Svenska Sydkurdiska Översättare: Mahmood Nareman Språkgranskat av: Najmoddin Mahmoudi Grafik & form: Kevin Mavane Mattebegrepp är ett häfte, på svenska och det egna modersmålet, som innehåller översättningen av de centrala matematiska begreppen i grundskolan med exempel och bilder. Materialet kan räknas som en resurs för läraren när eleverna brister i undervisningsspråket.
Grader MATTEBEGREPP نموونه / EXEMPEL دیاگرام DIAGRAM Cirkeldiagram دیاگرامی بازنەیی 31% 26% 10% 15% 18% Temperatur Linjediagram دیاگرامی هێڵی 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 06:00 08:00 10:00 12:00 14:00 Klocka Mall ڕێسا - مودێل Medeltal / Medelvärde / Genomsnitt نرخی ناوندی 20+15+10+15=60 60 4 = 15 1,2,3,4,5,6 ناوەند Median Sannolikhet لە نزیک ئیحتیمال ڕاستی- Om du singlar en slant, sannolikheten att få krona är lika stor, 50 %. Svar: ja, nej, vet ej 15 Stapeldiagram دیاگرامی كهڵهكه 10 5 0 Ja Nej Vet ej 2
Grader MATTEBEGREPP Temperatur Stolpdiagram دیاگرامی ئهستوونی 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 06:00 08:00 10:00 12:00 14:00 Klocka A B C Tabell خشتە x-axeln x-axeln / abskissa تەوەرەی ئیکس y-axeln y-axeln / ordinata تەوەرەی ییی Origo Origo/ nollpunkt خاڵی سفر 3
پێوەری وێنەکێشان SKALA وێنەکێشانەوە Avbilda Avstånd دووریی دریژیی Bråkform فورمی کەرت 3 4 Decimalform 75 فورمی دەسیماڵ ژمارەی کەرتدار لە سەتە 0,75 Föremål شت Namn på något 1 : 2 بچووککردنەوە Förminska 2 : 1 گەورەکردنەوە Förstora Karta نەخشە Sveriges karta درێژایی Längd Naturlig storlek قهوارهی ئاسایی 60% ڕێژەی سەدی Procentform Sträcka مەودا (لە نێوان دوو شوێن) A B Verklighet لهڕاستییدا ڕاستەقینە På riktigt 4
هاوکێشە EKVATION Formel فۆرمول Area= A A= B H 2 Högerled الی ڕاست 22=Y+10 2:a kvadranten 1:a kvadranten Koordinatsystem سیستهمی كۆردینات 3:e kvadranten 4:e kvadranten Lösning / Rot بنچینە / ڕێگا حەل 6x + 7 = 37 x = 5 ( x = 5 är en lösning eller en rot till ekvationen ) Hakparentes Klammer Parentes Rot / Lösning کەوانەی ڕێک [ ] کەوانەی خوار { } * 12 +3) (24 کەوانە پاشكۆكه بنچینە / شیکردنەوە Storhet گەورەیی En storhet (eller kvantitet) är en egenskap hos ett föremål eller en företeelse som kan mätas eller beräknas. کات Tid Variabel بگۆڕ X= vikt (kg) pris (kr) X=1 15 X=15 X=2 15 X=30 X=3 15 X=45 X är en variabel. Med uttrycket 15.X kr kan man räkna vad t ex. x kg äpplen kostar Vänsterled الی چەپ 22=Y+10 5
کەرت BRÅK 1 3 4 کەرتدار فۆرمی تێکەاڵو Blandad form Bråk Bråk (äkta eller egentligt) Bråk (oäkta eller oegentligt) Bråkform کەرت دابهش کەرتی ڕهسهن کەرتی ناڕاستهقینه فۆرمی کەرتی 2 3 Täljare Nämnare 3 6 Nämnaren är större än täljaren 6 3 Täljaren är större än nämnaren 3 4 Bråkstreck هێڵی کەرت eller Del بەش یەک بەش چوار بەشە لە 1 4 en fjärdedel Fjärdedel Förkorta Förlänga چارەک یەک بەش لە چوار بەشە کورت کردنەوە درێژکردنەوە 3 6 1 4 8 = 3 4 2 3 = 3 2 3 3 = 6 9 Förläng med 3 نیوە Halv 1 2 ١ ی 1 تەواو Hel 1 6
Hundradel Kvart Liknämniga bråk Minsta gemensamma nämnare Nämnare Tallinje Täljare یەک بەش لە سەد چارەک کەرتی ژێرەیەکسان بچووكترین هاوبهش بندابهش بندابەشی کەرتژمار ڕاستە هێڵی ژمارە سەربەش کۆکردنەوە ADDITION 1 1 100 1 4 4 och 3 4 5 2 + 1 3 Den minsta gemensamma nämnaren av de två nämnarna är MGN(2, 3) = 6. 2 3-3 -2-1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2 3 Addera کۆکردن 2+2 Båda هەردووک Lägga ihop پێکەوە دانان 2+2 Lägga till خستنە سەر 2+2 Minnessiffra ژمارەی بیری لە کاتی کۆکرندا 1 2 +99 101 Naturliga tal ژمارە ئاساییەکان 1, 2, 3,... کۆ (دوو کۆی سێ) (Plus) + 2+3 (två plus tre) + نیشانەی کۆ Plustecken 7
Positiva tal ژمارە پۆسیتیڤەکان Tal som är större än noll (>0) Sammanlagt پێکەوە هەمووی Summa Term ئەنجام سهرجهم = 6 3 3 + تێرم چهمك = 7 5 2 + پێکەوە Tillsammans Uppställning Uppställning med minnessiffror Utvecklad form دانان خستنهبهرچاو دانان لەبیری لەگەڵ ژمارەی دادەنرێت فۆرمی گەشەکردن زیاتر ڕوونكردنهوه 80 +16 96 1 2 +99 101 273,5 = 200 + 70 + 3 + 0,5 فۆرمی ئاسایی Vanlig form Öka بەرزبوونەو بەرەو سەرەوە چوون لێ دەرکردن SUBTRAKTION = 2 3 5 ئەنجامی لێ دەرکردن Differens = 8 5 نەبوون شوێنی بۆش Fattas / Saknas Jämföra بهراوورد كردن درێژتر لە Längre / än لێدهركردن (Minus) - 10 3 (tio minus tre) 8
Minustecken Minska / Dra ifrån نیشانەی لێدهركردن کەم کردنەوە لێ دەرکردن کەم کردنەوە لە Minska med پاشماوە دەمێنێتەوە Rest / Blir kvar نەبوون شوێنی بۆش Saknas / Fattas جیاوازی Skillnad Subtrahera = 2 3 5 لێدهركردنەوە = 3 2 5 کەم کردنەوە Subtraktion Ta bort / Dra ifrån البردن لێدهركردن Term = 19 10 29 تێرم چهمك گۆڕین Växla هیتر هەروەها Ytterligare MULTIPLIKATION لێکدان = 30 3 10 ژمارانەی لێکدەدرێن Faktor Gånger لێکدان 10 x 3 (tio gånger tre) Gånger لێکدان Gångertecken نیشانەی لێکدان * eller eller x Hela talen,... 3-1, 0, 1, 2,, -2, -3..., ژمارەی تەواو 9
Hela talen (utan 0),... 3-1, 1, 2,, -2, -3..., ژمارەی تەواو(بێ سفر ( Minnessiffra ئەو ژمارەیەی لە بیر دادەنرێت 12 * 8 1 96 = 15 3 * 5 لێکدان جاران Multiplicera = 15 3 * 5 جار Multiplikation خشتەی لێکدان Multiplikationstabell ژمارەی نێگاتیڤ Negativa tal Tal som är mindre än noll (<0) = 30 3 10 ئەنجام Produkt = 12 4 4 + 4 + دووپات كردنهوهی کۆ Upprepad addition دابەش کردن DIVISION Divisionstecken : eller eller / eller نیشانەی دابەش کردن Bråkstreck نیشانەی کەرت / eller Dela i Dela lika دابەش بە دابەش کردنی وەک یەک 18 / 2 Dela 18 i 2 20 / 2 = 10 دابەش کردن Dividera Dividera med Hur många gånger går... i دابەش کردن بە سەر چەند جاری تێدایە 32 / 8 = 4 Dividera 32 med 8 18 / 3 = 6 gånger eller 3 i 18 = 6 gånger 10
Kort division کورت کردنەوە 4 8 2 = 4 = 11 2 22 / ئەنجامی دابەشکردن Kvot Liggande stolen کورسیی خەوتوو نیشانەی دابەش کردن Nämnare بندابهش 3 5 Täljare Nämnare Primtal ژمارەی سەرەتایی Heltal större än 1 som inte kan delas upp i andra faktorer än sig självt och 1, till exempel 2, 3, 5, 7, 11 och 13. Rest ئەوەی کە دەمێنێتەوە Det som är kvar Tal i bråkform ژمارەی کەرتدار 15 5 Tal i decimalform ژمارەی دێسیماڵ 30,5 Täljare سەربەش 3 5 Täljare Nämnare ڕێژەی سەدیی PROCENT Bruttopris نرخی پێش باج Pris utan avdrag 3/4 فۆرمی کەرتی Bråkform Decimalform دێسیماڵ 0,75 En fjärdedel av det hela یەک لە سەر چواری هەمووی 1 100 = 25 4 11
1/2 نیوە لە هەمووی Hälften av det hela Nedsatt pris نرخی دابەزێندراو Minskat / sänkt pris Nettopris نرخی پاش باج Pris med avdrag Ppm = Parts Per Million = Miljondel 0,000001 یەک لە میلیۆندا % ڕێژەی سەدی Procent = hundradel Procentform 50%=½ سهدا له Procentuell fördelning دابەش کردن لە ڕێژەی سەدیدا 25% 25% 25% 25% Promille = Tusendel Rabatt Rea ڕیژەی هەزاری لە هەزاردا هەرزان بوون نزم بوونەوەی نرخ نرخداشكێنیی Sänkt pris Starkt minskat pris Ränta سوود قازانجی سهر قهرز Procent på visst belopp Räntesats سوود ڕێژەی 25% på ett visst belopp Skatt باج زەکات Inkomstskatt Tiondedel یەک لەدە 0,1 eller 1 10 12
نرخ و پارە PRISER OCH PENGAR پارەدانەوەی مانگانە Avbetala Avgift خهرجیی مز کارتی بانک Bankkort Bankomat بانكۆمات سەرجەم کۆ Belopp پارەدان Betala کارتی بانک Betalkort Billig / billigare / billigast هەرزان هەرزانتر هەرز انترین پاداش Bonus چەک چەکی بانک Check Cirkapris نرخ بڕی Debitera ههڵگرتن لێ پاره 0,12 دێسیماڵ Decimal گران گرانتر گرانترین Dyr / dyrare / dyrast Enkrona یەک کرۆنی نرخی داشکێندراو Extrapris 13
Faktura فاتووره پارهدان قهبزهی Femkrona پێنج کرۆنی Femtiokronorssedel پەنجا کرۆنی وەرگرتنەوە Få tillbaka Förlora / Förlora på له ك سی چوون لهدهست دان قازانج کردن Förtjäna قازانج دەست کەوت Förtjänst Giro Ha kvar / Rest گیرۆ )شێوازێكی پارهدانه له ڕێگای پۆست یان بانكهوه( پاشماوە ئەوەی ماوەتەوە Överföra pengar via bankgiro کڕین Handla Hundradel Hundrakronorssedel/ Hundralapp یەک لە سەد سەد کرۆنی کاغەز 1 100 بە چەندە بایی چەندە kostar...? Hur mycket 14
Höja زیاد کردن بەرز کردنوە Kassa دەخیلەی سندووق نەخت کاش Kontant کارتی بانک Kontokort Kostnad تێچوون پارە لە سەر کەوتن متمانەنامەی بانکی Kredit Kreditkort كارتی كرێدیت Krona کرۆن Ett enkronorsmynt وەسڵ Kvitto کڕین Köpa قەرز کردن Låna Mynt پارەی ئاسن Ett tvåkronorsmynt نرخی داشکاو Nedsatt pris Nota وەسڵ پسوولەی پارەدان Pengar دراو پارە 15
نرخ Pris Rabatt نرخ داشکان کوپۆنی داشکاندن Rabattkupong Realisation (rea) داشکاندن هەرزانی ژماردن وەسڵ Räkning Ränta سوود قازانج Procent på visst belopp Sedel پارەی کاغەزی En tjugokronorssedel Sjunka هاتنە خوارەوە کەم بوونەوە قەرز Skuld Skyldig (vara skyldig någon pengar) Spara قەرزدار پاشکەوت کردن پەسەندازکردن بەرزبوون Stegring بەرزبوونەوە Stiga فرۆشتن Sälja کەم کردن هاتنەخوار Sänka 16
Tia دەیی Ett tiokronorsmynt گەڕانەوە Tillbaka Tillgodo Tjäna / Tjäna på پارەمانەوە ئەو پارەی کە دەمێنێتەوە قازانج کردن قازانج کردن لە سەر Ha 50 kronor tillgodo T ex Kalle har 50 kronor tillgodo Valör بهها نرخ Värde på ett mynt el. en sedel Vara کاال شت بەرهەم En produkt Vinna / Vinna på بردنەوە بردنەوە لە شتێک (pengar) Växel پارەی وردە Växla گۆڕین پارەگۆڕینەوە Återbäring پارەگەڕاندنەوە Öka زۆر بوون Öre Öresutjämning Överslagsräkning ئوێره (بچوكترین بهشی دراوی كرۆنی سوێدی) ڕاستکردنەوەی ئوێرە بە بە کرۆنێکی تەواو ژماردن و حیساب کردنی تەقریبی 1 krona=100 öre 28. 99 Kr = 29 Kr Avrundning 17
GEOMETRI ئهندازهناسیی هەندەسە Alternatvinklar گۆشەی جێگر گۆشەی ئەلتێرناتیڤ Alternatvinklar vid parallella linjer är lika stora Λv1 = Λv2 Areaenhet یەکەی ڕووبەر Km² Bas بنچینە بنکە Basyta ڕووبەری بنکە basyta Bisektris Bredd لەتکەری گۆشە (هێلێک کەگۆشەی کردۆتە دوو نیو ( پانایی بەرینی bisektris En bisektris är en linje som delar en vinkel mitt itu. Cirkel بازنە ئەڵقە Cirkelbåge لێکەوتی بازنە cirkelbåge Cylinder لوولەک 18
Decimaltal ژمارەی کەرتی 1,75 Diagonal کۆتەرە diagonal Diameter تیرە Femhörning پێنجگۆشە Figur شیوە Fotpunkt خاڵی پێیی خاڵی بڕینی گۆشەیەک fotpunkt Fyrhörning چوارگۆشە Färgad ڕەنگکراو شت Föremål 60 پلە Grader Gradskiva گۆشەپێو Halvcirkel نیوبازنە 19
katet katet MATTEBEGREPP Halvklot کورە نیو تۆپی Hypotenusa ژێ بەرزی Höjd Hörn (t. ex. i en polygon) گۆشە سووچ De punkter där sidorna i en polygon möts kallas för hörn. Inställning كۆككردن سابیتكردن Katet ڕاستە هێڵ katet Klot / Sfär گۆ ئەم شێوەیە خرە وەک تۆپ radie diameter Kon قووچەک korda Korda کەوانە هێڵی ناو بازنە Korda är den räta linje som sammanbinder två punkter på en cirkelbåge eller annan kroklinje. 20
Kub شەشپاڵوو سەشل ال Kubikdecimeter دێسیمەتری سێجا dm³ Kurva هێڵی پێچا و پێج Kvadrat چوارگۆشە ڕیشە ڕیشەی دووجار Kvadratrot Kvartscirkel چارەکە بازنە Likbent triangel سێگۆشەی الیەکسانی Likbelägna vinklar گۆشەی یەکسانی بەرامبەر یەکدانراو Lika stora vinklar vid parallella linjer Λv1 = Λv2 فورمی یەکسانی Likformig Liksidig triangel ڕ کێ سێگۆشەی Linje هێڵ 21
درێژایی Längd Mantelyta ڕووبەری لوولەک Medelpunkt خاڵی ناوەڕاست گۆشەی خاڵی ناوەڕاست Medelpunktsvinkel m ناوەند triangel) Median (av en Miniräknare ژمێرەر Mittpunktsnormal هێڵی عەموود کە خاڵی ناوەند دەبڕێت A 90 B Lika långa Motstående sida الی ڕووبەڕوویی Mäta پێوان ئاسایی Normal Närliggande sida الی بنکە Oliksidig triangel سێگۆشەی ال جیا Omkrets چێوە چوار دەور Parallell هاوبەر 22
Parallellogram الهاوبەرە Parallelltransversal هاوبەری بڕەر Passare پێوانەکێشی گۆشە پڕگال Pi = پی 3.14 ڕووبەر yta) Plan (plan Polygon (månghörning) فرەگۆشە Prisma پوازک ئاوێزە خاڵ Punkt Pyramid پیرامید هیرەم Pytagoras sats بیردۆزی پیتاگۆرس a c b a²+ b²= c² Radie نیوەتیرە r 23
الکێشە Rektangel Romb مەعین قەبارە فەزا Rymd جیۆمێتری فەزایی Rymdgeometri Rätblock ڕووتەخت بلۆکی ڕێک هێڵی ڕاست Rät linje گۆشەی ڕاست Rät vinkel 90 سێگۆشەی گۆشە وەستاو Rätvinklig triangel خاڵی جوواڵوەیی Rörlig punkt Segment پارچەی بڕاو segment Sekant هێڵێک کە بازنە دەىڕیت A Linjen AB är en sekant B Sektor چەقە گۆشە Sexhörning شەشگۆشە 24
Sidokant ال لێوار ال کەنار sidokant چەند گۆشەی هاوسێ Sidovinklar V1 V4 V2 V3 V1 och V2 är sidovinklar, V1+V2=180. V3 och V4, V1och V4, V2 och V3 är också sidovinklar. Sidoyta ڕووبەری ال sidoyta Skuggad سێبەر skuggad Skära بڕین skärningspunkt خاڵییەکتربڕین Skärningspunkt topp Spets نووک لووتکە Spetsig vinkel گۆشە تیژە کە لە نەوەد کەمترە 25
Streckad هێڵی خاڵ خاڵ نیو هێڵ Stråle a b stråle دووری درێژایی Sträcka a sträcka b -3-2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 هێڵی ژمارەیی Tallinje لێکەوتنی بازنەیی Tangent tangent Tangram تانگرام (شێوەی ئەندازەیی پارچە پارچە کراو ( Tangram är en kvadrat som delas i sju bitar i olika former. Man kan lägga olika figurer med bitarna. topp Topp نووک لووتکە A Topptriangel گؤشەی سەرەوەی سێگۆشە topptriangel D E B C Topptriangelsats بیردۆزی گۆشەی سەرەوەی سێگۆشە AD/AB = AE/AC = DE/BC Transversal بڕەر En linje som skär två eller flera andra linjer 26
Trapets / parallelltrapets شەفتوڵ سێگۆشە Triangel گۆشەی کراوە Trubbig vinkel Vertikalvinklar دوو گۆشەی سەر بەرامبەر b1 a1 a2 b2 Vinkelparet a1 och a2 samt paret b1 och b2 är vertikalvinklar گۆشە Vinkel vinkel الکانی گۆشە Vinkelben vinkelben Vinkelspets گۆشە تیژ کە vinkelspets قەبارە فەزا Volym Volymenhet یەکەی قەبارە dm³ Värde نرخ Yta (buktig el. plan) ڕووبەر m2, km2 گۆشەی دەرەوە Yttervinkel V1 V2 V1=yttervinkel خاڵی کۆتایی intervall) Ändpunkt(i ett a [a,b], a och b är ändpunkter. b 27