Götlin, Erik Gravander, Peter Olof. Upsaliæ, Litteris Joh. Fred. Edman, Reg. Acad. Typogr 1800

Transkript

1 Götlin, Erik Gravander, Peter Olof Dissertatio de nexu numismatices cum historia, cujus sectionem primam,... præside Mag. Erico Götlin,... pro laurea P.P. Petrus Olaus Gravander. alumnus reg. Nericius. In audit. Gust. Maj. D. IV Jun. Upsaliæ, Litteris Joh. Fred. Edman, Reg. Acad. Typogr 1800 Uppsala Universitetsbibliotek: Sv. Diss. Ups. 4:o, Praes. Göransson-Götlin

2 EOD Miljoner böcker bara en knapptryckning bort. I mer än 10 europeiska länder! Tack för att du väljer EOD! Europeiska bibliotek har miljontals böcker från till 1900-talet i sina samlingar. Alla dessa böcker går nu att få som e-böcker de är bara ett musklick bort. Sök i katalogen från något av biblioteken i ebooks on Demand- nätverket (EOD) och beställ boken som e-bok tillgängligt från hela världen, 24 timmar per dag och 7 dagar i veckan. Boken digitaliseras och blir tillgänglig för dig som e-bok. EOD bokens fördelar! ÂÂ Få samma utseende och känsla som med originalet! ÂÂ ÂÂ Â Â Använd ditt standardprogram för att läsa boken på skärmen, zooma och navigera genom boken. Skriv ut enstaka sidor eller hela boken. Sök: Använd fulltextsökning för enskilda fraser. Â Â Klipp & klistra: Kopiera bilder och delar av texten till andra applikationer (t.ex. ordbehandlingsprogram). Villkor för användning Genom att använda EOD-tjänsten accepterar du de villkor som ställs av biblioteket som äger den aktuella boken. ÂÂ Villkoren på svenska: Fler e-böcker Redan nu erbjuder 30 bibliotek från 12 europeiska länder denna service. Mer information finns tillgängliga via boken. ÂÂ books2ebooks.eu Uppsala universitetsbibliotek

3 t. Litteiis Joh. Frid. Edman, Reg. Acad. Typogr. vy^/, z ca^-c DISSERTATIO de nexu num1smatices CUM historia, CUJUS SECTIONEM PRIMAM, SUFFRAG. AMPL. PHILOS. ORD. UPS. PRiESIDE mag. erico gö tlin, PROF. REG. ET NUMOP.HYL. ACAD. PRA5F, PRO LAUREA v. p. petrus olaus ALUMNUS REG. NER1CIUS. IN AUDIT, GUST. MAJ. D. IV JUN. MDCCC. UPSALIiE,

4 G-MO$SMAWJB3ll^LM-MW HÖGÄDLE HERR af vördnad tillågnadt.

5 JBOMZWO JÖK GUST. MELLRING* Et.OQU. DOC. et ad COHOKT. REG. PR/ET. EQU. a SACRIS ORDIN. Ut publice declarem gratisfiinum animum erga benignitatem, qua in domum TUAM receptus triennium ufus fum, pro. pter favorem, quo quovis die beor, prsefens Specimen Acactemicum DICATUM VOL U I P, O, GRAVAN DER.

6 MER CA TOR, dom. jpetjsl. bmjzzqtcrjstl Ne mireris, Amice Dile&isfime, me hane amplefti occafionem teftificandi, quo in Te affeftn fim. Annos diesque juveniles, quos mihi licuit Tecum tranfigere, felices puto. Ab hoc tempore am«citia non fucata perpetim nos junxit, quae ut eadem pofthaec fit, voveo. Ex mea parte enitar femper, ut dignus fim, qui Amicus Tous in aeternum habear. HANDELSMANNEN Adel och högacktad herr sig g. mmq tm* Till minne af beftändig hogacktning offras desfa blad af p. o. örav andes*

7 DE NEXU NUMJSMATICES CUM HISTORIA.. I A cientias fcrutari atque ad ipfarum usque origines adicendere, ut principia, quibus innituntur disciplinae, penitus indagarent, indagata intelligerent notaque facerent, antiquitus fuit moris, & noftro aevo, dum major Scientiis adfulfit lux, dum de feliciori cultura fibi demum gratulari posfunt per adcuratiorem crifin examinatae probataeque Litterae, nullam pofitionem magis ftabilitam invenire licet. Et quo magis adfines funt Scientiae, quoque propiori nexu inter fe junguntur, quo magis demutri rnutua ope indigent, eo magis fuerunt folliciti cultioris cujusque aevi homines, ut convenientiam inter jpfas detegerent. Nec vana fuit Eruditorum opera in enodando Scientiarum nexu; atque fi utilitatem > quam adfines Litterae & Difciplinae artesque elegantiores fibi invicem adferunt, fpeétare velimus, facile quoque adparebit, nec inutilem fuisfe Litteratoruin feliciter enucleatam operam. Multae profeéto funt illae Scientiae, quae mutuo vinculo tenentur, pluresque harum funt ejus indolis, ut fibi folae reli-ftae neque perfeéte commodeque cognofci, neque cum ufu addifcere cupientibus tradi posfint; & illis, quae mutua ope indi gent, in primis adnumerare licet Hiftoriam atque Sci- en-

8 6 De Nexu Numismatices entiain Numismaticam. Altera ab altera pluribus modis adjuvatur, altera proponit materiam, quam altera vel amplificat vel aeternitati commendat; altera defeéhim, quo altera laborat, fupplet, altera alterius proponendi methodum facil i tat; Fafra, quae illa litteris folum demandata vult, haec intuenda quali fifliit; ficque Scientiam didicisfe juvat, quae ab ignaris, vel negligitur, vel non fine temeritate fpernitur. Utrique Scientiae addi&i mutuum illarum nexum omni, qua fieri potefl?, fide pro modulo virium perquirere & explicare apud animum conftituimus. Difficiie quidem eft hac via inliftere, remotisfimis faltem temporibus, quum veritas vel figmentis commentisque humanis vel obfcuris Ioquendl modis implicita fit; in Hiftoricorum enim fcriptis ea tantummodo pasfim collegisfe licuit, quae praefenti materiae illullrandae idonea nobis vila funt, quapropter haud dubitamus, quin Benevolus Eeétor conatus inceptusque noftros juveniles faltem innocuos habeat Ac nobis facilem veniam impertire velit.. II. Fines Rei Numariae veteris probatisfimi ftatuunt Auctores vel Cbronologicos vel Geograpbicos. Quod ad prius, Initiilm & Exitum ejus in unaqnaque civitate comprehendunt; quod ad pofterius, regiones indicant Numiåmaticas. Termitjos, respeclu ad tempus babito, qtios in trä eonnexus utriusque Scientiae 'qam qu&ratur, baud exiendi poife ultra tempus, quo Numismata cudi ccepta funt, res iti aprico pofita efi; fed variae funt omnino Scriptorum opiniones atque 'judicia, quo tempore, apud quam gentem primum vignerit hic mos. Omittamus vel leviter tantum attmgämtfs nugas atque ineptias paene aniles, quu

9 cum Hifiorid. j quibus nonnuili a') lepidi deceptores, quos vel duxit A a nia) Il los alto filen tio praeteream Au&ores, qui hane artem Diia gratam acceptamque retulerunt, & quorum deliria de Numorum origine fufius examinata atque refutata videri licet in 111. Spanhemii egregio opere, de Ufu & Prcejlantia Numismatum Antiquor. Tom. I. edit. Londin. p. 9. atque apud acutisfimum noftri aevi Scriptorem Numismat: Joseph. Rckhel, quem jam praematuro fato abreptum esfe dolemus, in Do&rina Ntimorum Veterum Parte I. Vol. I Pro» legom. p. 6. quin & apud Evald Ziervogel in Disfertationibus Upfaliae habitis, de Ufu Rei Numarice in Hijloria Svio Gothica. Cap. II. Alii primordia Rei Numariae ab antiquisfimis hominum temporibus derivant. Sic Cainum primum fuisfe monetse cufae inventorem urget Polydorus Vergiliijs libr. IT. cap. 20, de verum inventoribus, atque anfim hujus opinionis fe naetum esfe fatetur a Flav. Josephi Antiqu. gfudaic. Lib. T. cap. 2. (perperam omnes Cap. 3),ubi occurrit de Caino: Av ux\> de omov ttavi&ti %^/Jxrcov, vel ut verfio habet, Facultates donujlicr.as magna pecuniarum vi e rapinis & violentia amplifcans, & ad luxuriam, tjdovtjv, 8? latrocinia familiares [nos in vitans, magijler HMs exflitit ad pravam vitce injlitutionem. Et ftmplicitatem quidem, qnu1 prius vivebant homines, excogitatis menfuris & ponderibus imrnutcuvit. Polydorus autem omnesque, qui hunc ducem nimia fiducia fequuntur, flocci facientes Textum Josephi Originalem, mala explicatione Xqrj/jtotroov, fibi perfvaferunt Cainum pecunias habuisfe, quum vocabulutn illud, ut plura, hoc loco optinae rertatur per pofesfiones in genere, fint vel pecora, vel fupelleffilia, vel arma, vel fi detefta fuerint metalla, quae tunc folum appendebantur. Qua fententia Polydori nec fanior eft Hostii in Hijloria Numismatica, ubi Tubal Caino monetam inventam ideo, quod notum eft illum majori seris ferrique traélandi peritia homines fui aevi aliquantum antecelluisfe, originem debere dicit. Quod vero ad fententiam Stbatemanni in Libro de Oeconomia Cap. VII, mundum fcilicet, antediluvianum per tot fecula fignato metallo non carere potuisfe, attinet, videretur profefto illa majoreth obfervationem mereri, nifi fciremus conjefturam esfe, quae nullis Hiftoricis faftis fuperftruitur, gentesque multas exfiftere in Africa, Afta & America, quae, ut obfervat Ziervogel in libro, qui infcribitur Myntkunfkapen i gemen och Sven/ka IWyntkun- Jkapen i/ynnerhet, Sthm.' 1757, p. 39, numis adhuc carent, fuoque exemplo fatis fuperque evincunt, vitam humanam quam diutisfime fine

10 De Nexu Numismatices nimium smtiquitatis rerumque maturse inventionis ftudium, vel qui loca apud Au&ores, de quibus judicafcuri, perperam intellexerunt, artem cudendi monetam ad ponumis tranfigi posfe in rudiore fuo flata, dam necesfurium vitoe fuftentandoe tanturnmodo quaeritur, dum exteris fere ignoti indigense, vel nihil, vel parum commercii cum iiiis habent, in iis praefertim terris, ubi alma natura hand denegavit fuos fruftus, fed i I los prodiga manu ultro promit; Licet fateatnur necesfe eft, has gentes a Diluviåtio tempore multo longiorem repetere originem, qnam quse circa inundationis hujus tempora viventes genus ducebant o b Aiiamo. Simili modo fe habent Antiquariorum divinationes de monetis Noachi, Thar.e, Abrahami pluriumque, quos longum föret recenfere, quae certisfirne numquam exftitere, nifi in cerebellis eorurn, qui d9 illis fcripferunt. Confer. fi placet, J. Fr. Jo achimt Unterricht von dem Mlinzvefen, p. 7, 8» & J. G- Wachtert Archceologia Numaria, p. 23. Nonnulli urgent qnidem, be Ila ftne pecuniis autiquitus geri Inni potuisfe ; fed obfervandum, bella in orbe fuisfe. antequam ulla pecunia exfifteret. Quid enim bello Trojano antiquius, celebrins? Memorantur fcutum Neftoris totum ex auro. feutum Achill 1S ex pluribus metallis, auro argento & aere conflatum, tot figuris ornatum tantoque artificio caelatum, ut hodie omnem pssne follertiam fabrilem aut vinceret, aut aequaret. Homer. II. lib. 8, Ii. lib. j8- At nihilo minus in tota illa expeditione nuliuin pecuniae, aut ftipendii militaris veftigium, nec apud Phryges, nec apud Graecos, deprehenditur. Ipfa Roma. nos fuo docet exemplo, Rempublicam multis feculis confiftere posfe fine pecuniis, & omnibus pacis bellique muniis deftmgi. Ex Annalibus Urbis patet, primos Romanoram Reges bella gesfisfe cum Sabtnis pluribusque aliis gentibus, antequam Servius Tul luts asfem ex aere conflaret. Poft expulfos Reges pugnatum eft rurfus cum Hetrufcis ceterisque popalis fine ull-a pecuniae ope, nifi vilis Hlius * Tullio inventae, & quod magis mirandum, fine ullo fiipendio militari. Natn quo tempore Sanatus decrevit, ut ftipendium miles de publico acciperet, noyiium argentum prat fignitum, fed de fuo quisque militis tnunere functus erat, tefte Livto Libr. IV, Gap. 59» öo. Multum deinde temporis ab hoc fiipendio effluxit, multi hoftes bello ca.pti funt, multae genfes debellatae, aurum, ar- -gentumque aerario illatum, antequnno Senatus primum Den arian* cu-» denlum fecit, ut habet Wachter. 1. c. pag. i, 2, 3.

11 ciitn Hidoria. 9 poftretna mundi retro fecuia férentes deleftantur, & in primis apud illum illosve populos disquifitione noftra commoremur, ubi verifimilis qufedem opinio de Numis cufis fignatisque (e nobis praefentem fifrit. Mirltfs ab Orbe condito leculis elapfis, honiines necesfitatis telo coadti b^), dum incomnioda mercibus mutandis, atque ab alio ad alium locum transportandis evitare (hidebant, dum, quae alter mercantium venderet, alteri ftatim opus non erant c), antequam commoda demum utilitatemque cu-fi aeris reéte perciperent. Defcendamus igitur oportet ad iila orbis tempora, quibus frequentins commercium inter homines exflitit, ad illas utique gentes, apud quas artes liberales feliciori cura excoli coeperunt, dum gene ris humani eultus politior evafit.. nr. Populo, quem Pande&ae Sacrae primnm memorantq haud competit inventae gloria monerae. Illum potius ab exteris gentibus ejus ufum pofteriori tempore di- A 3 dib) Convenit quidem, inquit Wachterus, ufum & necesfitatem, ingeniofam illam omnium in vita commodovum matrem, numi qucque inventricem fuisfe. Arch. Num. p. 27. f) Adferamus verba, qnse Wachter. 1. c. p. 28 a Paui.o JurisC. mutua acrepit: Quia tion femper nec facilt concurrebat, ut, cum tu hdberes, quoi ego defiderarem, invicem haberem, quod tn accipere velies, tleffia efi materia, cujus publica & perpetua cefiiwatio cequaiitate quantitatis Jubveniret. d) Wachter. occnpatus in explicandis Siclis, qnos Ephkoat Abrahamus pro loco fepoltflrae folvir, peenriam penfilem tantum eos fuisfe demonftratum ivit, addens de Mercaforibus Judseoruni: Hos enim ejus rti in illa mundi cetate competcntes judices fu isje, qttod mercimonia cum ^Eiyptiis, Arabibus & Phccnicibus exercerrnt, & argenti explorandi examinandique ntodunt optime intetligere crederentur, prorfus probabile e[l. Arch. Num, p. 20,

12 10 De Nexu Numistuatices dicisfe eo certius conftare videfcur, quo magis inter o- mnes recentioris sevi Scriptores convenit, Hebrasos ante captivitatem Babylonicam minime fignata numismata, fed appenfa tantummodo metalla habuisfe, ut copiofe & abundanter adfert Spanhemius e) &, qui eum fequuntur, Critici. Plures adhuc rigidiores funt, qui non nifi longo deiu temporum intervailo Hebrseis propriam fuis fe monetam adferunt/), atque, alios ut taceam, nuperrime Illuftris de Re Numaria atque Litteratura Orientali meritisjfimus Olaus Gerhard. tychsen.quid de hac re cogitet,/w Dtatribe de Numis Hebraicis luculenter expofuit. Sunt quatuor praecipue opiniones de antiquitate Numorum Hebrseorum, fcilicet 1:0 illorum, qui autumant, Hebraeos numis ante Diluvium ufos fuisfe; 2:0 qui ab hoc tempore ad captivitatem Babylonicam apud illos monetam quaerunt; 3:0 qui urgent, Hebraeos primum accepisfe mo netam propriam imperante Hasmonaeorum familia; & 4:0 deraum, qui poft natum Chriftum illis Numos cufos vindicant. Quod ad primam attinet hypothefin, me fupra fatis refpondisfe crediderim; alteram neque fibi con ftare paucis oftenfum ibo. Occurunt quidem Sicli fic dicfti, five cufi, five flati, vel Samaritano vel Asfyriaco chara<ftere, quocum Biblia exarata funt. His diu tantam denegarunt Numismatici setatem, illos faltem a tem pore Simonis Maccabsei, vel anno ante Chrift. nat. 140, genuinos fuperftites esfe primarius Hispan. Reg. Bibfioth. Praefedh Franc. Perez. Bayer acerrime contendit 5) t) In Opere cit. Tora. I, pag. ti, 12, 3r, 66 fqq, & Wacht. 1. c. p. 23. /) Conrtngius de Numis Hebrceorum Parad. Cap. VIII ftatuit, Hebrseorum Numos primam fignatos fuisfe Hafmonaeorum temporibus, & quidem quadringentis & qninquaginta a Captivitate annis.

13 cutn Hiftoria. u dit g). Plures vero adfunt rationes, quse hane theiin ftabiliendatn disfvadent, quarum nonullas adferre necesfarium duximus: i:o Denominafiones pecunrarum apud Hebrzeos, a vocabuiis ponderandi defumtae funt, quapropter 2:0 bicli, qui in S. S. nominantur, probabilius fuernnfc certa ac determinata orgenti vel auri pondera, ciim de nu tids, cu fis numquam loquatur Vet. Foedus b;. 3:0 Ad hsec accedit, quod pecuniae, h. e. anrum vel argentum in S. Codice nullibi dicuntur numerari, fed tantum appendi, idque ad Zeuechij usque tempora /). 4:0 hinc in JLingua Hebrsea nu Ha omnino erant monetae & numos cudendi vocabula. 5:0 Poft hoc tempus prima veftigia nuuiorum cuforum apud alias gentes indagare licet. 6:0 Judsei, qui alias omnia Majorum placita & confvetudines luperftitiofa follicitudine, etiam cum vitae periculo, farta teétaque habere vehementfsfime femper antiifl funt, conftanter negant, Majores eorum ante everfum teinplum fecundum pecuniam fignatam habnisfe, fed aurum, argentum & aes ad certum leg* u/u definitum pondus (Vpny) eodem, quo aurifices foliti funt modo, femper exa min as fe. 7:0 Josephi de cufis Hebrseorum & praefertim Hasmonaeorum numis filentium eft maximi momenti, quod, quoniam & ante & poft Templi excidium vivebat multaque adcurate defcripfit, indicio eft, eum nec diétos numos umquam vidisfe, nec eo rum notitiam habuisfe; & tacent quoque Talmudiftae, quamvis in eorum fcriptis aperte nominentur Bencozi- "»! ; B-K g) In 1'ibro fuo: vindkice Numoruni Hebroeo- Samaritanoru in r Valentiae Edetanorum I790 impr. /t) Wacht. 1. c. p. 23. t) Jerernise 33: To. ubi occurrit vox, atque verficulus fecundum Nov. Svecan verfionem habet: Jag fkref kopebref och forfeglade-det, och lat pennbtgame på v&g(km vågas.

14 i2 De Nc.xu Numismatices B- numi. His igitur rationibus duéti tuto poftulamus, hane de numis Hebraeis opinionem ruere. Qui vero Hasinonaeis hane gloriam tueri lludent, duo potisfimum teftiinonia e fcriptis Veterum adferunt. Ptitmim e Maccabaeor. XV: 6, ubi Antiochus Sidetes Judaeis propriae monetae cudendi potellatem reddidisfe fertur, quuin legatur in Graeco tw Septuaginta textu: y^gtf enet^e^u cot 7tcwTcti xc/jfuoe, Åov Mofjus^cc ty) %oo(>cc ctu, quae verba plus valoris iibi arrogarent, nifi ab hoc Graeco textu tota abluderet Verfio Syriaca, quae habet: Et Ttbi decreta pro lubitu faciendi, leg et fanctendt poteflatcm concedo, telle 111. Tvchsen, qui utramque verbonem ex Hebraeo contextu ortam esfe docet. Si quoque genuina fitgraeci textas leftio, inde tarnen non fequitur, Judaeos hoc fibi conreslum jus exercuisfe, quum de moneta inftituta & Au<5tor Libr. Maccab. & Josephus taceant. Nec evincifur, qualis infcriptio fuerit, Samaritana an Asfyriaca k). Alterum pro moneta hac Hebraica argumentum defumit Bayer ex Josephi verbis: b åt owåos vcjxisf/oc e@%ui<w oo\ Ktti-aus dv% Tao ^c&x/uocs reaaocqccs, ind-e colligens, i:o Siclum quatuor Drachmas Atticas valere, 2:0 eumdem Numisma Hebraeorum esle. Prius negat revera III.Tychsen, ftatuens Sixeroci non explieandum per valebut, fed per pondus bnbebot, ut & contextus & Josephi ftilus latis fuperque comprobant. Quod ad pofterius, commonftrant plures apud Josephum Joquendi modi vc/uicfxoc esfe lege Jancitum pondus /), adeo ut nihii fixi ex hoc Joco erui posfit. Neque jam SicluS dici poterat vo/atspot e&qaioov, divifo populo Judaeo, qui rectius audiret vc/un/uoc Ixåcciow. Accedit, quod Hieronymus nuniquam viderat Siclum Samaritanurn, In k) Tychfen 1. c. p. ig, 19, 20. 1) Exemplum adfert in Antiquit. Jud. Libr. IX. Cap. IV: 4, ubi dieitur caput Afini pro oydopkcvtoc apyvgav yo/xtsfxocros, go ficlis jujli ponderis vendi. Quo loco neque vc/uicy.oc neque ÖDD Kuic refpondens in 2. Reg. VI: 25 numum cnjum iignificare poteft.

15 books2ebooks.eu e-böcker från ditt bibliotek av ebooks on Demand digitaliserad av Uppsala universitetsbibliotek