HISTORIAM PHILOSOPHIE NATURALIS, SAMUELIS DUREI, MAG. Sub PRjESIDIO. CLAUDIUS JOHANNIS EEK, Ad templumrydenfe ino-gotbia ADJUNCTUS.

Transkript

1 ' «> C. 7. E. DISSERTATIO GRADUALIS, ^ 3 i'. fl; 1 i t t» \.h ' t»» HISTORIAM PHILOSOPHIE NATURALIS, CUJUS PÄRTEM POSTERIOREM, CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH. IN.REGIA ACADEMIA UPSALIENSI, Sub PRjESIDIO MAG. SAMUELIS DUREI, Phys. PROFESS. Reg. et Ordint. nec non Reg, Acad. Scient. Holm. MEMBRI, PUBLJCO BONORUM EXAMINJ MODESTE SUEMITT1T Stipendiarius Regius, CLAUDIUS JOHANNIS EEK, Ad templumrydenfe ino-gotbia ADJUNCTUS. IN AUD1T. GUSTAV. D.IXB JUNI1, ANNI MDCCLVIII. H. A. M. S. VPSAL1AE, Excud.L.M.HÖJER,Reg. Acad.Typogiv*^ '/V-

2 5. XII, ata Philofophiae Naturalis, Secylo XIII, deploranda fuiffe prius obfervavimus, liquidem tum omnia, longa quafi no&e fepulta, jacuerunt; deinde vero> quando redire ccepit lux queedam literarutn,auroraque illucefeere, orituri folis praenuntia, berbarie illa craffkfima, in quorundam animis fenfim decrefcente, exftitere Philofophorum nonnulli, quibus Studium Naturae cordi fuit. Ho rum alii libros veterum, Ariftotelicorum inprimis, Phyficos diligenter fcrutabantur, & verfionibus, ineptis licet, atque commentarlis interpretationibusque, ex Arabico vel Graeco fermone,in Latinum transferre & re/tituere conabantur; alii ad fcripta Mofis confugientes, fyftemata ex Iis complicarunt varia, atque exiitimaverunt fe optimam Naturse cognitionem e facris hifce fontibus haurire poffe, qua- (l eum in finem, nobis tradita effenf haec Divinae bonitatis fymbola; alii denique alia incefierunt via. Quo ipfo, etfi horum opera non adeo emerferit Phyfica, non tarnen omni laude funt defraudandi,qvum res a Deo creatas,non tantum contemplatione fua dignas judicaverint, fed & a tramite Peripateticorum, jamdiu unice trito, difcedere auefint, potius ipfi errare volentes» quam, C eco impetu,»' - - -»»**- h!»

3 ) SI C in verb a jurare magiftri. Ut Albertum Magnum, Hieroniwww Cardanum, Tbeophraftum Paracelfum, aliosque de reftauratione literarum, atque etiarn Philof. Naturalis, follicitos, novumque eapropter iter in Phyficis pandentes, brevitatis caufta prsetereamus, inprimis nominandus eit ROGERIUS BACO, vir fingularis ingenii, feculo fuo Ionge excellentior. Hic, licet onus fuerit, dum turba Sehe«lafticorum orbem literarium vaftabat, felicius tarnen naturam rimari eeepit. Vixit circa medium feculi XIII, ad artes M3thematicas fe toturn convertens«sumto, ut eo magis genio fuo Philofophico indulgere pofiet, cucullo Francifcanorum, ad arcana naturce, prseeipue Chemise,. Mechanic«& Opticae beneficio, ferutanda ineubuit, atque tot & tanta in his vidit, cum etiam Altronomise & Geo metri«, illo tempore, peritifiirnus erat, ut plura noftrse cecatis invenfa, eum tum perfpeda habuifle, merito fit cenfendus. Sed invidiam fratrum ignoranti«meruit, atque magi«accufatus, obiit MCCLXXX1V, annos LXXVIII natus, relidis plurimisinduftriae Ipeciminibus, quee in Opere ejus Magno Londini 17^3 prodierunt. XiM. Primus, qui jugum Ariflotelis exeutere, novumque Naturalis Difcipiin«aedificium ftruere aufus eft, BERN- HARDINUS fuit TELESIUS, Confentias ex familia nobili oriundus, anno Seculi XVI odavo. Confcriptis duobus De Natura libris, plurimis admirabilis fuit. Peripateticorum de naturalibus dodrinam, ubique cultam, felici cum fucceitu everfum i vir, fuamque novam ejus in locum fubftituit. Calidum & frigtdum, duo corporum attributa, in ea mutavit prineipia, quibus generationem rerum naturalium inaedifieavit. Calorem mobilem in ccelo, a frigore tutam fixamque, habere federn, frigus autern immobile, in terra collocatum voluit. Materiam neque augeri, neque minui, fed adionis expercem nigramque E 2 ftatu-

4 ) 34 ( ftafuif. Infant fane his aliisque ejusmodi multa, quod fatendum, inexplicabilia, quse tamentelefio fclicioris ingenii, recodique Parmenidis fy/lematis laudcin merito vindicant. Propugnatorem, inter alios, contra Ariftotelem difputantes, ftudiumque Phllofophise emendare lahorantes, habuit 1bomam Campanellam, Calabrise örtum, qui tarnen (ingulare quid, ad Naturalis Scientise emolumentuin, non contulift. XIV. Potiori jure nobis memorandus eft NICOLAUS COP- PERNICUS Thorunienfis a), qui, annomcccclxxlii natus, aeternam nominis gloriam, vero Syllemate mundano reftaurato, obtinuit, licet ob apparentem, cum nonnuilis divinarum paglnarum effatis, contradidionem, non minimam Theologorum Romano-Catholicorum, contraxerit indignationem. Falfitatem Syftematis Ptolemaici vel folse Veneris Mercuriique revolutiones jam dudum detexerunt, bomocentricorum itaque audores, cum Regiomontano aliisque, rede ftatuebat deferendos e/te, & de revocando Syftemate Pythagorico, (cfr. Rart. Pnor. Difl. jf,lv.) quäle Philolao placuit, inprimis erat follicitus; fcilicet, Solem, ejeda e centro mundi terra > in eo non tantum collocavit, terramque circa axem proprium ab occafu in örtum dietim gyraridocuit,fed &motum annuum circa folem ipfi fribuit, locumque inter reliquos adfignavit Planetas. Utrum vero orbita telluris annua Circularis eltet ve! Eliiptica,& confequenter, num cequabili femperque uniformi velocitate moveretur, nec ne, id ipfum pofteritati examinaadum fuir. $. XV. OfTenfioni, quam ex hypothefi Coppernicana plures eruditi metuebant, mederi voluit TYCHÖ BRAHEUS verae a) DupliciPrwmen N. COPPERNJCI ab ipfo fcriptum Vt di mus, in Editions Element. Eudtdis Venet. 14g2. in Fol. incufa, qua in Bibliotbeca aßervatur publica.

5 t»«? ; 3f c $xd verae Aftronomiae reftaurator & Eques Danus, qul, exftrucftaarce fiderali, Vranoburgl nomine,in infula Hwen (ita, innumeris eam fcientiam auxit obfervationibus. In tegrum librum De Vita ejus confcripfit Pet. Gaflendus, atque poft illum alii. Medium inter Ptolemseum' & Coppernicum tenere voluit, terramque quiefcentem, folem vero cum toto ccelo, duplici & diverio circa eam motu, rotantem fingens. Difficultates autem omnes, ex apparentiis coeleftibus ortas, ne ipfe quldem folvere potuit, & poft mortem ejus, quam, anno MDCI, ex urina nimis diu refentajobiit, majorem confufionem in hoc deprehenderunt Syftemate rerum Aftronomicarum periti, ideoque brevl poft defertum eft. Eodem fere tempore cum Tychöne Philofophiarn innovare etiam conatus eft JORDANUS BRUNUS, a patria Nolanus dhftus, qui tarn ob placlta fua paradoxa, quam ob feralem judicis fententiam, qua anno MDC vivus combureretur, non eft prstereundus. Ineptiflimo quidem confdio emanativum Syftema conjunxit cum atoniiftico, interim tarnen nonnulla > Ingenii ful impetu, noftra»täte maximis viris probata detexit. Ho rum in numerum referre pofiumus, vortices 8t globos cir-* ca centra fua adlos, dubitationem inter Philo Tophis prin«clpia habitam, principium indifcernibilium, mundum opti mum, quorum qusdam Cartefio, qusdam Leibnizio alilsque perphcuere. Intelle<ftus vero voluntatisque ejus morbis adfcribendum eft, quod reformationis Philofophics telam nor> pertexuerit.feliciori fucceffu in Opticis fe verfatum e/te demonftravit Antonius de Dominis, ArchiepifcopusSpaiatenfis, cujus Über De Radiis vijus & lucis, prodiit Vener, 1611, in quo primus, faltem inter recentiores, veriorem dedit Iridis explicationem a).. XVI. Sed quod hueusque ne omnes quidem efficere potuerunt Philofophis reformatores, ut vera fcilicet veritatis facks & nativa pulcritudo reftitueretur, id, gubernante Suma) Nervt. Opt.ps m% 62.

6 k - " Summo <g*2? ) 30 r w Numine, mcepit FRANCISCUS BACONUS, Karo de Vevulamio, vice-comes S, Alban!, Summus An glige Canceliarlus. Vix majus & excellentius ingeniurn ea tulit setas, nec meliorem perfpicacloremve noftrum tempus habuit ducem. Lucem vidit in Anglia anno MDLX parentibus illuftrifiimis, eo tempore, quo literae in aula Reg. Elifabetbce valde commendabantur. Diu in patria fecunda elt ulus fortuna, aft fata adverfa ex aulajacobi I Re gis eurn pepulerunt, dum, a judicibus damnatus, carceri arcis Londinenfis tradebatur; Ted paulo poli, über demiffus, fententia quöque revocata, honores priores Uli reftituti funt. ~ Ab eo tempore (ibi fuisque Mufis tutius vixit, iplis, dominium gener is humani in creaturas extendendo, fe to«tumconfeeravit.gloriofiflimam viiam finlitan. MDCXXVI. H&c & plura alia, copiofius fuis coloribus exprefla funt, in editione noviflima Anni 1740» & fimul fplendidiffima ejus Qperum. Summa Raconis in Phiiofophiam etiam Na turalem merita, reftantur plura divini ipfius ingenii rnonumenta, prscipue autern, quse inferibuntur, Novum Orga num, Sylva Sylvarum & De Augmentis Scientiarum. Praejudiciorum naturain, vim & damna elegantiffime depinxit, viamque apertam in omnibus ferme difciplinis paravit, quam inoffenfo pede calcare potuerunt infequentium temporum eruditi; & in Phybcis omnem licet lapidem non moverit, ea tarnen pradlitit, ut ejus veftigiis unice fere infidentes Philofophi eo perducere valuerint fcientiarn, quo nunc demurn pervenit; quibus quoque femper eil infsrendum, fi ulteriora ejus fperanda erunt incrementa, nimirum vaga ratiocinia & futiles conjeéturce funt profcribendre, cauta* experientise unice adhasrendum, denique calculis & demonftrationibus Mathematicis, quantum fieri poteft, fingula comprobanda. Hsecce non folum indicavit, fed< & ad ftuporem usque legentium effeélui dedit Sum mus Cancellarius, qua propter optimo jure verse Phiiofophiae Parens falutetur,.xvi1.

7 ) 37 (. XVII. Tantum JOHANNI KEPLERO debet Aftronomia pariter, atque Naturalis Scientia,ut illum, etiam ratione temporis, magno Verulamio fubjungamus. Anno MDLXX1 exeunte, orbi traditus eft Keplerus, atque non tantum in juventute, (ed & per totam fere vitam, adverfa licet presfus fortuna, multain fiderau fcientia & theoria mundi detexitnova, fuisque illuflravit explicationibus elegantiffimis, obfervationibus Tycbonis adjurus. Mundorum pluralitatem, necnon lunae aliorumque planetarum cum ter ra cfaoyevetctv ante illum defenderunt Brunus, Goppernicus & alii, hic vero omnia expofuit, mirificeque auxit in o- pere pofthurno, de Aftronomia Lunari, quod nomine fomni vulgatum eft. Quod corpora rotata a centro conentur recedere per tangcntem, primus hic no/ter de legibus gravitatis, quibus deinde ufus eft Cartefius, egregie difputavit, demonftrationes & rationes ipfarum veras licet ignorans. In comitiis Ratisbonenfibus Anno MDCXXXI, set. LIX e vlvis decefiit hic Aftronomiae reftauratee prin* ceps.. XVIII. Eisdem fere temporibus non minus eluxit in Italia Naturalis & Srderalis dodrinae fidus. lyncevs nimirura Phyficus GALIL/EUS Galitti Pifanus, vir acutiflimi ingenii > & maxima animi vi inftrudus. Herculeo certe atjfu fplendidiflimi Philof. Naturalis sedificii genuina ponere ccepit fundamenta. Archirnidea principia non folum luculentius expofuit, explanavit& quibusdam novis fpeculationibus auxit. fed & firrgulare phaenomenonphilofophos docuit, non pofte aquam in sntliisfudoriis ultra defermi* natam attolli altitudinem, quod non tantum tubi Torricelliani experimentum peperit, fed etiam occafio fuerit. quod Hydroftaticse principia ulterius exculta fint, & ad ipfum aérem traduda. Jure etiam refertur inter merita a::. ejus

8 ) 38 C ejus plurima, quod pendulofimplici, a fe invento, fellciter in obfervationibus ufus fit. Conftituit quidern illud horologiis applicare, hujus vero inventionis gloriam filio Vincentio reliquit, qui illud primum effetftui dedit Venetiis anno MDCXLIX a), licet Iiluft, Hugenius, hujus inventi gloriam Tibi tribuere ftudeat b).ln ccelo plurima nova detexit GaliUus tubo fuo optico, illaque orbi erudito in Nuntio Sidereo indicavit, nimirum lun afperirates, montcs & valles 5 ftellas nebulofas in via la&ea; Veneris phafes, Saturni annulnm, Jovis fatellites, Soiis maculas & cetera ante iilum omnlno incognita. Deinde, donec oculorum ufu tandem privaretur, in perquirendis legibus Mechanlcis corporum totus occupatus eft, pr cipue indeterminandis motibus corporum vi gravitatls libere afcendentium & defcendentium, atque oblique^ proje<ftorum; & hoc eo feliciori pr ftitit fucceflu, quod interioris Geo metri n^btia antecefforibus longe antecellebat, & ea propter omnium primus, qui Geometriam quafi introduxit in Phyficam, & magis determinatam, licet univerfaliorem, dedit notionem Virium. Crabrones Peripateticos, hujusmodi veritatibus vulgatis,ita irritavit, ut, Romam citatus, carcerl fit mancipatus, ubi anno MDCXLI, placida morte > ignoranti«& invidi infidiis ereptus eft.. XIX. Recentiori fate nemo, aut majori conatu, aut vehementiori ftrepitu, inemendanda refingendaquephilof. Na turali verfatus eft, quam RENATUS CARTESIUS, haud immerito inter maxima Orbis phllofophici ingenia numeratus. Editus eft in Jucem, ex illuftri inter Turonenfes profapia, Hag, annomdxcvi. Tanta in corpore infirmo vifa eft ingenli vis, & innata fciendi cupiditas, ut ingenium Phllofophicum portendere omnes a puero judicarint. a) lentam. Acad* Florenz p. m. 20. b) Ibid. in Additam. p. zu

9 3 39 f S» rint. InrtitutlJS a Jefuitis Flexienfibus, itinera literaria per Bataviam, Galiiam, Italiam atque Britannlam fecit, omniumque admirationem & amorem, ob nova fua & inaudita dogmata meruit, donec ab Incomparabili Palla de Hyperborea, Chrißina K. S, Holmlam vocatus, tandem inclementiori & raatutino aére oppreffus, pulmonum Inflammatione, fuperioris feculi anno L, vitamcum morte commutavit. De placitis Cartefii phyficis affere liceat cenfuram (ummi Letbnizii» ex qua, & merita viri, & difciplinae fub illo fata videri poflunt a). Debetur 7p/,inquir, vorticum a veteribus coeptorum dtßinffior ex plicatio, & ad Phiiofopbiam Gilberti magnetieam applicatio b). Ma teriam cum extenßone confundit; elementa fua, globulos imprimis, quos vocat,fecundi elerneuti particulas flriatas, aliaque fimilia gratis confinxit & frußra* Vortices ereavit immenfa celeritate dißantiis proportionalt* Porro brutis fenfum negat, fittorum potius, quam verorum animalium geneßn explicat. Noftra quoque faciamus verba Cel. D:ni D' Alembert, quoe habentur in Di/cours Préliininaire de /' Eucyclopédie, p.m.95-. Reconnoiffons, inquit, que Defcartes, forcé de créer une Phyfique toute nouvelie, na pü la créer meilleurc; qfila fallu, pour ainfi dtre, pajjer par les tourbillons pour arriver au vrai fyftéme du monde ; & que s'il s'efl trompé fur les loix du mouvement, il a du moins deviné le premier, qidil devoit y en avoir, Nimirum licet Cartefius omnibus fere obfervarionibus & experimentis pofthabitis, folis fuis hypothefibus indulgeret, naturamque non talern, qualiseft, fed qualis F ex a) Leibniziana p. 340, b) Guil. Gilberto, philofopho Anglo» qui tefte Harveco, in exploranåam Magnetis naturam quinquaginta numm&rum millia impenäit, debemus philofopbiam novam de Magnete Amfl.1600 Fol. editam, in qua demonßrare conatus eß virtutem magnetieam terreftri globo a natura infitam, terramque magnum effe rnagnetem.

10 sx3)14 ( sa» ex ejus fententia effe potuit, defcriberet, eo magis tarnen eft Iaudandus, quod fobriam dubitationem docueritjquod deprehenderit quasdam dari natur leges, illasque e(te qu rendas. Quin & ipfe invenit primarn ex illis, qu nunc dicuntur Leges Motifs Newtoniantz, & partem fe cund. Dioptricam quoque, tam theoretfcam, quam prafticam polt Keplerum plurimum excoluit.. XX. Quantum ab hoc tempore creverlt Nat. Philofophia Inflituris experimentis plurimis, oblervationibusquephyficis 5 Altronomicis & Mechanicis, diva Mathefi adjutis» vix* ac ne vlx quidem fine admiratione dici poteft. Ma jorem enim operam, idque feliciffimo fucceflu, impenderunt Phyfici in rimandis natur arcanis, & explorandis Cartefii aliorumque hypothefibus, quam in fingendis no vis & vagis fyftematibus, f pe cum ipfis au&oribus corruentibus. Jucundiflimurn certe föret, fed longius, quam permittunt cancelli, quibus hac!n parte circumfcribimur, aceurate perfpieere omnia noviflima atque nobilia inventa, quibus Nat. Difciplinara ditarunt curiofi ferutatoresj interim tamen omnia ficco, ut ajunt pedenon prseteribimus, fed pr cipua verbo nominabimus. Huc pertinent Inftrumenta illa Optica & Mechanica, quibus ad tenrandam examinandamque Naturam adeo feliciter ufi funt; Scilicet Telefcopia, (quibus corpora mundi maxima, diffita a propius intueri licet), Inventa primum a Johanne Lippersbeimiozn. MDCIX,at perfekta & in ceelum converfa a GaliUo; denique opera &induftria Hugenii, Campani, Newtoni, aliorumque ulteriorem fortita funt perfedtionem. Nec non Mifcrofcopia, (quibus minima infigni exhibentür magnitudine;, inventoribus Septalio, velcornelio Drebbelio, etiarn ineunte feculo proxime pr terlapfoj Iiis ad ingentem perfeftionem cura Leewenhcekii, Graji ^Iiorumque perdutfis, fummatn detexerunt natur in mini-

11 W ) 4* ( minimis varlefatem, artem, pulcritudlnem» ftupendaque fummi Artificis opera fatis nunquam admiranda. Ibermometrorum inventorum gloriam plerique vindicarimt eidem Drebbelio, alii Roberto Hud, Londinenfiurn Medicinae Doétori, & alii aliis. Barometrorum feu Barofcopiorum au&orem nonnulli faciunt Galilaum antea laudatum, alii fuccefforem ejus Evangeliflam loriceüium, qui Praeceptoris fui GaliJsei veftigiis infiftendo effeélui deditdecantatiflimum illud experimentum, ea propter lorricellianum ålétum, a quo ad Barometrum nobis ufitatum facillimui effc tranfitus. Quoe ad monftrandam aéris gravitatem, preftionem & vim elafticam fagaciffimi ingenii Blafius Pafcalius, Otto Guerickius & Robertus Boyle, Phyficae experimentalis princeps optimo cum fucceflu praeftiterint, nunquam reticebic curiofa pofteriras. Nullum enim vel elegantius vel utilius in Naturaii Philofophia vidit inftrumentum Or bis eruditus Antlia pneumatica, cujus ope aéris natura, vis & proprietates mire denudatae & infpeétae funt$ pri mae hujus inventionis gloria debetur Ottoni Guerickio9 laudato Magdeburgico Confuli, perieétionis autem Ro" berto Boyle Nobili Anglo, & Francijco Hauksbee etiam Philofopho Anglot Speeula quoque Encauftica ad finern vergente feculo proximo confe&a fünf, ab illuftri Tfchimhaufio, magnttudine & effedtu ftupendo certe admiranda. Plures machinas ingeniofjflimas, afque organa arcificialia, quibus nomina Hwqenii, Hauksbeji > aliorumque plurimorum pofteritati cum laude infigni tradifa funt, fcientes prseterire cogimur. Videri etiam poflunt in Auditorio Bbyfico Mechanico, Obfervatorio Ajlronomico, nec non Theatro Oeconomico, varia hujusmodi inftrumenta pretiofiffima, utiliffima, quibus iibi gratulari poreft alma noilra Academia Upfalienfis; quorum ope, qusecunque fcientiis & vltae proficua addifci po/tunt, & exerceri. n F 2. XXL

12 CEÄJP ; 42 c, XXI. Sed unde maximum Philofophi» Nat. augmentum accefterit, non filentio prsetermittend» funt eruditorum, adillam, aliasque fcientias excolendas, inftitutae Societatess junétis enim viribus res feliciffime a&a ert, hodieque agitur per invieem communicata Philofophorum ope ra & inventa. Inter has primum obtinet locum, toto in orbe, faltem Iiterato, ceieberrima Academia Florentina, a magno Etruriae Duce Leopoldo anno MDCLVII ex/irucla, ut in arcana Natur» inquireret; cujus focietatisphy- {ica Tentamina, Italico fermone vulgata > Latina fecit& inbgnibus acceffionibus 3uxit, vir Celeb. Fet, van Mus- Jchenbrock an. 1731«Eandem illam operarn navavere, hodieque navant Britannorum Philofophi & Medici, qui confilio magni Verulamii privatim primo fymbola fua conferre ccepere, aft, deinde interponente au&oritatem Ctfrolo 11 Rege, anno JMDCLX &munificentiam, Societas illa Londinenßs, adeam crevit magnitudinem, utimmortalibus, de rebus ad Naturalem fcientiam fpeétantibus meritis hodie corufcet 5 quorum fpecimina ex Iransattionibus ejus, quotannis edifolitis, hauriri pofiunt. Succeffit paulo polt, anno nempe MDCLXVI Academia Scientiarum Parifienfis, a Ludovico XIV regiis, fvadente Colberto, inftituta fumtibus, atque ad hane usque»- tatem tantis ftudiis continuata, ut innumerainde augmenta ceperit Scientia noftra, cujus plurima & pulcerrima fpecimina exhibent ipfius Commentarit, qui continue prodeunt in publicum, &non Ene fumma voluptate»que, ac utilitate evolvi poftunt. Hsec exempla laudatifiima Frederico I BorulTorum Regi, an. MDCC, & Petro I Rufiorum Monarch» an. MDCCXXIII, ita commendavit L"ibnizius, optimus Scientiarum arbiter, ut generofiffimi hl Principes ejusmodi conderent Societates, quibus potiifimum Philofophi» Nat. Itudia promoverentur. Debentur

13 ) 4* C (S 2> tur his curlf Mtfcellatiea Betvlinenfia, & Commentarii Academits Petropolitance, fyntagmata praeftantiffimorum experimentorum & ratiociniorum phyficarum plena.. XXII. Nec multo poft in pafria noftra dulciflima inftitutaj funt Societas Literaria Upfalien/is atque Acaäemia Scient. Stockbolmien/is, quarum ada plurimis fulgent elegantiflirois experimentis & obfervationibus Scientlam Naf. mlrifice illuftrantibus. Qvum vero hifce figillatim percenfendis non volumen lufficeret, ne dum brevior hujusmodl tradatiuncuta, iis fuperfedebimus, Sed temperare nobis non poflumus, quin, coronidis loco, pauciflima licet, afferamus in hac fedione, de vero generis humani ornamento, quo orbem noftrum, priecipue vero Britanniam ditavit Supremum Numen anno MDCXLII, in comparabilem loquor ISAACUM NEWTONUM, Nadus quidem eft inftitutionein duum virorum excellentiflimorum Walli/ii & Barrowii, qui quoqué plurlmum meruere de Phil. Nat. pra?cipué hic evolvendo & Geometrice exponendo Leges Opticas Aft horum principiis adeo feliciter ufus eft, ut brevi non folum invenerit utiliflimam illam Methodum Fluxionum, pluraque alla fublimia. Analyfeos fubfidia, Ted & omnem fere recoxerit Phyiicam, qusedam ipfius omnino innovando, quemadmodum fcientiam de radiorum Iucis aftedionibus, coloribus & horum confequentiis; alia, a veeeribus variis modis tradita, in aliam omnino forrnam redigendo, quemadmodum Syftematis Mundani explicationem,. quam ex theoria gravitationis univerfalis optime deduxit* Et hsec omnia adeo firmo& inconcufto fuperftruxit fundamento, ut nullas expavefcant temporurn viciftitudines, nullas adverfariorum machinationes ; nimirum genuina & maxime accurafa analyfi, ope exadiftimorum experimentorum & obfervadonum ipfas

14 f Q&2) ) 44 ( ipfas naturs indagavit leges, ex quibus nec minus fofirfa Synthefj fuas demonftravit theorias, ufus in omnlbus div» Mathefeos fubtiiiffimis thefauris ; quse fingula attentus quivis Ieélor ex ipfius pretiofiflimis operibus, prscipue Optica & Pnncipits Philof. Natur. Math. vix fjne itupcre haurire poteft. Qu» ulterius reftanf, de incrementis Philofophise Nat. hoc noftro feculo, ampliffimum aperiunt dicendorum carnpum, cui permetiendo haud defuturos fore Ü. los, qui vires fumma cum voluptate exercere cuplant, certo fperarnus, ideoque nobis aliis occuparis negotiis heic fubfiftere licear, s, D. G,

15 Årevlrdige och Då Nhglarde Herr CANDIDATENf CLAES JOHANSSON EEK, difputerade pro Gradin Upfäia, öfverf ändes detta från Stockholm, Af Hans Vän och Landsman, NICO LAUS jfoh. SEIH ZEHN Preft med verldflig åra, Han, fom bör andra ftåndigt låra Med ödmjukhet på verlden rå? LI vad fkall en Skall Namn och torna titlar fökas, Af den hvars Dygd bör heldre ökas? Mån utan, att en Lager^ få Han ej kan vara Prelt åndå? Så frågar den, fom vrängt fördömer Hvad billighet dock fjelf berömer; Hon ger åt honom detta fvar: Når nyttigt vett från dårlkap lkiljes > Sker odygd ingen ting till viljes j Når flit till råtta målet far, Förtjänt (in åra Dygden har. Den, fom fltt pund vål upparbetat,1 Och våg till ådel visdom letat, Han hedras ju med ftörlta Ikåb' Han lågger egen åra neder För Den, från verld hans hjerta leder $ Han kånner fig och fltt få vål, Att han behåller ödmjuk fjål. Herr CAND1DAT, fom gjordt Er färdig, Att fnart med andra dömas värdig En iåid Magiiters rått och namn, Jag vet J hyfen famma tankar; Er dygl på ovifs grund ej vankar, I råtta årans trygga famn Hon redan vunnet lycklig hamn. Vid

16 Vid fammct tillfalk, Ej finnes någon brift på lårde, Som yfvas öfver mycket vett, Som tro fig fe det ingen fedt«men, Dygden ger det råtta vårde. Dygd ger åt lårdom evig glans. Låt kunlkap i fitt tycke fvålla; Om hjertat år en oren kålla, Hvad prydnad har då Lagerkrans? Min Vån! Er Lårdom alla fågnar, Ert Vittra Vett, Er Rena Dygd Från Himlen njuter Frögd och Skygd; Vål den, hvars allt Förfynen hågnar. Ert Andra Prof nu kommer fram. Som talar om Naturens Under; Men, båttre uti Nåden# Lunder J föden CHRISTI Får och Lam. Nu, lycka till förvårfvad Heder, Som dock år ringa mot den Skrud, J redan fått utaf Er GUD. Han Sjelf med Nåd utrullat Eder Att tappert ftrida, vinna fållt. Er Lön blir liten uppå jorden, Men ftor, når Er vid Himla-borden Förkunnas, att J kämpat fållt. G. WESTERSTEDE