FR, $ACORUS BRANTENBERGr STIP. REG. NERICIUS. Mag. GEORG. LIB ROR UM CA TE CHE TIC OR UM SVECIA, HISTORIA TYPOGR* UPS A LI JE, D. D.

Transkript

1 ' v 3. D. D. HISTORIA LIB ROR UM CA TE CHE TIC OR UM IN SVECIA, CUJUS PARTEM TERTTAM, VENIA AMPI. ORD. PHiLOS. UPSAl, PU3LICO DEFERUNT EXAMIN I Mag. GEORG. A SAGRIS ORDINJBUS, FR, ÄT $ACORUS BRANTENBERGr STIP. REG. NERICIUS. IN AUDIT. GUSTo MAJORI D. XI JUNII MDCCXCV. H. C. UPS A LI JE, &ITTEÄIS JOH. FR. EDMAN, REG. ACAD. TYPOGR*

2 ADMODUM VIRIS, Domino, REVERENDO & CLARISSIMO jv$. m jtgyzr&wß am g, COMiMINISTHO IN TUMBO X RÅBY MEHITISSIMO, PATRUO OPTIMO! MAXIME NEC NON, REVERENDO ATqUE PRJECLARTSSIMO, Domino Magi st ro, SACRjE REö. MAJ. A SACRIS ORDIN AR TO, AD REG. AC AD. MILITAREM LECTORI, ECCL. LIÜCOP. PASTORI j FRATRI OPTIMO! O b maxima in fe, a tenera inde setate Cariffimo orbatum Patre collata beneficia opufculum hocce Academicum, in gratiffimi animi pi gnus, facrum voluit f debuit NOMINUM VESTRORUM eultor dbfervantijjimus JACOBUS BRANTENBERG.

3 åfr ) O ( 4^ n 51. Catechismus Swauß med fkrifftenes fpråk til Beati Lutheri förklaring, fpörsmål med fkrifftenes fpråk m. m. Conjun&im cum verfione Fennonica Aboae prodiit an in g:o pagg in 12: in 11: in 16:0. Seorfim prodiit Svecana an in ia:o & 1684 in g:o. Fennonica an. 16S0 in 16:0 & 1683 in 16:0 a\ Hujus Auftor eft Epifc. Johannes Gezelius, Senior. In IV dividitur partes, quarum I:ma continet Librum Abcdarium; ILda Catechismum Lutheri minorem; IU:tia Quoeftiones; IV:ta Diéfca Scripturae. Inter quaeftiones variä quoque citantur S. S. difta. Pars IV;ta fiftit diéta fecundum ordinem Theologicum. Calci operis anneélitur Auctoris Cdtechismi Appendix. Denuo ty pis vulgatus eft, Aboae apud Joh. Winter an in 12:0 fub titulo: Ett rått Barnaklenodium; quae editio diftis S. S. fubjungit fermone Latiali atque minori charaftere impreftas admonitiones, quomodo docftrinae partes animis Catechumenorum rite inculcentur. 52. A ågre enfaldige Spårsmååt, hroilka äro uthdragne af tbe förrige ocb widlbftigare Spbrsntåål (fom åro författa de Jér them, fom villja Lutheri förklaring grundeligen af tben H. Skrift bekrafta) och åro utbgångne, att een lykbeet må bollas i Förjamlingarna. Aboae apud Joh. Winter an in 12:0 E). Hic procul dubio eft Titulus Breviorum earum Gez«lii Quaeftionum, quas una cum Fennonica earundem verfione v. St)ernman in Aboa fua Litterata meinoratr) ibidem an & 1671 in ia:o fuisfe promulgatas. Nefcio fåne, quae harum fuerit, quam in explicatione fidei & remiffionis peccatorum S. Pan dels repugnare contendit Rev. Bång, in Relatione fua, faepius citata; certum tamen eft Catechismum Ce%elii F ad a) v. Stjernman Aboa Litterata p. 71 feqq. V) Coli, Palmfch» 0 p. 71.

4 38 4* ) o c ad noftra usque tempora in Fennonia fuifte ufitatum; quare S. R. Majeftas publico in Edicfto d. 22 Dec decrevit, juniores faltem, quum refragarentur feniores, ad duétum Explicationis Svebilii caelefti doétrina fore inftituendos. 53. Enfaldige och Korte Frågor fampt Smar aff Tbefatt' ro Catecbetico Paultni, Jammanbemtadt for Lapparnes ung dom til nyttigb och gudeligb information utbi tberas Cbri- (lendoms Sty eker i Lycbzela Ubmeå Lappmark, pä Lappeßa Tungomålet förvänt och fammavfattat af Olao Stephani Gra an, F. D. Commimßro, p. t. Padagogo. Col. 3 Cap. jholmiae apud Viduam Georgii Hanth an in g:o pagg Svetice & Lapponice, pofita e regione veriione. Sebefferus a) Has quoque priori anno editas fuilfe Auélor eft 54. Catecbefens enfaldiga Förklaring efter Bookßafven medb underfögade böner. Skrrfven off Erich Cabrielsfon Em poragrio, Bifkop i Strengnäs. Strengn. apud Zach. Brockenium an in g:o pagg Hoc opus Catecheticum publice ideo fuit prohibitum, quod uxores vocaverit Jupelle&ilia bj quam periculofam didtionem in explicatione X:mi praecepti ufurpavit, ubi ad queftionem: Hvad dr tå thet. Jom lagen förbjuder ßola begåvas? refpondetur: Ens nåftas bufiro, oxe in. m. tbet år bans lösören eller rör lige egendom, ebvad nampn ban bafwer, af brvilken Hußrun år tbet förnämfla flycket. Siniftrum hujus libri fatum imprimisreg. HEDWIG! ELEONORE adferibitur, quam jfta diélio maxime offenderat. Mirandum tarnen eft, eam tantam gigtiere potuiffe indignationem, quum in ipfa lege, qujpe tunc temporis vigebat, non pluris aeftimatae fuerint uxores; enim in I:mo Capite ljufwubalcken L, L. ftatuitur: Baßa ting Bonde bar i fit bus, är lagliga Hußru a) Svec, Lit. p. 246, b) Alnander Hift. Libr. Probib. p. 18.

5 4 ) o ( 4 39 Hußru bans, den fam henne ftjål han år ßhrßa seh acirßa tjufmer ocb fkatl bäriga ofmer andra tjujmar. Nee multo lecius in Laelio dillerit Cicero : Quid ftultius eft, quam ccftera parare, amteos non parare, optimam & puleberrimam vita, ut ita dieam, fupelleetilem. Hoc vero opus non mf. tius, quam fubiit, fatum mereri, quisquis facile concesferit, qui id pervolverit, adeo enim obfcoena, & quae natura tegi voluit, in eo alieubi occurrunt, ut non posiit, quin pudicis auribus fit offenfioni. In explicatione enim praeeepti Vl:ti lafeivius exfpatiatur; neque parvarn in indaganda conceptione Servatoris, partu & virginitate Maria prodit curiofitatem. In univerfum diffufius, quam par eil, res pertra&at; cujuscumque enim vero vocabuli, in Minori Lutheri Catechismo occurrentis, fiftit definitionem, & praeter quod Latiales locutiones huc iliueque infperfit, profundiorem omnino, quamque captui vulgi fit accommodata, redolet eruditionem. 55. Kort ocb enfaldigh förklaringb öfver dhen mindre DoEl, Mart. Luthers Catecbismum igenom visfe frågor ocb fvar, förd ftält af alla Lutherfke Predikanter utbi Frankfurt vid Oder; Sedan ä nyo öfverjedd ocb förbättrad, ocb nu omßder beela Smeriges ungdom, ja allom enfald1gom, utbi tberas Cbnflendombs (tycker på Sven/ka utgången. Holmiae apnd Nicoi. Wankyff an. i6gi in 12:0 impenfis Reusneri pagg. 284 cum praefatione Mag. Johannis Vulteji, Paft. Riddarholm. Hujus opufeuli, quod vulgo attdit Catechismus Francofurtenfis, interpretem non au&orem, quod refert v. Stjernman al), fuiffe Doél. Svenonem Broms, Archiatrum Regium, non minus ab ipfo Titulo, quam praefamine Fulteji hauritur; ibi enim dicitur: Traétatum a quibusdam Theologis atque do&is Germaniae viris, ufui juventutis olim fuiffe exaratum. - Deca- F a loa) Cent. II. AnoDym,

6 40 fr ) o ( fr logum & Orafcionem Dominicam ad legem, vero & Sacramenta ad Evangelium refert. Symbolum Haud paucis definitionibus & diftindtionibus perfpicuum fefe reddere (ludet. Quaefliones fubtiliores minori charaftere funt impreffie. Didla integra allegat. Praecipuas inter libidinis illecebras annumerat: Det forvitlige Faßlagsvefendet} Fbrmummel]er, förekaßa ofvugtjambeten, bolla Con* cubiner, m. m. Ad peccata contra praeceptum Vllimum refert plures inhoneftas, ut dicitur, vivendi rationes, geflus puta hiflrionicos, artem funambulatoriam, aleam» iufurn chartarum pi«5larum, ceteras. Genera coinmutiicationis idiomatum non omittit. Monet, ut fancta cruce nos fignemus, antequam mane vefperique preees fundamus; non tarnen quafi exinde vis peculiaris fefe exferat, fed ut crucifixi Chrifti nos fubeat recordatio. Cura A. Frid. Hermanm prodiit hi.c Über fermone Teutonico, Gothoburgi an in 8'o in ufum gentis Germanic?e, ibi degentis a). In Bibliotheca Gymn. Lincop. fervatur Pro Memoria, mfc. IVafr in dem fo genanten Franckfurtifcben Cntecbismo bedencklich zu fein fcbeinet F). 56. Eenfaldige acb korte Frågor, eikr Cbrißelige Spörs mål Ifwev tbe fem wara Cbrißendoms eiler Catecbismi läros Hufwuäßyeher; fom och öfver alle ßorc bugtids oeb beigeda gar, Matth, m. 32. Rom / Petr. 5. /j, /<f. Menmfkiones artb år at önfka gjårtia Och fyelfver figh altidb t bet büße ärna: Jagb toeet ey båttre hnfkat oeb begärt Om tu ti*i Caiecbes och Spörsmål bar lart. Vpfaliae reeufae funt hae qnaefliones an per Curio«nem in 8:0 pagg. ag. Auetor harum efc D. Petrus Rudbeckius, t. t. Prim. Theol. Prof. Vpf. tandem E- pifcopus Scarenfium r). 57- Caa) Coli. Ekholm. 6) Linköp. Bibi, Handlingar. c) v. Stjern.'- man Centuria II Anonym, p. 50.

7 4* ) ( 4^ Catechismum quendam publicavit Magiftratus Rigenfis, quem litteris prohibitoriis, Kongsohr d. 26 Febr. 168a datis, Rex caftigavit, putans, eum novum efle librum Catecheticum, licet, ut ipft faffi Tunt Rigenfes, multos per annos ibi ufitatus fuerit, quem tarnen commodo juventutis, setate ac intelligentia accrefcentis, qmeftionibus ex Dodt. Dieterici aliorumve fcriptis Catecheticis hanftis emendarunt & locupletarunt. Quamquam ne transverfum quidem unguem a Lutheri fcriptis difcedat hic libellus, indignationem tamen Regis ideo incurrifle fertur, quod non fuae fed Clericorum loci cenfurae delatus fuerit a). 58. Alium Catechismum Rigenfem ex Livonico quodam Hymnorum & Precationum, libro contexuit Super intendent Fischer f). 59. Enfaldige Spörsmåbi, (Her Cbrißendomens fårbbry inrättat for ungdomen vid Itiddarholms Fbrfambling och tbes Annex Bromma, tbem til en trogen underwysnmg. Holmise an in 4'o per Eberdt pagg: 33. Audtor eft Mag. Johannes Vultejus, Paftor Riddarholmenfium c). 60. D. M. Lutheri Catecbismus med enfaldige Sporsmal förklarad och efter höga Ofverbetens befalning utgången, pä tbet Praßerna enhälligt ofwer hela Ryket (kola bruka Jamma [ätt wid ungdomens undervisning och Fot bor uticbriftendoms fiycken, Sumtn Regio, Holm i se apud Henr, Keyfer an. i5 6 in 12:0 pagg. 92. Hic tenellus magni Haqu ini Spegel ii foetus, Catechismus Epifcoporum vulgo appellafcus, abortus inftar in confpedtum hominum vix dum prodierat, cum vivere defiit; dignus fcilicet vifus fuit, qui ad ufum prohiberetur. Litterae S. R. M:tis d. 23 Nov. 1.6g6 ad omnes Regni Epifcopos legabantur, ubi eis prolpiciendura injungitur, ne hujus F 3 libri, 0) Göll. Palmfch. b) 1. c. c) v, Stjernman. Cent, IX Anonym..

8 42 ^ ) o ( «$" libri, qua? receperant, exempla in publicum d i filparen tur, led ad Regem remitterentur; liquidem, ut opus non omnibus numeris abfoiutum, cenfurae eorum fubjiciendum atque ftriéturas fubinde Regi infinuandae. Etil apertas haerefeos notas ei inurere nequiverint Cenfores, haud pauca tarnen delicatiora in eo vitia notarunt Sa muel Ruppendorf3 Ericus Benzelius, Petrus Bång, Petrus Rudbeckiusy Petrus Holm, Julius Micrander, /lsm. Scha ria, Jac. Boetbius, Anonymi & Confiftoria Visbyenfe, Stregnelenfe & Hernofandenfe af. Horum omnium oblervationes allegare totum opus compleéleretur; nos vero, aréfcioribus conftrifti cancellis, quae maximi fint momenti, adferre contenti fimus. Cenfor quidam Anonymus generalem hane ei infert notulam: Ea> qua fa tta r utiiia [unt in hoc Caiechismo y fere verbotenus defcripta funt e Catecbismo Germanica Prancofurtenfi, Riga impresfo, qua vero ex Juo addidit /3u iory partim julfa erronea, partim confufa, imperfecta? inutilia Junt. Ericus Benzelius & P. Bång non minus, quam loca 53 diftringunt. Obfervationes Benzelii generales, latine verfae, ita habent: I:mo Catechismum Lutberi integrum fbre fervandum, titulus poliiceri videtur, heic vero alia o- mittuntur, alia vero ita confunduntur, ut alicubi ne difcrimen quidem charadlerum obfervetur. a:do Difta e S. S. allata non citantur. 3:tio Quaedam eorum incommode allegata videntur. 4:to Quod numeri per totum opus continuantur, minus proficuum elte videtur, qnum, inftar Lutberi Catechismi, quodcumque caput fuis nu meris infigniri poteft. 5:to Ipfe ordo in rebus traétandis interdum confufior deprehenditur: lic do&rina de Lege quasftiones immifcuntur Evangelicae. 6:ta In qusea) Haec afta, quae pagg. 278 in fol, 4:to & 8:0 faciunt, in Bibi«Gymn. Lincop. refervantur.

9 fy ) C 43 quaeftionibus & refponfis quid obfcuritatis atque defe- <ftus reperitur. Praeter ceteras omiftiones nec refurrecftionis nec defcenfus Chrifti ad inferos ulla heic injicicitur mentio. Rev. Bång inter alia oblervat: I:mo Defiderantur in Textu Epilogus Decalogi, & efficacia S. Coenae. Qv. 229 ita habet: Quid fignificat Vocabulum Calix? R. Potum, qui in calice ineft. Haec reponfio eft delenda, quod nos Orthodoxos deferat & faveat Calvinianis. Ad calcem vero obfervationum: Adde quomodo quidam Articuli omittantur: De imagine Dei, de Angelis &c. & nonnulli porro confufe ponantur, officia Chrifti prasmittüntur confiderationi naturarum &c. Eandem cantilenam canit eruditus quidam vir Upfalienfis & hac fententia fuas claudit obfervationes: Opus, quod auéloritate Regia prodeat, atque nomine libri Symbolici honoretur, accuratius fit confeftum, necefle eft, fi enim in linguas exoticas transferreretur, graviorem fortaftis fubeat cenfuram. Neque mitius in hoc opufculum invehitur Anonymus quidam, cujus fequentes funt fti- <ftu ras: Qu. 7 Evangelium definitur, quod fit Uta annuntiatio de gratta Dei cf remisfione peccatorum per Jefum Cbriftum omnibus tis, qui in eum credunt, Het c defimtio eft abfurda, jufto anguftior fere contradi&oria. Cum enim fides fit ex auditu verbi Evangeliet, quomodo fides potuit adfuisfe ante prcedicationem Evangelii. Onde fufpicio orivi posfit in hac definitione låtitare errorcm Calvinianum, qui cum mifericordiam Patris, meritum filii & gratiam S. S:ti faciant particularem propter abfolutum fuum decretum, Evan gelium quoque negani omnibus esfe deftinatumy nec Deumper illuå omnibus, id audientibus fidem offerre. Qu. 62. An Cbrifliani nos ftmus obligati vivere [ecundum legem Dei? R. per dictum 1 Job. 2, 5. Per boc fcimus, quod nouimus eumt fi jusja ilhus obfervamus. Qui diett: novi eum Sf pracepta ejus non fervat, mendax eft & in to veritas non eft. Hac refpon-

10 44 4* ) Ö( 4 refponßo iftcongrua eß, Nam Apoßolus ditto loco non loqui - M?/?x ff prxceptis ßmpliciter legahbus, de praceptis ff jusfis Cbrifti, in ordine jalutis ff Cbrißi-» anismi nobts dedit, Pontificii autem, quando probare volunt t renatas posfe legem Dei perfette Jer vare, ad hoc dittum folent confugere. Qu. 6q, <fj\ Numne [ervantes legem Dt i aliquid mertri posjumus? R. Non. Cum feceritis omnia,qu& preecepta funt vobis, 4/V/fr ÖV. Zw. /7. 7. banc quaflionem incongrue refpondetur ff allegatum dittum ad eandem quctßionem non rette adbibetur. Slam revera ß fervaremus legem Dei ff quidem perfette, quam maxime mereremur. boc ff vives, Cbtißus in Luc /0,?V. autem per legem non posfumus tnereri vitam äternam, causfa eil, eam Jervare ff tmplere non posfumus. Ex allegato autem ditto id tantum jequitur, perfette nos non pos fe fatisfacere omntbus prxceptis divinis, /1 jatisfaceremv.s,»// tarnen nos apud Deum mereri merito juris ff mercede proprie ditta, acitaque non posfe juftificavi ff falvari per bo na opera. Stfi exinde non fequitur, y? opera legis perfette praßaremus,»ox»z&// merituros. Qu. q2, Quid eß peecatum originis? R. Eß mala illa concupijcentia, nobiscum nata. Hcec dißnitio eß valde vitiofa ff mutila. Nam peccatum originis quam maxime comprebendit privationem feu carentiam jußitia, Janttitatis ff faptentia concreatee ff inesje debita, ff ponit totius natura corruptionem. Eß quoque eo nomine mepta ißa definitio, quod Auttor pro Synonymis habet concupifcentiam originalem ff ipfum peccatum originis pluribus locis ff fic idem per idem definit. Qu. 76. Quanam funt media falutis noßra? R. Ferba, Sacramenta ff Minißerium Ferbi. Hic verocrasfus eß error, juod inter media falutis refertur in pari ordine cum verbo ff Sacramentis, Minißerium. Sicuti abfurdum eß, fi quis dieeret, tneiia wutritionis humance funt cibus, potus ff Coquus, Non eß autem ille levis error. Nam reuera involvit in fe fundamen-

11 ' 4 ) ( 4- m mtnia Pontificii. Qp- 77. Quesnam funt falutis noßra caus» fei R. Dei gratia Ef mifericordia, Jefu Cbrißi meritum, Ef jußhia atque fides, applicans fibi gvatiam Dei Ef meritum Chrißi. Hatc refponfio dupplici nomine vitufa eft. Prima, quia omittitur tertin principalis causfa, qua efi gratia S. S:ti applicatrix. Seeundo, quod fidem fine ulla rtftrielione collocat pari quafi gvadu cum gratia Dei Ef mevito Cbrißi > dum ßdes tantum eß medium lepticon. Qu. 123, Quid eß hic fan«siipcare > quando S. Situs dicitur nos fanftificare qu, 124. i R. Eß feparare ab illo, quod eß peccaminofum Ef immundum. Heec refponfio eß valde jejuna & imperfesia, nam ea fan&ificatio Tion fantum in ejusmodt fepavatione ab eo, quod im~, mundum eß, confiflit, fed in eo etiam, ut nos vera Ef inter G na janéhtate donet. Eid. 1 Cor Efc. - Sunt Ef alia % qua notari merentur Ef Leclores morari posfunt. Ex. gr. quando qu. 6, Lex definitur, quod ßt explicatio Divince voluntatis Ef jußitia ecterna > cum lex fit obfervanda per jusfilm Summt Legifiat.orts, circa quod a fnbjesiis fieri vel omitti vult. Quando qu. 16 omittitur idololatvia crasfa Ef gentiiis: quando inter causfas peccati non numeratur mundus, fcandalo noxius. Quando qu. 7g Ef g2 Fides imperfeeie adviodum deferibifur, omlsfis duabus ejus esfentialibus partibus, nempe notitia Ef asjenfu, tantum fit mentio fiducite. Quan do qu 232 Ef 233 coilata cum form 11la fecunda confitendi 9 Jpccialis peccatorum anmmerütio requiritur, quod omnino imposßbile eß, Ef mere Pontißcium r). ffoh. Gezelium. Juts. t. t. Superint. Narvenf. quem Audlorem hujus libelli duxifc Benzelius, ejus faltern fuisfe propugnatorem, vel exinde hauritur, quod Brevem difeusfionem objervatorum ad Novum Catecbismum Holmenfem feripferat, contra quam Rev. Bang dein contexuit Obfervatorum ad Nov. Catecbis mum Holm. Apologiam brevem, docentem, brevem eorum dis- cus- 4 «) Paltnch.,

12 d) <# ) Q ( «*^r Gusfionevti ab Anotiymo quoåam jcriptam, esfe levern a), Qu od l\ vero vitia, quorutn infimulatus eft, exceperis, vix ullum librum Catecheticum filtere vales digniorem, qui b eoncinnitatem atque perfpieuitatem fuam inftitutioni publica inferviat Quid idcirco in eo ineft boni probatique dein excerpfit SvekiUus. Nova hnjus editio Arofias, eodem anno, quo prima prodiit, a Boethio Hagen facfta eft, quse Keyferianse illi, qua formarn atque contenta ad asfem refpondet, etil numerus, ad quaeftionem ultimam in Editione Keyferiana adpofitus, fit a66, in Hagenian a vero 26g ). 61. Enfaldig Förklaring ifwer Latheri lilla Catechis mum, ftald igenom Spörsmädl och Sirar af Ola o Svebii.10, Arcbi E. Fpf Prima, qua mihi innofcuit, liujus edi tio, fadta eft Vpfaiiae an, 1698 in ra:mo oblongo pagg 99. Juffii Regis hoc opufculum contexuit Rev. Svebimus, in quod, Epifcopis Regni & Confiftoriis EccJefi erat injunétunv, fuas allegare oblervationes, quas dein qui dam Clericorum cenfurae fubjicerent, atque exinde P Rege approhante, opus formar ent, ab omnibus terendum c). Poft iilam disquifitionem communi Clericorum ftiffragio prodiit, mandato Regis CAROO XI:mi de fufcuro ejus in omnibus Regni Ecclefiis ufu munitus tlf Non minus, quam Libri Symbolici autoritärem Catechismo fuo conciliare ftuduisfe Svebil'itwi, jitterre ejus ad Re gem teftantur, eui tarnen baud dubie obftitere graviffimas, quae rn eundem exhibebantur, obfervationes ef Collntio cthotkqitcs notanm Adm. Rev. D:ni DoB, Erici Ben- %elii, S. S. Tbecl. Prof. Vpf ad novum Cateebismum cum ipßs cjujeßiombus reperitur in Collect Palmich. De fingulari #) Inveniuntur in Palmfch. b) Almnder Hift, Libr. Prohibit. p. 27. c) Palmfch. ^ Rtryzelii.Epifcp. p. 73, e) Fant HhS:-, Libr.. Symb. iü Svecia p,

13 4 ) o ( 4 4J gtiläri Regis, in hujufce libri perfecbionern, ca ra loquifcur Epiiiola ejus, d. 23 Jan data, ad SvehUiutrt, ubi ei injungit, Tj^pographica, quae in Catechismo ejus huc iilusque irrepierinfc, menda, emendatum ire. Quemadliiödutö infcernum hujus Jibri pretium fere nemo no» norit, qui Evangelicam in Patria profitetur dodlrinam, fic defcriptio ejus heic aeque esfet lupervacanea, ac vu ces, quibus prodiit, perdifficiles forent enumeratu. Sufo ficiat faltem indicare editionem, Holmiae a Petro Momma an eadem forma ac Liber Hymnorum pagg. 178 fsuftam, quae, praeter quod variis figuris legentium oculos pafcit, Tabulae Oeconomicae continet enodationem. Ad communem Patriae ufum ut deftinatus fuit, ita quo«que in Fennonicam & Lapponicam linguas tranflatus eft ille iiber claflicus, quamquam magis ad noftra usque tempora Job. Gezelium caeleftis do&rinse ducem fecuti funt Fennones a). Neque Rev. Svebilius de Catechis mo fuo in Gallicum fermonem transferendo curae fefe fubtraxit, ut pubes, huc degens, Gallica, eo melius cognitionem faiutarem haurire posfent, quem ad fin em mandato Regis d. 2 Maji 1691 dato CC thaleri argenteü ex aerario ei adjudicabantur. Verfioni prsefigitur titulus: Eclarisfement jiiv le petit Catecbisme de Luther, par Jemandes par repoxfes danné en Svedois par le Reverendisfme Olaus Swelilius, Archeveque d"upj'ale & traduit ett Frangois en faveur de la jeunesje. A Stockholm eher, Jean Billingsleg 169a in 11:0 pagg. iao F). 62. Petrus Bång, Epifc. Wiborg. confcripfit lingua Fennonica, Exegelin in Lutberi minorem Catechismum* G 2 fub 4) Vid. fupra p. 37. b) Inftar fupplementi hunc librutn quibusdam plaguiis, Gevaliae impreffis, auxit Magn. Thelaus, Praep. & The Leftor; atque in eum prolixum admodum & eruditionis plenum Commentarium noftris temporibus edidit Rev# Archi-Prsep. O# Andreas Knöt*

14 - 4 ) o ( 4, fub titulo Catechetam Luther anumt quam Rex CARO- LUS XI litteris d. 39 Apr ob varias Catechismi mutationes carpit. Hane quoque Epifc. Job. Get&elius quibusdam notis, ad Regem miftis, perftrinxif In praeeepto lano, ut inquit, vocabula: Jag år Herran thin Gud, plane praetermitfcuntur. Ibidemque: Du [kall icke bafwa jrammande Gudar, vocibus vero för mig caret ny. Mann e contrario Rev. Svebilius laudibus extollebat by. Incertum tarnen eft, an uinquam typis fuit promulgata r). 63. D. Abasiperi Fritfchens högtnodige Chrißendoms Frågor, al!a Guds ål(liare, jymierligen t be tillväxande Chrißne till nyttig npbyggelfe, föreßålte at betrngt a i 26 LeElioner. Fäderneslandet til tjenfl på Swenfka uplaa de af Hängt Håhk [Bokbindare i Stockholm) Hoimiae in Tj/pographia b. Nicolai Wankyf an in 12:0 pagg. 119 praeter prooemium. Recufae Tunt an & 1726 in 12:0. Libellum praefamine mun i vit Samuel, Schultenius, Paftor Swedvienfis Weftmannise. Ledb'ones nil, ni-fi fidelium cum Deo unionem, didtis S. S. probatam, continent, haud occulta tarnen produnt Pietismi veftigia. Inter a- lia enim pertradtat Undtionem fidelium, obfignationem eorundem, Potentiam fpiritualcm, internam atque oceultam Chrifli manifieftationem, fpirituale fidelium facerdotium & quae funt reliqua. Calci afligitur Precatio ad Servatorem. 64. Lutheri Catechismus öfrverjatt på American Virgi* fiifka Språket. Hoimiae an in Typographia Buchardi ab J. J. Genath in gro pagg Hujus opufeuli interpres efl Mag. Johannes Joh. Campantus, Svecorum quondam in America Paftor, tandem Paftor in Fröft- a) Palmfeb. b) Colledtiones Mfo. Olai Brcmanni.»n Bibi. -Na t. Heifmg. Vpfaliae vifas. c) v. Stjernman Aboa Litterata p. gö.

15 Fröfthult & Hernewi a). fy ) ( fy 49 Hoc vero ad man datum Re gis ejusque fumtibus typis vulgavit Gußavus Peringer Liljeblad, Secretarius Regius & Cenfor Librorum, adhibita erudita fua prsefatione de variis libris Symbolicis, in linguas Africanas & Americanas tranflatis, de Lingua Barbarica, terra Virginea, ejus In ventore atque Svecornm in Americam an. Chrifti 996 itineribus. Initio affigitur Mappa Novae Sveciae ejusque fluvii Geographi ca, calcique Vocabularium Öarbaro - Virgineorum, additis paffim locutionibus & obfervationibus Hiftoricis brevioribus ad pleniorem linguae notitiam. Ufc Regis nificentia lnu- prodiit, ita omni, qua par eft, itnmo antea inlolito, nitet Typographico apparatu. Quoniam non nudam Min. Lathen Catechismi fiflifc verfionem, fed ad eurn quodcumque caput nonhihil explicat, eurn heic prae» cipue referre confultum duximus. Texfcum Svefcicum Virginico mimifcit. Impenfis etiam Regiis Gallico ligamine nedtebantur 900 exemplaria hujus Iibelli, quorum 500 Sacerdotibus, in Americam iter fadturis, ad ea in ufum Coioniae Svecanae dikribuenda, tradebantur; 300 eorum una cum laminis aeneis in Archivo Regio fervata iiint, & reliqua denique centum, Senatores, Epifcopi, Coiiegia, Ribiiothecas publicae, Academise atque An bei dono acceperunt bj. Lexelius idcirco, in fua De caiisfts vavitat is Librorum DiiTertatione cj de veritate quadam tenus detrahit, afferens perexigua hujus lihri domi refiduu manfisfe exempla. 65. Cbrt(lelig Anledning, huru Föräldrar, fom icke vie* del hofxva ungt folk lange til Jcbolan at hälla, fadane underrätta ßelfve kunna, förr än the them til Skrift ocb iben He liga Hartwarden med fig taga, eller til Skriftefadren fira, them at examinera och förhöra låta. Alt efter tben falige A 3 Hera) Ejusd, BibL Svio-G. p b) Palmfch» c) p. 24.

16 4* ) ( 4^ Herrens Lutberi 'Catecbismnm inrättad; och nu pä Smex-fht Tungamåblet åfverfatt. Holmios apud öuchardi an. 169b' in 12:0 oblonge pagg Et Auctor & Interpres me iatet. Adeo populariter inftitutu«eft, ut quisquis Min. Lutberi Catechismum fapiat, facile cuique fere quaeftioni refpondere poffit; quaeltiones enim funt diffbeiores, reiponfa vero pleraque n u dam continent ailertionem. ReiponCa a quaeftionibus rubris diftinguuntur Iitteris. Ca techismum in 6 Capita dividit, quorum Vituni Munus Ciavium perftringit. Fini adjun&um eft inter patrem & infantem Colioquium, ubi refponfa numerofe cadunt & quadrant ad quaeftiones. Sic e. gc. ad explicationern Sanéfcae Triadis quaerit pater: Ar ingen liknelfe, Jom detta dä afmålar? Infans refp, Jo, tre och ett dr Sol, des betzigbet ocb ftrdlar. De vita aeterna quserit Pater: Tar man i bimmelen fig Hußru, dricker, äter? I. r. En Ånglalefnad ren alt Jådant flått förgäter. Alia ut omittam. Addenda et Corrigenda. P. 6 l. 20. ad voc. Iitteris additur, d. 18 Aug /. 6. obf. Verfionem Librorum Symb. eandem ejse ac Brocmanni, fupra memoratam. 9 /. 8- lege in 12:0 oblongo. 22 /. 15. add. lingua Fennonica. 24 l. 7. add. Holmiae apud Ign. Meureum* ejusque impenfis. /. 17. Tit lege Tit It *5«Nicolai Efchilli Articulos Chriftianas Rel, ex numero li brorum Catech. plane excufos volumus. 32 /. 4. In 3:0 momento difcernit.! In 3:tio momento: Difcernit. / leg. 15. / 2a. 8 leg / leg