Nufta fuit Sesfio, fed Decretum ftilo jam perfequi Notariis mandarum, Sc Clerus refponfum Princip'is de poftulatis luis exfpe tabanr t). D. xiv Martii / Die Mercnrii. Finita Concione S. ele tioni Archi- Epifcopi fefe accinxit Clerus, Vacua olla in medio fuit pt)iita, in quam miferunt finguli fua tabellaria fuffragia»). Ulis colle lis, repertum, quod Mag. Abrabamus Andren* Ångerman nus tulerit fuffragia ccxliii alii cccxxxn1. Mag. Nicolaus Botbnienßs xxxvni vin. Mag. Petrus Jon* Ep. Stregn. xv xvi. Mag. Petrus Kenicius I III v). Mag. Abrabamus Angermnnni itaque, poft xiii annorum exilium, ut novum adiret munus, folenniter revocabatur. D. xv Marth Die Jovis. Ad ele&ionem Epifcoporum Weximia Sc Skara jam r) Hrcce in lingvam Tevtonicam opnd Nettelbl. 1. c. p. 109 feqn. verfa inveniuntur. Strandman I. c. p. 37. ex oudoritflte MS. relationis 8b Archi-Ep. D. Erico BenteJi» Jun. ei communicatz, illa d. XIII Martii Principi fuisfe oblata, oslerit, u) Banz 1. c. p. 524, qui taaian hane eleftionen» d. XVIII Martii peraftom fuisfe peslime poftulat. v) JVerv, 1. c, p. 151 nulla tribuit Ktuicio luffragia.
# ) 33 ( tt jam progresfurn. Magiftri Sc Civitatum Paftores foli fuffragabantur. Ad Epdcopatum Wexionenfem, fequentes fuffragiis ornati, Mag. Olaus Martini xii. Mag. Nicolaus Botbnienfis vi. Mag. Petrus Mejartopaus vi. Mag. Matthias Marci Molitaus v. Mag. Johannes Salomontams x) n. Ad Epifcopatum Skarenfem: Mag, Henricus Gadolenus y) xxxvx. Mag. Nicolaus Botbnienfis XV. Mag. TD Matthias Marci Molitaeus vw. Mag. Petrus Melartopaus iv. Mag. Petrus Kenicius xi. Mag, Ericus Scbepperus i. Harum Dicsceiium Praefules Nicolaus Stepbani Sc Mag. Jacobus Johannis, adhuc quidem in vivis eranr, fed utpote jam ad fummam aetatem prove&i, Sc decrepiti, minus idonei, ad munus fuum rite obeundum, Tunt habiri. Nihilo tamen minus fuornm Clericorum precibus, adhuc officio iuo fungi illis fuit poftea permisfum a). F D. XVI x) Primuni ReSor Sch, Enecopenfis fuit, led fub motibus Liturgicis npud CAROLUM afylum invenit, & Ejus Concionator Aulicus conftituifur. Dein iiiius fumtibus, peregre profeöus Ptincipis Regiir ANNiE in Polonia a Sacris fadu», fed firtibus fupra memoranti Olai Svtrcheri exinde proficifci coa&us fuir. >). Pro-fesior Upfalienfis 1^74. Ut Lifurgiar hoflis ad Prineipem CAROLUM refugit, & ab eo primnm Paftor ccnftitntus in Bdlinge dein in Fogdn. Anno 1592 Ärchi-Prsepofitus Stregnenfis (imul fuit. Hoc anno ob it, ut Epifcopatum Skarenfem adire non potuetir. Uxores bobnit l:o Epilc. Stregn. M. Nicolai Olai, IF:o Archi-Epilc. Laurent» P. Nericii fij.om. Vid. KnotHift. Acod. Up P, VI p. I43, Aurel, i. e. p. 137. z' Palmfcbr'ldiana. a) 111«moiitur 1595, & lutcesforern habuit M. Petrum Jona An-
# ) 34 ( D. xvi Sc xvii Marth Disbus Veneris & Saturnib). Sub toto Concilio Princeps CÅROLUS bifce deliberationibus fefe noa immifcuit, nec finguiis cliebus a&o. rum femper certior erat fa lus. Arbitrabatur liberratem etenim, Regni Ordkiibus de Religione & Ceremoniis confultandi fe largiri debere, confirmationem vero de* cretorum ad Magiftratum Civilem pertinere. Cor itaque Ejus ingenti cumulabatur ira, ab Epifcopis, jam omnia inter Regni Senarores Sc Ordines rata esfe atque flabilita comperiens j Sc indignabundus Purpuraros fic allocutus: Åter hafven 7, fom Eder vane tillfb ene, i vär Sal. Broders lifstidy varit hafver^ utflutit osfocb inrättat maten effter Eder egen vilja pä fatet, men kommer tbåg, at täcket til fatet ännu intet är pålagt. Benevolenriam vero fuam mox in Epifcopos, affirmantes, perfvafum iliis fuisfe, Senato res quotidie Illi ventilata obtulisfe, declaravit. Confveto acumine infuper Decretum examinavir. Iplius do&rinae capita, Ceremoniae abrogatre, Sc eleftio Epifcoporum fucre ab Eo adprobata, fed Elevatio Hoftia% promotio libri germannum. Hic vero obiit nonsgenarius 1607, jam 1595 in Comih'is Suderkopenfibus M, Petro Ketiicio in ill»us locum fuccedente. Cfr. R/yz. 1, c. P. I p. 308» i$6. Lottb.!. c. p. 142 & poft cum Strnndmam 1, o P* 38. narrant, M. Petrtun Melo.rtoptum hac occafione eleftum fuisfe Epifcopum Wiburgenfem» Cum vero conftet, Dicecefin Wiburgenfem ab ån. 1583 on» 1618 ca«a Aboenfi conjunftam fuisfe, hare ele&io effeftu caruit. Meritur, nt fnpra dictum, Melartopttus Superintendens Mariaefta denlis, -«Finita electione Praefe«Epifcopos hoc modo alioquebatur: Med et ord, blifva 1 fd per voces utvalde till Bijpar. Lvnb. 1. c, p. 142: b) Tanta jam eft confufio & difcrepanria dierum reliquerum, ut fruftraneus esfet conatus, quid accurate fingula die peroöum fit, determinare. Satfs apparet illes a turbis <St machinationibus non fuisfe vacuas, Eraefidis Diarium apud L6nb. 1. c, itrqneifum, in hac ambiguirate, qua; maximam garte«, fecuti furnm».
5 35 ( # Uhri Misjalis ab uno cornu Altavis ad alterum, fal> lumin«& Exorcismus in Baptifimo, ipfi admodum difplicuere,»t ritus fuperftitiofos Sc profanos rejeclos voiuir, Ad haec Senatores Sc quidam ex Epifcopis, fummam hac in re eircumfpe&ionem ob rudern Sc inficetarn plebem esfe adhibendam refpondere; Dum vero Princeps, fe Decreto Concilii nequaquam fubfcripturum fore, nifi Exorcifmus rejkererur, minabatur, Epifcopi Sc Pfades, ad Clerum, num posfet aut deberet Conciiium concedere id Principi urgenti, deliberatum ivere. Poft multas altercationes, Exorcifmum retinendum, ut eo a Calvinißis dignofceren» tur, voluerunt. Hoc etjain perfuafit CAROLO Praefes, reliqui vero fupra nominnti Uli exofi rirus in Vifitationibus Epifcoporum pedetentim abrogarentur c). Nova dein inter Clerum oriebarur disfenfio. Ii nimi«rum, Sc in fpecie Epifcopi Arofienfis Sc Aboenlis, qui Epifcopum & Clerum Stregnenfem in partes Calvinißarum trans«iisfe, fufpicabanrur, Sacramentariorum in Decrero inje la men«tione haud cönrenti, Calviniftas, Sc Zwinglianos ibidem expresfe nominari urgebanr. Monuit quidem Praefes, hos fub Sacramentariorum nomine optime compreheridi, Sc praeterea, cum omnia prudenter esfent deliberata Sc conclufa, Principem non posfe non magnam ex ea re capere moleftiam. Cum vero in fua nihilo tarnen minus manerenü fententia, munus Praefidis publice depofuit M. Nicolaus Botbnienfisy iratufque ex confesfu difcedit^).. Multi etjam ex Ciericis ftomachofi ex urbe funt profe&i. Ut vero haec difcordia fedaretur, Epifcopi Lincopenfis, Stregnenfis Sc Praefes haec omnia ad Principem retulerunc c) Wtrve. 1. C. p. 152, 153. Bnaz. 1. c. p. 524. Ex ipfo Decw9 conftat b'cirum fuisfe optimatibu» non uti Exorcifino, ii quispiarai' eorum ab eo offenderetur. Confr, Netttlbl 1, c. p. 109, d) PaltnfthoMiana»
m ) 36 ( m runt, qui fatis animadvertens, Se Clerumque Sudermanniae pungi, iracundus refpondebat: Sätter in alla dem, [om i veten, at de äro af det Jlaget, jå ock derhos fjelfva 'Fånen i beifvetit, ty han är ock min fiende e). His irnpementis itaque e medio laris, & bac fada reconciliatione, omnia pacata poftea fuere, adeo ut nulla contentio, jurgium nullum dein fuerit excitatumjq. D. xviii Martii Die Solis. In praefentia Principis, Senatorum & totius Cieri in Templo Cathedrali fepeliebatur Scberingtus Erici Arp de Slädehammar, Praefedus Wermeiandice g). D. xix Marth Die Luna. Hora I poft merid: convenere finguli in Templo Arcis Uplalienfis. Princeps & Senatores fuere etjam praefentes. Ne fcrupulus quidam de audoritare Concilii cuipiam reftaret, jusfit Princeps publice praclegi literas R. SIGISMUNDI, quibus Uli Sc Senatui in Sui ablentia commendabatur admmiilratio Regni hf Nunc decretum Cone) Werw. 1. c. p. 153. Mitier«adfert Banz I. c. p. 524 Princi pis verba: Si v tlitis Jtngulariter iiominnre Buterum, Btzam, aliosque, quos Jcitis barefi injeclos, per me licebit, cum bis mihi nihil comtnci cii. Nec taraen a nobis alla?a a CAROLl dicendi gencre abhorrent. f) Partem harutn rerum ltferunt Palmfchuldtana ad diem fequentem & ad d, XIX hujus meniis. g) ifiaaz 1. c. p. 525 & poft cum Voigt I. c. adhibent, hac die Auguftanam Confesiionem, in linguam vernaculam tranflatom, publice fuisfe Clero praele&am. De Scheringio Erici vid. Ftrnoivs Bejkr«öf. Wermeland p. 479, 480* b) Buaz 1, c. p, 52f,
# ) 37 ( Concilii, quod Praefes compofuit i) recitatum, adprobatum, & dein a fin gul is illi (ubfcriptum k). Seria ad Clerum adhortatione fa&a de fervanda in vera Religione conftantia, cönftituir CAROLUS, ut fingulas DicEcefes, ad alendos in exteris Academiis Studiofos, certa Stipendia, ut, necesfitate urgente, perfonas ad qutevis obeunda numera idoneae femper reperirentur, conferrent, & omni» bus dein abeundi poteftatem concesfit arque permifit /). Ipfius Decreti Autographurn, Principis, Senatorum sliorumque nominibus inlignitum, in Regni Archivo in argenteo fcriniö, a R. CAROLO XI an. 1693 donato, una curn Relations propria Procfidis manu exarata, hodie asfervatur. Cum veto omnibus non fuit occafio, utpote oonnullis abfentibus, nomina lua Decreto Upfalise dare, poftea celebrati funt Conventus Synodales in quavis DicEccii, in qulbus hi illud confignarunt. Ex hifce fubfcriptionibus jam in Archivo Confifiorii Ecclef! Upf. conduntur fequentes: Cleri Lincopenfis d. 25 Apr. 1593. Cleri Aboenfis d. 19 Junii eod: anno. Cleri Wexionenfis d. 20 Jun. eod : anno.- Urbis Martatßadenfis d. 19 Januar. 1595. Br&cefis Upfalienfis II diverfa, Sc diverfisnomi nibus Exemplaria. Lincopenfis, Arofienfis m) 8c Cleri ex Norrlandia, nulla dierum Sc anni in hilce mentione inje la»}. i) Stitrtm. Cent. 11 Amtiym. p. 9. k) Ex Decreto typis snulrones impresfo, fequeretur, quod die fequenti d. XX Mast. omnes huic fua dedisfenr nomina, cum vero piura Autograpba diyerfarum DitEcetium in Archivo Conf. Kccief. Upf. recondits, d. XIX Martii perhibeanc, verofimile fidmodum, quod fubfcriptiones hnc die üichoarae, ad finem d. XX tandem fuerint perduötr. 1) Pnlttfcbüidumfi, tn) Aliud Exemnhr charra pergamea in Archivo Ccnf. Ecclef, Arof. vidi. n) Ex Regiis literis d. XlV Marr. 1693 adparet, quod Cleri Skarenfis & Gtßrici* fubfciipta nomina, haftenut in Templo Cathedrali Upf. asfsrvata, jusfu Regis ad Regni Arcbivum hoc anno fueiint nanslati.