Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu ushaqeeyaa

Transkript

1 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu ushaqeeyaa Buugaan yar waxaa iska leh: Adigoo ah magangalyo doon oo waalid la'an ah ama qof kole oo xanaanada leh Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 1

2 Liis Salaan 3 Caruur 4 Erayga micnihiisa maxaa waaye? 5 Dalabka magangalyada - maxaa dhici doono? 6 Diiwaangalista kadib - maxaa dhici doono markaas? 12 Baaritaanka magangalyanimada - Mmxaa dhici doono markaas? 14 Go'aanka magangalyada - maxaa dhici doono markaas? 16 Sharciga daganaanshada - maxaa dhici doono markaas? 18 Diidmo - maxaa dhici doono markaas? 20 Rafcaanka (ka dacwooshada)- maxkamada hey'adda laanta socdaalka 21 Rafcaanka - maxkamada sare ee hey'adda laanta socdalka 23 Dib uu laabasho - maxaa dhici doono markaas? 24 Haddii aad mar dhaw gaareeysid 18 sano 25 Dhoor erayo oo kuugu socdo 26 Ku socotaa: Adigoo ah qof qaangaar ah oo muhiim ah 27 Buuga yar waxuu qeeyb ka yah mashuruucawarbixin ku socoto ciyaalka magangalya doonka ah. Mashruucana waa mid uu maal galiyay misaayinada yurub oo loogu tala galay qaxootiga (Europiska flyktingfonden). 2 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

3 Salaan Buugaan yar waxaa loogu tala galay adigoo yimid waalid la'an oo na ka dalbaday magangalyo gudaha Iswiidhan. Dabcan buugaan yar wuu isticmaali karaa qofka rabo in uu in kale oo badan uu ka ogaado magangalyadu waxa ee tahay iyo habka loo maro raadashada magangalyada. Halkaan waxaan ku tilmaameeynaa talaabooyinka aad mareeysid marka aad tahay magangalyo goob. Buugaan yar waxaa loo akhrin karaa hab kala duwan. Waxaad akhrin kartaa buuga yar dhamaantiisa, laga bilaabaa ilaawgiisa ilaa dhamaadkiisa si aad uu hesho aqoon ku saabsan waxa dhacaayo marka aad dalbaneeysid magangalyo. Ama waxaad akhrisan kartaa qeeybta ka warameeyso tilaabada aad adiga ku jirtid. Filip Kyrönen iyo Simon Holmberg oo ka socdo dugsiga sare ee Hedberg oo ku yaalo Helsingborg ayaa ka qeeyb qaatay qorida. Waxeey sameeyeen booqasho wax barashadeed, waxeey nagu caawiyeen in ee soo saaraan warbixin, waxeeyna macluumaadka ku tijaabiyeen caruur iyo dhalinyaro. Xafido buugaan yar! Waxaad adeegsan kartaa inta aad joogto Iswiidhan oo tahay magangalyo doon. Mahad weeyn ayee lee yihiin dhamaan ciyaalka, dhalin yarada, macalimiinta iyo dadka kale oo muhiimka oo ka socdo BRIS, Rädda Barnen, IM iyo Jamacada Malmö oo qeeyb qaateen oo na wax ka shegteen markii la sameeynaaye buugaan yar! BRIS, Barnens rätt i samhället (Xuquuqda ilmaha ee bulshada)waa hey'ad uu shaqeeyso xuquuqda ilmaha. Waxaad si soo dhaweeyn leh uu booqataa IM waxeey uu taagantahay Individuell Människohjälp (Caawinaada qofka oo gaarka ah). IM waa hey'ad uu sheeyso ka hortaga faqriga iyo dareenka takoornimada. Waxaad si soo dhaweeyn leh uu booqataa Hey'adda laanta socdaalka (Migrationsverket) waa hey'ada dalka Iswiidhan oo baarto dalabyada ka socdo dadka dalbanaayo magangalyo. Hey'adda laanta socdalka waxeey sido kale baartaa dalabyada ka socdo dadka dalbanaayo sharci ee booqasho ugu imaadaan ama uu soo guuraan Iswiidhan. Hey'adda laanta socdalka waxeey sido kale baartaa dalabka ku saabsan muwaadinimada iswiidhan. Waxaad si soo dhaweeyn leh uu booqataa Rädda Barnen (Gargaarka caruurta) waa hey'ad uu shaqeeyso xuquuqda ilmaha. Waxaad si soo dhaweeyn leh uu booqataa Laanta cas (Röda korset) uu shaqeeyso in ee difaacdo iyo in ee caawiso dadka taasi uu baahan. Haddii aad rabto, waxeey xataa kuugu caawinaayaan in raadista waalidkaada ama qaraabadaada. Waxaa si soo dhaweeyn leh uu booqataa Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 3

4 Caruur Caruur yaa eh? Iswiidhan waxaa caruur ka tahay ilaa aad ka gaarto 18 sano. Xuquuqdee lee dahay? Iswiidhan waxeey saxiixday heshiiska qaramada midoobe ee ku saabsan xuquuqda caruurta. FN waxeey uu dhigmataa Förenta Nationerna (Qaramada Midoobe). FN (Qaramada Midoobe) waxaa ku jiro ku dhawaad dalalka caalamka oo dhan. Waa heey'ad ka wadakaashato nabada iyo xuquuqda bani'aadamka. Heshiiska caruurta waxuu ka kooban yahay dhamaan xuquuqda ee caruurta dhamaantood heeysanayaan. Iswiidhan iyo ku dhawaad dalalka caalamka oo dhan waxeey balanqaadeen in ee raacaan heshiiska caruurta. Heshiiska caruurta waxuu ka kooban yahay sharciyo tilmaamaayo xuquuqda aad adigo caruur ah, lee dahay. Sharciyada waxaa loo yaqaan qodob, kaasina waxaa ku qoran: in aad leedahay xuquuqda ee lee yihiin ciyaalka kale (qodobka 2:aad). in midaada ugu fiican markasto ee muhiim tahay (qodobka 3:aad). waxaad xaq uu lee dahay in aad noolaato iyo in aad hormarto (qodobka 6:aad). waxaad xaq uu lee dahay in aad sheegto si aad wax uu aragto (qodobka 12:aad). Ciyaalka magangalyo raadiska ah waxee lee yihiin xuquuqda ee lee yihiin ciyaalka jooga bulshada iswiidhan, tusaale ahaan: waxaad xaq uu lee dahay in sheegto aragtidaada. Mecnaheedu waa in aad xaq uu lee dahay in aad hadasho iyo in lagu dhageeysto haddi aad rabto. waxaad xaq uu lee dahay daryeelka bukaanka iyo daryeelka ilkaha haddii aad uu baahantahay. waxaad xaq uu lee dahay in aad skoolka dhigato. Waxaad la kulmi doontaa dad ka kala socdo hey'ado kala duwan. Hey'adda laanta socdaalka waxeey mas'uul ka tahay waxaa ka mid ah: In ee baarto iyo in ee go'aan ka gaarto haddii aad xaq uu lee dahay magangalyo iyo haddii aada uu laheen. in ee ku magacaawdo wakiil raasmi ah. Waa qof yaqaan sharciyada iswiidhan oo kuugu caawinaayo dalabkaada ku saabsan magangalyada. in ee ku siiso tageero dhaqaale haddii aada heeysan lacag aad lee dahay. in ee qimeyaan da'daada. in ee raadiyaan waalidkaada. in ee ku siiyaan tageero marka laga hadlo safarka ka tagida Iswiidhan haddii aan laguu ogaleen in aad joogto halkaan. in ee degmooyinka la gaaraan heshiis ku saabsan daganaanshada. in ee degmaad ku qoondeeyaan si aad uu dagto. Degmadu (Kommunen) waxee mas'uul ka tahay waxa ka mid ah: in ee baarto baahidaada iyo in ee go'aan ka gaarto dadaal iyo dajinta daganaansho haboon. in aad dhigato xanaanada, skool iyo dugsi sare. in aad hesho wakiil. wax loo yaqaan adeegga bulshada. Shaqaalaha adeega bulshada ka shaqeeyo waxee raacaan sharci la dhaho sharciga adeega bulshada. Sharciga waxuu ku saabsanyahay xuquuqda helida daryeel. Waxuu ka koobanyahay sharciyaal ku saabsan habka ee bulshada uu caawineeyso dhamaan inta uu baahan caawinaad oo aan qof kale caawinaad ka heli karin. Daryeel bukaanka waxeey mas'uul ka yihiin: in aad hesho daryeel ilko iyo daryeel bukaaneed. 4 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

5 Erayga mecnihiisa maxuu yahay? Magangalyo mecnaheedu waa hoy la magan galo. Marka uu qof raadsado magangalyo, qofkaasi waxuu raadsanaa meel uu ka magan galo oo aan dalkiisa hooyo aheeyn. Tilaabooyinka magangalyalka waa tilaabooyinka kala duwan uu qofka magangalyo raadsaadsiga uu maraayo - lagaa bilaaba raadsiga magangalyada ilaa go'aanka. Magangalyo doon waa qof Iswidhan imaaday oo raadsaday gabbaad. Asaga ama ayada, dalabkiisa laga ma siin jawaabtii ugu danbeesay. Diidamada lagu siinaayo dalabka magangalyada mecnaheedu waa in qofka maya la siiyay (loo diiday) dalabkiisa ku saabsan magangalyo. Asaga ama ayada loo ma ogalo in ee Iswiidhan joogaan. Caruur waxaa eh dhamaan inta qof oo ka hooseeyso 18 sano. Go'aanka arinta magangalyada waa marka uu shaqaalaha hey'adda laanta socdaalka uu go'aamiyo haddii uu qof magangalyo doon ah joogi karo Iswiidhan iyo haddii uu san joogi karin. Lacagta maalmeedka waa kaalmo uu dalban karo qofka magangalyo doonka haddii ee ayadu ama asagu uu san heeysan lacag gooni ah. Xukun lagu gaaro arrin magangalyo waa marka ee maxkamada hey'adda laanta socdaalka (Migrationsdomstolen) ama maxakamade sare ee hey'adda laanta socdaalka (ee loogu dacwoodo) ee baarto markale haddii qof magangalyo dalab ah uu joogi karo dalka iswiidhan iyo haddii uu san joogi karin. Qaxooti waa qof magangalyo dalbaday oo loo ogalyahay in uu ogalyahay in uu joogo iswiidhan, qaxootinimo daraadeed. Wakiil waa qof uu sheeynaayo danta caruurta magangalyo dalabka marka ee san waalidkooda sameeyn karin. Waxuu wakiilka ahaan karaa nin ama naag. Joojin gaar ah (Inhibition) mecnaheedu waa in hey'adda laanta socdaalka ama maxakamada hey'adda laanta socdalka go'aan ku gaarto in si ku meel gaar ah uu joojiso safarka laabadka oo ku socdo dalka hooyo ama dal kale. Hey'ad waa hoowl dowladeed oo doowladu maamusho. Hey'adooyinka waxee uu shaqeeynaayaan in ee bulshadu uu kala shaqeeyneeyso sida ee sheegayaan sharciyada uu barlamaanka go'aan ka gaaray. Wakiil rasmi ah waa qof yaqaan sharciyada Iswiidhan. Asaga ama ayadu waxuu magangalyo doonaha ku caawin karaaa dalabka ku saabsan magangalyada. Wakiil rasmi ah waa sharci yaqaan ama qareen. Howl wade (processförare) waa qof uu hadlaayo hey'adda laanta socdaalka marka la joogo maxkamada hey'adda laanta socdalka Adeega bulshada degmad kasto ayuu ku yaalaa. Shaqaaluhu waxeey ka daba shaqeeyaan sharci loo yaqaan sharciga adeega bulshada. Sharciga adeega bulshada waxuu ku saabsanyahay xaq daryeelka ee uu leeyihiin dhamaan inta dagan degmada. Waxuu ka koobanyahay sharciyo ku saabsan habka ee bulshada ee uu caawineeyso dhamaan inta caawinaada uu baahan haddii ee san qof kale caawinaad ka heli karin. Sharciga daganaanshada mecnihiisu waa in qofka loo ogalaaday dalabkiisii ku saabsanaa magangalyo. Asaga ama ayada waa loo ogalyahay in uu joogo dalka Iswiidhan. Sharciga ajnabiga waa sharci. Sharcigaas waxa ka kooban oo ka mid ah waa sharciyada ku saabsan haddii loo ogalyahay qof magangalyo doon ah in uu jooga Iswiidhan iyo haddii aan loo ogaleen. Barlamaanka Iswiidhan ayaa go'aan ka gaaro sharciyada. Rafcaan (In laga dacwoodo) mecnaheedu in qof uu warqad uu qorto hey'ad ama maxkamada oo uu sheegto in uu san ku raacsaneen waxa ee hey'ad ama maxkamada go'aan ku gaartay. Asaga ama ayada waxuu rabaa in hey'ada ama in maxkamada bedasho go'aanka. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 5

6 Dalabka magangalyada - maxaa dhici doono markaas? Hey'adda laanta socdaalka waxaa ku yaalo qeeybo kaala duwan. Waxaa la dhihi karaa in halka qeeyb uu yahay xafiis. Qeeybta koobaad aad imaaneeysid waa qeeybta dalabka. Halkaan ayaa ka dalbanee magangalyo. Dalabkaada waa la diiwaan galinaa. Qeeybta dalabka maxee sameeynee? Qeeybta dalabka waxeey mas'uul ka tahay in ee dalab ka qaado qofka dalbanaayo magangalyo. In uu qof raadsado magangalyo mecnaheedu waa in uu raadsanaayo gabbaad. Yaan la kulmi karaa, maxeeyna wax iga weeydiinayaan? Qeeybta dalabka waxaa kula kulmeeysaa shaqaalaha hey'adda laanta socdaalka. Waxaad ka jawaabi doontaa su'aalo ku saabsan: magacaada. marka aad dhalatay. reerkaada. meesha ee daganyihiin waalidkaada iyo talefoon lambarkooda. meesha aad adiga ka timid. afka aad adiga ku hadasho. sida aad Iswiidhan ku timid. sababta aad uga soo tagtay dalkaada hooyo. sida aa tahay. Shaqaaluhu waxeey ku weeydiinayaan si eey kuugu qoraan nidaamka kombiyuutarka ee hey'adda laanta socdalka. Kadib dalabkaada shaqaadiisa ee sii wadaayaan. Hey'adda laanta socdalka muhiim ee uu tahay in ee ogaadaan sababaha aad uu sii dagnaan karin dalkaada hooyo iyo sida uu caafimaadkaada hada yahay. Haddii aada rabin in aad la hadasho shaqaalaha waa dhihi kartaa maya. Haddii aad sheegi karin ama aada rabin aad shaqaalaha wax uu sheegto hada, gor danbe ayaa markasto la xariiri kartaa hey'adda laanta socdaalka. Waad sameeyn karta xattaa hadii ee jiraan wax adiga walacsantahay ama haddii aad su'alooyin kale qabto. Sababte ayee shaqaaluhu wax iiga weeydiinayaan reerkeeyga? Muhiim ayee tahay in hey'adda laanta socdaalka ogaato qofka ee hooyadaa iyo aabahaa yiihin iyo meesha ee joogaan. Hey'adda laanta socdaalka waxeey sida oo kale rabaan in ee ogadaan habka ee uu la xariiri karaan. Qeeybta dalabka waxaad caawinaad ku heli kartaa in aad wacdo reerkaada ama qaraabo kale oo aad uga waramto meesha aad joogto iyo sida aad tahay. Turjumaan Turjumaan maxuu qabtaa? Si aad adiga iyo shaqaalaha joogo hey'adda laanta socdaalka aad isku fahamtiin, turjumaan ayaa turjumi doono waxa aad sheegtaan. Turjumaanka waxuu ku hadli karaa afka iswiidhan iyo afka aad adiga ku hadasho. Turjumaanka waxuu joogi karaa isla qolka ama waxuu ka turjumi karaa talefoonka ama muuqaal ahaan (fiideyo). Ayadoo turjumaanka la adeegsanaayo ayaa shaqaalaha laanta socdaalka iyo adiga isla hadli kariin. Turjumaanka waxuu turjumaa lee waxii la sheego. Turjumaanka waxaa saaran waajib aamusnaan. 6 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

7 Waajib aamusnaan. Waajib aamusnaan mecnaheedu maxeey tahay? Waajib aamusnaan mecnaheedu waa in hey'adda laanta socdalka loo ogaleen in ee sheegto warbixin adiga kuugu saabsan, oo uu sheegto qof oo aan xaq uu laheen in uu ogaado markii sharciga loo fiiriyo. Dhamaan inta ka shaqeeyso hey'adda laanta socdalka waxaa saaran waajib aamusnaan. Turjumaanada iyo waakilada rasmiga ah xattaa, waxaa saraan wajib aamusnaan. Wakiil Waakil, maxuu qabtaa? Iswiidhan caruur ayuu ku tahay haddii aad ka hooseeyso 18 sano. Mecnahpeedu waa in aad kaligaa go'aan ka gaari karin waxa adiga kuugu saabsan oo sidii qof weeyn uu kaligiis uu gaari karo uma gaari kartid. Haddii aad Iswiidhan timaado waalid la'aan waxaad heleeysaa wakiil. Waa qof weeyn oo kuugu caawin karo wax yaalo kala duwan. Wakiilka waxuu tusaale ahaan joogaa marka aad la hadleeysid hey'adda laanta socdalka, haddii aad saxiixeeysid heshiis ama haddii aad ka hooseeyso 16 sano oo aad dalbaneeyso kaalmada maalmeedka. Marka dalabkaada magangalyo la diiwaan galiyo, qeeybta dalabka ayaa uu ku raadin doonto waakil. Hey'adda laanta socdaalka waxeey dalabka uu diree degmada. Degmada aad dagi doonto ayaa ku magacaabeeyso wakiil. Lama dagi doontid wakiilkaada. Wakiilka mas'uul kama ahan masruufidnimadaada, waxaa laga wadaa in aad heeysato cunto, dhar iyo meel aad dagtid. Hey'adda laanta socdalka iyo degmada ayaa mas'uulnimadaas saarantahay. Wakiilka waajib aamusnaan ma saarno. Taasi waxaa keentay in wakiilka uu galaayo booska waalidkaada iyo in uu daneeyo midaada ugu fiican. Waalidka ma saarno waajib aamusnaan. Wakiilkeeyga ma saameeyn karaa go'aankeeyga ee hey'adda laanta socdaalka? Wakiilkaada ma saameeyn karo go'aanka laakin waxuu kuugu caawin kara in aad la xariirto waakilkaada rasmiga ah. Ma uu safri karaa dalal kale inta aa Iswiidhan ka dalbanaayo magangalyo? Maya, inta aad tahay Iswiidhan ka tahay magangalyo goob kama bixi kartid xududaha dalka Iswiidhan. Haddii aad Iswiidhan ka tagto,dalabkaada magangalyo lama tijaabinaayo. Wakiilkaada waxuu kuugu caawinaa wax yaalo badan. Asaga ama ayada waxuu: kuugu caawin doonaa in aad dalbato magangalyo. mas'uul ka ahaan doonaa dhaqaalahaada (dalbashada lacagta marka aad uu baahantahay, mas'uuliyada heeynta karka bankiga). ka qeeyb qaadan doonaa baaritaanka lagu qabanaayo hey'adda laanta socdaalka. la xariiri doonaa skoolkaada, waxuuna ka qeeyb qaadan doonaa wada hadalka horumarka oo lagu qabanaayo skoolka. kuugu caawin doonaa marka aad uu baahato in aad balansato dhakhtar, dhakhtar ilko iyo dhakhtarka nafta. ka qeeyb qaadan doonaa marka aad xariir la lee dahay hey'ado, tusaale ahaan hey'adda laanta socdaalka, xafiiska adeega bulshada ama hey'adda canshuraha (Skatteverktet). waxuu uu shaqeeyn doonaa sidii taageero markaa la xariireeyso waalid ama qaraabo kale.? Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 7

8 Halkaan waxaad ku qori kartaa lambarada muhiimkaa ah Guriga Daryeelka bukaanka iyo daryeelka ilkaha Wakiilka rasmiga ah iyo Hey'adda laanta socdaalka Skoolka Wakiilka Saaxiibo Adeega bulshada Ya go'aamiyo meesha aan dagaayo? Maadaama aad ka hooseeyso 18 sano, ma go'aami kartid mesha aad dageeysid. Marka aad dalbaneeysid magangalyo, hey'adda laanta socdaalka waxeey la xariireeysaa xafiiska adeega bulshada oo ku yaalo degmada aad joogto. Xafiska adeega bulshada degmad kasto ayuu ku yaalaa. Shaqaalahu waxeey ka daba shaqeeyaan sharci loo yaqaan sharciga adeega bulshada. Sharciga adeega bulshada waxuu ku saabsan yahay xaq uu lee yihiin daryeel inta joogto degmada. Waxuu ka kooban yahay sharciga ku saabsan habka ee bulshada uu caawineeyso dhamaan inta uu baahan taageero. Adeega bulshada ayaa go'amiyo meesha aad dageeysid. Haddii aad lee dahay qaraabo degan Iswiidhan oo aad rabto in aad la dagto waa in xafiiska adeega bulshada uu taasi ogalaadaa. Haddii aada Iswiidhan ku heeysato qaraabo aad la dagi karto, waxa la dagi kartaa reer ama deganaansho gaar ah. Taasi waxaa kuugu caawinaayo xafiiska adeega bulshada. Ma dooran kartid xaafad, waxaana dhici karto in aad ku qasbanaato in aad guurto xaafad kale inta aad sugeeysid. 8 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

9 Wakiil rasmi ah Wakiil rasmi ah, maxaa waaye? Wakiil rasmi ah waa qof yaqaan sharciyada Iswiidhan. Asaga ama waxuu kuugu caawin karaa dalabkaada magangalyo. Wakiil rasmi ah waa sharci yaqaan ah ama qareen. Maxuu qabtaa wakiilka rasmiga ah? Wakiilka rasmiga ah waxuu kuugu caawinaa arintaada magangalyo, waxuuna kula joogaa marka aad la kulmeeyso hey'adda laanta socdalka si uu uga waramo sababaha aad raadsatay magangalyo. Maadaama aad ka hooseeyso 18 sano ma dooran kartid wakiil rasmi ah. Laakin wakiilkaada waxuu ka warami karaa haddii aad rabto qof ku matalo oo gaar ah. Marka ee hey'adda laanta socdaalka go'aamiso in aad lahaato qof ku matalo ma uu baahnid in aad lacag ku dhiibto. Aqoonsi Aqoonsi maxaa waaye? Aqoonsi waxuu ku saabsanyahay qofka aad tahay, magacaada, meesha aad ku dhalatay, meesha aad ka timid iyo aabaha iyo hooyada qofka ay kala yihiin. Maxaan uu tusaa qof aan ahay? Hey'adda laanta socdaalka waxeey rabtaa in ee ogaato qof aad tahay iyo meesha aad ka timid si ee uu gaarto go'aan saxsan. Mas'uuliyadaada waaye in aad muujiso magacaada iyo meel aad ka timid. Habka ugu fiican aad ku muuji karto aqoonsigaada waa in aad, tusaale ahaan, muujiso baasaboorkaada ama kaarka aqoonsiga. Haddii aada muujin karin qof aad tahay waxaa hey'adda laanta socdaalka ku adkaneeyso in ee qimeeyso haddii aad xaq uu lee dahay magangalyo iyo haddii aada uu laheen. Hey'adda laanta socdaalka, waxeey gaari kartaa go'aanka si ka dhaqsi badan haddii aad muujiso qof aad tahay. Qimeeynta da'da Qimeeynta da'da maxaa waaye? Qimeeynta da'da waa qiyaasnimo ku saabsan inta sano uu qof jiro. Hey'adda laanta socdaalka waxeey qiyaas ku sameeynee da'daada haddii aada muujin karin inta sano aad jirto iyo haddii da'daadu uu egtahay mid aan saxsaneeyn. Waayo ee muhiim uu tahay in aan muujiyo da'deeyda? Haddii aada heeysan dokumenti aqoonsiyeed oo aadna ku muujin karin da'daada si kale, oo hadana ee da'duuna uu eg tahay mid aan saxsaneeyn, shaqalaha waxaa ku qasban in ee wada hadal qabtan kula yeeshaan. Wada hadalkaas waxuu ku saabsan yahay da'aada. Mecnaheedu waa in gacanyaraha uu kula hadlaayo si uu baaro inta sano aad jirto. Haddii uu gacanyaraha uu qimeeyo in aad ka weeyn tahay ama ka yar tahay inta aad sheegtay, waxuu markaasi gacanyaraha da'daada ka badala saldhiga kombiyuutarka ee hey'adda laanta socdaalka. Haddii uu gacanyaraha uu qimeeyo in aad 18 sano jirto ama ka weeyn tahay waxaa lagua dhaqmaa sidii magangalyo doon qaan gaar ah. Haddii uu gacan yaraha uu san qimeeyn karin da'daada, hey'adda laanta socdaalka mar kale ayee kaala hadlee da'daada. Hey'adda laanta socdaalka waxeey sido kale ku tali kartaa in aad sameeyso wax loo yaqaan da' xukumad la xariirto cilmiga daawada. Markaas dhakhtar ayaa raajo ka qaadaayo cumaacumta gacangta ama ilkaha. Kadib dhakhtarka ayaa qimeeynaayo ku dhawaad inta sano aad jirto. Ma laga dacwoon karo xukunka da'da ee hey'adda laanta socdaalka.. Laakin haddii aad ka dacwooto go'ankaada ee arinta magangalyada, waxaad ku dacwoon kartaa qimeeynta da'da. Hey'adda laanta socdalka weey badali kartaa qimeeynteeda haddii aad keenta dokumenti aqoonsiyeed oo la aqbalaayo ama haddii aad hab kale ku muujiso da'daada. Masawir Hey'adda laanta socdaalka, maxeey masawir iiga qaadee marka aan raadsanaayo magangalyo? Hey'adda laanta socdaalka waxeey masawirka uu istimaalayaan nidaamkooda kombiyuutareed iyo kaarka lma-ga. Maxaa waaye kaarka LMA? lma (lag om mottagande av asylsökande) mecnaheedu waa sharciga ku saabsan qaabilaada magangalyo dalbaha. Kaarka lma-ga waa kaar caageed oo masawiirkaada ku dhagan yahay. Waxaad heleeysaa kaarka marka aad Iswidhan ka dalbato magangalyo. Waxeey cadeeyn uu tahay in aad tahay magangalyo doone iyo in aad joogi karto Iswiidhan inta aad go'aan ka sugeeyso. Sawirka farta Maxeey hey'adda laanta socdaalka iiga qaadee sawirka farta? Hey'adda laanta socdaalka waxeey sawir uga qaadee farta si ee uu baarto haddii aad hada ka hor magangalyo doon ka aheed Iswiidhan ama dal kale oo yurub ku yaal. Haddii aad gaartay 14 sano, shaqaalaha joogo qeeybta dalabka waxeey kaa qaadi doonaan sawirka faraha. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 9

10 Xeerka Dublin Maxuu yahay xeerka Dublin? Dalalka yurub iyo Noorwaay, dalka Islanda iyo Swiserland waxaa ka jiro sharciyaal ku saabsan dalka mas'uul ka ahanaayo dalab magangaliyeed. Sharciyaasha waxeey sheegayaan in hal dal lee uu tijaabin karo dalabka. Sharciyaashaan waxaa loo yaqaan xeerka Dublin, waxeeyna uu shaqeeynayaan sidii sharci. Haddii aad joogi jirtay dal kale oo ka tirsan xeerka Dublin inta aada Iswiidhan imaan, waxaa ku qasbanaa kartaa in aad dalkaas uu laabato. Waxa ee ku sabsanaa karto waxaa ka mid ah: Habkee loo qaadaa sawirka faraha? Sawirka faraha, waxaa loo qaadaa adigoo saarayaa farahaada mishiin oo akhrinaayo farahaada. Hey'adda laanta socdaalka maxeey ku sameeynee sawirkaada fareed? Sawirkaada fareed waxaa loo diraa sal dhigo kombiyuutar oo badan. Hal ka mid ah ayaa ku yaalo Iswiidhan. Sal dhigaas kombiyuurareed ayee ka arka kartaa hey'adda laanta socdaalka haddii aad hada ka hor Iswiidhan ka aheed magangalyo dalbade. Ururka yurub waxuu lee yahay sal dhig kale oo kombyuutareed oo la dhaho Eurodac. Dhamaan dalaka ururka yurub, Noorway, Swiserland iyo dalka Islanda, ayaa fiirin karo sal dhigaas kombiyuutareed. Haddii aad ka dalbatay magangalyo hal ka mid ah dalakaan waxeey ka muuqaneeysaa sal dhiga kombiyuutarka. Dalalkaan waxaa loo yaqaan dalalka Dublin. EU mecnaheed? Ururka yurub ayaa loo yaqaan EU. Laga soo bilaabaa 1995, Iswiidhan waxeey ka tirsan tahay ururka yurub. 27 dal ayaa ka tirsan ururka yurub. magangalyo waaba ka dalbatay dalkale oo ka tirsan xeerka Dublin. waalidka waxeey si sharci ahaan eh uu joogaan dal kale oo ka tirsan xeerka Dublin. Qaraabo ayaa ku lee dahay dal kale (oo ka tirsan xeerka dublin) oo ku qaabilo karo oo na ku daryeeli karo. Mexaa dhacaayo haddii uu dal kale oo Dublin ka tirsan uu tijaabinaayo dalabkeeyga ku saabsan magangalyo? Markaas adiga iyo wakiilkaada waxaa la in kuugu yeeraa wada hadal lagu qabanaayo hey'adda laanta socdalka. Kulankaas waxaa lagu magacaabaa xariirnimo (kommunicering). Maxaa waaye xariirnimo? Xariirnimada waa wada hadal uu dhaxeeyo adiga, wakiilkaada iyo shaqaalaha joogo hey'adda laanta socdaalka. Marka lagu jiro wada hadalkaan waxaad heleeysaa warbixin ku saabsan xeerka Dublin iyo dal kale uu noqon karo ama ka yahay in uu tijaabiyo dalabkaada ku saabsan magangalyada. Waxaad sido kale fursad uu lee dahay in aad ka waramto haddii aad qabto sababo ku saabsan in aada uu safrin dal kale oo xeerka Dublin ka tirsan. Waxaad ka warami kartaa sababta aad uu rabto badalkeeda in magangalyadaada lagu tijaabiyo Iswiidhan. Ma dacwoon karaa go'aan Dublineed? Haddii aada ku qanacsaneeyn go'aanka hey'adda laanta socdaalka waxaad xaq uu lee dahay in aad go'aanka ugu dacwooto maxkamada hey'adda laanta socdalka. 10 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

11 Maxkamada hey'adda laanta socdalka ma tijaabineeyso sababta aad uu dalbatay magangalyo. Waxeey firinee lee dalka tijaabinaayo sababtaada magangalyanimo. Haddii aad ka dacwootay go'aankaada Dublineed mecnaheedu waa in aada xaq uu laheen in aad Iswiidhan joogto inta ee maxkamada hey'adda laanta socdaalka ee tijabineeyso arinta. Safarka waxaa la joojinaa lee haddii ee hey'adda laanta socdaalka ama maxakamda ee ku dhawaaqdo in safarka la joojiyo. Wakiil rasmi ah xaq ma uu lee yahay? Haddii ee arintaadu tahay mid Dublineed xaq uma lihid wakiil rasmi ah. Adigoo kaashanaayo wakiilkaada waxaad shaqaleeysan kartaa sharci yaqaan ama qareen. Hey'adda laanta socdalka uma tagnaaneeyso qarashka qareenka. Maxaa dhici doono haddii maxkamada hey'adda laanta socdaalka go'aan ku gaarta in aan dal kale, oo xeerka Dublin ka tirsan, uu saafrayo? Adiga iyo wakiilkaada waxaa la iin kuugu wacaa wada hadal lagu qabanaayo hey'adda laanta socdalka. Halkaan waxaad ku oganeeysaa in aad uu safreeysid dalka ku qoran go'aankaada. Go'aanka waxaa loo yaqaan go'aanka wareejinta. Waxaa sido kale ogaan doontaa safarka suu uu kala socon doono. Shaqaale ka socdo hey'adda laanta socdalka ayaa safarka kuugu raaci doono. Dad ka shaqeeyo hey'addaha joogo dalka aad uu safreeysid ayaa ku qaabilaayo. Ma ka dacwoon karaa maxkamada hey'adda laanta socdaalka go'aankeeda Dublineed? Haddii aada ku qanacsaneen go'aanka waxaad uga dacwoon kartaa maxakamda sare ee hey'adda laanta socdaalka (Migrationsöverdomstolen). Haddii maxkamada sare ee laanta socdaalka rabto in ee tijaabiso rafcaanka, waa maxkamada go'aamiso haddii dalabkaada lagu tijaabinaayo Iswiidhan ama haddii lagu tijaabinaayo dalka kale oo ka tirsan xeerka Dublin. Maxaa dhici doono haddii ee maxkamada hey'adda laanta socdaalka ee badasho go'aanka Dublin ee hey'adda laanta socdaalka gaartay? Hey'adda laanta socdaalka waxeey go'aanka uga dacwoon kartaa maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka. Haddii hey'adda laanta socdalka ka dacwooto go'aanka maxkamada hey'adda laanta socdaalka, maxkamada sare ee laanta socdaalka ayaa xakunto haddii tijaabieeyso ka dacwooshada. Haddii maxkamada rabto in ee tijaabiso ka dacwooyashada,iyada ayaa go'aamineeyso haddii dalabkaada lagu tijaabinaayo Iswiidhan ama dal kale oo Dublin ah. Haddii hey'adda laanta socdaalka ka dacwoon maxkamada laanta socdaalka go'ankeeda, talaabad qaadka magangalyada Iswiidhan ayuu ka sii soconaa. Shaqaalaha hey'adda laanta socdaalka ayaa markaas kuugu wici doono baaritaan magangalyo. Qofkii rabo in aad sii ogaato in kale oo badan: Xeerka Dublin waxuu ka jiraa dalalka soo socdo: Beljum, Bulgaaria, Qubrus, Danmark, Estland, Fiinland, Fraansiiska, Greeka, Irland, Itaaliya, Laatfiyo, Litauen, Luksemborg, Maalta, Hooland, Booland, Bortuqaal, Romaaniya, Sloofeekiya, Sloofeeniya, Isbeeyn, UK, Iswiidhan, Jekiyo, Jarmal, Hangary iyo Awstriya. Xeerka Dublin waxuu xatta ka hirgalaa Noorwaay, dalka Island iyo Swiserlaand xattaa ayagoo ka tirsaneen dalalka ururka yurub. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 11

12 Diiwaan galista kadib - Maxaa dhaci doono markaas? Marka aad dalbato magangalyo, dalabkaada waxaa lagu diiwan galina qeeybaha qaabilaada ee hey'adda laanta socdaalka. Maxeey qabataa qeetba qaabilaada? Qeeybta qaabilaada waxeey mas'uul ka tahay in xariir la lahaato adiga iyo wakiilkaada inta aad sugeeysid go'aankaada. Shaqaalaha joogo qeeybta qaabilaada waxeey ka shaqeeyaan waxa ka mid ah: in ee go'aamiyaan in aad xaq uu lee dahay lacag maalmeedka - haddii aada heeysan lacag gooni ah. in ee ka waramaan markii go'aan ku saabsan arintaada uu imaado - haddii aad haa ama maya ku heshay dalabkaada magangalyo. in ee taageero ku siiyaan haddii aad maya ku hesho dalabkaada magangalyo oo aadna uu laabneeysid guriga. in ee raadshaan waalidkaada. Adiga iyo wakiilkaada waxaa la in kugu yeeraa wada hadal lagu qabanaayo qeeybta qaabilaada. Kulankaan marka la qabanao waxaaad ka wada hadleeyssin waxa dhacaayo marka aad tahay magangalyo dalbade. Markii kulankaan lagu jiro, waxaad fursad uu lee dahay in weeydiiso su'alooyin. Qeeybta qaabilaada waxaad sido kale caawinaad ku heli kartaa in aad wacdo waalidkaada ama qaraabo kale si aad uga waramto meel aad joogto iyo sida aad tahay. Lacagta maaalmeedka Yaa xaq uu leh lacagta maalmeedka? Haddii aada heysan lacag gooni ah, waxaad markasto, da'da aad rabtid aad jirtid xaq uu lee dahay in aad dalbato lacagta maalmeedka oo ka raad sato hey'adda laanta socdaalka. Haddii aad ka hooseeyso 16 sano oo aadna heeysan lacag, waxaad si wada jir ah uu la dalbaan kartaa wakiilkaada lacagta maalmeedka. Haddii aad gaartay 16 sano oo aadna heeysan gooni ah, waxaad si gooni ah uu dalban kartaa lacagta maalmeedka. Lacagta waxa ee ku filnaaneeyso waxa ka mid ah baahidaada shakhsiyeed, tusaale ahaan, dhar, kobo, daawo iyo waxad aad rabto in aad qabato marka aad fasaxa tahay. Haddii aad lee dahay baahi gaar ah, waxaad markaas xataa dalban kartaa kaalmo gaar ah. Maxaa waaye kaalmo gaar ah? Haddii aad baahi gaar ah uu qabto, tusaale aahan ookiyaale, dharka barafka ama wax kale aad la'antooda joogi karan oo ee san ku filneen lacagta maalmeedka, waxa aad adiga iyo wakiilkaada dalban kartaan kaalmada gaarka ah. Adiga iyo wakiilkaada waxaad buuxineeysaan dalab. Waa muhiim in aad sharado sababta aad ugu baahantahay. Dalabka waxaa loo geeynaa qeeybta qaabilaada oo kadib go'aan ka gaareeyso. Haa ama mayo ayaa lagu siin karaa dalabkaada ku saabsan kaalmada gaarka ah. Hey'adda laanta socdaalka waxeey raadineeysaa waalidkaada. Hey'adda laanta socdaalka iyo wakilkaada waxeey isku dayaayaan in eey helaan waalidkaada. Kulanka koobaad oo lagu la lee yahay, gacanyaraha qaabilaada waxuu ku weeydiina haddii aad xariir la lee dahay waalidkaada. Haddii aad ogtahay meesha ee joogaan waalidkaada waa muhiim in aad sheegto. Hey'adda laanta socdaalka waxeey rabtaa in ee la xariiri karto xigtadaada haddii wax kuugu dhacaan. 12 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

13 Caafimaad Xaq ma uu lee yahay daryeel bukaan iyo daryeel ilko? Waxaad lee dahay isla xuquuqda ee ciyaalka Iswiidhan uu lee yihiin daryeel bukaan iyo daryeel ilko. Hey'adda laanta socdaalka waxeey meesha daryeelida uga warameeysaa magacaada iyo jidka aad dagantahay si ee kuugu wici karaan baaritaan caafimaadeed. Baaritaanka marka lagu jiro waxaad fursad uu heleeysaa in aad la hadasho shaqaalo joogo rugta caafimaadka. Haddii aad uu baahantahay in aad booqato isbitaal, rugta caafimaadka ama dhakhtar ilko waxaad muujineeysaa kaarka lma-ga. Skoolka Skool ma dhigan karaa? Waxaad lee dahay xuquuq la siman ciyaalka dagan Iswiidhan oo aad waxaad dhiga kartaa xanaanada, fasalka ka horeeyo 1:aad, dugsiga hoose iyo dugsiga sare. Waxaad xaq uu lee dahay in aad dhigato maadoyinka dhamaantooda iyo in aad hesho hogaan waxbarasho oo ku hesho afkaada. Ma uu baahnid in aad sugto inta aad ka bareneeyso afka Iswiidhan si aad uu wadato hormarinta aqoontaada. Degmada aad dagantahay ayaa laga rabaa in ee lagu ogalaado bilaabida skoolka. Maxaa waaye xanaanada? Xanaanada waa hoowl waxbarasho oo loogu tala galay ciyaalka da'doodu laga bilaabo hal sano ilaa inta ee skoolka ka bilaabayaan. Ciyaalka waxeey xanaanada ku bilaabaan da'a kala duwan waxeeyna ka qeeyb qaataan waqtiya kale duwan ayadoo loo tixgalinaayo waalidka shaqadooda, waxbarashooda ama baahida canuga uu qabo in uu boos ka helo xanaanada ayadoo taasu ku wacantahay xaalada reerka. Maxaa waaye fasalka ka horeeyo 1:aad? Fasalka ka horeeyo 1:aad waa fasal la dhigto inta aan la bilaabin fasalka koobad ee dugsiga hoose. Maxaa waaye dugsiga hoose? Dugsiga hoose waxaa loogu tala galay ciyaalka uu dhaxeeyo 7 sano iyo 16 sano. Maxaa waaye dugsi sare? Dhalinyarada Iswiidhan dhamaantood oo dhameeyay dugsiga hoose waxeey xaq uu lee yihiin in ee dalbadan sadax sano oo ah waxbarasho dugsi sare - barnaamij qarameed. Waxbarashada dugsiga sare waxeey qofka siineeysaa aqoon aasaas ah oo uu ku wato waxbarasho iyo shaqo iyo nolol qaangaareed oo mustaqbaleed. Si loo soo galo dugsiga sare waxaa loo baahanyahay in lagu guleeystay maadooyin badan oo lagu dhigto dugsiga hoose; 8 maado si loo soo galo barnaamijyada shaqada iyo 12 maado si loo soo galo barnaamijka qofka uu diyaarinaayo jaamacada. Haddii aan la heeysan in ku filan maadoyinka dugsiga hoose oo lagu guleeystay waxaa fursad loo lee yahay in la dhigto barnaamijka soo galida. (introduktionsprogram) Barnaamijka soo galida waxuu sahlaa ardayda in ee soo galaan barnaamijyada dugsigsa sare (nationellt program) ama waxuu uu sahla in ardayda suuqa shaqada galaan. Barnaamijka soo galida, qeeybta afka (språkintroduktion), waxaa loogu tala galay dhalinyarada joogtay Iswiidhan mudo gaaban oo uu baahan in ee bartaan afka Iswiidhan aygoo loo fiirinaayo baahidido ayaa rabidooda. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 13

14 Baaritaanka magangalyada - maxaa dhici doono markaas? Marka aad raadsato magangalyo waxaa lagugu wacaa baaritaan magangalyo. Sida caadiga ah waxaa isla kulmeeysiin hal mar. Habkuu uu ka la socdaa baaritaanka magangalyada? Baaritaanka magangalyada waxuu lagu qabtaa hey'adda laanta socdaalka, waxuuna qaadanaa in uu dhaxeeyso labo iyo sadax saacadood. Inta lagu jiro baaritaanka magangalyada waxaa ka waramee och ka jawaabee su'aalo ku saabsan, tusaale ahaan: adiga qof ahaantaada. inta ka tirsan reerkaada. sida aad tahay. da'daada. meesha aad ka timid. aqoonsi (baasaboor ama dokumenti aqoonsadeed oo kale). safarka ku socday Iswiidhan. sida aad ku aheed dalka hooyo. waxa aad soo martay. sababta aad uga soo tagtay dalka hooyo. sababta aad ugu laabin karin. Waa muhiim in aad ka waramto waxa aad soo martay oo dhan iyo sababta aad guriga ugu laaban karin. Muhiim ayee uu tahay hey'adda laanta socdaalka in ee ogaato sababta aad usii dagnaan karin dalkaada hooyo. Sheekadaada waxaa lagu qoraa borotokool. Borotokool waa qoraal ku saabsan waxa aad tiraahday. Borotokool waxaa si wada jir ah ula dulmareeysaa wakiilkada rasmiga ah iyo waakiilkaada. Haddii ee jiraan wax ka qaldan waa muhiim in la badalo - haddii kale kadib waa kuugu adkaa kartaa in aad sharaxdo waxa saxsan hadhoow. Yaa wada joogaayo? Adiga, wakiilkaada iyo wakiilkaada rasmiga ah waa wada joogeeysiin marka la sameeynaayo baaritaanka magangalyada. Laba qof oo ka socoto hey'adda laanta socdaalka ayaa joogi doonto. Hal qof oo baaritaanka maamulaayo iyo qof la fadhiyo oo qoraayo borotokoolka. Qolkana waxaa ku jiraayo turjumaan. Turjumaanka uma shaqaaleeysano hey'adda laanta socdaalka ee waxuu ka socdaa shirkad kireeyso turjumaanada. 14 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

15 Wakiil Turjumaan Adiga Dad ka socdo hey'adda laanta socdaalka Wakiil rasmi ah Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 15

16 Go'aan magangalyo - maxaa dhici doono markaas? Marka aad joogto baaritaankada magangalyo, hey'adda laanta socdaalka go'aan ayee gaaree. Habkee uu gaarta hey'adda laanta socdaalka go'aan? Marka ee hey'adda laanta socdaalka go'aan ka gaarto arrintaada magangalyo, waxa aad ku sheegtay marka la qabanaaye baaritaanka magangalyada waxaa loo bandhigaa warbixinta ee hey'adda laanta socdaalka ka heeyso xaalada dalkaada hooyo. Maxaa waaye sharciga ajnabiga? Sharciga ajnabiga waxa uu ka koobanyahay waxaa ka mid ah: sharciga ku saabsan haadii laguu ogalyahay in aad Iswiidhan joogto iyo haddii aan lagu ogaleen. Barlamaanka Iswiidhan ayaa go'aan ka gaaray sharciga. Sadax sal oo kala duwan ayaa jiro oo loogu tal galay magangalyada: Qaxootiga Qof ku jir khatarta in la dabagalo markuu uu laabto dalkiisa hooyo waxuu Iswiidhan uu joogi karaa sidii qaxooti haddii uu asaga ama ayada uu san dalkiisa ka heli karin gabbaad - daba galka uu khatarta ugu suganyahay waxaa ugu wacan: Jinsigiisa (asalkiisa), waxaa laga wada ka tirsanaada koox qarameed ama asalkiisa jinsiyeed (tusaale ahaan midabka jirkiisa) dhalashiida, tusaale ahaan afka ama kooxda jinsiyeed. diin. Aragti siyaasadeed (aragti ku saabsan hab dal loo maamulaayo). ka tirsanaashada koox bulshadeed oo gaar ah, jinsi (lab ama dhidig) ama dabci galmadeed (dabci galmadeed waxuu tilmaaa qof haddii uu jeclaado wil, gabar ama gabdho iyo wiilba). Si uu helo magangalyo qofka ah magangalyo doonka waa in uu khatar ugu suganyahay in lagu diba kaco arimahaan kore, waana in uu ka cabsadaa in uu san laaba karin ama uu san rabin in uu laabto dalkiisa hooyo oo uu isticmaalo sidii gabbaad, tusaale ahaan gabbaadka booliska. Sharciga markii loo fiiryo, kuma xirno haddii diba socdoka ee wadaan hey'addaha dalka ama haddii hey'addaha dalka ee san dhibi garin ama rabin in ee dhiiban gabbaad hor istaagaayo diba kaca. 16 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

17 Wax badali karo wax kale iyo inta kale gabbad baahi uu qabto Wax badali karo wax kale iyo inta kale gabbad baahi uu qabto waa dadka aan aheeyn qaxooti oo uu aheeyn habka uu utilmaamaayo sharciga oo laakin si kastaba ka cabsanaayo in ee laabtaan dalka hooyo. Laba sabab oo madaxeed ayaa jirto oo uu qofka uyahay mid uu baahan gabbaad. 1. Waxuu qatar ugu suganyahay jir dil, ciqaab dil ama naxariis darid kale ama yasid markuu laabto. 2. Qofka waxuu uu baahanyahay gabbaad maadama ee jirto khatar dhab ah in uu asaga ama ayada uu ku dhaawacmo dagaal ama walwal kale oo ka jiro dalka. Waxee ahaan karta in uu asaga ama ayada uu san ugu laaban karin dalkiso oo ugu wacan tahay masiibo dabiici ah (dhulgariirka, fatahaadda ama qarraqmidda, qarax fulkaano iwm) Qofka waxuu noqanaa mid baahi uu qabo gabbeed lee haddii uu san gabbaad iyo caawinaad ka heli karin gudaha dalkiisa. Duruuf dareen badan Marka ee hey'adda laanta socdaalke ee tijaabineeyso waxa loo yaqaan duruuf dareen badan, waxeey laanta socdaalka qiimo ku sameeyneeysaa xalaad caruurta oo dhan. Waa in ee jiraan sabab xoog leh si ogalaado joogitaanka Iswiidhan. Hey'adda laanta socdaalka waxeey si gaar ah uu tix qaadaneeysaa caafimaadka magangalyo doonka, waafajinta Iswiidhan iyo xaalada qofka dalkiisa hooyo. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 17

18 Sharciga daganaanshada - maxaa dhici doono markaas? Sharciga daganaashada mecnaheedu waa in aad 'HAA' ku heshay dalabkaada magangalyo. Waad joogi kartaa Iswiidhan. Maxaa dhici doono haddii aan helo sharciga daganaanshada? Adiga iyo wakiilkaada waxaan la in kugu yeeraa wadahadal oo aad la laheeneeysiin shaqaalo joogo qeeybta qaabilaada. Kulanka waxaad ku ogaane sababta lagu siiye sharciga daganaanshada. Waxaad heleeysaa cadeeyn muujineeyso in aad heshay sharciga daganaanshada. Sharciga daganaanshada oo joogtada ah mecnihiisu waa in aad xaq uu lee dahay in aad joogto Iswiidhan ilaa goorka aad rabto. Arimaha qarkood waxee hey'adda laanta socdaalka ku dhiibi karta sharci daganaansho oo shaqeeynaayo ilaa waqti xadidan, tusaale ahaan hal sano. Marka aad hesho sharciga daganaanshada, hal bil kadib waa lagaa bixinaa hey'adda laanta socdaalka. Markaas ma heleeysid mar kale lacagta maalmeedka, kaarkaada bankigana ma shaqeeyn doono kadib. Haddii aad uu baahantahay lacagta ku jirto kaarka waa muhiim in aad soo bixiso inta aan lagaa saarin hey'adda laanta socdaalka. Arintaada magangalyo kadib waa dhamaatay. Degmada aad dagantahay ayaa markaas kadib mas'uuulnimadaada oo dhan saarantahay. Maxaan qabaneeynaa aniga iyo wakiilkeega marka aan helo sharciga daganaanshada? Adiga iyo wakiilkaada waxaad booqaneeysiin hey'adda canshuuraha (Skatteverket) si lagu diiwaan galiyo. Taasi mecnaheedu waxa ka mid ah in aad hesho afarta lambar oo ugu danbeeyso lambarka dhalashada. 18 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

19 Aniga halkaan aan daganahay: Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 19

20 Diidmo - maxaa dhacaayo markaas? Diidmo mecnaheedu waxeey tahay in aad MAYA ku heshay dalabkaada ku saabsan magangalyo. Iswiidhan ma joogi karitd. Wada hadal ku saabsan go'aan diidmo Adiga iyo wakiilkaada waxaa la in kuugu yeeraa wada hadal lagu qabanaayo hey'adda laanta socdaal haddii aad 'maya' ku heshay dalabkaada magangalyo. Inta lagu jiro wada hadalka waxaad caawinaad ku heleeysaa in aad fahamto go'aanka waxa uu ka kooban yahay. Si kastaba haddii aad ka dacwooneeyso iyo haddii aada ka dacwooneeyn go'aanka waxaa lagaaga yeeraa hey'adda laanta socdaalka si looga hadlo xaaladaada iyo habka aad ugu farkareeyso mustaqbalka. Haddii aan rabo in aan aqbalo go'aanka - maxaan qabanaa markaas? Markaas waxaa sheegi kartaa in aad ku qanacsantahay go'aanka. Waxaa loo yaqaan in qanacsanadi muujin, mecnaheeduna waa in aada rabin in aad ka dacwooto go'aanka. Muujinta qanacsanida ma ceshan kartid. Ma ka dacwoon karaa diidmo? Adiga iyo wakiilkaada waad ka dacwoon kartiin go'aanka haddii aad uu aragto in waxa aad sheegtay in aan loo qimeeyn si saxsan, haddii aad qabto in kale oo aad ku dareeysid ama haddii wax muhiim ah eey san soo bixin. Adiga iyo wakiilkaada go'aanka ayaad uga dacwooneeysan maxkamada hey'adda laanta socdaalka. In laga dacwoodo (rafcaan) mecnaheedu maxeey tahay? In laga dacwoodo mecnaheedu waxeey tahay in adiga iyo wakiilkada aad hey'ad ama maxkamada waraaqad uu qortaan oo aad uga waramtaan in aad ku raacsaneeyn waxa ee hey'ad ama maxkamad ee go'aan ka gaartay. Waxaad rabtaa in hey'adda ama maxkamada ee badasho go'aanka. 20 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

21 Ka dacwoosada - maxkamada hey'adda laanta socdaalka Adiga iyo wakiilkaada waxaad ka dacwooshada uu direeysaan hey'adda laanta socdaalka. Waxaa loogu tala galay si ee hey'adda laanta markale uu tijaabiso go'aankeda inta ee san shaqaaluhu ka dacwooshada uu sii dirin maxkamada hey'adda laanta socdaalka. Hey'adda laanta socdaalka waxeey fiirineeysaa waxa imaaday, waxeeyna fiirineeysaa haddii loo baahanyahay warbixin kale. Kadib ayee maxkamada go'aan gaareeysaa. Go'aanka waxaa loo yaqaan xukun. Marka aad adiga iyo wakiilkaada dacwootaan, waxaad uu sheegi kartaa in aad rabto kulan lagu qabanaayo maxkamada. Kulaankaasi waxaa loo yaqaan wada xaajood. Halkaas waxaad fursad uga helee in aad mar kale ka waramto waxa aad soo martay. Maxkamada hey'adda laanta socdaalka ayaa go'aamiso hadduu la qabanaayo kulanka wada xaajoodka ee afka. Yaa ku jiro marka la qabanaayo kulanka wada xaajoodka afka? Markii la qabanaayo wada xaajood afeed waxaa inta badanaa ka qeeyb qaato garsoore, 3 qof oo loo doortay in ee xubin ka noqdaan garsoorka maxkamada iyo hal hore dhige ah. Hor dhigaha waa sharci yaqaan oo diyaarinaa wada xaajoodka. Garsooraha xatta waa sharci yaqaan toobaran. Sharci yaqaan waa qof bartay sharciyada dalka Iswiidhan. Xukinka la doortay ma ahan sharci yaqaan toobaran. Marka ee san joogin maxkamada shaqooyin kale ayee lee yihiin. Hadda hey'adda laanta socdaalka xakunka ma leh Hey'adda laanta socdaalka waa dhinac (oo geeys jooga) oo uu matalaayo howl wade. Howl wadaha waa sharci yaqaan. Markii la qabanaayo wada xaajoodka, adiga waxaad xigta dhinac (geeska kale aad xigtaa) Waxaad caawinaad ka heleeysaa wakiilkaada rasmiga ah iyo wakiilkaada. Wakiilka rasmiga ah waa sharci yaqaan toobaran. Turjumaan ayaa ku qeeyb qaadanayo si dadka dhamaantooda isku fahmaan. Garsooraha ayaa bilaabaayo wada xaajoodka oo na go'aaminaayo qofka hadli karo. Markii lagu jiro wada xaajoodka, waxaad heleeysaa adigoo ku caawinaayo wakiilkaada rasmiga ah, waxaad fursad uu leheeysaa in aad uga waamto waxa aad rabtid garsooraha iyo xubinada la doortay. Marka aad warkaada dhameeysato waxuu fursad uu hela hawl wadaha ka socdo hey'adda laanta socdaalka in uu ku weeydiiyo su'aalo. Kadib waxaa laga yaabaa in garsooraha uu ku weeydiiyo su'aalo. Kadib adiga iyo garsooraha waxaad adiga iyo garsoorahaada waxaad ku dhameeystireeysiin in aad hal mar la sharaxo sababta aad ugu laabin karin dalkaada. Kadib hawl wadaha waxuu sharaxa hey'adda laanta socdaalka aragtideeda. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 21

22 Maxaa loo la jeedaa albaabo xiran? Wada xaajoodka maxkamada dadka dhamaantood ee uu furnaaneeysaa. Mecnaheedu waxeey tahay in intii rabtaa ee dhageesato waa ka qeeyb gali karaab markii la qabanaayo wada xaajoodka. Laakin haddii ee maxkamadu uu aragto in qof kasto uu so galin karin qolka maxkamada waxuu garsooraha go'aamin karaa in albaabada la xiro. Waxaa la dhihi karaa in taasi mecnaheedu tahay in wada xaajoodka uu yahay mid sir ah. Makamada waxeey wada xaajoodka ka dhigee mid sir ah marku yahay mid xasaasi ah ama markii uu dhinac ka mid ah dhinacyada ku jiro wada xaajoodka uu yahay ciyaal ka yar 15 sano. Marka ee albaabada xiran yihiin waxaa qolka maxkamada ku jiro kale intii uu wada xajoodka ku saabsan yahay. Maxkamada waxeey caadiyan go'aaminee marka lagu jiro wada xoojaadka bilaawgiisaa haddii albaabada xirnaa naayaan iyo haddii ee san xirnaaneeyn. Maxkamada waxeey xatta go'aamin kartaa in albaabada la xariro inta lagu jiro wada xaajoodka. Qof kasto maa akhrin karo go'aanka maxkamada? Go'aan ka soo baxo maxkamad waxaa lagu magacaabaa xukun. Xukunada maxkamada inta badana waa kuwa dadweeynaha uu dhaxeeyo, taasi mecnaheeduna waa in dad kale ee akhrin karaan. Haddii qeeyb ka mid ah xukunka uu yahay kuwa sir ah waxaa akhrin karo lee markaas inta uu go'aanka khuseeyo. Go'aanka laftirkiisa (haa ama maya) waligiisa ma noqdo mid sir ah. Hey'adda laanta socdaalka ayaa go'aanka sirta leh. Maxaa dhacaayo wada xaajoodka kadib? Si caadiga ah go'aanka maxkamada waxuu imaada isbucyo gudaheed. Maxaa dhacaayo haddii aan helo ogalaansho? Ogalaanshada mecnaheedu waxeey tahay in maxkamada hey'adda laanta socdaalka ee uu aragto in aad Iswiidhan joogi kartid. Waa muhiim in aad ogaato in hey'adda laanta socdaalka ee ka dacwoon karto xukun ka soo baxay maxkamada hey'adda laanta socdaalka, oo laanta socdaalka waxeey uu dacwoon kartaa maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka. Taasi mecnaheedu waa in go'aanka marka kale badalmi karo. Haddii ee san hey'adda laanta socdaalka ka dacwoon xukunka sadax isbuuc gudaheed, markaasi go'aanka waa mid hirgalay. Markaasi waa heli kartaa sharci daganaansho. Adiga iyo wakiilkaada waxaa la in kugu yeera wada hadal aad la lahaneeysiin shaqaalo joogo qeeybta qaabilaada. In si badan oo ku saabsan sharciga daganaanshada waxaad ka akhrisan kartaa bogga 18:eed. Maxaa dhacaayo haddii aad hesho diidmo? Diidmo mecnaheedu waxeey tahay in aad maya ka hesho maxkamada hey'adda laanta socdaalka. Ma badaleeyso go'aanka hey'adda laanta socdaalka. Xukunka ka socdo maxkamada laanta socdaalka waxaa looga dacwoon karaa maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka. 22 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa

23 Ka dacwoosho - Maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka Xukunada maxkamada laanta socdaalka waxaa looga dacwoon karaa maxkamada sare ee laanta socdaalka. För att din dom ska kunna prövas där måste du få något som kallas prövningstillstånd. Xukunada dhamaantooda lagu ma soo qaado maxkamada sare ee laanta socdaalka. Waxeey xukunada soo qaadaa hadii ee jirto lee sababo xoog leh ama haddii lagu qasban yahay in la tijaabiyo arrin sharciyeed. Maxaa dhacaayo haddii maxkamada sare ee laanta socdaalka dhiibin ogalaanshada tijaabada? Haddii aada helin ogalaanshada tijaabada waxaa hirgalaayo xukunka maxkamada hey'adda laanta socdaalka. Maxaa dhacaayo haddii maxkamada sare ee laanta socdaalka ee san tijaabin arinteeyda ama haddii aan helo diidmo? Haddii maxkamada sare ee hey'adda laanta socdalka go'aansato in san tijaabineeyn arintaada ma ka dacwoon kartid taasi. Haddii maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka go'aan ku gaarto oo diidmo ku dhiibto (maya) arintaada ma ka dacwoon kartid taasi. Sababaha aad ka waramtay ku ma filnaan in aad sharci dagaansho ka hesho Iswiidhan. Maxaa dhacaayo haddii maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka dhiibto ogalaansho tijaabo? Haddii aad hesho ogalaansho tijaabo taasi mecnaheedu waxeey tahay in xukunkaada lagu tijaabinaayo maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka. Maxaa dhacaayo haddii maxkamada sare ee hey'adda laanta socdaalka ee tijaabiso arinteeyda oo ogalaansho isiiso? Ogalaanshada mecnaheedu waxeey tahay in maxkamada sare ee laanta socdaalka uu aragto in aad Iswiidhan joogi kartaa. Markaas waxaad heleeysaa sharci daganaansho. Adiga iyo wakiilkaada waxaa la in kugu yeera wada hadal aad la lahaneeysiin shaqaalo joogo qeeybta qaabilaada. In si badan oo ku saabsan sharciga daganaanshada waxaad ka akhrin kartaa bogga 18:eed. Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa 23

24 Uu laabansho - maxaa dhici doono? Maxaa dhici doono haddii aan helo go'aan diidmo (maya) oo aan mar kale ka sii dacwoon karin? Adiga iyo wakiilkaada waxaa la in kugu yeeraa kulamo badan oo lagu qabanaayo hey'adda laanta socdaalka. Kulamadaas waxeey ku saabsanaa doonaan uu laabansho. Markii lagu kulumada waxaad si wada jir ah uga hadleeysiin safarka ku socdo dalka hooyo ama dal kale oo ku qaabili karo. Waxaad ka hadli doontaan: Qofka ama inta ku qaabili doonto. gacan koobaad ahaan waalidka ayaa ku qaabilaa laakin qaraabo kale xataa waa ku qaabili kartaa. Tusaale ahaan ayeeyayaal iyo awoowayaal ama walaalo weeyn. Haddii ee san jirin qaraabo waxaa mindhaa ku qasban tahay in aad safarto guri lagu xanaaneeyo ciyaalka. in ee hey'adda laanta socdaalka ku caawineeyso haddii aad si xur leh uu laabaneeysid. in wakiilkaada uu lee yahay mas'uulmo ku sabsan in uu dhiibo magaca iyo lambarka talefoonada waalidkaa ama qaraabada, si hey'adda laanta socdaalka uu la xariiro karto. Markasto waxaa wada hadalka lagu dhameeynaa in aad si wada jir ah uu dulmartaan habka aad sida sii socoto uu shaqeeyneeysaan. Inta badana adiga iyo wakiilkaada waxaad heleeysiin hal ama labo casharo oo la xalinaayo oona la iska rabo wada hadalka danbe. Habkee dib uu laabashada uu ka la socotaa? Shaqaalaha hey'adda laanta socdaalka waxeey kaa raacayaan Iswiidhan oo waxeey kuu raacayaan dalka aad uu safreeysid. Maxaa dhacaayo haddii aan rabin in aan uu laabto guriga go'aanka kadib - go'aanka ku saabsan celin ama bixin? Hey'adda laanta socdaalka waxeey ka shaqeeynee lee laabanshada haddii aad adiga ku raacsan tahay safarka laabanshada. Haddii aada imaan marka ee hey'adda laanta socdaalka ku yeerto ama aad muujiso in aad ka qeeyb qadaneeyn safarka ku socdo guriga, hey'adda laanta socdaalka arintaada waxeey uu dhibeeysaa booliiska. Maxaa dhacaayo haddii arinteeyda booliska loo wareejiyo? Markaasi booliska ayaa mas'uul ka ah in aad raacdo go'aanka hey'adda laanta socdaalka iyo maxkamada, erayo kale haddii la isctimaalo, in aad Iswiidhan ka tagto. Skool ma dhigan karaa haddii uu booliska arinteeyda hayo? Waxaad xaq uu lee dahay in aad dhigato skoolka haddii uu booliska arrintaada hayo. Xaq ma uu lee yahay daryeel caafimaadeed haddii uu booliska arinteeyda hayo? Waxaad xaq uu lee dahay daryeel caafimaadeed inta aad joogtid Iswiidhan. Laabansho horteeda Waa fiican tahay in aad qaadato: cadeyn ku saabsan in aad skool dhigatay shahadooyin skooleed, haddii jiraan cadeeynta talaalnimada. cinwanada jidka, o (boostada elegtrooniga ah), lambaro taleefoon oo ee lee yihiin kuwa aad rabto in aad xariir ka la lahaaato gurigaada. Haddii aad rabto... waxaad uga warami kartaa in aad Iswiidhan ka safreeysid saaxibadaada, arday fasaleed, macalin iyo dad muhiim ah. 24 Raadiska magangalyada habkaan ayuu uu shaqeeyaa