K F, F. Q S. DISPUTATIO mere PHLLOSOPHICA ve_. NOVITATE ANTIQUÄ, 81VN de Principus knlrosonih^nl NOVIS rr AN TI QVIS, gum Confenfu Eorum,Qyorum Intereft, P R IE 8 I D L! Pbilofopho ad /i«^<z«? Celeberrimo Dn: Mag: rl T li 0 H /^ H N. Candidx Bonorum cenfur^ fubmitcic PHILOSOPHI/E Candidatus 3ERICUS ABPLUN Dit 91. Jan: Anno ijii^ loco Zio^^H confvetis. Excudit And: Vlörckman/ Univ. Typog
NOVARUM. VIRGUL/E. 51 ACUTISSIMI, SUBTILITiI PHIL Dni. ERIC I. Atz NOVGS. ADITURI. «AS. IMPLII7.UIT. IN. NO' NUNC. ANIMUS. TUUS. ACHAI NÖTITIA. CAPTUS. A^O FALLE ANTIQUIS. SI. TU. NOV/ QU/. TAMEN. ANTIQUI. SU^ NON. NOVA. CUNCTA. PLAGENT. KIAOI ERUTA. QUä PAGII^A. Doci UT. NO AUGUSTIS. Sl^ll!!! HOSPES. au: TIBIMET. TURE VOVEI
CENSORLE. fatum. OEDIPI. L\ BAIIUALU. 3PVVNNF.. HONORES. VERBENAS. 3VA. OPTIME. TES. VERI. ORE. NOVI. FERTUR. «RIS. A. VERA. NEGARIS. NT. NOVA. VERA DEI. IS.AST.ANTIQUA. PLACEBUNT. E. RECENS. DOCET. FÄ. >vus. EDAS. SEDIBUS. RAIDUM. IA. NOVENA. :.! JOANN. ZIDBECX Gmli. Sch. Ab. Reäor.
A O<?«<?><<? I^o dujptcium! I. Pfe ETm! H't f opi0pi'tam i qa* i>arii IrjM M M ädiverfis Aullonbus lill I definiricon(vevit,efle mw fppsll ftudtum faptentu, &. i- pfa nomenclatura, 6c ilfusvoäs, quamproximé txpnmir, Per /2/>i«m autem, inrdligirur non lolum frudentia. in rebus agt^n» di^, verum eti^m pert^dta rerum omnium.quasbomonovifleporeft, Scientfa-, qux 6c viras ipfius regula fic, Scanibusinveniendis inlerviar. Quemadmodumeciam /'^l/o/i,/>^no. minan lolenr, qm huicftudio dant op^ram; quantumvis nemo ulque» dum inventus iir, qui omnes lllas rt-5, quas finu compledtitur, perfeäé lciverif quin potius omneä m indagando coaéti lunc fubfiftere, A alns
aliisque überrimam femper quaerendi materiemrelmquere. Dividilur communirer /'HI/o/ö/!ö/<«in Tbe* oreticam öc Prafåicam: fumta deno* minarioneab iplooi/e^a, quodpartim nudae contempiationi fubjacer, partim eliam fe excendir ad actiones humanas, quatenus ad cerram Praeter normam (unt txigendae. hanc vero, quam mternam vocare licear, plurimas alias fortita ett de«nominationes externas, a diverlis Gentibus Lc regionibus, quas inde ab exordio mundi pervagata eft: Ab Audloribus: a docendi difcendique ritumodoque:a locis ipfi di» catis, öcdenique ätempore. Llinc: Hebraea, Chaldaica, Perfica, Gntcanica, lonica, Iralica. Hinc: P^«thagorica", Platonica, Ariftotelica, Epicurea, Cartefiana. Hinc: Periparrrica, Dogmarica, Sceptica, Sectaria, EcleÄica. liine Acadetnica, Stoica. Doncc randem enam Noba Zi, Antiqua pallim appellariccepit.. ii.
. H. (^uum igitur Philofophia in abkra^o, ur loqui amant, h. e. nulla habita ratione ad fubjefta qutbus inelle creditur, non pofitt elle nifiuna. Quemadmodum veritas, quam fibi pro fcopo pririixam habet, una e/? : Nequeenim unquam Kl.ri poteft, ut dun contraria de u» na eademque rl: fimul lint vera. Qua^rirur baud immerito, unde haec uitima a tempore defumta denominatio originem ducat vel, an ira omninö novam indueritfaciem Philolophia recentior, ut nihis prorfus cum illa ab Amiquis cultå communehabeat? Priusquam autern ad quaeftionem propofitatn respondemus, quiä ipfis terminis fbnuatur, paucis expendamus. Nota ek omnibus vetus illa diftin» ftiointer ÅcademiamantiquaM, cu jus Princeps Plato; Zc. Novam, cujus AuåorArcefilas, å Glcerone in quaestionibus Academicis cor.ki A 2 tu'
4 tuirur. <)uanqu^m adhuc plures AeademilL gradus, len Seöas le invicem fubfeflfuentes, «b a- liis recenferi non ignoramus. De hac vero inprhleutl nonquaeritur. Neque de eo, num quidquam nobi hodie inveniri queat; cum inventis aliquid addere lacile fit. Sed de illa diftindione, q^x demum prn ximéelapfo fecuio,in icbn!.;.> Philoiophorum invaiuit, Le qua i->hi.ojophia Cartefiana tanquam.voft^, ab Antitjuis (eétis, ac prascipue Anftotelica, difcerni folita eft. 111. Sed cum illud non rantum dicarur»o^«,«, quod rempore nobis «.il propius; verum eriam incogni* to, inaudiro, imofaifo quandoque, quanquam abufné, a:quiva!er; di. fpiciendum ulterius, qua? figni- K^ario vocis hic tenenda. De eo antérti nemo dubitare poltrt, qtiin in prima fignificarione vux adhibira
5 bita re<he qliadret, quatenus primum lucempublicam, in ea forma, qua nunc eft coofcripta, adlpexit. Nam omninöfic propius adnoftra accedirrempora,quam monumenta illa veterum, quas per tot feculii vetuftate tantum non exela, aut ignotis plané confervata lingvis, nifiin Doåorum virorum obftetricantes manus denuo incidiflent, vix noftris unquam nita fuiffent. Num vero ratione dogmarum tanquam anteainauditorum, nuperq'; adeoinventorum ita dici mereatur, nunc nobis indagandum venit. Ac lane, (_ inventa quasdarn fpecialiora( in Mathefi praecipué) Merhodumque excipias, dubia ipfi Gartelio ve! renuenti hasc laus evadit. Quamvis neque virium mearum neque inftiruri fit,omnia veterum ac Carrefii dogmarainter fe conciliare, velquid probabilius in utrisque repenatur, eiuere. IV.
. IV. Fatetur quidem iple: Praf: omnes adprin *^as ertiates.?t Has P r Principiis babet, femper (fab omnibug cognitas fuifi ' fe. Sed addit infuper : /^ino ta- Prsf, adftfe* dit: me», quodfctam, bafltnus fuit, qui t- <?^ pro Principiis Phiiofopbi& /-<z^«<.,vi. Et alibi: De rtbui omnibtis dubitare poffumus, quamdiufe : non babemus a- Ha fcieniiarttm fundamenta. quam ea, qus> antthac /^ö«/^^. Übi apertö fatis, laudem hujus inventionis aucupari cernitur. Quo vero id jure fiat, infequentibns nobis videndum. Licet autem non diffiten- dum, quin aliqua Philolophica veriras, qaam temporis ffliamfinxenmt Vereres, hodié inveniri portir ; certé Veterum eriam inventa,quorurn falfitatem tempus non detexit, per» perub magni artimantur. Ar, quis inde omn^s verirares re^ieiendas nifi infanus judicer? Etenim eo» rum, qu^.. nunc nova lunt, aliqua, lecmuris lcculiä inter antiqua forte nu-
numerabuntur. QvpfQ autem Carrefius ip_e non eat _i23, Pbu D -^ert _!?_<?*! a pr&ftantiffimut _ W«n<?» /e- /..,, cutorum ingeriiis /^A excultam,- uti- g h..e ad id faftigji- in quo ab ipf<r " dcprehenia eft, :_l.llr^er_ vziuil. V. Sed diälis conftet ratio, addu» camus nonnulia ex lis, quae ut maximensr^ videri cupir Philofophus; inipfo limine vifuri,'quid (enriendu fic de dubitatione illa, de qua ram a- crirer ramque vario Marte,Theoiogos inrer A Phiioiophos huc n^que difceptarum eft öc adhuc- dum difceptatur. Vi(a ert. equidem illa Philofophandi ratio, qua? a dubiratione capit exordium, multis admodum nova, haåenus inufitata 6c pené incognita,tum e- tiam vana, fallax 6c impia. Interim, fi Antiquiflimos quosque re. fpicimus,patet, hoc quidquid eft, Cartefium nifle. primum non adinve- A vins enim Doåis, ejusmoai
In delincat, Htft. Philofi eap.iv..x. plal. in Mvn:p. m; 84. modi _Txi\Jstv dudurn obfervatam legimus in Socrate, m Zenone Ele» ate, Heracliro 6c perplurirois A- cadennicis. Imo inter dogmata Socratäs aperté refert Johannes Francifcus Buddeus, qnod dixerit: Derebusdiffcilibui noneffe temere quid* cptam affrmandum, /e^contra, i» bisce /b/^e«^e«^s«judicium. Et Plaro dilcipulus Socratis, ipfum de menfura quadrari puerum inftruentem, cum haefiraret puer, nec quid ulterius refpondendum in promtu haberer, prolixe (atis de dubitatione fententiam fuam, inter alia, fic ediflerentem introducir: _J- ~ N, 7 1 / *T~) f* V Oi«SV «.pcikfe»' 2^9-n^ov dtnxc-pycci. fy* TtHi, q uat,3-afa,, b ate» Hakvou, hk étåus* 7,-atv étg "ihr,^ja<-,ka,7i7ni^y, y\yvjaa,(a.i~ @*> ui; éit)i\iu<, >V/ iw%_rs b _H_}_v_zf, Übi rotundé latis ortendir, quantum ille dubirarioni in inveftigarione verirans rnbuar- D^ Platone ipfo, qnum Prseceptoris fni veftigiis inlixrear, deque Academicisreliquis, ni-
fjguis nihi! attinet dicere. enim ne fcit, ipfts tanqu&m proprium fmjje mortm dubttandt ($ in utramqut partem dijphtandi. Quod nec ipie diffire-' ri audet Carctfius. VI. c n a n. i Supereft Anftoreles, cujus dehacreiententia, ut maximipon. derishaberimeretur, uanobispau. \o prolixius expendenda, Quumque alius, quantum ad negotium preefens, illuftrior vix detur locus, & in quo animi fui fenla magis a- perté exprimat, quam qui vulgo huc apphcari conlvevit ex lib: 111. Metaphys: cap. I. illum lic torum expofitum öc enucleatum habe; hvayx-yi TTPog <pp> SmC^Tiitxtv^v imtrua.qr itnxs-eiv 7rpu&v tust är "ihn^crcu 46i w^offsv. r«l/7««t?7<» «0«&&. «l» tusv aximo; V7rci^fi<p>ttn Tjvsg, Keffv «ö X^C/Q Tiituv Tvyx-iroi im^u^f.pi.viov, i<si ai rfig kvzs-u>fr\_ttu f&xhifaivmg 7rgl_.pyov 2/9_?v^«-«< Kahffot. U v^lsil»» B «w- Huetin <f>)u*ft; Alne'. lib.,k. «z>. f. Rforf ad ob- -^.' r (C m. og '
/ _,'» / ivtii^a,, Avaitr rwv ~srs_9-.fi*' jkmo.vcu-z- -- \ / t> i v, X, rf. VUV Z9l, ÄVM 06 X~& 6<jlV CtyvCiSVKi (sv de_rfa.li>, ath. t] tyr ö)a,vé_ot4 \hm^/.ct Oy kol 7-3?? Vtzt rit "StVj>ciyf_t,<z,T ( )-., i} $ am-pet, Tast//». t-rrm^n A<t\_nov 7n7mvj_\ -mr de^i/_i_voi_r adiivafsv }8 cifi^c-nouji zs \9- tn-x&flv etg <9 tflef^s-if, Aio Jet tutr åtxr. Xtpetas ~njtai_\\kivtu 7nxontr tststsgo\i. ""léxuv ti x_ig/v, K&j %i&& TXtr fyrm- 7# «t«ci/ 7^ äicfsrugytrcu 5^5. 7?p, i/tonstr tnvcu (sitr tiu <5«f&a.ti.fytv «^^«3?7. Ka,. utffctr rfstwr aé' civm % 'ivpij- Kiv, q pijiptvutrxci'; To $ 7sA@v &t/]l_ö /Av a åi\7.iv, 7 W c?» HfiKtuc zassyj7iiqyjkon ">?- hov. É'ti Si Qkhuoy ctväykrj foetv zrr^i &' n^j.veu %t> ootrmp hvna.it.uiv trcy T6)V etfi- QnrQtfliSVTu\> hoyony akyzocågt, 7td.vTU.t~. Ex quibusommbuscuivisin promtu eft judicare, quam ille luper hac re foverit fenrentiam. Imprimis enimexprefle dicit: dubitanonem inquifitioni leientiarum efle pra?, mirrendam, nec ad icientiam perveniri, nifi dubitando, poffe; 6c denique omnia, qu» dubia lunr, di-
diligenter examinanda, ut certi quid eliciatur. Quareautemomni' no dubitandum (it, hifce indicat. Ghtiaf: alittr qmdam exiflimarunt, Vu!t itaque diverlas audientem o- piniones, nulli aflenfum praebere, antequam rationes fingularum rite cognoverit atqueperpenderir. I- mo, fi quid forte ultra brtc pr_tttrmis' fum ftt. /^. e. videbit an ipfe ad inquiiirionem veri, ab aliis omiftas rationes addere poffir, ne temeré aliorum fententiis, ac forlan non parum etiam receptis, fuas opponere videatur. Atqui ita facultatem ö.iöe^e X>otcntibus, h. e. veritaris A fcientiaj cupidis, o/>e^«/>^il, tfl prius be»e dubitare. Unde pnmö patet, quinam hancdubitationisviam calcare debeant. Illi nimirum, qui ad perte&iorem cognitionem adlpirant.eoq; lunt!judicio,utratio< nes omnes interle conferre 8i examinare queant. Deinde vero hanc B i du-
dubitatione nonextendi ad praxin vitae quu occafio rei bene gerendas faepius eiaberetur, anrequam o-, nmes fcrupuli exiroi poflenn qua. re eriam illam fignificanter 7-^3 <?«" ttvotetg ctttofmv vocat. Quo autem adbuc melius mentem luam declaret, rriplici utitur fimilitudine: prima åvinciis, fecundå å viatoribus 6c tertia demum a judicibus delumta. (^uemadmodnm enim folvi noneuplt, nifl qui prius vin. Ku 6c qiufi conftridlum le fenriat: ica inteiledus, nifi dubiis tanquarn vinculis fe impedirum prius cognoverit, vix unquam de eorunr enodatione eiler iollicirus; Kvav Si ** 6cc. deindé duhitationem artimilat vix, quå unica ad verirarem lir eundum, quave ignorata vel negle6la, äfcopo aberramus!, femper incerri quanrum profecerimus, 6c quo loco (übfiftendum. Cum e- tiam non tantum wsr_««rep»«mss led i!!hk^>< i^n-^/elf quoque, iffiq z t5 ré-
i? Ax? iinis c metv mentionem in» jiciat: liquet lané Philolophum minimé velie nos femper dubirare, ied in veritate invenra acquiefcere. Non alirer, ac iter emenfus viator requielcit in loeo, ad quem diu anhelavit. Tandem eriam monftrar, quomodo le gerant boni. bi dubitatores, videlicet, non ut adverlarios; fed ul arbirros 6c judices eorum omnium, quae ab u- traque parte inter fe ut pugnantia 6c arnbigua occurrere poflnnr. - Prorfus ur monet Salluftius Omnes bomtnes, qui de rebiu dubiis confultant, ab odto, amicitia, ira atque mifericordta vaeuos effe decet ; baudfacile enim ' <i«i«_l ve^« providet, «ö/ ifl a o^ii» unt. VII Si jam igitur aliquis forte ad bzsc,qux abantiquis illisfummisq Philofophis allara lunt, dogmara Cartefii de hoc éödem argumen- In Catil: c;ij.
_p?/»5: fartw. M % m.xxf.»4 to examinare velir, non facile negare aufir.in mulris exiguam däri convenientiam. Dicit ille: de omnibtu femel effe dubttandum, m qutbtis»el minimam intertttudinis ftfpicionetn reperimus. Illamque dubita. tionem, adfolam contemplationem veritatis Pbilofophic_t reflringit. A rebus (fab tis omnibtu, cju_t k Deo nobis fidet revelata fttnt, qu&ve naturalts ingemi noflri vtres excedunt, exulare jtibet, ImO.' pro fumma reguu, We^V^l^ no- Jlr_t infigendum effe, ea, cfua a Deo nobis reveiata funt, ut omnium certiffima e/^ credenda, O quamvis /s^/e lumen rattonis quam maximeevidens altud nobis fuggerere vidrratur foli tamen Au. Boritati divinrt potitts, t*ua proprio no* flro judicio fidem e//e babendam. H^ lxiti in iis, de qutbmfides divina nibil nos docet, minime decere bominem Pbilofophum altcjuid pro Vero affumere, t/uod Verum effe mtnquam perfpexit, Nam certum c/7, cumafjentimur altcui ratta-
. /, s»h»i non percipimus, ve/ not /«/- H, \>eltantum c<«/«inttdere in.eritalem _tc/ue i/^ nefcire falli. Unde hiec conle&aria iponrefluunt:dubitatio-»er>.,q>.._idocer Cartefius nihilaliud el!^,qu_i/^e«/_«?'/'«</««, donec ve» riras parefcar;adeoque non lemper eiledubitandum. Necdeommbus, led de iis fanrum rebus, quae rationi fubjacenr& de quibus ve! mini- M3 luspicio incerritudinis nobis fub onri poreft, b. e. de quibus usd; dum non planecerri lumus. I>Ieq; tarnen ornnibus banc dubirationem eile necellariam. led iis folummo* do, qui (e primum inveftigarioni veriracis accingunt, vel qui primuinphiloiophariincipiunr.tande non elle hanc dubilalionem princi. pium ve! tundamenrum cogninonis, sed pr paraeionem A. ran. quam introltum quendam ad?bilosopbiam. Qlue fingula probxi*. ushic adducere voluimul, ut imprimis _" XLIK
primis convenientiam inter Antiquos &Novos Philolophos, etiam in hocpundo, finon omnimodam, faltem aliqualem declararemus. Tum vero vet maximé, ut Wirichio, aliiscjhujus Philolophi malé fi«dis fe<satonbus,nos opponeremus, qui hanc dubitationem extra pne» lcriptos limites extendere, öl ad iplam Theologiam proterre non veriti funt. Imo, fcripturam i- pfam,lacrum illud fummi Numinis oraculum, obcscatas mentis luxratiociniis fubjicere uon erubuerunt. Quc> ipfo turpitudinis notam etiam Prseceptori öl I^Xreti» ftn iuo inullerunt tanquam iple illorum effet Au&or fententias, a qua tamen se alieniflimum docet. Et å quo, fi nullum aiium experti effent adverlarium, jam in anteceflunv luv impieratis öl veianise convifti forent. Quare etiam to» ties in luis lcriptis proteftatur, ne quis
17 quis ipfi ullam artribuat fententiam, quam non tocuicm verbis propoluent, quaeq ad minimum per legitimam conlequentiam in. de deduci queat. VIII. De dubitatione autem in genere, adhuc Epicuri öl Ciceronis fententiam, quam Lc meam facio, addere placet. Quandoquidem i- gitur ex Philo(ophantibus quidam (unt qui circa veritatem nibil certi tradant.fed deomnibusdubitent. Quidam, qui omnia fciri putant öl, indifcriminatim afflrmant: videtur fapiens öl qui germane Philofophari inftituii, fie le habifurus, ut non aflerat quidem omnia, led quxpiam tamen piacita rara, quibus non amplius fit haerendum, defendat. Nam per Deos immortälts! dé* quid turpius (tf magis indignum fapicn~ l</ gra\>itate O conftantia, i/«6stz <,«/ /^//«v, /evli^e ; aut quod»0«/-l/^ ex- C,' s/<^ Ga /r en. iyn(as ^.J] pic.pa : ' ->'
Cic. hb: plorate perceptum efl,ffm ufla dubitatio» l. de ne defendere vel etiam damnart. Néit: <>)ui enim flatuit s/^«,^, parte in <,«- Deore.i. ditå altera Afqttum iicet (latutrit, baud aquusfu- _\/..rea-, i Glaudac jam ordinem Ovenusi et; u. fl eu åaantum in terra dominatur opinio! ve^««i Me»e/^>e putas, O dubitare vetas? H/,«il'«6/7<«/,»s» errat, adhuc in u- /^«««a«e paratus ; Error opinando non dubitando venit. De dubitatione autem Cartefii, f*g:m,3. quia muitis 6c imprimis male utennbus, maximé verb junioribus, qui non faris fubaflo lunt judicio, ut ejus dogma examinare poffint, lcandalo efle queat: id confilii damun, ut ne ftmilt quid aggrediantur. Quod 6c iple monuit Gartelius in Merhodo. Tum vero ne proprios errores ejus pallient nomine quem vel nunquam legerunt, vel nunus intelkxerunt.. *x.
IX. Quo autem melius inreliquis quoqueprincipiis, altquamharmoniam feu concentum cum antiquis demonftrare valeamus: ulteriusejus dogmata, idque fummo cum candore, examinare placer. Poftquamigitur fic, per dubitationem omnia obftacula remota credidit; jam ad certiorem rerum cognitisnem indagandam fe parat. Et, quum meminerit le nmnia, qus unquam antea proverifiimis habuerat, fenfibilia quoque, tanquam mera fomnia öl deliria, fidlione quadam animi rejeciffe; non poteft non valde effe folicitus, übi denuo pedera figat. Id autem neceffariö före pntabat : quidquid fic dubitanti primum fe offerret, de quo nulla ratione, se ne quidem per méntis fiötionem, ut ha- Äenus, dubitare poffet; quin hoc ipfo fuam evidentiam proderet;illud tale omninö effe debere, quod G 2 ab
Adeoq abomnibus agnolvemnr. etiam fatis efte iii'n,lln, cui tanquam prlmc, lapidi noftra cognirio, toraque adeo Phi!o(ophicE ftruétura tuto inniti poffk. Nlhil vero ipfi prius occumre potuit, quam txiflentia. fui l/^«/, Otlam ex cogitandl ac^u evidennfiimé concludir. GaFi/o, mquit, e^o//<^. Quod tam evldens, tamque clarum effe exiitimavit, utdeeoomnium minime quisdubitarequeat Quiemmdubitat, cogirat utique, atque cxhoc ipfo feqnitur eum effe. Er li vt! maximefingat,(e etiaminiis, quae ipli evidentillima & clariffima apparent, pol^e talli; imo, ab impoitore quodam lemper decipi: iequitur nihilominus ipfum, qu.i fic falli le öl decipi fentit, reverå e//?.- --quum cereroquin ne falli quldein poffet, multo minus fentire le falli, nifi ad minimum eodern momen» tolit, quo tallatur. Q^uo ar^u-
olim ufus efle Divus Pater Auguftinus videtur, more mento, zam Platonico Alipium cum Eunodio fic difputantem introducens: Rri* mumabs Te^tt^a, utde mantfefliffimis capiamui exordium, utrum Tu tpfe fisr a» Tuforte metuis»e e/««i bac l» <»» ttrrogationefallaris-, qnurn utitfc, finon tfjes, falli otnntno non pofjes.i Ac proindé, hane cognitionem effe omnium primam öl certiflimam,qu< cuilibet ordine Philolophanti oc* currat öl quafi (ponte lele oggerar, ftatuit Cartefius. X. Jam verb invincibiliplane, ut putat» argumento, probatå exi» ftentiå fui ipfius, i. e. mentit /1,.e; porrb pergit inrimanda ejuseffentia. Propius itaq';fe ipfum intuens, nfhilque ha&enus in fe animadver» tens, przeter varias öc pené innumeras dubitationes, quae tamen o- mnes cogttatiomm involverent.' illam- Auo\dt Ukark ca n w
lamque satis diftinåé absque ullo modocorporeoåfeinteiligiöc con» cipi pofle: non dubitat amplius,*/- /<«m ut aliquid maximé diverium öc diftinétum å corpore ftaruere, fatis effe putans, ad demoftrandum duas pluresve res å le invicem effe diftindlas, fi lblummodo illas tanquam diftin&as inmente poffimus concipere. Unde tandem novum illud öl in Philolophia prorfus in» auditum dogma cudere non vere» batur: Animam, (eu potius, Mentem noflram»iö// tjfe aliud, a«h«l cogitati- <,«e»l quandam indifcrttam öl fubflantialem. Sen, quod eodem recidit; /is«u «e^e cogitantem /^«««e /<?«)/>e>' con- /l<h«.' Muttoque»s^«notiorem ipfo corpore. Imo, <7a^^j/o»e^'«a/3^^,, f tias Varios togitandi W«,</o/ tantum l»«. cat, non minus effe reales, quam quas* Vis affeeliones ca^^. Et qua.' funt reliqua. XI.
XI. Tandem cum öc illud fe in dubium vocaffe recordaretur, (quod omnino, falvanuminisreverentia, cum horrore refero) An Oe«, ful öl f, fif, < poffit e^<?dcctptor? nullam certam öl indubitatam fcientiam däri poffe judicat, nifi prius a' gnitå öl demonftratå ejus exifterr tiå. Confidtrans igitur, m/e^ dttterfas, quas <,/,»^^!> /i<,öei, /^Hs, unam e^e entit /^«l«?e intelligent is, <««?««e/><i/e»> tit (f fumme perfeßi : agnoftensque in ip/a ixiftentiam, non poffibilem tantum i? contingentem, ut l» alius, fed omnino neceffariam O aternam. Fortiflime conciudit ipfum, cujus ha?c fitidea, öl a quo 1010, tanquam nota indelebilis Artificis operi luo, vel fi mavis, mentibus noftris, impreffa ett, h. e. Deum, de quo erar inquirendum, certö öl infallibiliter exiftere. Deinde verb, accuratius ad ideam ipfius attendens, inter reliqua ejus Prim: ^^:l. > asiv. *x.
XXIX, infinit2& incomprenens,oili2 buta invenit. lpfurn non /</«««ejjt omnipotentem;.crurn ctiam /«me ve. racem (5 /)^io^e»«o»?«ll /»«>i»«, adeo- Ipflus»<zi«^<t/)/Fne repugnare,utnos /<,//<,,. Un6e lequimr, Lumen natur«five cognofcenditacultatem, 2 Deo nobis 62t2M, nullum unquam obje&um poffe attingere, quod non fit verum, qu2tenus ab iplo 2tnngitur, h, c. qti2tenub clare & 6iNin<3l^ percipitur. Ex quo demum hocomniscognitionis?ni!olopkicie primum & praecipuum fun^gmentum ponit: Hl<^«^e/<,> re (S </l/?l»<3e'percipio^ lh«e/ c/? l»e^?. Ad quock t2nqu2m l2pi6em Lydium omnez verit2tes?liilolopli>c2b pc>ssnio6um vult exigi : quzve bene ob(-rvata regula, inollenlo po de to pro^recli polle confidir, q'u6 unquam Kumano intelle&ut darum cli. $xu.
XII. Ceterum diverfas quoque alias, przeter illasdei sl noftri ipfius (de quibus vidimus) menti obverfari ideas advertens, quas a natura fruftra nobisinditaseffequis dicat? vix compendiofiori via, ad lummum Ccientiae gradum feeniti poffe credebat; quarn (l illarum lpe» culationi totum (e dederet; donec omnes ad PraHcriptam normam exigendo, quidin qualibet clarum, quid diftinétumeflet, deprehenderet. Senfibus verb hic minime ffdendum credit Lc eré nihil tribuit; nifi inquantum internuntiorum vi» ces quandoque gerant, mentique dent occafionem, uno tempore magis quamalio, de hac ve! illa rt? externa cogitandi: Neque ipfos eum in finem a natura nobis datos efle, ut eorum magifterio in veritatis Philofophicse inveftigatione D ura-
Priuc: utamur; fcd duntaxat ut ex ^.. e^l»/ «o» part.il. bis, quidtorpora externa ve/ /?r«^e^et/e/ - "! notere sia/)7»i. Quare eiiam io/l«/ i)/opi: vii-e»o/?^( puta animalis) regimen 5. l. H i. ab /^ pendere, ultro fafetur. XIII. Quorum omniumfummahuc fere redit- Per dubitarionem Menre a prsjudiciis infantis liberara,anobis ipfis primum ordiendum. Cum cognitione»./.«, conjungendameflecognuionem ipfiu5 Oei,aq w quidquid habemus,ranquam a caufa prima noshabere, necefle eft. Ipfum aurem,quum l_t verax, omnisqueluminisoaror, non potuiile nobis ra!em indere naturam, ur in iis, plane evidenrifiirna inrelleftui obveniunf, fallamur: modo nihii a nobis ipfiz admirratur, quod non saris perfpe- um fit: Quare eriam hic fenfus minus valenr, quum obfcura tantum nobis l.uz^ersntreruro indicia: ffhiin
9«.» potitis folo l'»/e//ek«ad ideas _: Princ:»..«._ /l^i inditas diligenter attendente />Hr///i «ie»^«f». Et h«ec lunf quas in compendio exhibent 'libi, L. B. nova. III. illa prrncipia quibus Phiiolo. phiamluperftruxit Cartefius. XIV. Nunc porro exigit ratio ipfius methodi, quam pro arbitrio nobis fequendam propoluimus, ut Antiquorum quoque fenfa, de hoc proceffu cognitionis human* col» ligamus. Et fateor equidem o- pus periculofae plenum alen nos aggreffuros. Si omnium plane Philolophorum, in ram diverla e- nuntium, de hac re judicia, ad a. muflim revocare federet animo; quod inter tot tententiarum divortia asque poffibile mihi quidem videtur, ac. /le^h coelo devocare får Neq-, ra, vero quenquam å nobis id jure poftulare poffe confido; qui- D 2 bus
bus vel aiiquot faitem veftigia ab antiquis jam olim trita, quibus Ke» nattu Ute, in concfendis luis principiis, denuo inftiterir, notaffe latis eft. Quum autem inter vetufti it» lins aevi Philofophos, quornm quidem (cripta öl monumenta ingenii ad nos transmiffa funt, Plato öc Ariftoteles maxime eminent, öc tanquam capita quaedam 8l Coryphxi totius Philifophiee veteris paffim ab omnibus fulpiciuntur; de illorum (uffraglis nos imprimis (b- --licitos effe decet. Hi, ut in multis plane diverlam & lcrpe contra - riam ineunt viam, ita hoc in pa{- fu aliquatenus concurrerevidentur. Quod ftatuant duplicem cognition!s progreffum.- å fenfu ««./»i kva,- (ZctZxät a Mente alterum r ue&oa2i>tzg. Ceterum,quomodo öl quousq;a!io» quin in ip!a re confentiantveldiffetiant, hujus loci non eft difpurare. öicimus ramen ea feré effe hujuscetr.o-
9 cemodi, qux etiam Cartefio de du. plici fcientia anlam cogitandi pr*- bere potuiffent. Nimirumi^?^, quae in pertelta rerum cognirione demum terminatur, qu*ve ad o» mnes res intelleöui humane» cognofcibiles fe extendit. Ad quam fenfuum adminiculo loio adlcende» re minime datur, öl cujus vix mens ipfa in hoc ignorantias barathro capax effe poteft. Altera, qu* tantum res nonnullas parriculares & externas complecntur, quas mens per fenfus, in quantum ipfii propter intimam illam conjunctionem cum corpore,vel dotori vel voluptati effe poftunt, (pecuiatur. Sed hoc in genere,idque obiter, attigifle fufficiat. XV. Si vero punétum quodvis fin» gulatim penfitare li:bet, probatu facile eft, i//^, q«*fic vendttantur, neque hen neque nudius terrins lu-
lucem primum adfpexiffe. Et fta> timcum å nobis ipfis Philolophandi initiumnos capere jubeat: Iplum antiquiffimum illud öl plus fatis decantarum oraculum, quod coelo defcendiffe crediderunt veteres.' yv&s-t 25«.!^, in confilio habuiffe verifimile eft, Quo forte applicari etiam poteft: quod quivis ante o- mnia, ipfa l»/?/^<t«/e»^/«^.^, fui ipfiut c«^»l Fi^<«/, fuisque rebus prins pro- /Ml^i, quam <l^i-«w. Unde fequi» tur cognitionem noftri, cognitionem reliquorum omnium non tantum prscedere, quia ignoti nttlla cupido, ita nulia cura effe poffit ; ve> rum etiam quum haec conftans o- mnibus Philofophis ftet (ententia: _/^<?«/em multis s««^ pneflantioretn effe torporis quantumvis artifciofiffima maröl»a: proptercaque majorem fempercnram bona ment ish> bendam, quam partis iflitts ignobiiioris. Veritati quam maxinie conientaneum videtur:
Anatttraqubque illitu reicognitiomm(s certiorem (f evidenttorem nobis indi tam tjjt, cujm ab eadem diligentior mjun- Ba e/? c«^. Ad quse certé non habeo quidrespondeam. Interim id mihi concedi contendo, Gartefium hoc primum a femetiplo edokum non effe,- quandoquidem Plato in fuo Atctbiade primo, ftve e/e natur homtnis, öl alibi, idem plané öc eodem lere modo demonftratum rehquir. XVI. De reliquis Philolophis in u- niverfum id judicari poteft. Neminem unquam tam fuiffe vefanurn öl excordem, quinon notitiam (ni ipftus rerum quarumlibet aliarum cognitioni antepofuerit; vel ad minimum de exiftentia fua, antequam de ulla re alia, fuerit perfvafiffimus. Quod pauiö confidentius etiam afieverårim, Q illam omnino primam cogitationem öl
cognitionem effe conftet, qua ad nutum lummi Numinis, talem exfiftere aliquando jubenris, aliqnis refpondere (upponirur. Cogito, fum\ nunc We effe fcio. Cumque adhuc hodie, permomenta fingula å Deo reproducamur, vel fimavis, luftentemur; inh*ret animis noftris lemper tacira qu*dam affirmario de noftra exiftentia, hoc eft, confcientia»o/?^ ipfim. Qu* fané nunquam deleri ve! extingvi poteft,nifi fimul toti deleamur. Quod heic intelligendum, übi Principia cognofcendi, abftra^e fepofitis effendi pnncipiis, fecuti fuerimus. XVII. De cognitione Dei cum cognitione noftri conjungenda, tantö minus e re effe ducimusmultas hic cumulare veterumfenrentias, unde fuas haufifle deberet Cartefius; quando certum eft, licuiffe ipfi e puriore fonte illa haurire; adeoq
V!X ab_queexfrema_ impietatisnof?.. dubl_, circa rem omnimode claram niovere. Demol.ftrarlonis modus novuseft, & ipfi forraflein torum tribuendus. Cereroqum a- pud omnes in confeflo _ft: e//e Deum,- quod profecio argumenro fa. tis iupeiq';el_e poteli,»oi//. _». quan- _!_»., vel fi mavis cum ipfo loqui, conceptum five.. dibinitatis men» tibus omnium elle lnllram, confentiente ipfo Apofto!o. Quanquam fecerir hoc pravorum impi- : etas, ur quasftio inftiruatur: _^»/7i ' '12, _)_«_. Inrerim non prierermitrendum reor, quod loco fupra allegaro ftaruat Plaro : _^e quidem perfe- <5ic.m elle c ogninon^m noftri abld cognitione Dei. Q a demum in nobis ipfis probe a^mra & per. fpefta, ilr^ 2t$»(«/ e<_l./l!, ai/ yvoiij fia,- ttrcc, inquit. XIIX. Scrupulofior eft quaftio Z: E va-
34 variis fane obfepta difficultatibus, unde hanc co^»///o»lm fui ipfius ad folam cogitationem reftrinxerit, illamque nuda cogiratione fubfiftore affirniaverit. Quod mulris modis tale omnino videri poteft, cujus ne vola quidem aut veftigium ullum, in omnium Philofopborum fcriptis ante ipfum extet appareatve; quinpotius, tanquara ignota omnibus, (uique ipfius, quantum ad luam effentiam', pla» ne peregrina, omne a.vum haäenusegerit amma. Si enim qu^ de hac re (cripäerint Antlqui, adeo funt invoiuta, adeo intricara, ut non minus hicocdipo ahquo opus fit, quam oltm ad Spbingis *nigmata relolvenda sc enodanda; lane mirari fubit, inter tot viros, tot diverfos leculis, omni feienti' arum genere,alioquin maxime confpicuos, vix unum repertum effe, qui in hac caula fine omni h*fira-
35 tione quidquam pronunciareaufus fit. Ql,iod, fi ego vel maxims tacerem, cuivis veltantillum fibi farniliari, ipfi abundé ioquencur. Et o/jis nelcit, quantas turbas öc rixas unus Hle difcurfus, dt anima humana, f*pe ante bac dederit; quas nec hodienum absque fummo difcnminea quoquam componi& ad umbilicum duci poffe credide» rim. Atque eö magis illud mirari convenit, cuen decorpore, ex quo tamen parshominisignobilior conftituitur, tanquam de re omnium notiffima,quivis pro lubituferat fententiam: quum tamen Natura videatur non minus terminos sc intimam illius confticutionem nobis abfcondiffé; quam effentiam A- nima? noftr*. Interim Ciceron! tam diflicilis h*c qu*ftio de effentia anims obvenit, ut, poftquam vulgatllllmas fuo tempote de illa fententiasenumeraffet,meritö tan- E 2 dem
fufc: hb. I. c: 2. dem exe!?!m3rel:,si>?^ /)/?>>«^' ow^. ; Deus altauu vidtrit, ut/i.enffima fit XIX. Quo6 surem (^Zrrelilig, -Vlentem m!o_3 cogiratione fubfiftere, 2ssirm2re aulu5 eft, iilud piane m- toie^andum. Nihilominus & bic Pr^eceotores b<,buir fummos pbilofophos. Er nene miricuii fimile eft, quod cum de Anima plerosque inrer <e acieo i.bllenriente5 reperias, ramqne abjefte quandoqve senlienrez.' de I^lenre ramen fem* per ampliffime loquanrur & pene conlpirenr. Quanquam (i interiora rimemur, non 26mo6um probaru cllkcile torer, 3nriquo3 in ea fuifle lentenng, quod mens eller particula quxclsm 2urN cce!est>>;, corpori ranquam cgrceri 26 cerrum temporiz lpzrium inclufa. Unde srizm Divin_ particula aur \\_M.?<Iec vero ne^mclum pl<io.e, has VOCes, Ammam {_ : Q_ Mcntem, quando-
s doque transponi sl inter fe reciprocari. f Inrerim Platoduo tantum _. n..,. Plat.m genera rerum conftituit. ~y«%*t* Efitt^. vftji croouct. v,a\ arsaaix enaitaa, TtctVr "«',, "-_ >. y., r jct, dl a/jyj-cvv^ tzft.ot,, x. ikcitiggi etnxjeouv, k. ipfl,v «Ä» iidiv ko.vöv isåiv,, åta- Qtpetv tt Vyvayjv caiiaa.xf^. t(/.(ppov ftir wx, Js Ft K.<p«!. Er quod nihil ahud Zd Mentem a eorpore diftingvendam, vel unam rem ab alia requi» ratur, quarn quod diftin&é unurn fine aitero concipere pofiis, rotldem f^re verbis afferit in Theaereto. übi inter alia ita disoutat : impoffibile effe, ut qiti atterum ftne altero tonciptre potefi, opmetur unum efje alterum. Epicurusillud tanquam zb omnibus receptum refert, quod ammum live Mentem cogitationem vocitaverint. Dtcendumjam, inquit, de dnimo, qtti ($ tntelltßm, Mens, Ratio ($' Rationalis, Princepsque pars appellari paffim fo/ct. Jguin diatur e. /^»^ plerumqtit cogitalto' <3l illitu proprium p.m.pdf _ 0^«. JJfyl J* i^""''» l",^" ' *
Lib. de imtnor. tal. a- rim, Cap. XXXll, prium, feriante etiam Jenru, cogttare^ quidpiamapprebenåere, intelligere, verfare* meditari, difcurrere, delibgrare. XX. Pofie aurem Menrem le ipfam intelligere, in fe converfam fe i* pfam inruendo, in Aicibiade luo jam fnpius nominato, aperriffimis verbis docet, & ilmilirudineab oculo feiplum inruenredec!arar?!a^ to. Quod nec in rortim negat i- ple Ariftoteles, de "3 five de inteile<5u fic ioquens.'»m «"?«; (vy_) ft «^«^ ivvetjecf vo.etr. Er. pauio poft: rt\ ft> - r,\ \ *r <7\ <7\ >T""I \ \ <_vjo_ irs ro.lcg i_ip, o>)0-7rip (g. i/oiilgi. V7n fitv _l-i"»- /, t, > r,\ > \ 7> \ ~ > y_ \u>i, lh><l'^ l>/.?)f, <s a.ja k?? b_>«^l/ k,?l> vomtvcv. Unde eriaro Auguftinus: Ma^na, crede mihi^ magna, fed fino «F-z «s/e de animo cogitanda. Sed adhuc prolixius, & ramen compendiofifiime,fenrenriam(bamhac de re tora exponir, lib: </?/^/>^«55" H?i/m^, unde b^c rran^cripfillenon pigebicremovear ergo a confide-
39 ratione fua omnes notitias, qu* per corporisfenfus extrinfecus capiuntur, qu* namque corporalia funt, eorumque fimilitudines, fenfus quoque L<, imaginationes in memoria infixa, cum recordando reminiscuntur, ad exteriorem hominem pertinenr: quanquam iftis tanquam nuntiis anima exteriora percipiar. Mens ergo, cuinihilfe Zpla pr*fentius eft, interiori non fimuiata, fed vera pr*fentia videat le in fe; nihilenim tam novit mens» quam id quod fibi pr*fto eft : nec magis quicquam menti prsfto eft, quamipfa fibi. Nam cognolcit fe vivere,fe meminiffe, le fcire, fe infelfigeve, velie, cogirare, judicaréi h^c omnia novit in fe nec i» maginatur, quafi extra fe illa aliquo fenfu corporis tetigerit, ficut corporalia qu*dam ranguntur:ex quorum cogitationibus nihil fibi affingat, ur tale quid fe effe putet. Quid»
40 Quid^md eidefe remaner, boc fo- Inm >pfa eft. Nibil enim tam in Mente r ll:, quam ipfa Mens, nec q.nd^uam fic Menrem cognolcit, quam ipfa Mens. Gum enim qu*- rit Mens, quid fit Mens; proteclö novir, quod fe iplam qu*rit, öc novir quod ipfa fit Mens, qu* fe i- pfam qu*rir. Neque enim aliunde fe qusr.it quam in le ipla. Cum ergo quaerentem le novir, feuticj novit. Et Otti ne quod novit, tota novir, arque ira toram le novit.' öl fi parte inventa, non fe totam qv*rar; tamenquia fe tota qv*rir, tota fibi pr*fto eft : nihil enim fibi le ipfa pr* lentius effe poteft. Ha- Kenus Auguftinus. XXI. De ideis, quas veiuti femina qu*damfcientiarum Mentibus noftns primitus indiras öl connatas efteftatuit, non eft quod nos multum torqueamus: Quum de illis jam
4i jam Oiim acriter difceptatum fit inrer antiqiios Phfofcphos. A Piatone primum introdus*videntur, apudquem muira iradilputanturut plans coincidant cum iis, qu* poftmodum å Cartefio nobis reco&a apponuntur. Quia autem proiixiora funt, quam ut integra huc transferri queanr, B. L. ad i- p(um Philofophum remirtimus. Et iicet multa in hane rem e Pb<tdone, i Menone, e />/i//eöo, ex /i^o i/<?»<«i«^, öl aliis loas baberi poflinr; meo tamen judicio, fi rarri eft, legi meretnr Theatetm, /si>e de /cle«//h, totus. Übi in compendio habes, quicquid heic defideres. Sic e» mm lbi dilcurfum inftiruit cum Protagora, aliisque Sopluftis, ut impnmis (enfibus feré omnem abjudicetfidem; iisdem pene argumentis, öl forte etiam validioribus, quam unquam Cartefius. Deindé vero, fcientiam omnem ab intelle- E Cw
Öu ranquam ex fonre hauriendam doceat. Quo etiam illud (peflat, quod fcientiam per reminijcentiam definjat, quia nimirum rerum inreliigibilium fpecies fibi connatas habeat, Neq; ab hac (enrentia in rorum abhorret iple Anftoteles, fi non plane confenrit, dicens: km tv c?^ o) _^k^«!>?!s 7^ d>l/>l?p e.^«< (smv / /^» 11l '?, "> ' " " <! >, <? e> _H ~..»dtjott, 7iX*lv et H-n 2,^»w_ l< <«sf vitjtik}]. bcq *»>.dicit inrelieéium illas in <e tanrum cap- v' pqremiåhabere; cuilibenterailur- Ortägit etiam Cartefius. not. ad XXII, Progr. Supereft nunc igitur ur ver- "- bo etiam fentenriam ejus de rebus 5> 2, 'njat-érialibus attingamus. Übi mox quafi ultvo fe erunt, quw de efientia corporis, quam in extenfione confifterevoluit, fatis am«ple difpurat. Si vero rem ipfam penitius infpicias; eft reverå purum putumcorpus Mathematicum ieu Geumelricum, quod nec ipfe
43 renuit. Quare etiam Phyficam facit purtem Matheieos, tanquam in hac agatur folum de corpore in genere, in priori verb de eodem in fpecie. Quod fi quid fas föret conjeätur* tnbuere; idem eflet cum materia it/a 7«/ii^»/, ad omnes tamen formas recipiendas apta.' quam Ariftoteles Sia&ipa rs ptyl ös? vocat; qu*que apudperipareticos reliquos utramque facit paginam- Nec multum diflcntire videtur Epicurus, infinitam congeriem atomorum ftaruens, ex qua poftmodum, interveniente motu, reliqua omnia fafta öl progenita effent. Quamvis minimé diffimuiandum, Cartefinm aliter fentire de atomis, aliter Epicurum. XXIII. Syftema totins univerfi, quod fabricavit Gartelius, idem ferme eft cum Antiquorum Pythagori- F 2 co-
44 corum illo, in quo lo! fixns in Co?- H noftri medio,teira mobilis, Comer* extra aérem noftrum S: ad minimum inter errantes, Coeli fluidi, fingulaqu ftell* pro toridern Mundis ftatuuntur. Anaxagoras etiam mareriem cceleftem in vortices difpofuir. Inter reliquias Philofophi* Orphic* reperrum eft: univerfum ex *there örtum elle; item ftellas fixas.- earurrq quamlibet effe mundum in infimto *- there luspenlum : Telluremacbao ortam, ejusq iormam ovo effe fi> milern. Er quis tandem in hoc cum Cartefio nonaufit conlentire, videlicer,»^//6ohe /<z»i abfftrdedici, a«a^ non dcftndatur.lö altquo antiquo Pbtlofopho: cum viderit xenophanem jam ohm docuiffe: infinitos effe foles in immenfo orbe öc infinitas lunas, noftramque babitari in~ (lar tcrrdi. De quibus omnibus, (quae ramen facris literis contrana,
vixconciiiaripoffunoquiplura expent, adeat Diogenem Laértium de Vitis pbikfopborum, Vofiium /e /e<3<if. Buddeum in dehneatiom Hiftoridt Phikjophit-t, öl alias. De elemenris, de motu sl qu* funt reliqua fpecialiora, jam equidem confuko dilcllrsum pr*termittimus. XXIV. Poftulat nunc res ipfa ut tandem noftram qualemcunq addamus _\-sr'i,k^._7iv avtv TT^Kfi^cfjog, quod etiam ab initio nobis erat propofitum. Sed cum Ll tempus öc res angufta domi, vel potius éaf*^», quam tantos componere fluchis, vel breves effe moneant: fi quid interim pronunciandum ioret, id duntaxat dixiffe fuffecerit: Cartefium lum in nonnullis öc quidefn pr*cipue univerfalibus, quae ver* fan*queecléélics Philolophi* minus congruere videanrur, errone-
46 um, vel novum vel A5 ö j<c«^u.kl< i; ialtem fuspe&um ; in fpecialibus ca. men quibusdä experirnentis, qua öl ejus demonftranones amant, & jam ipfo ufu progreff* felicius na» turalis fcienti* ac Medicin* com«probata funt, ita adnutti poffe, quatenus id ramen non puris demonftrationibus Mathematicis,(ed öc Phyficis qucque Chymicisque ablolvatur. Pr*rerea, haberi e< um inftar appendicis ad vererum inventa eo jure debuifte, ur exteriör forma Difcipiin* Peripatetic*, qu* ftudio Theologieo iamiliarior, qu*q;k<*s-' vuo/vtroirtv rai> vyia&evjcäv Koyur tutius procedit retenta, übi opus fuerit, novis Recenriorum experirnentis locupleranda fuiffet. Cujus etiam rei in problématibus fuis jcciffe fundamenta, Ariftoteies cernilur. Cereruro, cum eo jam perventom fit, übi ieffam fubducere cymbam licear. opportune
v 47 nobis occurrif raonitum fummi cujusdamtheologinon minus quam Philofophi, quod ram nobis ipfis, quam cuivis ftudiolo Philofophias, femper cupimus commendarum: Nempe ira lumen rationis lumini Schom. fubjiciendum, ut ad hu, tntbeol morali 5'»7. revelato jus fplendorem, quicquid naturali lumine tibi reäle conclufirte videris, examines arque corrigas- Pla» ne, quemadmodum naura, cum omnes regulas artis lu* lojlicit» adhibuit, ut ex acu magnetica e- jusq declinatione, venti velocitate, rempore navigationis, maris ilu» xu aliisq indiciis coltegerit, übi portum exfpedlare oporrear; ftatim ramen cum lucentem é Portu Pharum obfervat, omnes potius damnat c.alculos, quamvisubiaberraverit nefcius-, quam evidentiam luminis in dubium vocet. Vel ur pueri in (choia, cum numeros praefcriptos fubduxerunt, ecfi fecun-
48 cundm arrem infalbbiiem se id re- Ke fecifle cenfent, quando tamen numerus, quiproducitur,cum eo, que,n Magifter indicavit non convemt: non Magiftrum fed feaberraffe concludunt öl denuo; übi er, ror iatear, indaganr. Ita etiam in ftudio Philofophi*, omnes, qu vtdentur naturalis lummis conciu* fiones, ad fcriptur* oracula tan. quam ad cernffimam Pharum öc infalhbile Magifterium examinare debemus, neq (cripturam ex noftris conciufionibus, fed has ex illa corrigere. Ea enim antiquis. (ima illa regula eft, ad quam o» mnes verirates funt exigend*, five novt finr, five anriqo*. Proinde drrtge nos o! Dem in Viritate tna, (ermo Tuus ventas Soli D^O eft. Gloria.
Erik Asplund Uthl ett Anagramma författat/ lljktt Underli Spak. GWN snäll i wett/ tnebfc wltter WM Tunga Seer then som rvarcket lä«sarvlll; Fast jagh fa» ther om intet siunga / Men lägger blöt then on^ start till/ Att HSRren som är Underll (-) Medh Mnsdoms SpaWet siärllhrblj. (*) (<«) Efa. 9, 6. (ö) /<«e;;, 14. Petrus inskar Gavflius. 5 Da
Då Philosophi^ Candidatem, <^sgwäl!arde ger Jgrtc Asplund/ Om nytt och gammalt mycket stnnrijft dtfputéräde. M^Et är ey altid nytt AWSom medh det namnet prafrttr j Tl) om man Stenen målar Sa blir han wal förbydt/ Och annan stapnad pä sta ta'ar/ Doch blir sa gammal som han war. En alderstijgcn man/ Drar offta nya Mdcr tt. Kep blir hydt medh bräder/ Men hoo doch sälja kan/ Att han är lijka nn^som jagh Och Stieppet bygdt pa samma dagh, Sä åt och Wijsdoms Den offta syns förlegat/ H.Nst där den blir förtegat/ Och ssönies ejj ja snart. art Doch
Doch nar man mödan lögger til Blir gammalt nytt / tro hwcmsom wil Hel'} Candidat, bit Ihärmn wackert ssrjfwlt / Och siljkc saker trifunt Som wijja moget»ett; Ty blir af ingom f)r förment/ Det Namn I (ange haan fortimt 2Btj wete m och hwar fltt detta wittra stprfe Blir lönt mdh härligt smycke/ Ja! innan nagre daar: Namn/ det vj.hr Apoiio gfer Och tijden aldrig graswcr neer. Carl Prochman.