. D. D' SPECIMINIS JURIDICI ^ PROB ATI0 N E PER TESTES, PARS POSTERIOR, CUJUS PARTICULAM TERTJAM, SUFFR. com. 1CT0R. ORD. IN REO. ÜPSAl. PÜBLICO EXAMINI SVBJIC1VNT AN DR. PRAESES, HERN Phil. etj. U. Doct., Acad, Synd, et Fac. Jur. Adj. Ord. ET /' 'v.a'/h' NIA--**-1 ANDREAS JOH. WASELL, Jemtlandus, In Audit. Gust. Maj. D, ix. Maji. An, mdcclxxxi. H. A. M. S. Apud. JOH. EDMAN 5 UPS ALI A E, Direciv et Reg. Acad, Typogr«/ f / /V
HÅRADSHÖFDINGEN JÅMTELAND och OF VER HERJEÅDALARNEX HÖGÅDLE HERR )OH. JOHANSS. WASELL, SAMT HÖGÅDLA FRU MARIA ELISABETH NENSEN, MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR! Ju lifligare känflan af mine-huldaste FORÅLDRARS o- räkneliga välgärningar är, defto ftörre -finner jag äfven min cfbrmogenhet, at, vid närvarande tiljälle, gifva deraf en värdig tekning. ' Sielfva forjbket [kulle anjes for en där- [kap, fom billigt- borde räknas mig til laß. Det är derfbre Jom jag hoppassat en vordnadsfull tyftnad anfes bättre, än ett djerft tilbud, [om for ingen del ilefve fvarande emot defs affigt. HULDASTE FÖRÅLDRARl Aldrig bar en FAR och än MOR vifat bmare täfian uti välgörande emot fina barn 7; och aldrig bar nägon med ftorre åfvertygelfe, än jag, erkänt och vbrdat FÖRSENENS NAD deruti, at fä leda fitt lif ocb varelfe ifrän fä goda FÖRÅLDRAR. Om mina framßeg uti Bok-vett til äfventyrs icke fin nas fvara emot EDER väntan, fä torde dock den förßa lä» rofpän deraf ej miffbaga. Jag fär derfore ät an åfvet lemna den, under ifrigafie böner til ALLMAGTEN for mine käraße FÖRÄLDRARS beßändiga välgång ocb fällbet, famt fbrfäkran om fullkomligheten af den barnfiiga vbrdnad, bvarvieä jag til dbdsßunden framhärdar. MINE HULDASTE FÖRÅLDRARS jydipfte Son and«j. wasell«
ty. xvn. Examinata in partis hujus difiertationis pofterio* ris particula feeunda quaeftione, quib-us in cafibus Teftes de iilis, qux ex ah'orum relatione cognoverunt, in cauffis civilibus teftentur, properamus viluri, quid juris hoc in puncto fit, fi causfa, in Judicium dedu ta, fit criminaiis. Hanc iraque quxftionem quod adtinet, videtur quidem prirno intuitu, quafi effet conftitutio Legis in Cap. XVII. $. 24. Tir. de Judic- adeo generalis, ut non minus cauffis criminalibus, quam civilibus, adplicari pollec. Quod autem res feens fe habeat, facili negotio per«fpicit jufta lance ponderans verba in ejusdem Capi tis & Tituli. 7: ( j i fcoftmåf tfyen, forn ongif* tcm är, clfer tf)e, forn rpcljte tfjerom utfprtöt, et (er NB. af antra tw aücttaft fyört>t fjaftva. Nam ut omnes illi, qui id tantum narranc, quod ab aliis audiverunt, majori fide non func digni, quam quse illisv ex quorum relatione cognoverunt, fecundum di&amen Légis in proxime cicata adfignari de bet; contra illos vero, quorum edi&is effatum Teftium nititur, eo magis ratio fufpicandi manet, ne famam evulgando de delicto, reo imputato, inhabilitatem teftandi in caufla proderint, quo difficilius efi: formidinem oppofiti hoc in pun&o ita removere, ut certicudo inde nafcatur juridica; ita quoque pro- F z ba-
) 4* ( O babile nobis videtur, quod hinc ratio defumta fit conftitutionis, fecundum quam aliorum relata referentes nnllam omnino in cauffis criminafibus merentur fidem, fed e numero Teftium habilium prorfus funt excludendi. Haud ignoramus quidem in. fubfequente 9 exoreffe fancitum efte: i tfje fafer, foin ä Kf oc& anbra fwära brottmål, må omaten bora t()en, forn jåfvoab dr, utan et), addita reftri&ione: tbcr anlebntncj är, at tbermeb ljud l fa* fen få: bocf ej j$sräl&rär ocf; barn, äc^ta mafar eller fpjton emot btuarannan, tfjer fafen cj angår itåp eller mort). Sed, cum perfonaeejusmodi,qnas inhabiles efie conftat, ad juramentum deponeridum non fint admittendce, inde facile eft itftel e hi, quod illarum effatis nulfa probandi vis infit, efficacia nulla. Huic noftrs fententiae quoque accedit Nobilifi". Reg. Juft. Revif. Secr. Ehrenstråle in fuo Pro» cefl. crim. Cap. X.. 18, ubi rr.agnus hic ICtus itä: $1; eburumdl tfjerad berdrtelfe ej betptfar något, fan tben Itfmal, nar tbe, pä Somarené ålfroarfam* ma 0$ forjtgtige förmaning, faga fcwab tlje tveta, glfroa anmtfning pä ojafagtige tulfnen ed) anleb* ning ttl annan efferrdttelfe om brottet.. XVIII. Cum perfonae, ad teftimonium dicendum pro ducta;, ejusmodi fint, ut de illis, qua? vel uno eodemque ätque fimul, vel folae, diverfo loco & tem pore, audiverunt & viderunt, teftari foleant, quorum poftsriores Teftes ifingulares adpellare ICti a- ittänc f
H ) 43 ( H mane, po&ulat quoque infiituti ratio, ut ulterius progrediamur, examinaturi quaeftionem fkpius agi» ta ram: An Teftibus fingularibus fidem habere Iiceat, nec ne? Refponfuris occurrunt verba Legris communis in Cap. XVII.. 25 Tit/de Jod.: 9Jtt furnta tttitnen forefomma,* foitt fdvffiföt tjmxfbt ftg> 0$ ej tiilita, nägot fefct dfcr ijorfct; vitktc tå >0* marnt, fnuatl tbe fammanftämma, cttev tfycm t om«ftänfc>t($etenta (ftljetr ät: oc& ptoftt>e fefcan»er* ffltt tt)cta$ ft)ttucél>5t:d aga frllt: Hinc enim nemi. ni non confiare arbicramur, quod Teftes ita di H Angukres non prorfus rejiciendi fint, nffi alia, in 7 ejusdem Gap. enumerata, impedimenta obfticerint, qux fidem iilorum in caufla minuunt. Ef, ut hi Teiles non minus, quam alii, aut quae ipfi viderunt & audiverunt, vei quae ab aliorum relatio* ne cognoverunc, narr nt; ita quoque, iiio incidente cafu, prrefcriptum Legis in memorata. 25.; hoc vero exiftente, regulam in. 24. Gap. XVII. Tit, de Judic., nobis fuppeditstam, fequatur Judex opor tet, officium fuurn rite adminiftraturus, idque ita, ut juxta fciat, teftes fingulares non debere admitci ad teftimonium perhibendum de aliorum relatione in omnibus illis cafibus, rbi caufla, de qua Iis fub Jndice, efl: criminali«. Veremur quidem, ne hxc fententia forfltan tilultis difpliceat; Ted hi fere e- ront, qui non obfervant, nos in eo heic tancum occupatos efle, ut, qteném flc Juftitia fecundum Legem latam, oftendamns. Quod huic jüftitias non repugnet edi&orum Teflium fingularium rationem F 3 ha»
II ) 44 ( «habere, vel id argumento ed, quod in t 29 uni Tedi femiplena probandi vis adtribuatur. Et quandoquidem unus Tedis, ubi plurium copia haberi nequit, hand aliter, ac Tedis fingularis, confiderari poted, inde fequitur, efhfa Teditim fingula» rium haud contemnenda efle,tamqtiam omni vi pro bandi carentia, fed podus illis idem pondus,; quod ediéto unius Tedis compedt, efle vindicandum. Ve rum enim vero, quamvis Tedes fingulares quoque digni fint, quibus fides habeatur; tantum tarnen sbed, ut hoc ad illos adplicetur ca(us, ubi alia narrsnda non habent, quam quas fidei illorum inter quatuor fic di&os oculos func commifia, ut potius ejusmodi Tedes fingtdares cum his uis ediftis e foris nodris, tarn inferioribus, quam fuperioribus, ita prorfus funt profcribendi, ut ne quidem fententiis vel Refolutionibus infcribantnr; quam multa enim incommoda tridijtfaque vitae fecuritatique hu«manse inde metuenda exiderent pericula, fi ejusmo di effatis Tedium fingularium fides haberetur, ne mo, nifi nimis csecutiat, non videt. Robur huic nodrae fententise adduntlitt. Reg* d. 24 Apr. 1754. quas, quoniam in pauciorum manibus, hic adpofuifie juvabit: - SörJftlgt, 0$ fottt af < t>ert unbcftflntga betdnfanfce funnit, fyet 3 tfjer* urinnan 3t ti( lafi anfyrfct, fjmafc f)art enfltlfct oclj unfcer fyra ogon talt tuet) 95, 0$ fyen fetmare ps ftn et) berätta&t; 3t(ff8 0$ emefcan (Warfen Sagen forfcrar, at nntnen ottt fäbant, fom emellan fyra b gon fagbt Wtfynt, fcora tuttna, elter ps läöane voiu
Ö ) 45 ( II ncémäf, enär tbe mel) gaga ffjal icte fn;rltaé, efler af parterne tuibfännas, något affeenbe bafmag fcör, efter fom e(jeft tcfe alfenaft aff förtrolig fam* manfefnab ocf) n>anf ap forftöraé fipufxe; utan oct att faterljet om lif, ara ocö egenbom fattaé i aftnentpr; görbenfftill tuefe 2B1 ber bäntteb i Sftåber påmtm na, at btuab i tbpltfa fad unter fara ögon talaé, bwarfen berättelfewt^, efler fom ffjal bör i S)om «(ler Utjlag införas. 3Bi befalle *c. k.. XIX. Qui in foris verfamur juridicis novimus haud raro quoque accidere, ut Teiles in perpetuam rei me moriam examinandi producantur, permittente 23. in Cap. XVII. Tic de Jud., ut equsmodi examen teflin m non minus rogatu A toris, quam rei, a Judice inflicui poffic; utrique enini äquale jus ibi tri«buitur. De vero & genuino fenfu hujus conftitutionis interpretum diverfa efl opinio. Omnes qui* dem in eo conveniunt. quod adplicatio hujus Le gis in cauffis civiiibus locum habeat. Quod autern ad cauflas criminales adrinet, alii adfirmativam, & alii negativam tuentur fententiam; quemadmodum etjani non defunt, qui docent cafus ica efle diflin* guendos, ut, fi hi tefles ab a tore produ&i fuerint, natt dnt admittendi, ß vero a reo provocentur, exa minandi» lili, qui adfirmativae fencentise aceedunt, prsefidium opinioni fiise quaerunc in fupra dicla $. 23., ubi contendunt conftitunonem Legis efle generalem, & ideo etiam, refpe&u cauflarum criminalium, valere,
ü ) 4<5 C II re, fecundum regulam: quodcunque competit ge» neri, id quoque competit omnibus fpeciebus, fub iilo genere contentis. In cafha vero negantium tranfeuntes, provocant tarn ad ipfa verba Legis, quam ad ejusdem rationem. Ec rcliqui, qui reis tantum jus producendi Teiles in perpetuam rei memoriam coneedunt, ubi cauffa eft criminalis, argumenta fua deiumunt ex favore defenfionis, reis in Legibus patriis refervato. Et quamvis Uli non fimus, qui putemus nos tantas Jites digne componere pofle, liceat tarnen dicere, quod illorum fententia nobis magis arideat, qui docent teftium in futuram rei memoriam examen in cauffis criminalibus officio Judicis adverfari. Nam quatenus Judices tenentur Legem ad fa- Öa quaevis obvia itä adplicare, ut adplicatio rationi Legis conformis evadat, vid. Gap. I.. 2. Tit. de Jud., quare etiam in regula Judiciali I2:ma notanter dicitur; Somaren ad)te i all ag(), f)n>ab (jand mar, fem gagljen gjorfce annars marfcer f>an mtßbrufat oep månbeé til ett annat finne, ån (jand mening war, fem Sagten gjorfce, addira in Regu la i8:^a admonitione: 3$en gjör emot Sagten, font gjör emoot Sagfené mening, åndod; &an fpneé gjöra fbm orfcett ffita i Sagten, eacenus quoque nemi nem dubitaturum pradumimus, quin etiam adplica tio Legis in, 25. Cap. XVII* Tit. de Jud. ratio ni ejusdem fic adtemperanda. Jam autem cum ra tio Legis in. proxime citata, prout quoque ex verbis: til fanningend ftprfo, ttier frammctf trånga (lut le, patet, in eo poiita dt, ne Teiles interea natura
S! ) 47 ( H? debitum reddant, atque fic nullae in promtu fint pro«bationes; hxc vero ratio, refpe&u habito ad caus- 1'as criminales, penitus ceflet; quippe in quibus, fi clafii transactionem refpuencium adfcribendse fint, rei perfecutio eft necefiaria Cap. I.. r. tt4. 95. it. cfr. Cap. XX* 4. Tit. de Jud., citacio realis adhibetur, & quam citifiime fieri pofiit, cognitio inftituatur, vid. Cap. IV. $. 1. Tit. de Judic. Litt. Reg. d. 18. O&ob. I7JC. d. ii. Dec. 1766., tv. 31. Univ. d. 9. Jan. 1767, & fi minorum in numero fint, tempus citationis eft anguftius, vid XI. Cap.. 10. Tit.de Judic-, ante cauitas civiles fufcipiuncur, Cap. II..3, prasfcriptio locum habet, ita ut nulla timendi ratio adfit, ne teftes interea vicam cum morte commutent; quo accedit, quod in o- mnibus cauflis criminalibus, five majores vel mino res fint, praefentia adcufati adeo necefiaria fit, ut ilioabfente, neque cognicio infticui, vel in contuma ciam judicari pofiit reus, unde fequicur, difpofitionem Legis in fsepe commemorata /. 23 Cap. XVII. Tit. de Judic., ratione cauftarum criminalium, cesfare; AÄor enim fibi & fua; negligentia imputare debet, fi adciftationem, quam vivis Teftibus poterat inftituere, tamdiu diftulerit, ut interea diem obeant fupremum. Digna itaque funt verba Nobilifi*. Reg. Juft. Revif. Secr. Ehrenstråle in eius Proces. crim. Cap. X..44. quae hic legantur:?ftäv IltSfö«äganfce cflev anfcve, om fnvtlfa (jäv fvammanf&re i III. Cap. dt4 fjanmattf, begär ett fdoartt tottneé foröor/ lava tfy ftvävllgen funna nrifa fäfcana (fjäl, fom a* G
IS ) 48 ( gm fåi' fortrat', cd) laga feintet at ftrar framftåffa fttt flagomål. ålefeeé fem tan ej eilet formo* fea, at omaren (emiiar bifall til fean«tegåran, u* fatt fnarate, at Romaren pålägger fonottt efter om* ftänbigbeierne, at låta inftåmma målet ocfe berotfa befallningen, ro ib ntåléäganbe rätten«förin ft, eller befalla, at någon, på Smbeteö roågtiar, tttförer fa* fen, eller ocfe ornaten fielf upfaget tfeen ex officio nobili. Eandem quoque Legem obfervandam effie, ubi contingit, ut quis ideo, quod vereatur, ne iiii, quorum iiiterefl:, contra fe crimen quoddam delaturi fint, teftes in perpetuam memoriam exaroinnndos produxerint, fvadet Juftitiae Deputations hc b. 3- Julii 1756. nullam omnino admittendo diftinttionem incer A&ores & reos. $. XX. In examinandjs teftibus, quos partes litigames, rem planam reddicurae, producunt, ordo in Cap. XVfl.. 20. ohfervetur oportet; inbet enim 33. ibid. jfdranfeen årtggcr ftft fdremäi bemifa; dier n?are fwaranben fri. SBdnbcr fnmranbett nägon omftdnbiejbet tote, ot fuj türmet) tddrja; bor ocf Jjan meb ben>té tt)en ftprefa. Cum aurem, per demonftrata in ancectdentibus, in tefte joraturo requiratur habilitas, in ejusmodi adfe h'one ponenda, qua, fine ulla fufpicionis caufta & impedimento, Lege definito, teffimonium dicere poffit, jus quoque Par tibus litigannbus datum eft ad id, ut, fi.purenc perlonas, teftimonium di&uras, e numero teftium ha-
II ) 49 ( H bilinm excludi debere, poffmt adferre omnia illa im«pedimenra, propter qux removeantur. Quocirca probe obfervandarn, omnes exceptiones contra te ftes, fi tal es fint, ut Heri poifit, in ipfo limine proceflos produci debere; illas enim confulto reticuifle, fi quis deprehenfus fuerit, pcena in Cap, XVI., Tit. de Judic» pnuhandus erit. Quo fafto, J dicis ed, motas contra teftes exceptiones examinare, utrum ejusmodi fint, ut, fecondum Legem, inhabilitatem operentur nec ne? & in priori cafu, refolutione ferenda, easdem rejicere; in pofteriori vero adprobare. Quemadmodum etiam, fi alterutra pars adeo fimplex Sc jurium proceftualium ingna-. ra, ut nefciat uti exceptionibus, quas Lex ipfe indulger, Judices id negotii fibi datum efle putent, ut ignorantiae partis hoc in pun&o fuccurrant, & ipfi exquirant, an Teftis provocati habüitas extra omnem dubitationis aleam fit pofita, vid. Cap. XViF.. 13. Tit. de Judic. Et, fi ille incidat cafus, ut contra Teftes provocatos exceptiones adlegans, e- asdem fiatim probatione plena confirmare non pos fit, fecundum dibarnen Legis in Cap. XVII. > g. procedendum. An vero modum procedendi, ibi determinatus, etjam in illis cafibus, tibi cauffe in Judicium dedu&ae fint criminales, obfervare liceat, Iis eft fub Judice. Quod ad nos adtinet, confultius exiftimamus, in cauffis criminalibus gravioribus, ad juramentum deponendum non admitfere Teftes, quornm habilitas fic impugnatur. Corroboraturi hanc noftram fententiam, ad ipfa principia Legis com- G & tnu-
fl ) 5 ( fl munis in Cap. XVII. $. J. 8, 9, provocamus. Etenim cum Auguftiftimus Legislator, poftquam ibi in $. priori permifit, ut teftes ruri in cafu fuppofito, propter inopinatam vits cum morte commutationem, juramento depofito, examientür, ftatim in. fubfequente 9:a fubjungat, t froårate fctottltlåt må gtomaren fjora t^en, fom Jåfvoat) ar, utan et>, tfjcr anlefcmtng år, at rtjermefc Ijtté i fafen få; lod ej gorålfcrar cd) barn, åd)ta mafar eder fpffon e* mot fjmarannan, t er fafen ej angår fcråp eder morfc, cfr., Co n il i t. Reg. d. 20 Jan. 1779; inde calculis rite fubdu&is fluere videcur, quod conftitutio Le gis in di&a. 8, fecundum quam Teftes, contra quos alterutra pars impedimenta adfert, non vero ftatim probare valet, nihilominus ruri, juramento; depofito, ad Teftimonium dicendum funt ad mitten* di/reftri&ivam ita admittat expiicationem, ut causfis tantom civilibus & minoribus criminalibus fit: adplicanda...'xxl Sed? poftulat' quoque inftituti ratio, ut ad fii nem? properantes dicamus probationem, quae per Teftes in circo obtinetur forenfi, fi habiles fint, esfe vel plenam, vel femiplenarn. Ut probatio fit ple na duo Teftes ad minimum requiruntur, qui inter fe de circumftantiis probandis conveniunt. Hane Teftium, omni exceptione maiorum, dualitatem, a* pud omnes fere gentes moratiores receptam, vid.. Di(T. de., probatione fpeciat.. duorum Teftium in Alftio-
< &fe ^ r t t c?a %t$> J 51 v. w Ä&ione Curiali, habit. fub. Prsfid. Celeber, atque conlultiffi J. U. D. & Profeff. Dan. Solandri, & in Legis Nodrae communis Cap. XVII.. 29. Tit. de Jud. adprobatam, oracula Divina quoque admittunt, vid. Deut. Cap. XVII. v. 6. Unius vero te dis ediftum femiplenam tantum operatur probationem, vid. Cap- XVII.. 29. Tit. de Judic. Hinc itaque fa tis füperque condare a rb i tram ur, quod Judices, Legem ad fa&a quavis obvia adplicaturi, in omnibus illis cauffis & cafibus, ubi officio illorum non adverfatur, tedium, aliorum relata referendum, rationem habere, edi tis ejusmodi Tedium plenam vim probandi non aliter adtribuere debeant, quam fi borum tedium teflimonia effatis duorum, fide dignorum, innitantur. Nam, (i fupponamus, cile quod fa- fupponi poteft,,duos,ade(te Tedes, qui tedantur fe ab unius tantum relatione, quae narrant,cognoviffe, tum quidem pro explorato habeat Judex neceffe ed, veritatem efle Juridicam, quod perfona illa, quam nominant tedes provocati, rem ita narraverit, prout tedes produ&i eandem narrade tedati funt. Sed, cum notanter in. faepiffime citata 24. Cap. XVII. Tit. de Judic. dicatur: ptofit)c OCf 5Domarert, rofféorfc tljen äcja hmmt, fom xviu ttct % dbct'opar, edifto autem perfonas, a tedibus nominat^, major vis probandi adtribui nequeat, quam quae uni tedi babili competit; inde facile ed' intelledru, quod Tedes, unius perfonae relata refe*- rentes, quamvis eatenus plenam mereantur fidem, qpatenus ex fuppofitotunt duo, & qusdio tantum-- G 3] mö«'
II ) 52 ( i 5 modo eft, an perfona nominata unquam dixerie, quod eandem dixifle teftes produ&i jurato contenderunc? tarnen talem vim probandi non adfersntin iliis, quae pertinent ad quseftionem iüarn planam reddendam, utrum eftatum perfonae, a teftibus nomiriatse, veritati conforme foeric nec ne? Hoc noflrum ratiocinnm eo firmiore (lare talo fatebuntur forfitan omnes illi, qui haud ignorant, in ponderandis teftimoniis, de aiiorum teftimoniis depofttis, fecundum principia noftrae jurisprudentia: pra- ticse, calculos ita (ubducendos e(te, uc nec majns nec minus pondus edi&is alterius relarum referendum vindicandum, quam quod iilius effato, quo teftimo«nium, ab ejusmodi teftibus depoiltum, nicitur, tribui debet. Et uc unus Teftis habiiis femiplenam tantum probationem inducit, duo vero plene probant, ita quoque relata referendum vis probandi eadem menfura ponderanda, ita ut non tantum re* quiratur, ut illi, qui ceftimonia fna de aiiorum relatione dicunt, fint ad minimum duo, fed etiam uc illi, quorum relata referuntur, eandem numerum faciant, (i certitudo quaedam Juridica plena haurienda. Praeterea, it plures Teftes concurrentes cafus diverfos in lucem adferant, Judicis officium eft pro be examinare, utrum fingularitas inde orta fit ob* ftativa vel diverfificativa. Prius fi accedat, regulam nobis fuppeditat, quam tuto fequamur, Cap. XVIK 20. Tic. de Judic. cfr. Litt. Reg. d. 11. Nov. 1695. Pofterius fi condngat, hxc fingolaritas Teftimonio«rum vim probandi non infirmat, quando id, de quo qos-
O ) 53 C # qusritur, ejusmodi eft, tit 'pluries fteri potuerit, etil juxta fatendum fit, quod probationcrti non tfiiciant plenam». XXII. Sed finem huic Diflertationi impofituri, quoqne videamus oportet, quomodo infra&uris relblutio» nes Judicum fuper exceptionibus contra teftes,proeedendum fit, ne in rem abeant judicatam* Öbfervafle itaque hand abs re erit, Confiitucionem Le gis in Cap. XVI.. 4. Tit. de Judie. efte hoc in punöo obfcu riorem, quam ut inde, fine formidine oppofiti-, perfpici po'fllt, quid juris. Nimirum principium, in proxime citata. ftabilitum, nos quidem edocet, quod, quocies in foris Svio-Gothicis, tam inferioribus, quam fuperioribus, moventur ejusmo di exceptiones, toties quoque Judicum fit, five ante five pofl coteftationem litis occurrant, easdem fummarie dirimere, fi exceptionum indoles ita exegerit, atque deinde caufiam principalem cognclcendam & dijudicaodam fiatim fufcipere; etiamft alterutra pars litigantium, vim Refolutionis infirmatura, diffen um inträ tempos in Cap. ejusd.. 1. definitum, declsraveric* fed tantum abefl, ut inde intelligi poflit, utrum declsratiö diflenfus ad confervanda jura & fatalia partium, de RefoJutionibus e- jusnmdi latis, querendi qu'd conferat, nec ne, ut potius legentibus verba Legis in sr em orata. 4, majorem probabüitaris (peciem pras fe forfitan latara erit opinio adfirmantiuin, Confiitutkmcm Legis
) 54 ( ibi inter jura permiffiva tantum ita efte referendamv ut, quamvis nihil prohibeat, quominus partes, quibas ejusmodi Judicum refoluciones non placenc, poflinc, easdem in melius formaturas, difienfum in«terponere, declarario tarnen difienfus non adeo fit necefiaria, uc, eadem omifla, refoluciones Judicum vires rei judicatae adquirant. Queflionem igitur illam foluturi: an Refoluciones Judicum, quibus quaeftio aliqua de habilitate tefh'um decidicur, in rem judicatam abeant, omifia contra easdem declaratione difienfus intra tempus legicimum? Antiquiora in fubfidium vocemus jura. Incer hsec nobis flatim occurrunt Litt. Reg. d. 10. Mart. 1718, & Conflit. Reg. d. 12. April. 1728» quae otlendunt, declarationem difienfus efle tancas necefficatis, ut, illa nom interpofica, refoluciones Judicum, quamvis Legi non confprmes, tarnen in rem abeant judicatam. Et cum. 4. in Cap. XVI. Tic. de Judic., ut antea obfervavimus, non sque claris & perfpieuis verbis, ac proxime citatae Litt. Reg. d. 10. Mart. 1718, & Confticutio Regia de Anno 1728, necefiitatem dclararionis difienlus hoc in pun&o exprimat, merico lastentur Partes, jurium proceffualium ignaras, omnibns & fingulis Judicibus in Litteris Regiis d. 2. Novembr. 17^9 injuntlum efte, ut aliqua ejusmodi exceptione diremta, fiatim partem ijlam, quas refolutione cecidit, edoceant & inftruanc de neceflicate declaracionis difienfus, fi jus querendi de refolutione ejusmodi praeliminari fibi in tegrum confervare velic, ubi contingic, ut fenten-
) 55 ( tia Judicis in caufla lata definitiva Judicii ris examini committatur. Snperio.. XXIII. Vernm qnamvis omnino necefiarium fit, ut,- qui aliqua refolutione Judicum fuper exceptionibus, motis contra teftes produöos, ceciderunt, vim ejusdem infirmaturi, difienfum aut fiatim, aut inträ finem proximi diei, interponanc, tarnen inde non fequitur, ut querelam coram Judicio competente fuperiori, vel antequam caufla principalis fit diremta, vel aliter, quam fi fententiam Judicis definitivam Judici fuperiori corrigendam committant, adferre liceat. Quid? quod uotanter dicitnr in fine. 4. Cap. XVI. Tit. de Judic.: må Dftwrfcomä* ren fcefwår öfmer fel i råttegången emottaga, Ut* nan Unfcerfcomaren t fjuftmtöfafen fcömt. öter tfjen, fern tappafct* fiogre fkatt i bufmutifafen; ftån* ht fjoncm tå fritt, futa fcefwår ttlje fatt, fom fagfct dr; tiltita framföra. Hinc pacet, parti \xix in a- lio cafu querendi, de Judicis Refolutione ejusmodi praeliminari, jus non efle, quam ubi fententiam definitivam Judicio fuperiori examinandam committit. XXIV.