Q. F. b\ Q. S, o^d-i vrm Hoc eft, SPONSUM ' SANGUI- NUM ZIPPORjE, Bxod. IV. v. 2s,? inou. iv. 7». 2c. «EXERCITIO ACADEMICO, Contentientibus, quorum intererat in Regia ad Auram Mutarum lede, dokis, evolutum, i» /!H S I D e Abraham Alano, Orient. & OrXC. LL. Prof. Ord. Publica difquifitionimodefte fubmittit RICUARVUS HKENMAN/ Wib. Die i 6 Ma ji Ami H»<e/?<««a,/<, fatute M nec vin. Loco horutfc.fuetk. A»o«, Exc Jo, Wal.
Periuustri ac InDEUM SUMM/E ri Generossimo Uelloi ac Domino DN. BARO NI GEORGIO LIIBEKER, I^AJGRI GENERALI ftrenuiltimo, Ut& Wiburgenfis & adjacentium Provinciarum GUBERNATORI Cslftffitno, i qviffimo. M CENAfI 3^i.ura«
& Regem DEI VIRIS Reverendissimo In CHRISTO Patri ac Domino o^. DAVIDI 6U N M 35. Theol. VGCIOR! Confuramatiflimo, vicrcelcos Wiburg. EPISCOPO Eminentiffimo, l^ec non Gymnafii & Schol. EPHORO Graviflimo. BUS MAGNIS et Annos!
>fum,generosissime BARO, & REVEREN- DISSIME in CHRISTO PATER, opufculum hocce nul!ius pretii, acl pedes VrB-rn.c»ä huroilime dépofiturus, quzmquam de eventu anxius, öc an id tollgtur, in» cerms. Urgent tamen tor(3el>le3.()' REVEREN- DISSIM^E 'lu^ PATERNITATIS, tamque innumera in me beneficia, ut cum re non possim rependere, verbis eadem extollere coner, licet utrumque, li merita VkBTkH sequare vellem,(3bnt aurera Klec å me arrogantia) non modo non praeftari le6 ne quidem rentari queat. Buadet s contrario munulculi vilitas conatu abftinere, ne, duna 6s mafnig parutn fsitatis TU/E, öc 6ico, M2^nilu6ini meriwrum non paruni derraham. Nihilominus has- (itanti animum addit, VeB?ll.^,^l^> QU^H^r.z^l^Qi^l,benignitas,fpondetcjj fnre, ut qund offerenfi mihi 6eeK, Vestro ioipleatur kavore. Benignis er-
ergo oculis refpicite mtmtis,' quo vix ullum vilius unquam Vobis obtulit quisquam, & in me exemplum ftatuitehumanitatis VEsrß^, qua etiam indignos ampleki foletis. Vivite interea Felices, ne Patriae lumina Familiis Generofiflimis ac Nobililfimis Fulcra, mihique olim Patroni, defint-j Cett ihtoet tttrnumqu* voytebit GE^EROBITATIB TUH EL REVERENDISSIM&: TUffi PA» TERNITATIB s?tt«^ humilimm R. Hkerman.
Tve ffible/ Hog* «ch gjr.thomasalphufius* Wldtförfarne Medicinae DoKor och Kongl. ;9flndt* Medicus i Wlborg/ min Förnäme och Högt&ettxfgitf Gynnare. Gr. Johan Rohman/ WäMffarm MufitMw wtd Kvngl. Cape!let i Stockholm/ mm Högtährade Hr. MoorBroder. ZMEt myckna Goda/ som tag wcc& &t2bätorilkg&«t:/ den Försäkra/ ar med Gunst HttJdb Ehr en wördsam TheMdle/Hsg-och < Hörsamste Ricn.
Mälachtade Herrar/ Sr. Erich Åkerman/ Wählbetrodd <Zull<sfowaUate wid tom Siöö-Tullen i Wiborg/ mm Högtährade Käre Fader. Ar. Oatchw GWman/ Wählachtad Kiöp< och HandelsMan i Wiborg/ mm Högtährade Hr. Swager. alltijd har åtf)tttttitl mig to nånsin truttt af Ehr uptagas lär/ hand til Tacksamhet frambär. rpalachtade Herrars Tlenare Hkerman..
VIRO-JuvENl Ingen» felicitate (f Sruditioau Uude. commendabili 0". ric HAR DO B'K EN M A N/ De_, Zippora Circumcidente difputanti. puerumve, 'fsj^^i) ex fangvine Sponlum Dixeric? an nulla Zippora bile tumens? Quove lecante ula ett? vario lub judice lis ett, Qusequeexercet adbuc, vis peragen» da, viros. jarn nobis quid veri Mufa revelet, Palmam quod dubiam non smac efle cuam^. /hnito vtteri, uttit feftinui (5 altis diftriätucurit, rtlintfuere Dolcb: TORSTj R^OEEd). I^i tua
MEMBRUM lumi um. I. I in ullum unquam hominura genus, confpicua fuerit divina benignitas» ea profeflo in eam, quam fibi elegit,gentem,omnesfuasexteruit vires, ita quidem, ut nihil omilerit, quas ad ejus falutem & temporalem & Hternam, ipfis applicandam,ére efle fibi vila funt. Nära fi a primis inde huzus Ecclefiae temporibus ordiamur, non fatiseratbonitati Divinse Abraharou,primam hujus gentis originem, ab exteris gentibus fibi elegitle,ex infidelium conlortio evocåilcj effoecam ezus SeneKam A prolv
2 prole venufta exhilaråffe; non (aris pro mififie, non lalis juralle, quin infupet falutifero circumcilinnis vulnere, euni cumomriibus posteris jam non fegrega> tum modn fed &diftin tum,infuumadoprarer fcedus, quo Bacrgmemo cen figno excerno, iides proniiflionuro Di» vinarum,in fe irrevocabilium. oblignatt fuir. Kraélis lata st nobis listamus, i«hunc quanrus fuerit Divinus tavor, noll facile erir di tu -, nam cum prasiennflimuå ipsi, ab impio Erarre immineret in» reritus, miris modis ereprum, ac fervitute, qus ipli apud focerum dura latil tuit, liberatum, numerofiflimas prolil lecitpöi-encem, & quamquam hocgaudium aiiqua ratione videamr contaminatum dolore, quem ex tallo creditt rnorre filii lui conceperat Parens, is ramen luéfns in bonum finem å Modera tore summc» ita destinlb^slir, ur cum u niverfus orbisfame vebemeritistim^ ur gererur, Jacobo ramen cnm fnis Klii! comearus largirer ex /Egypto a Jole pho, cui tunc temporis rerum fummi con
3 concredira erar,fuppediraretur,ipsrquo. q>.ir Jacobus, filium, qoem per rot annos drkeverar, maximo cum gaudio reciperer. Tandem cum acerbiora imminerent Ecclefiaj VEI tala, jamqueduriflima serviture premerenrur poneri Ilraelis, Jofephi beneficiis, qujbus R&gy* prum affeo^rat, oblivione jam oblireråns: Eeederis denique,quod cum Patnbus eorum pepegerat,memor juttissimus DEUS, diutius ierre non poruir, horumpatrum nepotes, quijeriam illi ab ipfo in fcedus recepri eran^dirimmis apurl in^deles oppnmi labonbus. Gum iszque vel Pharapnem ipfum tö infle- «lfere potuiffet, ur Popnlum fuutn emitrri-er, noluit ramen fimplici modo eos litrars, quin manu porenriftima per prodigia K miracula inaudira ipfos educerer, quin ipfum denique Pbaraonem cum univerlis copiis in mare rubrum pi-xcipirem darer. Mofen itaque e variis periculis, tam in aula Pbaraoms qu3m extra eandem,liberarum, tandewcn m rubo ardenti vocatum, cum jam polt A» di'
4 divérfa colloquia inftruxiffet, ur populum ab /Egyptiorum jugoliberaturus, atque potenta Oivina? infigne futurus inftrumentum,iter in Hg^ptum pararet, cum tamen quamdiu itineri fe accinge* bat, å circumcidendo filio tum forte re. cens nato, detentus Nt, non «qvum duxic Summus rerumarbiter,aliquem extra tcrdus eflfe in ejus familia, qui rupti a Pharaone fcedens inrer DEUM & I. fraéhtas vindex esset : Oportuit itaque hunc filium signum omissum fcederis priuz recipere,quam ParensMofes, id, ad quod a Deos missus erat, effeciller, ne ellet quicquam iu univerfa fua familia, quod intimam cum OKO amicitiam poflet impedire, idque in eodenutinere quodfumin /^gyptum habebat,fa- <lum, IVloles iple Spiritu DEI raotus affirraat. Exodi IV: 24. 25, 26:. 11. locu? non indignus vifus eft, ut Qui fub incudem diftertarionis mitteretur,cum non modo prima fronte pluri* mis
5 m>s involutus videatur difficnltatibus, fed & amplara pra?beat occafionem, de circumcilione antiquorum nec non recentiorum Apellarum agendi : Gum tamen hoc labore pofteriori,etiam intra dujus Academiae pomceria, defunöius fit nonnemo, de hac materia exfundamen» to agere non ett animus,- Id modo pro tempore Li ingenii tenuitate conabimur efficere, ut ille, quem dixi, locus, e ditficultatibus quibus immerfus videtur, rurlum emergat, quod commodiffime etlcäium dabimus, primö pcenam l^loll per occurlum Divinum infli&am, tum eandem per Eilii circumcifionera rernirtentem proponendo : Si quae circa hane rem fuere diverfa diverforum judicia,ea,quantum in nobis en, exponemus, illam inde eligentes fententiara, quse tutissima, & cum 'lextus analogia maxime conveniens videatur» Interim cum non facilis lit hujus loci expofitio, nifi confufe mixta propofitione rituum ceremonialium circumcifionis antiquae, iliosritus, ficubi denderabuntur, ad- «lere noo pigebit^-.
6. 111. vero, quam PRius ipfi operi manus» admovemus, ne metbodum inbis ex' ercitiis receptam temere relinquamus, non minus commoda quam utilis &neceffariaerit expofitio " ^H?«^.o>l«? duarii vocum Hebraicarum, quae in fronte hujusopufculi fete offerunt, ita ut earum originem variasqj indagemus fignificationes. Prior earum eft jnn,quae vox originem debet voci Itebraeis in Con» jugatione Wi/><««f/ lolummodö ufitata, jnnnn affinitatem iniit, junxit le aflfi. nitate, junkus eft affinitate, quam notionem in plurimis S. S. locis fubir, at<p conftruitur vel cum praepofitione 2 ut Jof, 23: 12. vel cum accularivo per particnlam 7^l>< ut Gen, 94:9. vel cumdativo, mediante litera prsformativa > nota Oativi ut 2. Par. 18:1. Ex hoc verbo de» ducitur nomen matculinum snn, hoc loco ft. conft. atque communiter exponitur, (i) refpeflu toceri per generum ut Gen. 19:12. übi per angeios eso*
7 e Sodorna cum 1..0th0 jubentur exlre s7>n N2 "p ''O IV fi quis forte tibi gener K i. Sam. 18: 18. übi David fe indignum Regio matrimomo pradicat bis verbis: lw> pn HVlN " quod ero generregis. (2) Si conferatur cum fponfa spön. finotionem recipit, quo fenlu per dulciflimam fimilitudinem laepius utitur Spiritus DEI, expreffurusunionem my. liicam fidelium cura VEO, atque inde refultans gaudium. E. g. Efa 62. 5. nte by jnn ww\ & gaudio fponfi cum fponla fua gaudebit tecum Dominus DEUS tuus. Prfficipuuro vero hujus fimilitudinis exemplura, atque dulciftimum, eft Salomonis Canticum Cantieorum, quod a D. ttieronymo reke audit epithalamium fyiritualium nuptiarum t uti* de D. Bernhardus Serm. 7. in Canticum cit. Glaftio Philolog. Sacra lib.s.traä.i. cap. 12. p. ro. 366. in haec erumpit : /»/o» fimt tnventa aque dulcia nomina, quibus veroi&anima dukes adinvieem exprimerentur <^ek«/, a«e»i^^«^»»» /^0»/«/ (f /^o»/ä^. Quin öc»plan. hujus vocis naturam petiitius
8 mtius infpicientibus, occurrit in radice ejusmodi notio, qua jnn fignr ficat, quacunque assinitate cum aliquo junkum, ita ut ;^N non modo dicatur relpeku Parentum Soceri & So crus, led & relpeku univerlae familix quae fignificatio nec fpiritui DEI eft in lolens,ut exprefte conftat ex 2 Reg.B27 übi Ahafiae Impietatis cauia adlcribitui confanguinitati,quaachabo junkus,bi> verbis : Nin idnrin TYQ jnn '»K?«"< erat confanguimtate junßus domui Achai übi reliqun duze notiones vel fponfi ve generi commode locum habere neque ont. Conf. Pocockii Portam Mofis no tis milcellan. Cap. 4. p.ra. 52. & 5;.. IV. Quccedit altera vox c2di qun hic plu "ralis in fingulari eft öl, radicem praeter leiplam ignorans, Le vel fanguineti iignificat, quam nottonem in fingulari abloluto frequenriffime fubir,cujus cufl plurirna poffent adduci exempla, paucl, W re cuivisobvia luölciant, utgen. 37 ««Rl!
9 Kuben cum fratribus impiis de cajde Jofephi,quo pociffimura modo interirer, conlukans, atque ab ejusmodi impietate abborrens, emortua jam in reliquis fratribus ge^yh, in hsec verba erutnpit: tn~^dswn Zlm ne tffundatis fangnimm. De aqua in /ä»^«l»e«, ve^/, ulus eli hac voce spiritus DEI Exod. 7. 19. De M- guine petorim plurima exftant exempla in Levitico ut Lev. j. 17. &c. Vel 2. casdem denotar, uti colligi potek ex Deut. '7. 8- übi Dominus inter cafus obfcuros fprenles,de guibusconlulendi eflent Sacerdotes & judices fuperiores,recenfer s tibi farteftt judicium ferendum in re occul- -1" Di? Ll ^^2 inter c^e«(s csdtm, quaj kbraliö verbotim repetitur 2. Chronic. 19. 10«& Gen. 37.' 26, Juda confilium de venciendo /olepbo proponens, lratres a czede ejus abttinere jubet bib verbis: qutd lucri ft oeciderimus fratrtm noftrum Dl- ^l»< 12D21 & occultaverimus c dem ejus, nec non Ez. 35:6. übi vocabulum M quater in hac ligniftcations occurrit 5 Atque hafce geminas fignifi. L catlo.
10 cariones in lingulari ut plurimum obti» ner. In plurali v. ll eveniat ipfam cum alia voce conftrui, reatum fanguinis vtl ctndis infert. E. G. ll^vi $" H 2 Sam: 16. z, botno fanguinum i.q.reus languinisll^ql^ Nab: 5. i- & D^Dnn *W E2.22.2- C. 24.6:9, civttas fanguinaria. II^OIN N^2 2 Sam: 21:1. 6l</»?«/ JangttinartA atque ita in aliis. Harum fignificafionum, qu«materix (übftratse & huic loco videtur maximecon«veniens, eam amplexabirour, quod tgwrn infra, übi banc phrafin leorlim exponendam fufcipiemus, cofhodius fiet. MEMBRUM 11««".. I. FEcfmus fuperius mentionem loci H^ obvii Exodi 4: 24: 25:26. Qui buic materia?tra&anda? nobis anfam pr3> buit, is itaque locus,ne defideretur, huc ex fontibus transferatur, qui ita babel: rfrv Nl>< n"ow *»x max npwn :IWM DVO rj^: -fr Nl>l: <^u«verba LXXlnter*
11 rerpretes Idiomale Grsco ira exprellerant: V. 24. ÉytvtZ /c c*> t>? <><?<», c# s«*«(#- -huiicttt, evvij/tfjtrey «t;/» ctyysaos Kvptis, Kcfj itytii at^» cttiviijmui : V» 25. Ka< Åaftiiott Zi?<r<p&(-p vegitti/ai rqr cmgo-qvstat ra itte #,v}tis' H&l -v^otremcni <sn;)g ms ttosou; iuji, Hfff utttv, t;tj ro aiftd, rtjt sji»&jt*»fs rs 3»<^ii /li^. V. 26.»V/ tt7t^st<v «sr' ««,7-3, Tremellius fenfum egregie latis expreslit hoc modo- V. 24. evemi <,«/e«, in illa itmtre, in </ive^/3^«qmdam, ut occurreret ipft Mofi Jehovah, velut qutrens tntrte <^li^e eutn. V* 25. Sed <,ce^««l 72,/?/»«,'^ cuitrum acutum, amputavit preputtum /k/«/nit i5 «ll^mo>/i pedtbus Mitts,»H«, tnquit illa, Spmfus fznguinum mibt is. 26. Sic de/ii» l" jehovah ab H. B» D. Lutherus, Verfione Germanica hsec ita rj&ddidir.- V.24. Und als er unterwegen m der Herbcrge war/ kam lhm der HErr entgegen/ und wolt ihn tådtcn- 2?. Da nam Zlppo«ra einen stein/ und hörnit ihren Sohn dievorhaut/ und ruhret ihm seme fuhe «n/ und sprach; Du bist mihr ein SStotdumttgam. zs^dfl lies ehrvon ihmab. B 2 Cujus
12 Cujus vssnigia aréte preffit autor Ver. iionis Suecana2: V. 24 Och Wld han war pä recone uti ett Härbärge/ mötte honom HErren/ ochwille dräpa honom. 25. Tatog Btppora cm steen/ och staar sinom Son Förhudena as/ och tog på hans fötter/ och sade : Tu äst mig en Vlodbrudgumme. 16. Och sä wände hanigen af HONOm. Et Fenno, dum verba ita reddit : V. 24. Ja costa häll ött ttellä mazasa/ cohbaié berra hanen ja tahdm tappa, z^.nljnzlppora otti linjen/ ja pmberfttéltfcfafé Poicans e> sinaban/jarupets hänen jalkoms/iafa noi-sinä ölet minullewerlylka.^6.nljn luopui hän hanestä. K. 11. Cum vero nimiß abrupte, Hl. as c» M» pit» tantum 2 Spiritu DEI exhibealur hic akub, nonnihillucis huic noftro!öcoaccedet,fi collaris prioribus hujus libri capitibus, cum A<3. 7. ex iildem toram hujus Mofis hiftoriam å Nativita* te ad huncaétum,pauciflimis repetamus, Incidit ieaque Uollß nativitas referente Spi-
13 Spiriru DEI Exod.i. & 2. inpharaonem quendam(diftinétusbic erat ab illopharaone, sub quo veoditus erat Jofeph, cui, fi I^aurenbergio credimus, nomen Amafisj quem Bufyridem cognominant Chronologi» cujus imperium adeoque Mofis nativitas incidit in annum mundi 2373 vel juxtagalovium 24;; plus minus. HicPharao,ut in aliis åpharaoneamali diftinétus erat, ita eo etiam, quod cutn hic Jofephiprogeniem, ob plurima ipfi atque univerlle terrae Hgypti, å Jofepho praeftita beneficia, fummis bonoribuß akicere, & quantum in le quidem fuir, confervare ac tutari conatus fit, ille vice verla, eorum augmentum atqj incrementum per benedi&ionem Divinam å Parentibus in pofteros transeuntem,in* iquoanimo tulerit,adeoquidem, utcum eos non rnodo jugo Imperii fui durilllmo fubdere, led s^ fubditos penitus e«vertere conftituiflet, contentus gravwmo illoz oneråfle labore, manui vi» vinas, etiam sub durilhma fervitute iplig benedicenti; kk opponere annilus, edi- B; öo
14 Ko juflu, ut omnes malculi Israelits, t moxrecens nati, vita, quam vix acce» < perant, in fluvium prxcipitati priva- «rentur- Commums haec (ors omnibus, < incidit etiam in stolen, adeo utcunu «um Parentes, mäter praecipué, per con., genitam milericordiam. oculis Tyranni t submovere, eumque per tres integrozz menles occultareftuduerit, tandem cumj latere amplius non potuiflet, arculsc arundineae, qu3? bitumine, ne Natirnz demergeretur, oblita erat, impofitumj Niloque commissum, exlpeiiavit Divij num de iplo decretum: nec eam fefellitf fpes. DEUS enim, qui sum majoribull rebus refervatum voluit, fiiiampharao«i nisineundern locum, anin>o lemetinz fiuvio abluendi, (quod pntcis temporis bus, ut ex Alexandri Magni exemplol quoque patet, in omnium oculis lacere.i nec Principibus erat indecorum) dedu^ Kam, eo inkexit, ut cum puerulum in] arcula tlentem confpexiflet, mifericom dia taka super indigna casde pulcerriroi ] infantis, eum in filium adoptatum, man lri
15 m laetandum rraderet, recepturaeun* dem quamprimum ablaäatus esset, receptumque in aula Regia, summa cura, omni fcientia ffgypriaca, eum imbuen«dum curaret, ita ordinante Summo Rerum Moderatore, ut in aula ua eum e» ducaretpbarao, per quem, non multo oft. in Ifraélitas exercitae Tyrannidis juftitias OivinX meritas daret pcenas. Cumque jam per 40 annos in aula Re* gia degisset, tandem, ftudio jiagransvilendi Fratres fuos, cum forte in &gyptiumquendam, injuria afficientera I* raélitam,incidifiet, injuriam fratri il» latam vindicaturus, atque primumheoici animi tyrocinium depofiturus, M* gyptium neci datum,nepalara 6eret c» des, arena obruit. PoNero die ad fratres iuos reverfus offendit duos Ifraélitas, lites inter lele moventes, converius itacp ad alterum eorum, admonuiceum, ne ratrem opprimerer, quibanc admonitionem indigne ferens, csedem pridie erpetratam Mos, objecir, quofa&oper» lerrjtusmcies, cum lakum luum nom am'
16 amp!iuß latere potte videret, ad ellu^i endam Pharaonis leevitiam tugam eligendara tutittimumratuß,in terrammi' dianicicam fuga pervenit, ibi sese ad Jfr tbronem quendam ejus Regionig Anti ftitern applicuit, cui feptern erant ttlill quaruni unam, Zipporam nomine.uxo remduxit, exqua geminos habuitfi lios, unum ante coiloqviumcum DEC Serlonem nomine, altsrum Tleaaareli! de cujus nativitatc inträ. Interea ren pori3 dum apud focerum ovium l?«ftor comoraretur, vominus opprettic nis Ifraeiitarum mifercus, eorum prece exaudivir, caepitque ds liberatione e» rum agere, eligens Nbi in miniftruti quem jam dudum ei rei deftinaverai Mofen» eumque in rubo ardenti vocani pott varias inftruflioncs icer in Agypf parare jumr, quod& fecit, affumtafe cum uxore cum filiis, -Cap.f. quorut neutrum adhuc adolevifle arguirillul! qnod cum matre alniz ob melioremcl ram imponerentui^., 11:
17. 111.»^loc kgko iter felici aufpicio ingredi" fur, atque in hoc itinereindiverforio obviam habuit Dominum, omiife circumcifiorus in filio, iptum commi» natione mords admonentem: Atque de hoc occurlufuboritur nobis initio ha?c qusettio, medf-atene an imediate Moii occurrerit Jehovah? Non videtur opern pretium elfe, ut Rabbinorum quorunda nugas refellamus, fomniantiura, Angelum quendam forma lerpentina indutq, Möten ad locurn circumcifionis de» glutivifle ex quo colligerepotueritzippora, circumcifionem in filio omiflarn hac pcena injungi, nära prsterquarn quodiiunquam m totascriptura, Ange» lus bonus in hac forma legatur appa» ruille, neque de hocfigmento in textu quidquam habetur, unde & illud nihili lacimuä. Qui pro occurlu roediato pu«gnant, atque nomen MM quod hicin textu habetur, exponunt perangelum, fuod faciunt plerique Pontittciorun, C cuu.
18 CUM Grotio, cir. Gar. Calov. Bibi, llluftr. in h. 1. leqvuntur Paraphrafin Chaldaeam öl. verfionem -««LXX, qui pro Jehova fubftituunt Angelum. Herman von der Hardt v. LL. Or. Prof. in Acadenna Julia, TraKatu cui Prodromo juris Canonici Hebrajorum nomen indi» dir, occurfumhunc mediate per Aharonem faftum autumat, & quidem ex mandato Divino Aharonem Moli indi» cåflevoluntatem vivinam de maturanda tam lua quam fuoruro circumcifione, vult: aflumens in luvfententiae patrocinium v.27. hujus capitis,ubi eadem phrafis de Aharone adhibetur. Wsce tamen relikis imediatura occurlum vivinum ampleftimur ; idque fequentibus moti rationibus. i. In fonre exprefle hade» tur nomen >n)^e>ssse^?«,?l^'>, quod nomen Efientiale DLI, de nulla creatura vifibili vel invifibiliexponi vel poteft vel debet, in contrariuro qui peccac, non porest non incurrere crimen hefae Majeftatis Divinae, cujus fuper hac re ex«prel»
19 pressa ett fententia Ef.42,'8. Ego Jehovah, boc ek nomen meum, glorians meam non dabo alii. 2. Quod ad verfionem LXX. Interpretum, aur quam cunque aiiam attinet, eae, quatenus a textu originali recedunt,nihil probant. Non enittt tntegrum tfi inttrprtti locojebwah d!alov. in fummi /)^/ /«i/sli«e^e Angtlum. b. I. z. Ex v. 26. apparet illura qui pcenam Mot» infligebat, Dominium in vitam & mortem Molis abfolutum habuiffe, quod nulli Angelo competit. 8i enim v. 24. cum 26 conferamus, in priori ( fi angelo pccnae exlecutionem tribuamu&joccurnt voluntasöc mandatum DTI de oc» cidendo Mole, quod mandatum N Angelo commillum fuiflet, iple omnmo & exlequi debuisset, & proteiio exlecutus esset, cum per eum non Ket mandatum Divinum pro luo beneplacito remittere: Jam vero, cum placatus DEUS per circumcilionem, caedem intentatam Mofi, remiferit, oportuit illum tammo. li occurrille, quamiplum morte minitatum fuifie,qui vitam K dårek auterre C 2 pra
20 pro fuo potefl: beneplacito, quod nemi» ni praeter fummum VEUM competit, 4 Quantum ad occurlum DEI per Aha» rdnem, ruet illa fententia per le, fiiplum textum probe inlpiciamus, atqjin eo attendamus,n v. 24 advocem Ul^l» (f qutfixtit occidere tunt, quse vox per particulam 1 immediate jungitur pra:» cedenti INMZ^I- V" occurrit «, cum v. prius illud preedicatum Abaroni, ob ra» tionem, quam de Angeli occuffu addu» ximus, tribui nequit, nechoc pofleriuz deeo habebit locum. Verfus27-qui banc fententiam videtur confirmare; adeo il» Ii non favet, ut ex eo contrarium potius evinci polle videatur. In eo de occurfu Anaronishaec habentur verba : Et </i^< Dotnintu Ah*roni % ito in tccurfutnfratri t no, tr mit. cmz^n^ "^2 waavt & occurrit ei in monte Oomini,quis bic non videt diverlum elfe fubje&um, quod enim boc loco praedicatur de Aharone, id v. 24. de Jehovah afleritur. Contra verv, ut id nobis concedetur, verfu 27. imme* diatum occu*fum Aharonic defcribi, ita ea-
21 eadera pbrafis in v. 24. de Jéhovah ad<hibita, immediatum innuet occurfum. Hsc fi diverfos a6lus bis verfibus proponi velit,hujus fententisepropugnator» di&a (unto. Sin ambos verfus, 27 fe. & 24. de uno eodemque a&u & occurrfu Abaronis loqui autumet ( aec enim id ex verbis eius perfpicué fatis patet) Tautologus imo & inordinatus efiec textus, vel enim idem a&us bisintra aliquot tantum periodos delcriberecur,vel executio mandati.adaharonemfa6ii,quw juxtaillum continetur V.24.K, feqq. praecederet innarratione ipfum mandatum, verfu27demum expreffum,quod fcriptu. ras facrajcitra evidentemrationem injungere nimis ellet profanum. Ut taceamus Aharonis mentione in prioribus verfibus fa<äam,vel exprefié vel per bonam conlequentiam ad hunc verl. 27«rslpicere.. IV. Eviftum jamcredimus Jehovam im» mediaté Ktoli occurritte lequiturergo, ut de pcena pauciz agamus, übi C j psi-
05 22 40 primum dilquirirur de fubje&o, cui inttiiia poena kuit. I)ivus AuguftinusSc Aben Exra cit. Terfero, h. l. puero ajunt banc pcenara irrogatam, idque colligunt tum ex eo, quod verlu lequenti iple sc cireumcifionis tuerit (übje&um, tum quod Gen. 17. de circumcidendo exftet Divina comminatio. Quod tamen, utpote cum textub analogia pu> gnans, admittere non poflumus; in verblb enim praecedentibus 1. non pueri l^ Mofis fit mentio, adeoque affixa-yt&t non possunt non reipicere eam perlonam, ad quam verba pröecedentia speit^nt. 2. I^iN Zipporam aoue ac Mofen ordinariam tuifle caufam minifterialeai circa admimttrationem circumcilioniz, admittere velimus, unde 6c. lndifterentiam qua mares sc. t»_rmina3 circa adminittrationem baptizmi admittere cogeremur, non videmus, quze causa Mofen 2 peragenda circumcifione detinuerit, nitt quod adbuc, usque ad peradam circumcilionem fub pcrna å manu
23 nu DEI fibi infiida (udarit Mofes. ve loco Gen. 17. vide Calov. in illum lo» cum K Pfeiff: dub: vexar. p. m.»17. öl feqq.. V. s>e modo pcenx varie conjiciunt,fcri» "-^ptura tacer. I^r reliquas laceam conjedurasjnominatus modo cumlaudeceleberr: Prof: VON der Hardt/ Krmiffime conjicit,(adeo quidem,utthefin de dilatione termin» cireumcifionis ultra diem odavum, hac conjedura conetur probare ) Möten quoque ipfum nondum hadenus circumcifum, jamvenuper boe vulnus fubeuntem cum grave admodum in lene tuerit, in mor- -1 bum ex eo gravem incidifte, atque boe morbo (übitaneo edmonitum, de mam- ' nn^a etiam Kliorum circumcifione. Mofenenim puerum circumcilum fu» ' ide verofimile non credic, obttare putat kkaraonisdecretum de occidendis pue- ' ris, unde K alios llraelitas, priusquam ' Palcha primum celebrarent, omnescir- -1 cumciios luisse colligere vuk ex lege data
24 taexod,i2;44'4b. Cum veromåtrila- Kandus commissus en, circumcidi quidem potuiflet, fed qua ratione roatet ejus,pnstermandatuni Klia? Pharaonis cui puer reddendas erat, tantura aula fuisset aggredifacinus, praelertim cum non ignoraret, facratifiimum hoc vul- us quäm aborainarentur /Egyptii. In aula Pharaonis impoflibile fuille credit eum circumcidi. PoN fugara autem,pro' hibente locero A uxore id efficere noii potuit, priusquam ex colloquiis cum DEomeliora edo<ftus,admonitus quoqut per occurlumfratris Aharonis,circunv cifioneim fuam maturandam decrevis' <et, ex hoc vulnere vero, morbum cou cipi potuiflepater ex collatione exempli Sichemitarum, Gen: 34. $. VI. SEd quse conjekura ut conjekura, nil vvi intexrum illata fibi conftare nn poteft. i. Enim Möten puerum cir cumcilum non fuisse, cum non foluf taceat Scriptura, led etiam contrarwn
25 asserat, coll.jof^. firmiter afteri nequit,ad minimumtimor Pharaonis pro» bibere non potuit: Si enim ex Epiltola ad Hebra-os Cap. n. 2;. hunc timorem fuperaverit Kdes Parentum Mofis, adeo ut ejus mandat nihili facientes, infantem per tresintegros menfes abfconderint, ille timor nec eos deterrerepo. tuitab applicando feederecircumcifioni* puero Mofi, cujus tanto major erat ne» ceffitas, tantoque major cura elfe potuit, quanro ancecellunc ccelettia terre» nis. Multo minus 2. Ex lege data Exo» di»2.44.48. reliqui pueri Hraélits ab» hoc aäuexcludi nollunt. Ea enim lege, nemo jubetur admitti ad celebrandum Pafcha, nifi circumcifus, quod fi omnes ludzei, fuerint huc usque praeputiati, non potuerunt celebrare Pafcha, quod hiftonae adverfum,nec ante celebrarum Pafcba potuerunr, ur vult ille,circumcidi, cum ad curandura vulnus, nulla ipfiså labore relinquerefur requies, aur 6 circumcifio ejusmodi genetalis celebrata fuifiet, aliquod proleslo in textu ejus D ex.
26 exnaret indicium, quod concludiraus ex circumcifione eorum qui in deferto nati, fub Jolua hoc fcederis fignutn re» cept;runt,cujus integra legitur Hiftoria Jol. 5. de natis vero in Hgypto additur exprt lle verf. 5. quod fuerint circumcifi fcil. in EtigyptQ fucceffive. Z: Si vel max>me concederemus, Molenpuerum non luifiecircumcilum, nec in aula Pharaonis potuifte circumcidi, poft iugam tan en maturåffe circumcifionem erit verofimilius, quam neglexifie, nec nos raovet, quod dicat ille, äsocero& uxo< re fuiffe prohibitum, nam ut taceam, tantura virum, qui in omni vita DEO placuit, qui etiam extraordinarii im» pullus divmi indicium edidit planiflimfi in czede /Egyptii, huncob amicitiamho«minum nequacjuam neglexifle tcedusdi' vinum, nec a focero & uxore potuil 1 prohiberi» urpote qui & ipfi circumci' i fionera ab Abrahamo traditam recepe' < rint, ut infra patebit. Quod ii Motel z nunc demum feipfum circuracidit, cui z non etiam fine»dmvnitivne & commi t natia
27 tiorie Divina noviffet iple filios quoque fuos in idem cum DEO fa?dus recipiendos elfe. Mofen itaqj antea circum» cilum fuisse extra controverfiam erit. $. VII. VLilfis itaque hifce accingemus nos. Jmet, ad caufam infliåae pcenae ulteriusindagandam, quae quamvis in ipfo textu non fit exprefia, baud obfcure tamen ex confequentibus elici potett. Erat fe. illa omifia filii junioriscircum* cifio,fienim DEUS per adminiftratam circumcifionem iuerit ptacatus, atque iram depofuerit, fequitur caufam ad iratn iplum provocantem, luilfecircumcifionem omiftam. Quod ut eo planius pateat, legem lc. de circumcifione Möten transgreftuni fuiffe, paucis de ternino five tempore circumcifionis agemus. Is vero terrainus, quod ad infantes, ordinarie erat diesoäavus, qui ex prafcripto Divino fine peculiari caufa praeteriri non debuit, ita enim dehacre lonar divinum na tum Gen: v- Di Puer «2»
28 Puer ofto dierura ll^ rödvt-^ circumcidetur vobis. ttuic^befi rurfura se opponit cujus faepius meminimuz Professor Hardt/ aflerendo, neque ter» minum illutn antiquis prascife tuisse obfervatum, nec ex di<3o loco Gen: 17- illum terminura probari poffe. Expo nens mandatum divinum Lev. 12:3, übi clare otlavus a partu dies exprimitur, privative, ita «i <ie oihl»« diem «<«««' afio mn fit txtrctnd* y fed ad minimum oål* v», ( quo pr«cepto teneritati infantil VEllKl profpexiffe vult )/K expefiandm: llt non priusquam oitavo die lutat ciroumv tftabux auteminter licitosfit primus. dere^ Sertus <,«/, /l«st /tve»a»o /kde deeima, «> /e»/«^fit </,e ossvo, j.e. ad minimum «H<l> vs. Pro fua fententia confirmanda, examinat diftum (3enel. 17: 12. atque el illa Phrafi: <,H<,^,e/ nattts, hunc extor» quens fenfum: quod txdudatur folummo do ttmpuf <,»i«,//e»^,»e» definiatur ee^ts» ttmput ex diebus o&avum in fequenö bus, imo etiam in alium menlem, ve! «nnum quoquerejici terminurarircum ciftf
29 cifionis, per boc diclum licere, vulr» Confirmat hane expofitionem i. ab ex» emplo Ifaaci, qui etiam dicitur circumcilus nw N2OU^ p h. e. juxta illius expofitionem, non anteoflavum diem. 2. Confert hane phrafincum illa, quae de aetate Abrahami, cum natus eflet Ifaac, adhibetur, übi Abraharao, centum annos nato, natus dicitur filius, quo loco ait non definiri id tempus vel eum diem pra?cife,quo centefimum compleverar, id tantum dici, Abrahamum pofl centefimum annum, incerrum quo anno, menfe, vel die,filio beatum esse. 3. Probat ex ea, quacn parag: prascedenti ad. duximus, conje&ura. 4. Ex dilata,circumcifione Judaeorum in deierto natorum, quatn dilationem, neque Moles, neque ipfe VEIIS usquam legitur re* prebendisse.... VIII. Quam quidem tententiam noftram facere eo minus possumus, quod Scriptur» Sacrsplane fit adverla, exprefte D; enim
30 enim in Ms lcripturae di<3is, qua? cir» cumcifionis inftitutionem A confirmationem continent, oétavi diei fit men-1 tio, imprimis is terminus clare & aper < te exhibetur Lev. 12.3. übi h«c verbz> fiabenrur :IN^ *W>3 DW Cfdie $ctat><9cirr.umcida.tur c_tro pr&putii ejtu) Quod vero attinet diiii auäoris r.ex* plicationem privativam, ea fibi confla' re nequit («) quod in ejusmodi propo! fitionibus imprimis Sacramentalibiis,* praerer neceffitatem non fit alius fenm nifi proprius intrudendus, ut ex fequenc ti li.egula conftat; Senfut literalis propriui} übiquejmprimtsübi articuhs aliquis Fidei t% ex profeffo traditur^ arsie tenenduty nec deft* r endas ttnqunm efl, nifi in alium aliqutm m dei articuium aut aliquodcaritatis praceptunl paht» (S veri intpingat, (Iftmul ebidentttl tel ex eodem, de/ ex <«/«,, iisdemqut ve^e^^ ralldis iocis, figuratus fermo detegatur m probetur. Ad cujus canonis tenorem li* examinaverimus ha?c diéta, dicenduå'' (@)quod fcriptura non firtfcriptura; op«j ponenda, fed per feiplam explicanda,* itt
31 ita, ut ea, qua; obfcura nonnihil viden» tur, loca, per alia ejusdem argumenti diäa clariora illuflrenfur; Ita hoc diåum Gen: 17 cvadet clarius, collato alterodiäo eidem veré parallelo, Lev. 12. übi oåavus dies expresse injungitur. 2. Ifaaci exemplura nos nihil movet, qui dicimrcircumcifus o<3o dies natus,cuni islocus etiam, uteandera phrafin con» tinens, cum priori vocetur in dubium, adeoque nibil illustrare poteft, nifi aliundeprobetur, Ilacum oclavo pracife dis non fuisse circumcifum. Tum fi vel paaxime Ifaci circumcifio dilata fnisset, yuod tamen minime concedendum,roanfillet tamen inviolatus nofter locus, nom enim exemplis fed legibus vivendura, ipiulto minus leges ex eo funt explican» ö«e, prout hic vel ille easdem odferva» verit & fit transgreflus.abraharaum ca* Den, qui in omni vita mandatorum divinorum fuit tenaciflimus,expraefcripto Jegis filium okavo die circumcidine, iirmiter ftatuimus, &ex Gen: 21.4. pro- «mus firmifljme, 3, Exemplum de le» rie
32 rie annorum Abrahami, cura natus esset Ilaac, nihil facit ad rem. narn («) bi loci non furit fibi invicem veré parallell, in priori eqirn, phrafis ioquitur de die, tempore breviori, & quöd uno vocabu lo determinari poteft, in pofterion d«anno,qui ut tempus longurn, pluracon' tinens teltipora breviöra, uno vocabult determinari non pöteft, nifi prxcile im pletus fit. (B) In omnibus fcripturh lc cisexaminandis, fcopus Spiritus Ban6 videndus imprimis en: jfamfi in bilo dikis ad fcopum & )rttettrionem fpiritu DElattendarnus, ap^ättbit, pofterior loco de leräte Abraharhi, id folum inten äere fpirifurn DEI, Ut ofitindac, divinati bmnipotentiam Abrahamo luam praefti titte proraiffionérti, de multiplicandi ejußfemine, quamquam admodum ill habili,& ob decrepitaräfeneétutem pk ne inepto: In priori vero loco termi! nus circutncifionis pnfecife erat detet ] Mmandus, adeoque in poneriori neces! foria non erär, termini quoad diem vt ' menfem expofitioj in priori terminll < fiita
s M - fataiis omnino erat exprimendus, ut ex eo appareret, quo tempore ad tenorem mandati Divini, ex quo raandato omnis huic aftui autoritas» circumcifio exerceri debuit. 4. Quantum ad dilationem circumcifionis eorum, qui in delerto nati funt, hane moram in illis tuiitdeus, quod viderer,in membris ex itinere lasfis,& etiam de requie H curatione vulneris incertis,hoc fieri non pofle, pra?- fertim,cum nifi percurato vulnere, ob dolores iter perfici non poruit, adeoque ha?c mora ut extraordinarium aliquod accidens nihil probat, cum de ordinario termino fermo ett. Noftram propugnantfententiä, non modo plurimaquee decircurocifione exftantscripturas di<sa, utpote quae clanfiime hunc terminum exprimunt, fed öc exempla perplurima, ut praeprirois Ifaci, qui oftavo die dicitur circumcilus, Gen» 21:4. Johannis de» indeßaptiftae, de quo aflerit Spir. DEr, Luc.i:s9.euro o&avo pottnativitatem die, " 5? hymri tuff* fuiffe circuracilum,&, lua circumcifione hoc facramen- tum
34 abrogavif, Chrifti, quicircumciius di«cltur ert l^^^cö-^olel»?/«,s^» oiija, LUC2:2I. Quod praeceptum decircumcifione adrainiftrandå die oåavo, adeoltriäe ob. fervatum eft,a Judaeisantiquioribus, ut nec ob Sabbathum in oftavura diem in«cidens differri potuerit, uti conftat ex approbarione hujus rigoris, faflta å Salvatore, Joh. 7:22. Si quis caulas in eum diem rejeei» circumcifionis velit indagare, adeat Oleberr: Quenftedii Antiq, Bibi. Num: V. de Sacramentis in genere A decircumcifione in fpecie, p.m. 275, qui etiam cafus nonnullos enumerat,quorum caula ultra diem oäavum circumcifionera differre licuerit»*. IV! LM BKUKl. l. II I»m. 'ls^ult hadenus poena Mofi per occur- H/ fum Divinum inflidacumfuacaufa: Jam videamus qua rations eadem mitigata f«erit ats plané averla. ouod per
35 per circuracifionem filii a vippor, perakam evenilte,spiritus DEI clarilfi* me & evidentifliroé otiendit. In quo a- ctu exhibendo>, ordinera quera ipla verba continent retinentibus, primura.fe offert caufa adminiftrans, leu minifterialis, de hac tanquara extråordinaria priusquam ulterius agaraus, non ablurdum erit, paucis de ordinario miniftro, prilcisjudaeistam l^tofis tempore quam deinceps uiitato, agere. d!um vero nec aperté in prima inftitutione, Gen: 17. nec in repetitione ejusdem Lev: 12. ulla mentio fiat caufe roinifterialis, adhuc dum inter Doflores Ecclefias movetur de ordinario miniftro controverfia. Primam ccrté circumcifionem, in AbrLbamo & ejus familia,eodem Abrahamo adminiftrante peraftam fuifie ad oculura patet ex ejusdem defcriptione<3en:i7:»;, ad M«. Quem morem ut poftea reti- Patriarchas admofen,triplici jure adftringebantur. i. natur*; enim ex eg legepatriseritintemporalibusfilii E2 lui
36 fm curam gerere, ldque pro vinbus age«re, ut filii bonum promoveat, raalum avertat,(cujus pr*cepti rigor apudeth. nicos quoque homines adeo obfervabafur, ut eundem exprefturus Comicus, Mitionem de filio fuo adoptitio /Efchr no mhsßcverba erumpere fecit, Adelph. Aft.i.Sc.i. H«em^«<»W»e /'»/»em l» <«. ritmum infiituere aut pamre, quodfit carius^ quam,?/i e/? /K, : ) adftringetur qnoque eadern lege, quantum in le eft falutera ejus asrernam atque receptionem in fce» dns cum DEO, quse omnia vincit bona temporalia, promovere. 2. Lege Divim pofitir>a. In prima enim infiiturione officium illud Parribus Familias injungitur bis verbig th2n!?o2 circumtidttis ca^ «e />?<</>«,«ve/?«: übi praeceptum de circumcifione dirigitur in Abrahamum ejusque pofteros -. Abraham vero fuo exemplo arque lrapletione hujus praece» pri, oftendit fibi demandatum elle hoc omcium, oportuit 4 ergo omnes Abrahami pottt,ros, atque hoc in negotio fucceflores, idem officium ex imitations Abra-
37 Abraham! & mandato Divino exfequir. In repetione verohujuspraecepiilev. 12. eft!?o^ ctrcumcidatur vo^ o«>»«mafcuitut übi indefinité injungitur circumcifio o- mnibus Judaeis maribus qua ulum& receptionem non vero adminiftrationem. 3. Jure ojficii, Prius enim quam certae tribui affignatum fuit officium lacrum, Pater familias in fua quisqj familia& judicem agebat & Sacerdotetn ; ad facerdotales vero funftiones, ut ornnes res facras, ita facratiflimum hunc aflum cumprimis pertinuifle nemo facile negabit. Unde Parentibus ante Mofaicam legem & facerdotiumleviticum hocof«ficium incubuifletutö conjicimus.quod öl retinuerunt, qui bodié ex hac gente fuperfunt, Patribus familias id dantes negotii, utfilium propriis manibuscircumcidant, fi veropatri circumcidendi imperito tutö non committatur infans, aderit quidam ex th2^ilq «>c«mc^<i«/, gui, quod hujus artis fint periti, in hujusmodi catu adhiberi folent, adftante taraen Patre,qui hunc fuum agnolcac E z vi*
38 vicarium, ut ex eorum tradicionibi adducit (^uenliedt.. 11. Poftquara vero inftituto facro ofticiat Z^atqueeodem mbuileviticas, ex reli^ quis omnibus eleftae, deraandato, a^ miniftratio tacrorum a Patribus Faruib Nas tranfiit ad Levitas, hunc etiam $ Kum Levitica? adminiftrationis fuiffec non eft quod dubitemus. Ex hiftori? enim facra id probari non poteft, quen)'" quam, poft lnftitutum facerdotium Le! viticum,rebus facris fe immilcere aufu" quin fi adeo fuerir prasfraétae frontiiut eorum officia occupaverit, grave^ mkvjr&yftorvrtis poenasdederit,utexsai lis exemplo ablente Samuele imolanrisc evidenrissime patet. Quis ergo dubitef hoc quoque facratisslmum fcedus eort?* adminiftrationi ciomissum. Multö mi/ bus id exscriptuta evinci tur, hunc ak2^ a PatribusEamilias, poft datam legenj,'» adminiftratum fuisse, quin Zacharianf Parentem LaptittV, q^iamquam facer««do?
39 dotem, huic oikcio admotum fuiftekau6 raecife innuit hiftorize connexio. Solent qui adverlam toventfententiam pro pal» mario fuo argumento ex mandaro vonini ad Joluam, Jof.v. de circumciden- Ho Ifraele incircumcilo, excludere ab _joc officio pr«ettando Levitas, cojus.juidem argumenti vanitas ut eo failius appareat, didum exhibebimus «plicabimusque.verba ita babent: n^2 iwn *p nttf y jwf ^nmro nwi hws*nirr^yy*?åt4 j>id 2^l 2^3 "N» >O^ d^s Nl2^N yu>vr> 1>""^z"'l vfcvn nvs3 -">e>< b_n*kin >22 I'rem: ttvtpore itto dixit Jebova Jo/b* para tibi åios Acutos (redius verfio Germana Ztemerne Metzer/ Lc i^xx fjfifjis c~ fr^ec; å^cjéfta )(S fecand» re* >ttens cirtumcide filiot Ifaflis. Paravtt tta%. hfita pbi gladits acutes, qmbtu circumndtt >*lios 1/rai'lis ad co^e s^«i«^»: Inh««ent illi tam prleceptoquam exfecutioni lzusdem, atqj; ex ipfis verbis argumenantur in bunc: tére modum: Si Domnua h(n* ipfibfijn (irfumföriwwjwxtt, fofr*
40 ftaqiit ipfé id mandatum exfecutus lcgttur, fequitur exclufos ex boc aftu fuiffe Levitas, At verum sisi«s ergo (fpofterim. R. i. Pei canonem vulgarem : Unius pofitip non tft alteriusexclufio; fi vel concedaraus, Joluam quoque iplum in calu extraordinario manus admovilte circumcifioni quod tamen concedendum non eft ; ex eo Levitae non excluduntur : imo fi tex tum accuratius inlpiciraus, patebif, plu res buic: muneri admotos fuifie,jubetui enim plures parare cultros, pluriuni nempe ului infervientes : d?ec enim u- nus toti buic mulritudini fimul circumcidendae fuffeciltet, unde adhibiti funt plures. ()uod v. 2. attinet, tam mandatum quamejusdemimplecionem, dicimus verba hic non ut jacent accipienda elfe, h. e. adfcribenda baec eflc lolun, ut caufae quidera principal,, non tamen ut caulaeproximee. lta,fi quoties il! Exodo, übi de /EdificationeTabernaculi agirur, Dominus laborem marurandö Mofi injungit bis verbis "}!> n^ fac cibi, &de Mofe enunciatur V^l & fecitj smnii
41 omniakxc å Mofe imsdiate iada quis diceret, eotius Tabernaculi adificationem, contra hiftoria; veritate Mofi tribueret. Er ne longeexempll petamus, exprqs-- fe, in iis verbis de quibus nunc agimus häbetur?i^y, &v. 2. U,y>l K fecit fibi cultros lapideos, qui3 tamen horura cultrorum fabricationem Jolueb ipfi tribuee. quandoquidem nusquain ejusmodi operi admotus legatur,undcredetrem: tionfac, (fed p<,^. De hus argumento vide fiphcet, pro & contra difftrentem CL gum* fltdium Antiq. Btf>l,Num.r. dt Ctremnsifim 7./"5 m. 2<5,. ;; - ni. j\ xque ut ordinarie folis tnafculis coft. veniebat circumcidere, ita w cala fummae neceffitatis, nullo alioquin ma* Iculo cjrcumcidendi perito prslente, proximae erant matres,quod tt ex nullo alio, cerce ex boc nottro loco ett evidens. Hicenim cgadhuc fua ptena vexa- «ur Mofes, adeo ur oocium quod ipfi ificunibebar, nonpotuerit peragere,idem? vttl'
42 officium maritum liberatura arripuit mäter. Quod fi vero cuiquam ex eoo> riatur dubium, quod Zippora nunquam circumciderenoverit, qui errorexcom. muni fententia, & falla praeconcepta o» pinione oritur, Npporam fe. veri DEI ignaram.öc extra tcedus cum DEO tu> isse, quv falfa opinio ex eo confirmari videtur,quad ipporae verba poft per* akam circumcifionem, ab animo irato, atque ab hoc a&u abhorrente videantiu proficife», nos ut huncerrorem femove» amus dabimusoperam,oftsnluri, in pa< terna Zippora* domo, ut communitera" pudmidianitas, ababrahamo traditam & huc usque rerenram & oblervatain tuisse circumcifionem. Idque duobus przecipue rnoti argumentis. i. Cap.17.12. öeneieos, quod prirnam conrinet inftitutionem, h?ec habenrur verba.' Natu! autem dies OKO vobis circumcidat^ ömnis mas per aetates veftras,»«<«f^ m (s emttu pecunta de quibtucunque atieni' genis qai»0» Jemine tuo ertt. E^qiuj' bus vérbis paret, nemitiem ex &»ra Abn
43 Abrahami atque omnibus ejus poneris exbocfcedere fuille excludendum,quod adeo latepatebat, utetiam fervos atque vernas extra Abrahami prolapiam amb»tu fuo compleäeretur. Fara verofi ex (!ap. 25 (3enel. infpiciamus pofteros Abrahami ex Kethura,quorum circuracifionera neglexilfe nequaquara credibileeft.in eorum numero eft, quimedianiti^ nomen dedit Midian, unde öriundus erat Jethro Zipporae Pater, nec nos quicquam movet, quod verlu 21. cap. 17. dicat Dominus, fe cum Ifaaco ftabilimrum fcedus, idenim de mulriplicationefeminis,atqne Mefiia ex ejus (emine oriundo intelligendurnu efle, ex connexione textus A locis parallells patet. Huamquam vero non raulto pott Abraham» aetatem, in fuperftitionem & idololatriam verfi pofteri Abrahami, verum VLUKI ejusque cultum reliquerint, bis tamen adhuc temporibus verum DEI cultum apud Midianitas confervatg fuiffe,indicata.cap.»8 Exodi, quod d!aput de vifitationejekl thro-
44 thronis, qua Molen cum uxore & filiiz Ibi enim vocatur s!l2 facer- adiit, agik dos, quce vox quamquam nonnunquam Regem vel principen) defignet, nihil tamen hicobftat,quincoraunem notionem^ facerdotis nempe, heic ineamus,quarn enim non conveniat filke KegiW ov«z palcere» & cum paftoribus rehquis de ovium aquationelitigare,cu» nonmodo Paftores fed & omnes tubditiefle debe» rent, qu«omniazippora cumtuislororibus legitur fecisse, cuiqueeft in pro» patulo; neckex ob beneficium tara vile* admifsonem nempe oviuro ad aquam> filiam fuam homini ignoto credidisset. Idololatram vero fuifte quis affirmars audebit, qui ad confelfionem ezu^libe» rarn, peraka, praelente & permittente Mole, facnficia,concurfum circa eadem peragenda Primatum, divinum ejus, de Principibus e!igendis,confilium,animo a praeconcepra optnione libero, atfendat, & quod menon parum mover,mo' fes profe&o, qui qusecunque egit divino egitconfilio > hane uxorlnequaquaa» du<
45 duxmet, nifi in commune fecum sccdus receptam, quod per malculorura cirrumcifionem optime fieri poterat. De verbis Zipporae quo fenfu fint accipienda infra videbimus. Conf. interea Calov. Bibl.llluftr. in cap.ißexodi. Argumenta Calvinianorum, qua Zipporam 2 peragenda circurncifione excludunt, ne fccminas in cafu necefiitatis ad baptifroum adtßiniftrandum adraittant, brevitati quantum poteft ftudentes, confultö o- minimus, &Theologisrelinquimus». IV. Quodriam Judasis in circumci. >c fioneperagendafuerit inftrumentu, cum ex fcriptura haberi non poffit, de eo eft quod interookores tamchriftia- l^an» bos quam Judaeos moveatur lis. nifi in hoc noftro loco & aliojof.v.2. ne veftigium quidemreperies, vel inprima hujus 'Sacramenti"inftittltjone vel ejusdem repetitione, ex quo tuto de hoc inftrumento quid colligere poffis. Nominata modo dika loquuntur E; de
46 de -K K t^z^zl r>2^n Petra s^kck se,^»«, ex qmbus veterum nonnulli col. ligtrv voluerunt, in circumcifione non mli lapideos cultros adhibitos fuiffej, Sunttamen aln, quibus hoc ablurdurt videtur, qui pro ferreo pugnant inftrumento. explicantes haec duoloca meto. nvmice, ita ur culter lapideus fit quafiin Cote vel lapide acutus; aflumuntfibi i» fubiidiurnjudajorum hodiernorum mc rem, A traditiones, ita fonantes : /»^w ptum eft ut circumeidatur ferro, fi\>t eulterfi /l^ve nobatula. Media via G ingrediamur tutius fortaflis ibimus, indifferentiam hac in re allerturi. Nam qui pro filic«pugnanr, ex bis duobus locis id qud volunr evincere nequeunt. Quamquaffl' enim concedamus in hifce locis, ejus; modi inftrumenta filicea locura haberf omninodebere, ex indetamen tuto not* concluditur, femper horura cultr.oruti ulum viguifie, ad^o ut eorura ulus fue-1 rit ad conftitutionem Sacramend abfo >' jute necefiarius. Pra?terquä enim quod' inneutra inftitutione inftrumentu cer-' tur
47 ium exprimatur, etiam de eo tacee defcnptio cireumcifionis lacratittimi m«tantism3u, cujus profedo ad exprimendam adus perfedionem, mentio fada tuittet, fi neceflitate ablolutaadhunc akum tales requirerentur cultri. Adde, quod Judaei recentiores circa boc minutifiimum, ettenc, promore,(uperftitiolé magis quam religiolé tenaces, fi illi ne» ceffitas ineflet. Ablurditarem quam vitat oppofita huic (ententia, non videri tc. pofiibile faxa adeo acutareddi potte, uc ttne periculo, circumcifio, adus alioqum doloribus exqmfitiflirois obnoxius 118 peragi poflit, dekrmc uluseorum inhifpania circa alia peragenda, quze nobis <non nifi cultro vel alio terro acuto peragi poflunt, de quo teftis ett Schmdlerus advocera MC in I.ex> ejusverba, rete- Tente Quenftedio in Antiq. Biblicis,,»a habent : Sicut in 5/i^^»l<«ferro c<«^e»t, V" «P5«öoc munturcoteacuta. Er l^enusreftaf ur, "Bra/tlitnfes nonnudos l fabrtcandut arcubtu & cla-vu _> lipidibus u/os fut/je. Meionytafan<raf9 longe perttam tias lc»cc>cura ne»
48 necematem admittere non confultum ducimus, praefertim cum extra periculum obfcurkatis admitti poflit proprius fenfusliterae, adeoquehaein reconveniant'haecduo loca, ut eadem, remota prseconcepta opinione, infpicienti noi dissicile fit judicatu, proprium fenlun Judaeis vert retinendum omnino efle. cum major copia cultrorum ferreorun quam lapideorum,fit,eoruraregulahii!oci canonem agere non poteft, fi vert cuiquam adeoruraauöoritatem placw rit provocare, attendat, non ita tlrih injunäum efie inftrumentum ferreum ut plané excludatur faxeum, ficenii Schulchan Aruch part. 11. 856.264. Sub (e&. 2. H«He^»e rt circumeidunt ei««lapide (Buxtorfius lignum addidit) &u. tro, atque adeo quacunqut rc fecantt, extt pto latere < ««H»«,. Caufam vero, cur ho ultimum inlirumentumab a&u circun) cifioms excluferint, nullara aliam videi quam rericulum, ne quid ex feftucisa rundini? in vulnere remaneat, quoddc lorem augeat? illud velindehquet, quoi ant)
ante oflavum diem natos infanfes,hujusmodiinftrumento, cum nocereamplius non ppffet, circumcidere foleanr, uc habent eorum conftitutiones ex libro Arucb part. 11. Se«ä. 263. (übf. 5. Monet vero locus Jos. V. 2. quo loco prsceptum Domini ad Jofuam, de fabricandis culrris lapideis, continetur, diu pott lixc tempora bis iisdem cultris ufos fuifle illos, quibus horum copia erat; nam ftatira pott hunc adum abjeäos, aut in profanum ufura adhibitos fuifle non fit yerifimile, quod tamen ita ex conjedura aflerimus, ut indifferentiam in hoc negotio omnino retineamns, ftatuentes, utroque inftrumento licite ulos fuiffe, eos prnlertim^, quibus procul 3 Hierofolymis & templo (übi procul dubio relervabantur) degentibus, horurn cultrorum copia nonerat, cum nec tantum eorum fuitle numerum, afferere audeamus, ur toti genti Ifraéliticse m nunc ulum fufficerer. Sedfruftradiutius Nis immoramur, ItMcit Zipporam höc ulara inflrumento lapideo. (3.v.
50. V. CEterura arduus Le in plures partes verlams locus, decifionem iub» jeki hujus circumcifionis difficiliorem, quam ut promittere queam, ms huic e- nodanda; parem Cum enim in textu filii tantum!fiac mentio, Mofi autem duos tuisse Eilios Scriptura afferat, hinc nonnullis placet,fingularem, hoc loco u- fitatum numerum, per enallagen fingu> laris pro plurali exponere de ambobus filiis, raoti tum falla opinione,zippors farailiam univerfam luisse Ethnicae fuperftitioni addi&am, adeoque Mofi non fuisse liberum praeceptum Divinum hac in re exfequi, tum quod circumci» Conum in plurali inferius fiat mentio Alii minorem natu, ut nondum natutt excludunt ex hoc aftu, utpote cujus Scriptura antea non meminir. Verkat; tamen magis conveoire videtur, quan & nos amplekimur tertia, L duabus hi fce diverla, fententia, quseexclufo Ger fon«,ut antea circumci!, minoren Eks
51 Eleazarem hujus circumcifionis fubjeflum fuilfe, affirmat. Nam fi priores examinemus,unaearum nititurfallo fun. damento,zipporae enim familiam, veri DEI cultui addiftam fuiffefuperius 3. hujusmembri evi&um credimus. Tura fi vel maximé concederemus Ethnicos tuiffe Zipporae Parentes, Mofen tamen ob amicitiam humanara fcedus divinum omififle, incredibile ett. Sie enim Paul» tnulto deterior, qui Gal. 1.10. defiaitx «< ytt-f 7i t\vs--ou7rtti 'ij-ottntov) X^/^3 $?A(3J* i«a,* nmk I,^«,,>, H. I. De plurali vocis Circumeiponum Conf.Calov. inb. 1.& V. l^oldii Concord.Partic. Annot.& Vindic. n. 62. p. 785. Altera, falvo diltentientium honore,aperté fallit, nifi enim v. 20. Cap. 4. Exodi perenallagen pluralis pro fingulari velis exponere,quodut fiat nulla cogit neceflltas,aperté eo loco plurium fit mentio filiorum, Scriptura autem alios präster duos ignorat, quo» rum minor hujus circumcifionis fubie- Kum verum fuit. Caufa vero dilataecircumcifionis (ut taceamuscajetani vani- <32 tati
52 tatem, aflerentis, Zipporam gentilem alterum fihorumretinere voluifle in rita gentilitatis fuae,quam fatis refellitaflus circumcifionis propria Zipporle mana peradlus) quanquam taceat textus,vi> ct-tur tamen fuifle prsparatio ad iter, & ejusdem deinceps continuatio, quam quidem caulam morse in Kraélitis per quadraginta annos in deferto commorantibus tulir t)nub,^ 5/</e <<«« utfå. i»^<» K,^«^k,-«ftrre»o» potuity Curautem Calovius, ex hoc aäu Gerfonem, u: antea circuracilum excludamus, prakterquam quod unius tantum filii in texta fiat mentio, inrer alia nos movet hopa,- Sto-ta,, quam quidem adjunäum fuifle circumcifionis antiquiffima conluetudi» ne receptura, affirmamus, perpetuum fuiffe afierere non audenius, quaraquara enim in inftitutione LaLrameNti nihil de hac inyematur, ex Gap. taméfl XXI. 3. Genefeos baud ablurde concluferis, Abraharaum filio fqo Ifaco, in ipfa circumcifione, nomien quod ante nativitatem a Domino acceperat, impo.
53 pofuifie; ex Laptittae v. exemplo & fanfliflimi Salvaroris evidentifiime patet, eos in ipfo a<ftu circurncifionis,fua accepiffe nomina; (^uenttedt. Hoceviäo, Gerfonern ab hac circumcifione omnino excludimns, idque ex Txod.- 2. 22. przeter Übi nativitatem Gerfonis, nomen quoque fubjungitur,inipfa circumcifione, per rationes addu&as, ipii inditum, unde male connexioni hiftoriae confulere videntur, qui v. 4. Gap. 18» Txodi huc tran(cribunt_j.. VI. In expönerida phrafi W^ VX\\ &te- * tigit, vel rekius tangerefecii, multunvditcrepänt ill», qui hujus loci expofitionioperam dederant. Alii enim hzec verba ad Zipporam reférunt, quati Zippora fete admoverit ad pedes Angeli pccnam Mofi infligentis, apud eundem peraka circumcifione pro Möte intercessura. Sed praeterquam quod haec fen» tentia falla nitatur hypothefi, ab Ange- ip(o Mofen puni- lo le. non a Jehovah G; tum
54 tum uifle, ett etlam Scriptura advérfa quae cultum hujusmodi religiolum An geio creato derogat. Errant minus, qu haec verba reierunt ad puerum, led ne ill, inter fe conveniunt. Gum enim ii prascedentibus circumcifionis per fil! cem meminerit Sp. DT!, hinc filicem a: pedes, id ett, genitalia pueri admotufl autumant nonnulli, quod abfurdum i textui adverlum elle quis non videt, c«ad verba prsecedentia paulum attendi hac enira ratione prius preeputium an putallet Zippora, quam inftrumentut filiceum genitalibus pueri admovifie Difterunt ab bis, qui pedes pueri cruor ex vulnere circumcifionis tailos minn comtnode volunt. Nobis ea lententi videtur eligenda, quae ad Klofen hal verba reie*t, quod textui maxime cm veniat, nec ullam vira inferar ; ad pue rum enim per cob^rentiam textus bi verba rderre non poflis, nifi pueruif quoque pcen» fubje&um dicas, quod i!' fcriptura? adverfum refutavimus Med( fuperiori. Alias aöixum v» referenduif
55 venit ad eam perfonam, cujus in pra?* cedentibus Gepifliiné tit mentio, Klofen puta, ad cujus pedes prseputium rejeäum dicitur. Finera praefenim hujus aiiionis refpicientibus facile erit judica» tu, nemini präster Klolen hare attnbui pofie» videtur enim blec rejeöio, ad Mfis liberationem maturandam faäa [fuifle, ut ex eventu.dilcettu nerapedo- 'mini aklofe, patet, quo fcilicet indica» "ret Zippora, circuracigonem jam,quod ex amputato praeputio & abjeäo conlpici potuit, perfeäam luille & ablolu- tan^.. VII. i^xuod viatori in via fibi nonfatisco» i V^gnita, cum ad bivium accesserit, e^udlum föletfuboriri, idem mihi in eno» idatione phrafeos CZTOI snn^o»m/i,n- -e?»««evenisse iateor, tor enim, diver» 105 in hunc locum commentarios infpi» ifcientl, occurrunt fententlarum divorna, ifquaeanimum me«m,hifcenon adtueturo, ia diverla trahunt, adeo quidem,mnec «de
56 de animo Apport haec verba proférétv tis, nec de fubjeilo, aut vero verborun fenfu, inter illos conveniat. Iratae X,^ porv hsec tribuunt nonnulli, atque al hoc ritu abhorrenti, indignanti le. m riti vitam,dolorola ettufione ianguini intenerrimö filio exercenda, redimen dam efle. Att qui in rextu obfervaveii propriiszipporas manibus peraöum i adminittratum Sacramentum DTG ack placuiffe, ut Klolen pcena intentata libl raverir,firnulque attenderit, fponranel non coaétum culrum requirere ianåis fimum Numen, facile mecum attirm bif,ab irato animö exclamationem han gratulatoriam proficilci non potuill! In exponendo iubje<äo, cui & de qö blec verba dicantur, duo occurrunt op nionum divortia : pro puero alii, no» nulli pro klole pugnant. Qui puerobe verba diäa volunt, hane phrafin ajut recepcam fuifle circumcifionis condo dendseformulam, quod ex Aben Elis boc aflerente probare conantur, mor ad hoc verbis in textu fequentibus,quibir C2l
57 caufa horum verborum indicafur, übi Zippora hsec ob circumcifionem protulille dicitur. Hs tamen rationes tantas non funt, ut a contraria fentenria, quee ad Mofen haec verba refert nos queant deterrere, ad quatpj-ecipiendam, non modo ClariflimorurfrDo&orum, id afferentiurn, turba, led H iple textus, perpetuo vinculo inttar catenee cohaerenst fuadet. tt^c enim verba ad aliam per» fonam reterri non pofiunt, quam Mofen, de quo textus perperuo, ut antea vidimus,loquitur. Quodadverfa attinet argumenta, primum deduélum ab auäoritate Aben Efrae, nos nibil movet, retellitur enim auftoritate R. Davidis liimchi, qui boc ex conje&ura folum diciafierit.(quamquam non ignoremus, D. Noldium in notis& vindiciis ad con» cordantias particularum hane auftoritatem nonnihil infringere, Kimchium y e 3AoTyT@«atque mconttantiee arguendo,probatur tamen ab aliis, ut Pocockio notis milcellaneis in Portam Mofis. O. Calovio com. in h. I. & aliis ) Verba in H tex-
58 textu exprella quae pro adverfa fenten-l tia producuntur, nihil probant, aequ«!. enim ea de Mofe ac de puero praedican^, poffunt. Si enim ex Memb. i. 5. & 4, 1 repetaraus hariitn vocura fignificatio»! nes, fi tponfi notiooem in voce jnn am««pleéimur, fenfus «Vit, quod Zippora Mofi jam a pcenaliberato, quafi nuper^ filii fanguine redemto fponlo gratulata In, hoc fenfu : quaft de n»vo\te in fponlumi vttbi redemi tirtumctftane O" fanguine Ml tartfflmi, <l^«7«e i«ttere «n»h<, fponfusl fanguinum, i. e. /"»F«,»e reiemtus-, qus' expofitiocaloviopraealiisplacet. Gon», firmatur haec fententia, ex antiquorum, ritu conjuges fibi certo prerio redimen-i di; Exemplo Jacobi, uxores fuas lervi«tio quatuordecim annorum merentis,' Gen: 29.& Davidis, conciliantis fibisau-j lis filiam Michol, prajputiis centum Phi. liftaeorum i Sam: 18. l>lec enim eam hic admittimus expofitionem, qua Mofes diceretur, fjjonfus /s»^«/»««, i^ e/? /ll»^«i< narius, quacunque demum ratione eani defendere conentur lui auäores, vs! quod
59 Iquod Zippora fibi ex boc aku conjugiutn minus fauftum promiferit, vel quod hac formula dimiffionem petierit» b«c enim omnia, irati animi indicia esfenr certiilima, quas a Zippora ut antea oftendimus, erant 2liena.. VIII. l lnde necgrotii explicationem proba- '-'repottumus.qua perpbrafinl2vv fsåi(ct/ftt ab iäo, divortium Zippora?, 2 marito.fignikcari vulf. Nam praererraliones fupra addudas, in Uebraeo tam verbum quam affixum ett mafculinum, H: quamquam non infolens fit predicatio in mafculino genere, de fceminis mafculis, sc iis, qu«e virtute aliqua,extra comtaunem foeminarum (ortem (efe ele- [varunr, ut Exod. I» 21, de obttetricibuz affixum in mafculino genere adbibetur, D2 tamen hic, urpöte in ftrmina hac ra. ione vituperanda magis quam laudanpä, locum habere nequit. Hiftoria de vi«tatione Jethronis ö^ reditu Zipporae, puae habetur Exodi 18. aliud innuit,prae- Iterquam enim, qu^d in illo loco,nullius > H 2 diften
60 diflenfionis fiat mentio, Mofes v. 2» Uxo» rem fuam dicitur prius reraififle. Bcill> cet, cum videret impediraento potius quam emolumento fore fibi in hoc itinere, uxorem, eam ad Patrios remifitla' res, haec v. cum audillet, Mofen cura Populo Ifraélitico jam in totum a jugo /Egyptiacae fervitutisliberato, hjefururo aliquandiu circa eum, in quo tunccom* morabatur, locum, Patrem comitata: adiit, qux omnia caritatis non diflen-f fionis indicia (unt infallibilia. Hisita ex«pofitis.bic manum, quod ajunt, tabula, & fubfidimus. Si quae L. L. in hoc opulculo immaturo, minus commode difta cernas, ea humanitatis pallio tegere, meque admonere te decebit. Uaecl interim quamvis tanta materia mi- [' nus digna asqui bonique con* fulas. Jam SIT IN EXCELSIS GLORIA SUMMA DEO.