Warbixin loogu talagalay dhibbaneyasha denbi-falka

Transkript

1 Warbixin loogu talagalay dhibbaneyasha denbi-falka HEY ADDA AMMUURAHA DHIBBANEYAASHA DENBI-FALKA (BROTTSOFFERMYNDIGHETEN) TUSAMADA DULMAR FUDUD...2 HORDHAC...2 WARGELINTA BOLIISKA...3 FAL DENBI-BAARISKA UGU HORREEYO...3 Ciribtiridda dacwada...4 Dacwo dembi soo oogid...4 Ciribtirida fal-dembi soo oogidda...4 Ciqaabta ganaaxa ku salaysan...4 Haddii qofka la tuhunsan yahay 15 sano ka yar yahay...5 Dhexdhexaadinta dembiga awgiis...5 TAAGEERO IYO CAAWINAAD...5 Taageero xagga sharciga...5 Qareenka dhibbanaha Wakiil carruurta Caymiska kharashyada maxkamadaha Talasiin xagga sharciga Taageero xagga sharciga Taageerooyin kale...6 Maamulka adeegga bulshada Taageere Turjubaan Taageerada markhaatida Taageerada ururrada bulshada...7 Heeganka Dumarka Heeganka ragga MAXKAMAD SOO SAARKA...8 Yeeritaan...8 Maxkamad soo saarka...9 Xukunka...10 Rafcaan qaadasho...10 Kharashka xiriirka la leh ka-qaybgelida maxkamad soo saarka...11 Kharashyada kae ee maxkamadeynta...11 MAG DHAWGA IYO XAALMARINNO KALE...12 Mag dhaw...12 Codsiga mag dhawga Habka lagu qaato mag dhawga Caymiska...12 Mag dhawga dhaawacyada denbi-falka...13 Dhaawaca iyo khasaaraha qof ahaaneed Meelkadhac Waxyeelka hantida Codsiga BADBAADIN-SHAQSIYADEED...15 Booqasho-mamnuuc...15 Waajibka warbixinta...15 Warbixin-shaqsiyadeed badbaadsan...15 Magac-beddelid...15 Qalabyada dig niinta...16 Warbixin-shaqsiyadeed aan jirin...16 FAL-CELINTA DHIBBANAYAASHA DENBI-FALKA...16 WARBIXINTA XIRIIRINTA...18 Ururrada bulshada...18 Hey adaha dowliga ah...19 HEY ADDA DHIBBANAYAASHA DENBI-FALKA...21 EREY-BIXIN...22

2 DULMAR FUDUD Waxaa lagaa geystay denbi Wargelinta Boliiska Denbi-baaris hore (baaritaanka boliiska)) Denbiile caan ah Denbiile aan horey loo aqoon Maxkamad soosaarid Magdhaw soo ururin Caymis Magdhawga da cawada denbi-falka HORDHAC Kolka denbi laguu geysto waxaa sida caadiga ah ku la soo gudboonaata marxalad aadan horey u soo marin oo welwel iyo shaki ku gelisa. Haddiise dacwada denbiga boliiska loo gudbiyo, waxaa bilaabanaaya dhacdooyin isdabajoog ah oo hay ada badani ay ka qaybgalaan ku hawlanaanteeda. Waxaa dhici karta in ay kugu adkaato inaad ogaato meeshii aad caawimaad weyddiisan lahayd iyo cidii su aalahaaga kaaga jawaabi lahayd. Waxaan rajeyneynaa in kolka aad qoraalkaan akhrisato aad hesho jawaabaha su aalaha aad qabto badankood iyo inaad og tahay meeshii aad su aalo dheeraad ah weyddiin lahayd. Waxaa ku bilaabeynaa inaad qeexno, habkii denbi dhacay boliiska loogu wargelin lahaa, waxa dhici doona kolka denbigaas boliiska lagu wargeliyo iyo fursadaha aad ku heli karto taageero iyo caawimaad. Kadibna waxaannu qeexeynaa maxkamad soosaaridda, suurtagalka in magdhaw dhaqaale ah lagaa siiyo daawacyada kaa soo gaarey denbigii lagaa galay iyo sidii loo qaadi lahaa tallaabooyin suurtagal ah oo ammaankaaga lagu xoojiyo. Ugu dambeyntii waxaynu wax ka qoreynaa sida qofku nafsi ahaan uu denbi-falkaas uga dhiidhiyo. Waxaa kaloo halkaan ku lifaaqan ereybixinta iyo liiska xiriirka ururada bulshada iyo hay adaha dowladda.

3 WARGELINTA BOLIISKA Dad badani waxay isweyddiiyaan waxa dhici doona wargelinta boliiska kadib. Su aal kaloo iyaduna muhiim ah waxay tahay, maxaa dhici doona haddii aadan adigu ama cid kale boliiska denbi-falkaas ku wargelin. In aad wargeliso boliiska waxay lagama maarmaan u tahay, sidii xuquuqdaada loo sugi lahaa oo laguu ilaalin lahaa. Shirkadaha caymiska iyo Hey adda ammuuraha dhibbaneyaasha denbi-falka waxay caadi ahaan dalbayaan nuqulka wargelinta boliiska si ay wax uga qabtaan arrimaha la xiriira magdhawga dhaawaca denbi-falka. Sidaas awgeed, waa inaad dhaqso boliiska ugu wargelisaa kolka denbifal laguu gesto. Waxaadna tegi kartaa xarunta boliiska kuugu dhow ama talefan ama Internet-ka ayaad wargelinta denbi-falka ku gudbin kartaa. Iyagoo ku salaynaya wargelintii la soo gudbiyey ayaa boliiska ama xeerilaaliyuhu go aaminayaan in denbibaaris hordhac ah la bilaabo. Boliiska iyo xeerilaaliyuhu waxay inta badan ku siin karaan wixii warbixin ah oo aad u baahan tahay. Taasna waxaan ku soo qaadi doonnaa qaybaha dambe ee qoraalkaan, laakiin haddii la soo koobo taas micneheedu waxa weeye in boliiska iyo xeerilaaliyaha ay waajib ku tahay in ay warbixin kaa siiyaan: fursadaha aad leedahay in magdhaw lagaa siiyo dhaawaca iyo dhibta kaa soo gaaray denbi-falka, in xeerilaaliyaha ay badanaaba waajib ku tahay inuu soo diyaariyo oo maxkamadda horkeeno codsigaaga magdhawga, xeerarka ka jira booqasho-mamnuuca, qareenka dhibbanaha iyo qof taageere ah, fursadaha caawimaad iyo tala-siin xagga sharciga, hay adaha iyo ururada bixiya taageero iyo caawinaad, haddii denbibaaris hore aan la bilaabin ama laga noqdo, haddii aan wax denbi ah-ba la soo oogin. FAL DENBI-BAARISKA UGU HORREEYO Kolka ay xeerilaaliyaha ama boliiska ugu muuqato in fal denbi dhacay, waxay bilaabaan demibaaris hordhac ah. Waqtiga denbi-baarista hore socdo waxaa su aalo denbibaaris la weyddiinayaa qofka la tuhunsan yahay iyo ciddii kale oo ka warbixin karta, sida adiga oo denbi-falka laguu geystey ama wixii markhaatiyo jira. Dhammaan arrimaha ka soo baxa baaritaanka waxaa lagu ururiyaa barotokoolka denbi-baarista hore. Boliisku ma haysto dhaqaale iyo hawlwadeenno ku filan oo uu dhammaan denbiyada la galo si dhaqso ah u baaro. Sidaas awgeed, waxaa dhici kara in waqti la sugo inta baaritaan la bilaabayo. Boliiska ayaad weyddiineysaa haddii aad dooneyso in aad ogaato goorta qiyaastii la bilaabayo baaritaanka dacwaddaada. Kolka denbi laguu geysto waxaa laguu magacaabaa dhibbane ama muddici. Maadaama aad dhibbane tahay waxaa lagu la yeelanayaa waraysi aad ugu sheegeyso boliiska ama xeerilaaliyaha waxa aad ka ogtahay falka denbiga. Mararka qaarkood waxaa dhacda in aad wargelinta taleefan ku soo gudbiso, laakiin laguugu yeero waraysi waxaa kugu waajib ah in aad timaaddo. Haddi aad ku maqnaato sabab la aan waxa dhic kara in boliisku ku soo qaado si laguu la yeesho waraysi. Waxaad xaq u leedahay inuu ku soo raaco qof ku taageera, sii akhri cinwaanka Taageero iyo caawinaad hoostiisa. Haddii boliiska ama xeerilaaliyaha kuu yeeraan, waxaad xaq u leedahay in laguu gudo kharashkii kaaga baxay imaatinkii waraysiga. Waxaa kaloo dhici kara in laguu gudo

4 kharashka safar, jiif iyo raashin, mushahar aad weysey ama dakhli kaloo kaa lumay. Soo celinta dakhli lumay waa lacag caddadan. La xiriir boliiska oo codso kharashcelinta noocaan oo kale. Haddii aad dooneyso in aad dalbato magdhaw lagaa siiyo dhaawacyadii kaa soo gaaray denbi-falka, waxaad arjiga dalabkaaga u gudbineysaa boliiska ama xeerilaaliyaha denbibaarista wada. Warbixin dheeraad ah ka akhriso cinwaanka Magdhawga wayeellada iwm. Ciribtiridda dacwada Denbi-baaris ta waa la joojinayaa haddii aysan jirin sababo loo sii wado. Taasina waxay dhici kartaa kolka arrintu u muuqato inaan fal denbi dhicin ama uusan jirin qof la tuhunsan yahay. Sabab kale waxay noqon kartaa in aysan raad denbi-baarista loo raaco jirin. Waxaa muhiim ah in la ogaado in denbibaaris laga noqday dib loo furi karo, haddii ay yimaadaan caddaymo cusub. Kolka xeerilaaliyaha ama boliisku go aamiyaan in denbi-baarista laga noqdo, waxaa sida caadiga ah lagu wargeliyaa adiga dhibbanaha ah. Waxaa sidaas oo kale ah kolka xeerilaaliyuhu go aamiyo in aan denbibaaris la bilaabin ama aan dacwad denbi la soo oogin. Haddii aadan ku qanac-sanayn go aanka boliiska waxaad la xiriiri kartaa xeerilaaliyaha si uu dacwaddaada dib ugu eego. Haddiise aadan ku qanacsanayn go aanka xeerilaaliyaha waxaad la xiriiri kartaa xeerilaaliyaha ka sarreeya si uu arrinta dib ugu baaro. Haddii fal denbibaaris la joojiyey uu muujiyo in ay xaqiiqada u dhowdahay in fal denbi laguu geystey, waxaad kolkaa xaq u yeelan kartaa magdhaw aad caymiska ka hesho ama magdhawga dhaawaca falka denbiga. Dacwo dembi soo oogid Haddii xeerilaaliyuhu u arko in denbi-baarista hore ay muujineyso caddaymo ku filan maxkamadda in ay xukunto la tuhun-sanaha, kolka wuxuu soo oggayaa dacwad denbi. Maxkamadda ayaa go aamineysa in ay caddahay in eedeysanuhu falka denbigaa galay kadib arrimihii maxkamadda la soo hordhigay. Maxkamaddu waxay kaloo go aamineysaa ciqaabta eedeysanaha lagu xukumayo iyo isla markaaba magdhawga uu denbiiluhu adiga ku siinayo. Ciribtirida fal-dembi soo oogidda Inkastoo ay jirto caddayn ku filan in xukun ciqaab ahi dhaco, haddana wuxuu xeerilaaliyuhu awood u leeyahay in uusan wax denbi soo oogin, uuse soo gudbiyo ogeysiin ciribtirida fal-denbi ku soo oogidda. Taasi waxay tusaale ahaan dhici kartaa kolka qofku galay fal denbi kale oo aysan horseedeyn falka denbiga cusub uusan sababbayn in ciqaabta la kordhiyo, ama qof dhallinyaro ah oo aan horey loo xukumin uu galo fal denbi oo aan weyneyn. Ciribtirida fal-denbi ku soo oogidda micneheedu waxa weeye in aan maxkamad soo saar dhicin. Waxaadse xaq u yeelan kartaa in magdhaw lagaa siiyo dhaawacyada. Ciqaabta ganaaxa ku salaysan Xeerilaaliyen wuxuu sidoo kale go aamin karaa ciqaab ganaax ah haddii denbigu yahay mid fudud oo uu eedeysanuhu qirtay. Kolkaaa maxkamad la isma soo saarayo laakiin ciqaabta ganaaxa ku salysani waxay eedeysanaha ku khasbi kartaa inuu magdhaw bixiyo.

5 Haddii qofka la tuhunsan yahay 15 sano ka yar yahay Qofka ka yar 15 sano qaangaar ma aha oo maxkamad lama soo taagi karo. Wargelinta dacwadda boliiska loo gudbiyaa ma horseedeyso in maxkamad la soo taago, laakiin waxaa la wargelinayaa maamulka adeegga bulshada (socialtjänsten) oo qaadi kara tallaabooyin. Boliisku wuxuu iskii u samayn karaa denbibaaris ama uu maamulka adeegga bulshada ka codsado. Boliisku wuxuu waraysi la yeelan karaa dhamman dadka dacwaddu saamayso. Waa muhiim denbi-baarista muujineysa in fal denbi dhacay, waayo wuxuu dhibbanuhu xaq u yeelanayaa inuu magdhaw helo. Magdhawgu marnaba meesha kama maqna maadaama uu xataa qofka 15 sano ka yar lagu yeelan karo magdhaw. Dhexdhexaadinta dembiga awgiis Dhexdhexaadinta micneheedu waxa weeye in cid dhexdhexaad ah ay is horkeento dhibbanaha iyo eedeysanaha si ay uga wadahadlaan habka falka denbigu u dhacay. Dhexdhexaadintaasi waxay u dhacdaa siyaabo kala duwan. Haddise ay da da eedeysanuhu 21 sani, waxaa maamulka degmada khasab ku ah in ay ku deeqaan dhexdhexaadin. Shuruudda dhexdhexaadintu waxa weeye in falka denbiga la qirtay. Waxaana dhici karta in laba dhinacba ay doonayaan in ay ka qaybqaataan. Dhexhdexaadintaasi waxay horseedi kartaa heshiisyo uu ka mid yahay sida loo dhaqmayo haddii mustaqbalka la iska horyimaado, taasina waxay dhibbanaha falka denbiga u noqon kartaa ammaan. Heshiiska lacagta magdhawga dhaawacyada ayaa dhibaato keeni karta kolka ku saabsan tahay lacag badan ama dhaawac qof ahaaneed. La xiriir Hey adda ammuuraha dhibbaneyaasha denbi-falka haddii aad qabto wax su aalo ah oo ku saabsan heshiisyada noocaas ah. Taageero xagga sharciga TAAGEERO IYO CAAWINAAD Qareenka dhibbanaha Falalka denbiyada qaarkood waxaad adiga dhibbanaha falka denbigu xaq u leedahay wakiil xeer oo loo yaqaano qareenka dhibbanaha. Taasi waxay badanaa ku saabsan tahay denbiyada galmada, sida kufsasho, galmo u isticmaalka carruurta aan qaangaarin iwm iyo xoog-isticmaalid ka dhexdhaca qoyska iyo weliba faldenbiyeed kale, haddii ay jirto baahiyo gaar ah. Qareenka dhibbanaha waxaa la magacaabi karaa isla marka denbibaarista la bilaabo. Haddii aad u baahan tahay qareen waa in aad sida ugu dhaqsaha badan uga la xaajootaa xeerilaaliyaha ama boliiska denbi-baarista u xilsaaran. Waxaa kaloo codsigaaga toos ugu gudbin kartaa maxkamadda derejada koowaad. Maxkamadda derejada kowaad ayaa go aamineysa in aad xaq u leedahay qareen kuuna qabaneysa qareen kaa wakiil ah. Waxaad soo gudbin kartaa haddii ay jiraan cid codsaneyso. Qareenka dhibanuhu badanaaba waa garyaqaan hawshiisu tahay inuu ilaaliyo danahaaga uuna ku siiyo taageero iyo caawinaad inta ay socdaan denbi-baarista iyo maxkamad soo saarka. Qareenku wuxuu kaloo kaa caawini kartaa inuu wakiil kaa noqdo inta maxkamaddu socoto uuna gudbiyo dalabka magdhawga. Caawimada qareenkuna waa lacag la aan. Laakiin kolka maxkamaddu dhammaato hawshiisuna waa ay dhammaatay oo kaama caawini doono in lagu siiyo magdhaw ama kharashcelin kale.

6 Wakiil carruurta Haddii xannaaneeyaha (oo badanaaba waalid ah) lagu tuhunsan yahay inuu fal denbi ka galay ilmuhiisa, waxaa ilmaha loo qabanayaa wakiil gaar ah. Taas oo kale waxay dhacaysaa haddii qofka falka denbiga lagu tuhunsan yahay uu soke la leeyahay xannaaneeyaha ilmaha. Wakiilku wuxuu ilaalinayaa xuquuqda ilmaha inta denbi-baarista iyo dacwadda maxkamaddu socdaan. Wakiil khaas ah se waxaa loo magacaabaa garyaqaan, xigeen garyaqaan ee ama cid kale. Isla markaasna waxaa shuruud lagu xiraa aqoontiisa, waayaaragnimadiisa iyo dadnimadiisa ka dhigi karta in uu ku habboon yahay shaqadaas. Caymiska kharashyada maxkamadaha Tusaale ahaan waxaa caymiska guriga ku jira kharashka maxkamadda. Taas micneheedu waxa weeye in caymisku kaa bixinayo kharashka qareenka kolka khilaaf magdhaw la isku haysto. Sida caadiga ah waxaa jira shuruud ah inaad bixiso qayb ka mid kharashyada oo loo yaqaan (självrisk). La xiriir shirkadda aad caymiska ku leedahay si aad u hesho warbixin dheeraad ah. Talasiin xagga sharciga Sida ku qoran xeerka caawinaadda sharciga waxaan heli kartaa talasiin xagga sharciga ah oo lagaa siinayo dhammaan noocyada dacwooyinka iyo arrimaha kale. Waxay noqon kartaa codsi magdhaw kolka aadan caawinaad ka heleyn xeerilaaliyaha amase aad la xaajooneyso shirkadda caymiska. Waxaad la xiriiri kartaa xafiis qareen oo ka mid ah kuwa talasiinta bixiya sida waafaqsan xeerka taageerada sharciga. Kharashkuna waa 1500 kr saacaddiiba. Iyadoo la eegayo xaaladdaada dhaqaale ayaa kharashka wax laga dhimi karaa. Taageero xagga sharciga Haddii aadan ku jirin caymis kharashaka maxkamadda ka caawimo arrintaadu-na ku dhammaystirmi karin talasiin qura, waxaa kolkaa la baaraya baahidaada taageero sharci. Kolka dowladda ayaa bixisa qayb ka mid ah kharash qareenka laguu qabtay. Waxaa kaloo caawini karaa kharash ku baxa qorallada caddaymaha, safarada, raashin iyo jiif iyo kharashyo kale. Habka lagu raadsado taageero sharci waxaa warbixin kaa siin kara garyaqaan, maxkamadda ama Hey adda taageero-sharciyeedka (Rättshjälpsmyndigheten). Taageerooyin kale Maamulka adeegga bulshada (Socialtjänsten) Maamulka adeegga bulshada ee degmo walba waxaa xil weyn ka saaran yahay dhibbanaha falka denbiga iyo eheladiisa. Xilkaasina wuxuu ku qoran yahay qodob gaar oo ku saabsan dhibbanaha falka denbiga ee Xeerka adeegga bulshada (Socialtjänstlagen), cutubka 5 11, waana sida hoos ku qoran: Hawlaha Guddiga arrimaha bulshada (socialnämnden) waxaa ka mid ah in ay u shaqeeyaan sidii qofka denbiga laga galay iyo eheladiisa dhow ay u heli lahaayeen taageero iyo caawinaad. Guddiga arrimaha bulshada waa inuu fiiro gaar ah u yeeshaa dumarka xoog iyo xadgudub ay u geysteen ama hadda ku hayaan dad qaraabo ah. Waxay u baahnaan karaan taageero iyo caawinaad ay xaaladdooda wax uga beddelaan. Guddiga arrimaha bulshada waa inuu sidoo kale fiiro gaar ah u yeeshaa carruurta xoog iyo xadgudub ay u geysteen ama hadda ku hayaan dad qaraabo ah amase arkay iyadoo qof ehel ah oo dhow lagu samaynayo. Waana dhibbanayaal fal denbi oo baahan taageero iyo caawinaad.

7 Waxay yeelan karaan qaabab kala duwan oo ah taageero xag maskax iyo xag bulshaba, iyo weliba caawinaad dhaqaale iyo mid hawl fududeyn. Waxaa kaloo jira noocyo kale oo taageero ah oo isugu jira xarunta taageerada dhalliyarada dhibbanayaasha ah, hoyga carruurta iyo hoyga qarsoon. Maamulka degmada kala xiriir warbixin dheeraad ah. Taageere Haddii aad tahay dhibbane u baahan taageero waqtiga denbi-baarista hore ama aad dooneysaa in ay kuu fududaato inta maxkamaddu socoto waxaad soo wadan kartaa qof ku taageera. Ma jiraan wax kaa hor istaagaya inaad wadato qareen iyo taageere isku mar. Waxaad dooran kartaa qof aad horay u taqaannay ama waxaad maamulka adeegga bulshada ama mid ka mid ah heeganka dhaibbanayaasha falka denbiga ama heeganka dumarka oo looga sheekeyn doono qaybaha soo socda. Qofka taageeraha ahi wuxuu kaa caawini karaa inaad isdejiso oo welwel iyo walbahaarka yarayso. Waxtar ayeyna yeelan kartaa kolka laga la hadlo wixii waraysiga denbi-baarista iyo maxkamadda ka dhacay qof goobjoog ka ahaa oo maqlaayey sidii go aanka ama xukunku u dhacay. Taageeruhu waxa gunno ah kama helayo xagga caymiska sharciga. Turjubaan Haddii aannaad af iswidishka ku hadal, haddii uu hadalku kugu adag yahay ama dhegaha aannad wax ka maqleynin, waxaad xaq u leedahay in lacag la aan laguu qabto turjubaan, inta ay socoto baaritaanka booliiska iyo maxkamadduba. Sidaas oo kale waxaad xaq u leedahay, mar kasta oo aad la xiriirayso hay addaha kala duwan ee dawladda, sida tusaale ahaan xafiiska arrimaha bulshada. Taageerada markhaatida Xilka taageerada markhaatigu waa in lagu kaalmeeyo markhaatiga iyo dhibanaha oo loo muujiyo dareen bini aadmino ku jirta, maxkamadda ka hore iyo kadib. Ujeedaddu waa in kor loo qaado amaanka goobaha caamka ee maxkamadda ka tirsan, tusaale ahaan qolka martida iyo in laga dhaadhiciyo markhaadiga nidaamka ay maxkamaddu u shaqaynayso. Haseyeeshe taageerada markaatiga kuma jirto in mowqif la taageero, iyo in la falaanqeeyo denbi-falyeedka maxkamadda ka socda. Maxkamaddaha badankooda waxaa markhaatiga ama dhibbanaha loo diyaariyaa qol gooni ah. Hawlaha taageerada markhaatiga, waxaa hadda, dalka Iswiidan maamulkoodu hoos yimaadaa tingsrätten (maxkamadda darajada koowaad) iyo hovrätten (maxkamadda rafcaanka) ee dalka Iswiidan. Hey adda ammuuraha dhibbaneyaasha denbi-falka iyo Hey adda maxkamadaha ayaa loo igmaday inay fuliyaan hawlaha taageeridda markhaatida. Hawshu waa mid samfalnimo ah, inta badanna waxaa fuliya heeganka dhibbanayaasha denbi-falyeedka, waxaana isku dubarida u qeybsanaha taageerada markhaadiga, oo lagala xiriiri karo maxkamadda. Taageerada ururrada bulshada Waxaa jira ururro bulshodeed oo ka shaqeeya in la taageero dadka ay waxyeelada ka soo gaaray denbi-fal. Kuwa waxaa ugu hormarsan, heeganka haweenka iyo heeganka dhibbanayaasha denbi-falka, oo meello badan oo wadanka ah ka hawlgala. Intaas waxaa dheer, oo iyana jira, tiro soo kordhaysa oo ururrada dhibanayaasha denbi-falka ah. Meelaha heegan dheer loo baahan yahay, waxaa jira shaqaale lacag qaata, laakiin inta badan dadka ku hawlan heeganka waxay ku shaqeeyaan tabaruc. Dhammaantoodana waxaa tixgeliyaan xajinta sirta xirfada.

8 Heeganka dhibbanayaasha denbi-falka Heeganka dhibbanayaashu waxaa uu la shaqeeya dhammaan noocyada falalka denbiga. Tusaale ahaan jirdil, u dhac guri, boorso dafid, (väskryckning), daandaansi, (ofredande), dhac shaqsi (personrån) iyo handidaadda (olaga hot). Wargelinta booliiska waa in dhibbanaha la siiya warbixinta ku saabsan heeganka iyo taageerooyinka kale ee jira. Booliisku waxaa kale oo uu weydiinayaa dhibbanaha denbi-falka in uu ogol yahay in heeganku isaga la soo xiriiri karaan iyo inkale. Heeganka dhibbanayaashu, waxaa taageerada uu bixiyo ka mid ah: shaqaale kaalmeeya iyo markhaati taageerid. Ururka dalka oo dhan ka jiraa waa Heeganka dhibbaneyaasha dambifalka iyo Isbahaysiga heeganka dhibbanayaasha denbi-falka. Heeganka Dumarka. Heegannada dumarku waxay u fidiyaa adeegyo wax qabad leh iyo hoos u dejinta dareenka nafsiga ee haweenka dhibaatadu ka soo gaartay denbi-falyeedka. Waxaa laga yaabaa in adeega ugu muhiimsan ee heeganka dumarku u fidiyo haweenka uu yahay guriyo badbaadsan oo la dejiyo. Qaar badan oo ka mid heegannada dumarka, waxay bixiyaa talobixin dhinaca sharaciga ah. Waxaa jira laba isbahaysi oo kala ah: Urur qarammeedka guud ee isbahaysiga dumarka. Heeganno badan ayaa bixiya talobixin dhinaca sharciga ah. Waxaa jira laba urur oo heer qaran ah: Ururka isbahaysiga qaran ee Heeganka dumarka iyo heeganka gabdhaha ee dalka Iswiidan ROKS iyo ururka guud ee heeganka dumarka ee dalka Iswiidan SKR. Labada ururba waxaa ka tirsan ururro soo kobcaaya oo ah heeganka gabdhaha oo loogu talogalay dumarka dhalinyarada ah. Terrafem, waa urur heegen dumar oo loogu talogalay gabdhaha da da yar iyo haweenka kaleba ee ajinebiga ah, wuxuu ka shaqeeyaa wadanka oo dhan, waxaana uu adeeggiisa ku bixyaa khadka telefoonka, iyada oo in ka badan 40 luqaddood ay ku talo iyo taagero bixiyaan. Heeganka ragga Heeganka raggu wuxuu taageero siiyaa ragga dhibbanaha ah iyo ku ragga dhibka u geeystay dumarka. Kuwa dumarka dhibka u geystay, waxay ka caawiyaan, sidii uu u maamuli lahaa rabshaddooda, iskana deyn lahaayeen isticmaalka xoogga. Liis ururrada kor ku magacaaban iyo ururrada kale ee samafalka ah, waxaad ka heli karta mowduuca tusmada, qeybta macluumada faahfaahsan. Ururrada heer qaran, waxay kula xiriirsiin karaan urur xubnaha ka ee hoos yimada. MAXKAMAD SOO SAARKA Markii dacwada maxkamada horteeda la keeno, waxaa la yiraahda (rättegång) ama (huvudförhandling). Haddii aad dalbatay mag dhaw denbi-fal, iyana halkaas bay maxkamaddu codsiga ugu arrinsanaysa. Yeeritaan Dhibbane ahaan, waxaa lagugu yeerayaa fadhiga qaadista dacwada maxkamaddeed, haddii uu xeerilaaliyuhu dalbado in lagaa wareysto dhacdo ama aad dalbatay mag dhaw. Haddii laguu yeero maxakamadda dacwo ka socda, waa muhiim inaad timaado. Aad u akhri warqadda yeerista. Si gaar ah ugu suuragal haddii aad jiran tahay ama ay jirto sabab macquul ah oo aan kuu saamaxaynin inaad tagto maxkamadda, markaas waxaa qasab ah inaad la xiriirto maxkamadda, intaan la guda gelin qaadista dacwada. Maxkamaddu waxay kugu soo celinaysaa farriin in laguu baahan yahay in aad timaadid iyo inkale. Haddii aad iman weydo, islamarkaasna aadan haysan sabab ansax ah, waxaad bixinaysaa lacag, ah ganaax, kuna qoran warqadda yeerista. Waxaa laguu soo diri karaa booliis kuu soo kaxeeya maxkamadda.

9 Maxkamad soo saarka Maxkamad soo saarka waxaa ka qeybqaadanaya garsoore, xeerilaaliye iyo qofka la tuhunsan yahay, oo loogu yiraahdo eedeysane. Dacwo-dhagaystaeyaasha waxay ka kooban yihiin, sida caadiga ah afar garsoore: garsoore xeerarka aqoon gaar u leh, oo isagu noqonaya gudoomiya maxkamadeynta, iyo seddex xubnood oo siyaasad lagu soo xulay, oo lagu magacaabo lekmannadomare. Intaas waxaa dheer xoghaye qoraalka maxkamadeynta diiwaangeliya, oo ka tirsan shaqaalaha maxkamadda. Dadka kale ee caadiyan maxkamadeynta ka qeybqaata, waa qareennada difaaca, dhibbanaha iyo markhaatiyada. Waxaa iyana intaas dheer, in dhibbane ahaan iyo dadka denbi-falyeedka dhibaatada ka soo gaaray inay wakiil dhibbane maxkamadeynta u joogo. Kaas oo ah barashada sharciga ku leh takhasus, waxa uuna kaa caawinayaa maxkamadeynta ka hor iyo ka dibba, sidii aad xaqaaga u heli lahayd. Haddii aad u baahan tahay turjubaan waa laguu qabanayaa, sida oo kale, dad kula garab jooga taageero, iyana waa la ogol yahay inay kaa joogaan. Maadaama aanay maxkamadeyntu ahayn sir, dadka way u furan tahay in u yimaadaan dhegeysi. Dadka taageerada kuugu yimid iyo dhegeystayaashu looma ogola inay hadlaan inta aya maxkamadeyntu socoto. Haddii maxkamadeynta lagaga hadlaayo waxyaabo aad u xasaasi ah, waxa uu garsooruhu go aamin karaa in dadka qaar uun ku sugnaan karaa qolka maxkamadayntu ka socoto. Markaas waxa lagu magacaabaa in maxkamadeyntii lagu qabanayo albaabo xiran gudahood. Wada hadalka guud ee maxkamadeynta (huvudförhandlingen) ee ka horeeya go aanka maxkamadda, waxaa lagu socodsiiyaa waxyaabaha aad ugu muhiimka ah dacwada. Xeerilaaliyaha ayaa soo bandhiga sida faldemiyeedku u dhacay. Waxaa la soo joojiyaa dad khibrad dheeraad ah u leh xaajada. Intaas kadib ayaa adiga dhibbanaha ah la dhegeystaa, kadib na eedeysanaha ugu dambeynna markhaatiga. Dhibbane ahaan, waxaad garab fadhiisanaysaa xeerilaaliyaha qolka maxkamadeynta ka socoto. Inta ay socoto maxkamadeyntu, haddii wax tabanayso, waxaad u jeesanaysaa dhinaca xeerilaaliyaha ama qareenka dhibbanaha oo aad weydiineysaa waxaasi inuu kaa jaahil bixiyo. Haddii aad dalbanaysid mag dhaw, taasna iyaga la kala hadal. Fiiri tusmada mowduuca mag dhawga ku saabsan ee qoraalkan. Marka waraysi lagula yeelanayo, sida caadiga ah, adiga ayaa marka hore erayadaada kaga warbixinaya sida ay wax u dhaceen. Intaas kadib, waxaa su aallo ku weydiinaya xeerilaaliyaha iyo qareenka difaaca ee eedeysanaha. Garsooruhu, isana su aallo uu ku kaabayo kuwaas hore ayaa uu ku weydiin karaa. Waraysiga dhibbanaha, inta badan waxaa la rabaa inuu faahfaahsanaado oo uu qoto dheeraado, taasi oo lagama maarmaan u ah, si xeerilaaliyuhu u caddeyn karo in denbi-falyeed la galay. Sidaas awgeed, waa muhiim in aad arrinta ugaga hadashid si waadix ah xusuusta dhacdada iyo dareen ay kuu keentay, xitaa haddi aad qabtid inay dhib kugu tahay ka hadalkeedu. Mararka qaarkood waxaad dareemaysaa inay dhib tahay in aad la kulanto eedeysanaha, mararka qaarkoodna waad ka cabsanaysaaba. Haddii aad aaminsan tahay in aanadku dhiiran karin inaad wax kasta ka sheegi karin eedeysanaha hortiisa, waa in aad wakhti fiican wada xaajoodka muhiimka ee maxkamadeynta ka hor u sheegtaa arrintaas maxkamadda, xeer ilaalinaha ama qareerka dhibbahana. Maxkamaddu waxay, markaas go aan ku gaaraysaa in eedeysanahaasi la geeyo qol kale, inta uu socdo wareysigaagu. Laakiin eedeysanuhu waxaa uu xaq u leeyahay in uu samaacad ku dhegaysgto wareysigaaga. Haddii aad cabsi ka qabto qof ka mid ah dhegeystayaasha, waxay maxkamaddu go aansanaysaa in qofkaas dibedda loo saaro, inta adiga wareysiga lagula yeelanaayo.

10 Qolka maxkamadeynta Garsoore, xoghaye qoraal qaade iyo xubnaha kale ee garqaadka Xeerilaaliyaha iyo qareen dhibbanaha oo laga yaabo in uu wato kuxigeen iyo qof taageero Eedaysanaha oo uu la socdo qareenka difaacu Goobta markhaatida Goobta dhegeystayaasha Xukunka Marka uu dhammaado huvudförhandlingen (wada xaajoodka muhiimka ah ee maxkamadeynta) maxkamaddu waxay dacwada ka soo saaraysaa go aankeed. Mar marka qaarkood go aanka markiiba afka ayaa laga sheegaa, marka la soo afjaro, maxkamadeynta, kadib waxooga dib iskugu noqosho ah oo garsoorku yeesho. Inta badan waxaa xukunka la sugaa mudo ilaa laba todobaad ama marar gaar ahna wayba ka dheeraataa mudadu. Maxkamadda ayaa caddeynaysa wakhtiga ay xukunka soo sheegayso. Maalintaa marka ay gaarto, waxaad wici kartaa xariiska maamulka maxkamaddaha, oo aad warsan kartaa, go aanka ay maxkamaddu ka gaaray arrinkaas. Haddii aad oogtay dacwad mag dhaw ah, si toos ah oo aanad u baahnayn in kharash bixiso, ayaa boosta laguugu soo dhigayaa go aankii arrintaada oo qoraal ah. Arrimaha kale, waa in aad ka dalbataa go aanka xeerilaaliyaha ama maxkamadda. Rafcaan qaadasho Qofkii aan ku qanacsanayn go aanka maxkamadda degmada, waxa uu rafcaan u qaadan karaa hovrätten. Warbixin ku saabsan jidka loo marayo rafcaanka, waxaa uu ku qoran yahay go aanka. Arrimaha qaarkood waxaa loo baahan yahay shuruuddo, si arrinkaas ay u gasho maxkamadda rafcaanku. Go aan ka gaarista rafcaanku, inta badan waa maxkamadeyn lagu qaado maxkamadda rafcaanka. Xaajooyinka sahlan qaarkood, Haseyeeshe, waxay maxkamaddu go aan qaadataa, iyada oo aan la samayn wada xaajood muhiim ah oo maxkamadeyn. Go aanka maxkamadda rafcaanka waxaa looga, sida sharciga waafaqsan looga qaadan karaa rafcaan maxkamadda sare. Maxkamadda sare, Haseyeeshe, waxaa keli ah oo geli kartaa dacwo tijaabo ah, haddi loo baahdo in la sameeyo habraac, tusaale u noqda arrimaha kale. Waa waxa loo yaqaan prejudikat (Tixraac xukun), ama haddii ay jirto sabab loo baahan yahay in la saxo, tusaale ahaan khalad weyn oo oka dhacay dhinaca maxkamadda daraja koowaad ama tan rafcaanka. Sida xaalku yahay, waa sababta ay u tahay maxkamadda rafcaanku, inta badan meesha ugu dambeysan ee loo dacwoodo. 10

11 Kharashka xiriirka la leh ka-qaybgelida maxkamad soo saarka Haddii lagaaga yeero maxkamadda, oo uu sidaas dalbaday xeerilaaliyuhu, waxaad xaq u leedahay in lagu magdhabo dhaqaalihii ku soo geli lahaa. Mararka qaarkood, waxaa uu garsooruhu ku weydiinayaa, haddii aad wax dhaqaale ah aad sheeganaysid, marka wareysiga lagu yeelanayaa dhammaad yahay. Haseyeeshe, waxaa caadi ah in arrinta dhaqaale soo celinta lagla xiriiro miiska macaamiisha ee maxkamadda, kadb markii maxkamadeyntu ay dhammaato waxaad dalban kartaa in laguu soo gudo dhakhligii baaqday iyo inta uu leeg yahay. Soo gudid dhakhligaas, waxaa toos u bixinaysa miiska macaamiisha ee maxkamadda. Haddii qiimaha kharashku uu sareeyo, waxaa suurtogal ah in lagu sii siiyo qadimaad, kala xiriir wixii warbixin ee intaas dhaafsiisan maxkamadda. Kharashyada kale ee maxkamadeynta Haddii xeerilaaliyuhu oogi waayo dacwada, islamarkaasna aanad haysan qareen dhibbane oo kuu hadla, adiga laft-ahaantaada ayaa isu noqon kara qareen. Haddii kharash ay kugu kacday fulinta arrintaas, tusaale ahaan, dhinaca qareenimada sharci, ama markhaatiga, waxaad xaq u leedahay in aad ka dalbato eedeysanuhu inuu bixiyo kharashyada maxkamadeynta. Haddii eedaysanahe lagu xukmiyo in uu mag dhawgii la codsaday uu bixiyo, nidaamka caadi ahaan waxaa weeye in qofkaas uu kharashka maxkamadaynta uu bixiyo. Haddii aad u baahan tahay warbixin intan ka faahfaahsan oo ku saabsan sida ay u socoto maxkamadeyntu, nidaamka loo fadhiisto qolka maxkamaynta iyo waxyaabo kale oo arrimahaas la xiriira, soo booqo dugsiga internetka ku salaysan ee ay leedahay Hey adda ammuuraha dhibbaneyaasha denbifalka se. Halkaas waxaad ka daawan kartaa fiilim, wayna kuu fiican tahay, si aad isku diyaariso hawlaha maxkamaddeynta. Filimkani iskuulka maxkamaddeyntu waxaa uu ku hadlayaa af-iswiidish iyo af-ingriisi. 11

12 MAG DHAWGA IYO XAALMARINNO KALE Qofka denbiga gala waxaa ku waajib ah in mag dhaw uu ka bixiyo dhaawacyada falka denbiga isaga sababay. Haddii aad caymis ku jirto, caymiska ayaa bixinayo qayb ka mid ah dhibta dhaawacaasi keenay. Haddiise uusan eedeysanuhu awoodin inuu mag dhaw bixiyo, qofkuna aanan ku jirin caymis, dowladda ayaa mararka qaarkood bixisa, lacag lagu magacaabo mag dhawga dhaawaca falka denbiga. Mag dhaw Codsiga mag dhawga Sharciga ahaan waxaad mag dhaw laga codsan karaa, dhammaan dhaawacyada dembifalku sababay. Dalabka Mag dhawga waxaa lagu qaadaa kolka maxkamaddu ay go aamineyso in eedeysanuhu uu denbiga galay. Qofka dhaawacu soo gaaray ayaa dalbada in eedeysanuhu uu mag dhaw ka bixiyo dembiguu falay iyo dhaawaca denbiga sababay. Si laguugu fududeeyo, wuxuu xeerilaaliyuhu soo diyaariyaa oo maxkamadda hor keenaa codsiga mag dhawga, haddii aad sidaa codsato. Waxaan taa ku jirin Mag dhawga u baahan in baaritaan ballaaran lagu sameeyo ama haddii codsigu yahay mid aan xaqiiqada ku salaysnayn. Taasoo micneheedu yahay in aan la hayn wax caddayn ah oo ku xiraaya falka denbiga ama uu Mag dhawga la dalbaday yahay mid ka sarreeya kuwa lagu bixiyo dacwooyinka la mid ah. Haddii aad dooneyso in mag dhaw lagaa siiyo dhaawaca iyo khasaaraha kaa soo gaaray fal dembi, waa inaad sheegtaa isla marka ugu horreysa oo boliisku wareysiga ku la yeelanayo. Waxaa kaloo codsan kartaa haddii aad dooneyso in xeerilaaliyuhu kaa caawino dalabka Mag dhawgaas. Habka lagu qaato mag dhawga Kolka maxkamaddu ku xukunto eedeysanaha in ku siiyo mag dhaw, micneheedu ma aha in lacagtaas isla markiiba lagu siinayo. Waxaa badanaa dhacda in aan eddeysanuhu bixin karin ama uu diido inuu bixiyo lacagtaas. Waxaa arrintaa ka caawin kara hay adda qaan-ururinta in ay soo ururiso lacagta Mag dhawga. Maxkamadda ayaa si toos ah ugu dirta nuqulka xukunka hay adda qaan-ururinta oo kadib warqad kugu la soo xiriireysa oo ku weyddiineysa haddii aad dooneyso in lagaa caawino soo ururinta Mag dhawga. Waxayna kuu soo direysaa warqad aad buuxineyso oo dib ugu celineyso hay adda qaan-ururinta. Kadib waxay hay addu baareysaa xaaladda dhaqaale ee eedeysanaha. Haddii ay u aragto in eedeysanuhu haysto hanti ama dhaqaale uu ku bixin karo mag dhaw, waxay kolkaa hay addu ku dadaaleysaa in Mag dhawga lagu siiyo. Caawimaadda hay adda qaan-ururinta waa lacag la aan. Caymiska Haddii aan la aqoon qofka falka denbiga galay ama aan wargelinta boliisku horseedi karin maxkamad hor keenid iyo xukun, waxaa jira fursado lagu heli karo mag dhaw. Sidoo kale haddii aan eedeysanuhu bixin karin Mag dhawgaas. Dadka badankood waxay ku jiraan caymis kaba dhaawacyada ka soo gaara fal dembi. Caymiska gurigu wuxuu mag dhaw ka bixin karaa waxyaalaha la xado ama farasaarka ay ka mid yihiin jirdilka iyo kufsigu. Dad badani waxay ku jiraan caymiska shilalka oo micneheedu yahay in ay heli mag dhaw laga siiyo dhaawaca iyo khasaarooyinka ka soo gaara fal-denbiga iyagoo u maraaya ururka shaqaalaha. Dad badan oo shaqeeya waxay ku jiraan caymiska shaqaalaha oo ka bixin kara mag dhaw dhaawacyada ku yimaada waqtiga shaqada. 12

13 Shuruuda caymisyada badankood waxa weeye in aad adigu bixiso qayb loo yaqaan khasaara qaybsi. Waxaa jira shuruudo kale oo xadadaya xuquuqda Mag dhawga. Waxay shirkadda caymiska oo aad ku jirtaa warbixin kaa siin kartaa waxyaalaha ku jira caymiskaaga. Waa in aad isla marka dembigu dhaco ku wargelisaa dhaawaca iyo khasaarooyinka shirkadda caymiska aad ku jirto. Mag dhawga dhaawacyada denbi-falka Waxaa dhacda in ay adkaato in mag dhaw laga helo eedeysanaha, sababtoo ah in aan la aqoon qofka denbiga galay ama uusan layhayn awood uu ku bixiyo mag dhawgaas. Haddii aadan ku jirin caymis kaba dhaawaca iyo khasaaraha, waxaa mararka qaarkood dhacda in aad mag dhaw ka hesho dowladda. Mag dhawgaas waxaa lagu magacaabaa mag dhawga dhaawaca denbi-falka, waxaana qaabbilsan hay adda dadka dhaawacu ka soo gaaro denbi-falka. Si ay u suurtagasho in la helo mag dhawga dhaawaca denbi-falka kolka aan la aqoon eedeysanaha waa in la sameeyaa baaritaan hore oo muujinaya in dembi dhacay oo aysan ahayn shil caadi ah. Denbiga na waa in mar walba boliiska lagu wargeliyaa. Haddii eedeysanaha la yaqaan, waa in xukun ciqaab dhacay ama xukun ganaax ku salaysan. Haddii aad Iswiidhan deggan tahay waxaa xaq u leedahay in mag dhaw lagaa siiyo dembi ka dhacay dalka dibeddiisa. Sida shirkadaha caymiska, waxaa mag dhawgaa laga goynayaa qayb khasaara-qaybsi ah. Dhaawaca iyo khasaaraha qof ahaaneed Waxaa marka hore mag dhaw laga bixiyaa dhaawaca iyo khasaarooyinka ku soo gaara qof ahaan. Dhaawacyada maskax iyo jir ahaan ba ee denbi-falka ayaa mag dhaw lagaa siinayaa. Waxayna dhaawacyda iyo khasaarooyinku noqon karaa: kharashka isbitaalka iyo daawooyinka, ka hadalka dhaawacyadaas iyo kharashyada kale oo dhaawaca la xiriira, dakhli la waayey, xanuun iyo arami oo micneheedu yahay xanuunka iyo rafaadka la dareemo waqtiga dhaawaca la la buko, dhaawac joogto ah sida daqar, ilko run ah oo dhaca, arag ama maqal oo yaraada. Haddii ay ku soo gaaraan dhaawac iyo khasaare waxaa kaloo laguu gudi karaa dharka, muraayadaha indhaha ilkaha caagga ah, iyo waxyaalo kaloo la mid ah oo aad haysatay kolka dembigu dhacay. Meelkadhac Dembiyo badan ayaa laga bixiyaa mag dhaw meelkadhac. Taasna waxaa xaq loo yeelan karaa kolka falkaa dembi loo arko inuu sababay xad gudub lagu xad gudbay sharaftaada khaaska ah, noloshaada iyo qiimahaaga. Meelkadhacyadaasna waxaa ka mid ah xad gudubka guriga, handadaad sharcidarro ah iyo tixelin la aanta mamnuucii booqashada. Waxyeelka hantida Fursadaha lagu heli karo mag dhawga waxyeelada ama khasaaraha soo gaara qalabka, sida xadid, ama waxyeelada iyo khasaaraha hantida sida khayaanada waa ay yar tahay. Mag dhawga waxyeelooyinkaas waxaa la bixiyaa haddii eedeysanuhu uu waqtiga dembi ku uu xabsi ku xukunaa ama uu ku jirey hoyga lagu hayo dhallanyarada ama dadka isticmaala waxyaalaha maanka dooriya amase ku jiro xabsiga siihaynta. Faleha waxaa laga yaaba in uu falka ku kacay goor xabsiga ka baxsaday ama fasax laga siiyay. Mag dhawga waxyeelada qalabka iyo hantida oo qofka geystey uusan ka mid ahayn dadkaas 13

14 Mobiltelefon 1. SÖKANDE Här ska du som söker brottsskadeersättning fylla i dina personuppgifter. Om t.ex. ett barn är sökande ska barnets uppgifter fyllas i. 2. VÅRDNADSHAVARE, OMBUD etc. Vid gemensam vårdnad ska uppgifter om båda vårdnadshavarna lämnas. Om du företräds av ombud, t.ex. en advokat, vid ansökan om brottsskadeersättning ska fullmakt i original som visar dennes behörighet att företräda dig bifogas. Om det t.ex. finns både vårdnadshavare och ombud kan information om detta lämnas under ytterligare upplysningar på ansökans sista sida. Företrädare för dödsbo ska bifoga dödsboanmälan eller bouppteckning samt fullmakt i original från samtliga dödsbodelägare. 6. SKADEVÅLLARES BETALNINGSFÖRMÅGA Om skadevållare är känd kan ersättning endast lämnas om han/hon/de inte kan betala ett skadestånd och detta måste styrkas. Har domstolen fastställt skadeståndsskyldighet ska redovisning från kronofogdemyndigheten avseende samtliga skadevållare bifogas. 8. UPPGIFTER OM SJUKVÅRD OCH SJUK- SKRIVNINGSTID Här ska du fylla i namn på sjukhus, vårdcentraler, privatläkare, psykologer, tandläkare osv. som eventuellt besökts. Kom ihåg att i sådana fall även uppge den klinik/avdelning som varit aktuell. Här ska även uppgifter om ev. sjukskrivningstid lämnas. Kom ihåg att bifoga ev. sjukskrivningsintyg. Reviderad mar 2007 ANSÖKAN om brottsskadeersättning för per son ska da och kränkning 1. SÖKANDE (var god texta) Efternamn Personnummer Adress Postadress (postnummer och ortnamn) Telefon bostad (inkl. riktnummer) Mobiltelefon Plusgiro-/Personkontonummer (om du vill få ev. ersättning insatt på konto) Bankkontonummer inkl. clearingnr. (om du vill få ev. ersättning insatt på konto) Klientmedelskonto 4. POLISANMÄLAN Tilltalsnamn Yrke/titel Telefon arbete (inkl. riktnummer) 2. VÅRDNADSHAVARE OMBUD STÄLLFÖRETRÄDARE Sätt kryss i tillämplig ruta Namn Adress Postadress (postnummer och ortnamn) Telefon (inkl. riktnummer) Fax (inkl. riktnummer) Har brottet polisanmälts? Ja Polisanmälans diarienummer (K-nummer): K- Polismyndighet och distrikt: Nej Denna yta är re ser ve rad för Brotts of fer myn dig het ens anteckningar 3. BROTTET Brottsskadeersättning lämnas endast för skador som uppkommit till följd av brott. Vilket datum och på vilken ort inträffade brottet? Kort beskrivning av brottet VÅRDNADSHAVARE 2 (vid gemensam vårdnad) LÄS BIFOGAT INFORMATIONSBLAD NOGA VID IFYLLANDET AV ANSÖKNINGSBLANKETTEN! Ange skälen under Ytterligare upplysningar, se ansökans sista sida 5. UPPGIFTER OM DOMSTOLSPRÖVNING Bifoga kopia av fullständig dom med bilagor samt bevis om laga kraft. Ingen domstolsprövning Namn Adress Postadress (postnummer och ortnamn) Telefon (inkl. riktnummer) Mobiltelefon Tingsrättens namn Målnummer datum Hovrättens namn Målnummer datum Högsta domstolen Målnummer datum Brottsoffermyndigheten Telefon Telefax E-post och hemsida Storgatan registrator@brottsoffermyndigheten.se Box 470, UMEÅ 6. SKADEVÅLLARES BETALNINGSFÖRMÅGA Brottsskadeersättning kan endast utgå om det är visat att skadevållare, i de fall denne är känd, saknar betalningsförmåga. Har Du ansökt om utmätning hos kronofogdemyndigheten? Har kronofogdemyndigheten lämnat redovisning? Har Du fått ersättning från skadevållare eller via kronofogden? Ja Nej Belopp kr 7. FÖRSÄKRINGSSITUATIONEN Boendeförhållande vid skadetillfället Fanns det då någon annan vuxen skriven på samma adress? Obs! I det fall ni var skrivna på samma adress kan make/makas, sambos eller föräldrars försäkringar gälla vid Din skada. Uppge därför även dennes/deras personnummer samt eventuellt medlemskap i fackförbund. Hemförsäkring Olycksfallsförsäkring (enskild) Olycksfallsförsäkring (via facklig tillhörighet) Arbetsmarknadsförsäkringar (AFA) Annan försäkring (rese-, liv-, förenings-, företags- osv.) Var Du medlem i fackförbund vid skadetillfället? Inträffade skadan i arbetet eller resa till/från arbetet? Om arbetsskada: var arbetsgivaren ansluten till AFA? Har ersättning erhållits från någon annan? 8. UPPGIFTER OM SJUKVÅRD OCH SJUKSKRIVNINGSTID M.M. Har Du sökt sjukvård till följd av brottet? T.ex. sjukhus, vårdcentral, privatläkare, psykolog, tandläkare osv. Vårdinrättning/-ar Klinik/avdelning Vårdinrättningens adress Sjukskrivningstid (bifoga sjukintyg) Ej sjukskriven Sjukskriven fr.o.m. Inlagd på sjukhus fr.o.m. Försäkringskassa vid skadetillfället (lokalkontor) Egen fastighet Bostadsrätt Annat Ja Nej Ja Ja Brottsskadeersättning utgår inte om någon försäkring kan täcka skadan helt. Ja Nej Fanns vid skadetillfället någon av nedan nämnda försäkringar? Glöm inte make/makas, sambos eller föräldrars försäkringar. Namn Personnr. Fackförbund Namn Personnr. Fackförbund Skada anmäld Vilket förbund? Om ja, företagets org.nr: Om ja, är skadan anmäld? Från vem? Nej Nej Försäkringsbolag Nej Ja, en gång Två gånger Flera gånger t.o.m. t.o.m. Ja Utbetalt belopp kr Nej kr kr kr kr 4. POLISANMÄLAN En förutsättning för att ansökan om brottsskadeersättning ska tas upp är nästan alltid att en polisanmälan gjorts. Om dom finns behöver inte kopia på polisanmälan bifogas. Finns ingen dom - bifoga alltid polisanmälan. Exempel på hur polisens diarienummer kan se ut: K UPPGIFTER OM DOMSTOLSPRÖVNING Här ska du ange om ärendet har prövats i domstol och i sådana fall i vilken tingsrätt eller hovrätt. Har Högsta domstolen prövat ärendet sätt ett kryss i rutan. Ett målnummer börjar oftast på B eller T. Exempel på hur ett målnummer kan se ut: B Finns en dom måste du bifoga hela domen, annars blir handläggningstiden för ditt ärende betydligt längre. Kom också ihåg att bifoga bevis om att domen vunnit laga kraft. 7. FÖRSÄKRINGSSITUATIONEN Det är viktigt att du fyller i denna del av ansökan med samtliga uppgifter om dina försäkringar vid skadetillfället. Brottsskadeersättning lämnas inte för den del av skadan som täcks av försäkring. Om du har en hem-, olycksfalls- eller annan försäkring måste skadan först anmälas till försäkringsbolaget och beslut från försäkringsbolag ska bifogas ansökan. Om skadan inträffat på arbetet eller vid resa till eller från arbetet måste skadan anmälas till AFA (Arbetsmarknadsförsäkringar) eller annan företagsförsäkring. Om det är osäkert om arbetsgivaren är ansluten till AFA eller annan företagsförsäkring fråga arbetsgivaren. I de fall där du är skriven på samma adress som exempelvis din sambo, maka/make eller förälder kan dennes försäkring gälla även övriga i hushållet. Kom därför ihåg att uppge sambo, maka/makes eller förälders namn och personnummer om ni bodde ihop vid skadetillfället. Uppge även sambo, maka/make eller förälders ev. medlemskap i fackförbund och kontrollera med det aktuella fackförbundet om du omfattades av deras försäkring. ama la aqoon, marar xasaasi ah ayaa bixiyaa, sida haddii waxyeeladaasi ay culays u keeneen awoodi masruufka qoyskaaga. Carruurta goobjoog ka ahaa fal xooq-muquunis ku salaysnaa Ilmo goobjoog ka ahaa dembi sida caadi ah loo arko mid wax u dhimi kara ammaan ilmaha iyo kalsooniga xiriirka ehelka, wuxuu xaq u leeyahay mag dhawga dhaawaca fal-denbiga. Dowladda ayaana si gaar ah isugu xilsaartay ilmaha goobjoog ka ahaa dembi weyn oo loo geysto qof ehelka ah inkastoo uusan ilmuhu xaq ugu lahayn inuu mag dhaw ka helo qofka dembi geystay. Ilmo waxaa looga jeedaa qofka da diisu ka yarayd kolka dembi la galay. Ereyga goobjoog ka ahaa waxaa laga wadaa in ilmuhu arkay ama maqlay falka denbiga ah. Mararka qaynuunkaan la cuskanayaa waxa weeye in ilmuhu goobjoog ka ahaa kolka waalidka midkood ama qof kale oo qaraabo ah uu u xoogsheegto ama u hanjabo waalidka kale. Waxay noqon kartaa kolka kadeed iyo dibindaabyo loo geysto walaalaha. Dembiyada mag dhaw la isku siiyo waxaa lagu qiimeynayaa marxalad walba si gaar ah. Codsiga Si loo bixiyo mag dhawga dhaawaca falka denbiga waa in la soo gudbiyaa codsi qoraal oo lagu qoray arji gaar ah. Warqaddaa arjiga ah waxaa laga dalban karaa Hay adda Dhibbanayaasha denbi-falka. Codsigaasina waa inuu xafiiska hay adda ku soo gaaray laba sano gudahood oo laga bilaabo kolka dacwadda maxkamaddu dhammaatay. Taas micneheedu waxa weeye in la haysto laba sano oo laga soo bilaabo kolka xukunka maxkamaddu dhaqangalay ama dembi-baarista hore la joojiyey. Haddii aan la samayn wax dembi-baaris hore ah, waxaa codsiga lagu soo gudbinayaa muddo laba sano gudahood oo laga soo bilaabo kolka falka dembigu dhacay. Mararka qaarkood waxaa dhici kara in codsi waqtigaa kadib yimid wax laga qabto. Taas oo kale waxaa loo sameeyaa carruurta aan iyagu ilaashan karin xuquuqdooda mag dhawga. Haddii aad dooneyso inaad wax dheeraad ah ka ogaato mag dhawga iyo kharashyada falka denbiga, waxaa la xiriireysaa Hay adda dhibbanayaasha falka denbiga, boliiska ama xeerilaaliyaha. Waxaa kaloo la xiriiri karta heeganka dhibbanayaasha denbiga iyo heeganka dumarka si lagaaga caawinno arjiga codsiga. Arjiga codsigu wuxuu ku qoran yahay afafka Iswiidhish iyo Ingiriis. INFORMATIONSBLAD OBS! Skicka inte in detta blad! ANSÖKAN om brottsskadeersättning för per son ska da och kränkning 1. SÖKANDE (var god texta) ANSÖKNINGSTID Efternamn Tilltalsnamn Adress Ansökan om brottsskadeersättning måste ha kommit in till Brottsoffermyndigheten inom två år från det att förfarandet hos polis, åklagare eller domstol avslutats. I de fall där förundersökning inte har inletts måste ansökan ha kommit in inom två år från det att brottet begicks. Om det finns synnerliga skäl kan Brottsoffermyndigheten pröva en ansökan även om den har kommit in för sent. Ange i så fall skälen under ytterligare upplysningar. Personnummer Yrke/titel Postadress (postnummer och ortnamn) GRUNDFÖRUTSÄTTNINGAR FÖR BROTTSSKADEERSÄTTNING Telefon bostad (inkl. riktnummer) Observera att brottsskadeersättning endast kan utgå om det är visat att skadevållare, i de fall denne är känd, saknar betalningsförmåga helt eller delvis. Ersättning kan inte utgå om någon försäkring kan täcka skadan helt. Plusgiro-/Personkontonummer (om du vill få ev. ersättning insatt på konto) Så här fyller du i din ansökan Bankkontonummer inkl. clearingnr. (om du vill få ev. ersättning insatt på konto) Brottsoffermyndigheten Telefon Telefax E-post och hemsida Denna yta är re ser ve rad för Brotts of fer myn dig het ens anteckningar Telefon arbete (inkl. riktnummer) Reviderad mar VÅRDNADSHAVARE OMBUD STÄLLFÖRETRÄDARE Namn Sätt kryss i tillämplig ruta Adress Postadress (postnummer och ortnamn) Telefon (inkl. riktnummer) Fax (inkl. riktnummer) Klientmedelskonto 3. BROTTET LÄS BIFOGAT INFORMATIONSBLAD NOGA VID IFYLLANDET AV ANSÖKNINGSBLANKETTEN! Brottsskadeersättning lämnas endast för skador som uppkommit till följd av brott. Vilket datum och på vilken ort inträffade brottet? Kort beskrivning av brottet VÅRDNADSHAVARE 2 (vid gemensam vårdnad) Namn Adress Postadress (postnummer och ortnamn) Telefon (inkl. riktnummer) Mobiltelefon 4. POLISANMÄLAN Har brottet polisanmälts? Ja Polisanmälans diarienummer (K-nummer): K- Polismyndighet och distrikt: Nej Ange skälen under Ytterligare upplysningar, se ansökans sista sida 5. UPPGIFTER OM DOMSTOLSPRÖVNING Bifoga kopia av fullständig dom med bilagor samt bevis om laga kraft. Ingen domstolsprövning Tingsrättens namn Målnummer datum Hovrättens namn Målnummer datum Högsta domstolen Målnummer datum Storgatan registrator@brottsoffermyndigheten.se Box 470, UMEÅ 14

15 BADBAADIN-SHAQSIYADEED Waxaa jira arrimo badan oo lagu sugo ammaanka dadka loo hanjabay. Haddaba si tallaabooyinkani si fiican ugu dhaqangalaan waxaa muhiim ah la la qorsheeyo boliiska, iyo weliba wakiilo ka socda xafiiska gargaarka bulshada iyo dugsiga. Boliiska iyo Hay adda Caymisku waxay bixiyaan tallooyin ku saabsan sidii qofku uu isagu ugu xoojin lagaa ammaankiisa nolol-maalmeedka. Booqasho-mamnuuc Mamnuuca booqashada waxaa looga dan leeyahay in laga hortago marxalado isu beddeli kara halis. Mamnuuca booqashada wuxaa loo isticmaalaa in dumarka laga ammaangeliyo wixii handadaad iyo u xoog-sheegasho uga yimaada ninkii horey u qabay ama ay la noolaayeen,, waxaase kaloo loo isticmaali karaa in lagu ilaaliyo carruurta iyo dadka kaloo dhibban. Micneha mamnuuca booqashadu waxa weeye in qofka kuu hanjabaaya laga mamnuuco inuu ku soo booqdo, ku dabagalo ama si uun xiriir kuu la yeesho. Xiriirka waxa ka mid noqon kara isagoo warqad kuu soo dira ama fariinta taleefanka gacanta ama taleefan kuu soo dira ama saaxiibo kala soo xiriira. Mamnuuciddaa waxa lagu kordhin karaa in laga mamnuuco inuu yimaado agagaarka gurigaaga, goobta shaqada iyo meelo kaloo aad mar walba tagto. Mamnuuca booqashada waxa lagu xukumi karaa qofka la nool qofka loo hanjabay. Mamnuuca noocaas ah oo looga mamnuuco qofka wax handada guriga lagu wadanool yahay, waxaa khasab ah in ay jirto khatar dembi lagu gali karo oo halis u ah nolosha, caafimaadka ama ammaanka qofka la la nool yahay. Xeerilaaliyaha ayaana go aamiya mamnuuca booqashada. Haddii uusan xeerilaaliyuhu gaarin go aan booqashomamnuucid, waxaa arrinta loo la tegi karaa maxkamadda degmada oo la codsanayo in ay arrinta baarto. Qofka jebiya mamnuuca booqashada waxaa lagu xukumi karaa ganaax ama xabsi ugu badnaan hal sano. Waajibka warbixinta Haddii qof fal-dembi kugu sameeyey la xukumo oo uu xabsi ku jiro ama lagu hayo xarunta dadka madaxa ka jirran, waxaa madaxda goobahaas waajib ku ah in ay kugu soo wargeliyaan haddii qofka xukumani fasax qaato ama uu baxsado ama xabsi kale loo beddelo amase la siidaayo. Waana in lagu weyddiiyaa inaad dooneyso in lagu siiyo warbixinahaas. Warbixin-shaqsiyadeed badbaadsan Haddii aad u baahan tahay in lagu siiyo cinwaan qarsoodi ah handadaad awgeed, waxaa warbixinta kaaga qoran diiwaanka dadweynaha laga dhigayaa qarsoodi. Waxaa kaloo qarsoodi noqonaya warbixinaha ay hay adaha dowladdu kaa hayaan oo laga soo xigtay diiwaanka dadweynaha sida diiwaanka baabuurka ama kan shatiga wadidda gaadiidka. Habka kale oo lagu qariyo warbixinta qofka waxa weeye in la handaday kolka guuro ama ku talojiro inuu guuro, loo daayo cinwaanka guriga uu ka guurayo. Warbixinshaqsiyadeedka badbaadsan waxaa laga codsan karaa xafiiska canshuuraha oo ku yaal degmada aad ku qoran tahay. Waana muhiim inaad sheegto warbixin-shaqsiyadeedkaagu ay qarsoodi yihiin mar walba oo aad la xiriireyso hay ad. Laakiin waa in aad taxadartaa kolka aad la xiriireyso ururada, shirkadaha iyo ciddii kaleba. Magac-beddelid Tallaabooyinka oo lagu xoojiyo badbaadinta waxa weeye iyadoo magaca la iska beddelo. Haddii loo beddelanaayo magaca waalidka waxaa codsi loo qoranayaa Xafiiska Caymiska Bulshada. Haddiise loo beddelanayo magac kale waxaa ruqsad la weyddisanayaa Wakaaladda Shatiyada iyo Diiwaangelinta (Patent- och registreringsverket). 15

16 Qalabyada dig niinta Handadaada dadka qaarkood waxa weeye mid halis ah oo u baahan isticmaalka qalabyada dig niinta. Qalabyada dig niinta waxaa ka mid ah taleefanka gacanta iyo aalad alaarmi bixisa oo laga codsan karo boliiska si loo amaahdo. Warbixin-shaqsiyadeed aan jirin Handadaada in khatar la geliyo nafta, caafimaadka iyo xasiloonida iyo kolka loo arko in aysan jirin tallaabooyin kale oo ammaanka lagu sugo, waxaa lagu oggaan karaa inaad isticmaasho warbixin-shaqsiyadeed la abuuray. Warbixin-shaqsiyadeedka aan jirin-na waxaa laga codsan karaa Maamulka Dhexe Boliiska. FAL-CELINTA DHIBBANAYAASHA DENBI-FALKA In dembi laguu geystaa waxay la mid tahay dhawr cawaaqib oo khatar ah. Waxaa ka mid dhaqaale la waayo, dhaawac jirka soo gaara, welwel maskaxeed, dhib iyo dad la xiriirka oo xumaada. Waxaana ka yimaada cawaaqibyo badan oo dhibaatadooda leh. Habka qofku u dareemo denbiga asna waa ay ku la duwan tahay oo waxay ku xiran tahay waxyaalo badan. Waxaana dareenkaaga saamayn ku yeelan kara sida ay yihiin waxa dhacay, xiriirka aad dembiilaha la leedahay, sida xaaladdaada bulshadeed u egtahay iyo shaqsiyadaada. Inkastoo dembigu sababo waxyeelo dhaqaale iyo dhaawac jirba, haddana waxay saamayn weyn u yeelataa maskaxda. Meelkadhaca iyo dhaawacuba waa wax aad u adag in la la noolaado. Xoogga galmada wata wuxuu saamayn ka weyn kan jirdil ku maskaxda. Wuxuuna horseedaa dareenno maskaxda welweliya. Waxaana caadi in qofku ceeb iyo inuu waxa dhacay isagu sababay inkastoo dembiiluhu mas uul ka yahay denbiga. Waxaa kaloo caadi ah nacayb loo qaado qofka denbiga galay oo lagu hamiyo in laga aarguto. Waxaana habboon in laga hadlo wax dhacay oo la la hadlo qof lagu kalsoon yahay. Taasina waxay keentaa in fekerka la ururiyo oo la fahmo waxa dhacay. Waxaana caadi ah in qofka denbiga loo geystey uu isku dayo inuu dafiro waxa dhacay oo uu is illoowsiiyo. Taasina waxay keentaa buufis. In la soo xusuustaa wixii la illaaway waxay qaadataa waqti dheer. Qof waliba si ayuu u dareemaa waxa dhacay. Dembiyo isku mid ah ayaa siyaabo kala duwan loo kala dareemaa, taasoo ku xiran xaaladda nolosha, waaya-aragnimada meelkadhac iyo xoogsheegato horay loogu sameeyey. Qofka mar labaad la dhaco waa ay ku adag tahay inuu xaliyo marka loo eego qofka markii ugu horreysey la dhacay. Dhibaatooyinka soo noqnoqdaa waa adag yihiin in la xaliyo oo qofka waa ay silciyaan. Xoog-muquuniska qaraabada ka dhexdhaca, sida haweenka oo lagu xadgudbo ama waalidka midkood oo ilmahiisa xoog kula galmooda waa arrin halis ah oo waxay ka sii daran tahay kolka ay soo noqnoqoto. Dembigu wuxuu badanaaba ka dhacaa guriga oo qofka falka denbiga loo geystay uusan meelna uga baxsan karin. Waxay dareenka uga sii daran tahay kolka qofka denbiga galay uu yahay qof aan laga maarmin dhaqaale ama nolol ahaan. Kolka qofka marna la tuso jacayl marna xoog loo sheegto waxay abuurtaa xiriir adag, laakiin marmarka qaarkood waxay burburisaa dareenka xiriirka. Waxaa khatar ah in qofka denbiga geystey iyo kan laga galayba ay denbiga yaraystaan. Qofka denbiga geystey wuxuu badanaa denbiga dusha ka saaraa dhibbanaha oo ku doodaa inuu isagu daandaansaday. Haddaba wuxuu dhibbanuhu u baahan yahay inuu fursad u helo meel ka fog eedeynaha oo uu ku fekero si uu u qeexo wax dhacay iyo siduu wax uga beddeli lahaa xaalkiisa. 16

17 Baahida loo qabo caawimaad laga helo dadka ku dhow waa ay kala duwan tahay. Taageerada sharci ka sokow waxaa loo baahan yahay caawimaad shaqsiyadeed. Haddii aad u baahan tahay taageero iyo caawimaad waxaad la xiriir kartaa xafiiska gargaarka bulshada ee degmada aad ku nooshahay ama mid ka mid ah ururada bulshada oo liiskoodu warqaddaan ku qoran yahay. 17

18 WARBIXINTA XIRIIRINTA Ururrada bulshada Xuquuqda carruurta ay buslshada ku leeyihiin (Barnens Rätt i Samhället, BRIS) Taleefanka caawinaadda carruurta (Barnens hjälptelefon): Taleefanka (BRIS) ee dad waynaha: info@bris.se Heeganka dhibbaneyaasha dambifalka (Brottsofferjourernas Riksförbund, BOJ) Taleefanka heeganka: boj.riks@boj.se Ururka xilhaayeha/waalidka carruurtooda la faraxumeeyay (Föreningen Anhöriga Till Sexuellt Utnyttjade Barn, ATSUB) info@atsub.se Urur-qarmeedka la-dagaalanka falalka kufsashada ku salaysan (HOPP Riksorganisationen mot sexuella övergrepp) info@hopp.org Xarun-qarmeedka ragga (Rikskriscentra för män) oo ah goob lagala xiriirayo heeganka ragga info@rikskriscentraforman.se Urur-qarmeedka dhammaan xuquuqda jinsiga xiriirka la leh (Riksförbundet för homosexuellas, bisexuellas och transpersoners rättigheter, RFSL) Heeganka dhibbaneyaasha dambifalka Taleefanka heeganka: boj@rfsl.se Urur-qarmeedka heeganada dumarka iyo gabdhaha ee dalka Iswiidan (Riksorganisationen för kvinnojourer och tjejjourer i Sverige, ROKS) info@roks.se Ururu-qarmeedka xarunta taageerada la dagaalanka waalidiinta carruurtooda faraxumeeyo (Riksorganisationen stödcentrum mot incest, Rsci) Taleefanka heeganka : rsci@swipnet.se Goob-qarmeedka dadyoowga qaraabadooda xoog-muquunis awgiisa u geeriyooday (Riksforum för anhöriga till våldsdödade, RAV) rav@rav.se Ururka carruurta (Rädda Barnen) info@rb.se 18

19 Lanqayrta cas ee dalka Iswiidan (Svenska Röda Korset) Ururu-qarmeedka heeganada dumarka ee dalka Iswiidan (Sveriges Kvinnojourers Riksförbund, SKR) Terrafem (Heeganka dumarka iyo gabdhaha ajnebiga ah oo afaf badan ku qoran) Taleefanka heeganka: Ciidanka booliska Tal: Xaalad degdeg ah wac: Hey adaha dowliga ah Ururka degmooyinka iwm (Sveriges Kommuner och Landsting) STOCKHOLM Tal: Faks: (Bogga Internet-ka ee degmooyinka iyo landsting warbixinta xiriirka xafiiska gargaarka bulshada ee degmada aad ku nooshay) Xarun-qarmeedka nabadgelyada dumarka (Nationellt centrum för kvinnofrid, NCK) NCK waxay leeyihiin taleefanka taageerada, Kvinnofridslinjen Taleefanka heeganka: Hey adda xeerilaaliyaasha (Åklagarmyndigheten) Box 5553, STOCKHOLM Tal: Faks: Hey adda maxkamadaha (Domstolsverket) JÖNKÖPING Tal: Faks: Hey adda hantidhowrka (Kronofogden) Xarunta macaamiisha, Tal:

20 Hey adda taageero-sharciyeedka (Rättshjälpsmyndigheten) Box SUNDSVALL Tal: Faks: Hey adda canshuuraha (Skatteverket) Tal: (Cinwaanka bogga Internet.ka waxaa ku qoran warbixinta meelaha laga xiriirayo dhammaan xafiisyada hey adda canshuuraha) Waxaa jira noocyo dhawr ah taageero oo kala ah xarunta taageerada dhallinyarada dhibban, hoyga carruurta iyo hoy ilaashan. warbixin dheeraad ah kala xiriir maamulka degmada. 20