SAMUEL J. ALN AN DER, 7

Transkript

1 D. D. HISTORIA LIBRORUM PROHIBITORUM IN SVECIA CUJUS SPECIM EN P R IM U M, CONSENSU AMPL. SENAT. PHILOS. UPSAL. PU B LIC Æ D ISQ U ISITIO N I SAMUEL J. ALN AN DER, 7 U f itt nn iv.'i» r-tomrn r»m I 1 ^»rvtr» P h i l o s. M a g i s t e r e t D o c e n s, ET PETRUS KINDAHL, ST IP E N D. REG. O S T R O G O T H I, IN AUDITORIO CAROLINO D. VII. Ju n i i, A n n i cioiocclxiiii. II. A. M. S. U P S A L I Æ.

2 MONSIEUR CHRETIEN J O A C H I M KLINGSPORRE, MAJOR GENERAL de Cavallerie & CHEVALIER de Is Ordre de 1' Epee. A u f l î vrai qu il eft, que les bienfaits exigent de neglige un tel devoir. Je me croirois très heu convaincre des (entimens, que je conferve aux bon celles, que Vous m avez témoignée dans les occa qui me font prendre aujourdhui la liberté, démet vrage Académique, pour en relever 1 éclat, & fai Vous ai, la parfaite reconnoiffance, dont je fuis pe te ma vie a Vos bienfaits. S il Vous eft agreable, g n e z, M e s s i e u r s, m honnorer de la continuation ne cefterai d5adrefïer mes voeux & mes pricres les tés & celle de Vos Illuftres Familles, & de Vous m ent, & le refpeft infini, avec lequel je me fe M E S S IE U R S, Votre très humble fa* PIERRE

3 A MONSIEUR LE COMTE CHARLES G E O R G E SPERLING, L I E U T E N A N T C O L O N E L & CHEVALIER de 1*Ordre de 1 Epee. la rcconnoiftance; aufli eft on coupable lors qu on reux, M e s s i e u r s, fi par mes foins, je pouvois Vous tès, que Vous avez eu pour mes parens, & pour fions, qui fe font offertes. Ce font aufti les motifs, tre fous les aufpices de Vos Illuftres Noms cet Oure connoitre publiquement les obligations, que je netré, & le profond refpeft que je confervcrai tou- M e s s i e u r s, je ferai au comble de mes fouhaits. Dai* de Vos bonnes graces, & fojcz perfuadés, que je plus ardentes a l Etre Supreme pour Vos profperimarquer dan«toutes les occafions, 1 entier devoué- * rai gloire d1être jusque au dernier de mes foupirs» tris obéi[pint ßrviteur. KINDAHJU

4 VIRO Admodum Reverendo < D:NO M a g. E R L C O K1NDAHL.. PASTORI in Oftra-Husby Meritiffimo, PARENTI HONORATISSIMO. T indem mihi offertur occajio, Parens Indulge am diu expetita, vehementi (fimum metim defiderium, gratum declarandi animum, aliquantulum levatura. A d ingrati (fimorum enim me haud immerito effle referendum cohortem, qvdisque confiteatur, neceffe efi, 7?, Tuorum oblitus meritorum, ea alto penitus delerem fiilentio, quorum recordatione mens mea non potefl non indies pia exardeficere veneratione- 7 <r, Parens Cariflime, poft D E um, auftorem fumma cum pietate, agnofco. Nulli rei, quanta illa fit, quaque Ja lus mea commendari queat, pepercifii, nullt fumtui vel curœ, etiamfi laboriofiffïmœ. Sed digito compefcam labellum: me indigni (fimum J'entio, qui in beneficiis lu is, quibus me, a primis quafi incunabulis, cumul a fi i, laudibus Jat debitis projequendis ver flari aufim. Sunt fere innumera, fique ea verbis exprimere tentarem, o/>«f Jane longe fupra vires pofitum adgrcderer. Sufci pias, Parens Optime, fer ena fronte, humili imus oro, Differtationem hanc, fpeciminis Academici loco, a me, non au flore, fe d editore quali cunque, publici juris fallam. P rof pero voti mei confifus fuccefflui, calidi (fimis Supremum Numen numquam implorare dejinam fufpiriis, dignetuv Tibi, Parens Exoptatisfime, r<r.r omnes florentes concedere, vitœque incolumitatem in feros usque annos prtcßare, in Illius Nominis gloriam, gregis, cui prjees, emolumentum, M atris tneœ dulc.ffimee omniitnique Tuorum gaudium ac patrocinium longe certi (fimum* Tta voveo, & ad cineres usque vovebo, permanfurus PARENTIS INDULGENTISSI.VII fihus ob/crientifiimm, P e t r u s K i n d a h l.

5 Til Herr Præfes, M in Herre. D et Arbete, fom J, Min Herre, nu åren finnad at lemna for Allmänheten, kan icke annat cån fågna dem, fom ålfka låfning och vetenfkaper. Ämnet år vål utvaldt, och Allmänheten bor fågna fig, at det år ju ft J, Min Herre, fom åtagit Eder, at fkrifva öfver et åmne, hvilket man förut fruktat vidröra. Det år förft midt i detta århundradet, fom man upriktigt kan fkrifva om förbudna böcker i det förledna hundrade åratalet. Det år en möda, fom alla tidehvarf lemna åt de efterlefvrande. Det år icke en Kåttar-Lifta ifrån Rom, fom T, Min Herre, kundgjören. Edart arbete gagnar alla dem, fom ålfka kunfkaper och dc lårdes fkrifter. Det lårer dem kanna några fållfynta de Lårdes/arbeten, hvilka, ehuruvål icke altid, dock likvål flundom aga mera varde, ån man funnit i den tiden, då de blifvit utgifne. T ider vandlas och tankefått tillika. Villa fanningar och viflà vilfarelfer aro icke det, i alla tider. Man har ofta fett fel, dår en uplyft och ofta om förfiutne tiders emftåndigheter, om afledne månnifkors egenfkaper okunnig efterverld icke varit nog granfynt at igenfinna dem. Man har ofta fruktat för de rufkande löf, dem man en annan tid kunnat fe utan rörelfe. Jag torde icke få lof, at låga mera om en fanning, den man fkulle onfka at Lårdoms hiftorien mindre ofta må beftyrka. Denna gren af Hiftorien lårer icke mindre at kanna månniikan ån andre tideböcker. Man må icke föreftålla fig denna nyttiga vetenfkapen, fåfom en fruktlös kunfkap om böckers titlar och uplagor. Den, fom rätteligen idkar Lårdoms-hiftorien, ftadnar icke dåryid. Han tanker

6 tånker och granfkar, det förra med moget vett, och det fednare med billig fogelighet. Han dömmer a'- drig med myndighet, och förkaftar icke genauen hel fkrift, om någon tanka dåri icke {kulle inftåmma med des egna meningar. Han år dåri vida olik de fmå fnillen, fom med mera driftighet, ån kunfkap och mogna lkål, angripa de ftörfta mån, for det någre defies tanka icke blifvit uttryckt med de ordafått, fom man af vana antagit. Han pröfvar hvad förre tiders Lårde tånkt med fanning och med fm ak, och det, hvari de kunnat fela; och han behåller det goda. Han urfkiljer alt, han uplyfes af alt, och han gagnar andra af fm vidftråckta kunfkap. Den förtjånft, fom J, "Min Herre, fogen til Edra öfriea, at icke högtakta Eder fjelf, år det enda, fom förbjuder mig, i t hår tillåmpa denna målning til det Tbeologifka Bibliotheket. Men jag får åtminftone förklara min fågnad deröfver, at hår finna tilfalle, at betyga min högaktning och min vånfkap för des Författare. Jag beder icke Eder, Min Herre, fara fort, at få gagna det allmanna, fom J redan hafven börjat. En fullhomlig kårlek för fanning och dygd kan icke annat ån blifva nyttig. Jag onlkar Eder endaft en få långvarig lefnad, få fullkomlig hålfa, få lyckeliga omftåndigheter, att Allmänheten icke för tidigt må fakna det gagn, fom den har fog at vånta af Édar lyckeliga möda. Kunde Edar belöning fvara emot min onfkan, fkulle den ftråcka fig vidare ån Edar egen fogelighet tillåter Eder fjelf ac onfka. Det viftafte, fom jag kan förfåkra Eder, Min H erre, år, at Medborgares aktning och kårlek blifver F.dar vinning, och de efterlcfvandes årkånfla Edar belöning. ANDERS SCHÖNBERG?,.

7 * * B, L. j a ibrorum in Svecia Prohibitorum fata perliif a. Jtra tn ru s, ita I at ijjime patentem fpm isque fa a tricis obfitum campum àecurfum quidem ämm'mb volui, ut ne que lecturis plane inutilis mea effet op trainee, cui impar ferendo effem, onus fu [ci* perem. Ea vero cum f it difficilioris hujus pervefiigationis indoles, tit exigua tantum tenues que fru g is particulas, hic, iftic, Jparfas colligas, nec ampliorem rneffem m etas, tibi dum relictus, qua altis occulta tenebris jaceant, eruere ipfenoii vales omnia, neque eos adeundi copia f up petit, quibus has tantas opes, in unum collectas, recondere datum efl; aquam tnihi h a - rere perfentiens, in limine, ut ajunt, ego defeciffem, f i, quod aliis eji quaerendum, mihi occlufum fu iffet perfugium. M erita igitur in me fum m a, quoad potero, praedicanda erunt S:æ R : M:tis M agna Fidei V iri, Reg. Cancellarie Confiliarii, c / Equitis de Stella Polar i, Nobiliffimi Domini A n d r f æ A n t. v o n S t i e r n m a n, utpote qui non tantum pretiofiffimam fuatn Usque inprimis, quœ ad res patrias Jpettant, longe locupletiffimarn Bibliothecam mihi patere jujfitffed varia infuper, Litterarum maxime ineditarum rarisfimarumque exempla, quibus conciliari fides diïïis o- p o rtu it, gratiofe itafuggeffit, u t, q u a attentione digna retuliffe videar, tantum non omnia, faventijjim a E jus infiitutioni accepta referam. H ujus V i r i Aliorum que, de Litteris Sviogothicis fu m rn e m eritorum, A pr a f i diis

8 præfidis / uffultus, t antu ni abfuit, ut incultum ac fere intactum opus fu fe i per e dubitarem, ut potius ab ovo y quod dicitur y ad mala progredi ftatuerim, & ab ipfis primordiis reftitutœ rei tam facrec quant litterar/v /» Svecia ( vetufiiora enim qucc confarcinari posf e n t} nec patere fatis, nec admodum conducere, arbitratus fueram ) y qua? dicenda erant, repetere. Enim - vero, cum prêter O l a v i P e t r i Syea och Gotha C r ô - nika; L i t u r g i a m Svecanam ; A e r a h a m i A n d r. A n - g e r m a n n i Scripta Anti Liturgier; Libellum RrSenti toris Bar. S p a r r e, cui titulus: Scriptum pro Lege, Rege & Grege, d. å> filial och bewis - at Konungen bora vara lina rättigheter, dem man kallar Regalia, öfver alt Sverige torbehållne &c. ; z f aliquot Libellos fam ofosy nihil, quod ad Saeculum decimum fextin n, ceu Prohibitum, rejerri poffit, invenerim, plura licet fuijje non dubitem; ultra fequentis initia fœ culi recurrere, non confultum duxi. Hanc itaque Epocham nunc perluftrahimur, eos in cenfum delatos libros contemplaturi, quos typis Illa editost & fligm a- te aliquo notatos vidit. Ojiodfi omnes attingere non potuerim, forte pauci erunt, quos omiffos doleam *). N e que enim quœ typis numquam prodierunt, tavietß prohibitos fatis que notos, recenfere animus fu it ; quales fu n t\ N i c.c h e s n e c o p h e r i Argumenta, fkial och bewis otn Arff furftarnas Rått ; Comitis M. G. de l a G a r d i e Vindiciæ Veritatis eller Sanningens forfvar ; atque *) Erunt fortaflls, qui E s a t æ P u f e n d o r f f t i lfbrum Anecdotes JeSve- Ât, tamquam prohibitum omiflum conquerantur ; nullum vero de illo fnpprimendo Interdi&um exllare, auctoritate magni Polyhiftoris adfevcrare fere aufîm, etfi fatear, rariflimum effe, mulfaque in illo obvenire, quae illo, quo prodiit * fæeula uoii admodum grata omnibus efle. potuerunt.

9 atqzie R. Senatoris L. Bor. C l a u d i i R ä la m b s Hiftoriß;a Difcours och Anmärkning öfver Rikfens Standers ßora Commißion oc h des aßagde dommarür 1681 och 168- ; E ju sd em q u e Rättmätige wederlaggning emot Pralterlkapets i Stockholm hållna Predikan uppä Söndagen om Skattepenningen är 1693, hv-iruci de, igenom Skriftens fpraks uttydning giifva OrVerheten medhåll till ochrideligic tyrannißq: regemente. Quotus emm quisque, argumentis, que? illï Jïiggerunt, commovebitur, cum fu is ut plurim um cancellis circum dati, vel oculatijßmos fu g iu n t? Sciens vero imprejjbs nonnullos codices oinififfe videor, interdictos quidem, fed ea lege, u t, pojt abfeiffam aut emendatam unam tantum plagulam, {alvi iterum prodire in vulgus potuerint. At non plane omittendos hos ju d icavi, fed tantum in hunc locum relegandos. Quatuor ejus generis feripta m ihi quidem innotuerunt : 1. Een kort och nyttigh Chrônika om alia Swqrikis och Giothis Konungar &c. &c. P e t. P e t r e j u m bic Uber auctorem habuit, terque editus fu it, H olm ij A in 4:0, i b.dem A. 16/4. cum Continuatione, iterumque A. 16)6. in 8:0. Cum autem iniquo in Danos animo nonnulla feripta viderentur; querelas eapropter ad Regem Guftavum Adolphum deferre ju ffu s efi, qui Legationis Danicæ munere in Svecia tum perfungebatur. Quibus perpenfis, in Senatu Regio A decretum fu it, u t, quae offenderat, plagula fupprim eretur, & emendata prelo denuo fubjiceretur \ AuEtori vero,(ju<e folvenda erant pœnœ g emitterentur. 2. L a u r. P a u l i n i Gothi Hiftoria Ardloa, edita Strengnef. 16;6. in 4:0, hunc locum fu o ju re defendit, A '2 fi

10 fi Litteras JpettasReginœ Chriftina, ad Auttorem datas d.. Aug , quibus injunction ei fu it filiam ut plagulam recudi faceret, quœ narrationein de conjuratione Rigenfium inßitueret. 3. Jo. B a a z ii Inventarium EcclefiæSviogothicæ. fin e. 1642, in 4:0. In hoc libro bina tantum jolia prohibita fu n t ac recudi ju jfa, illa n im iru m, qua paginarum numeris 663, cf 663 notata erant, iniquiora nonnulla i f a vero abhorrentia contine- ^hant dicta de Mejjenio ejusque detentionis caujjis. Requibus hoc decernebatur, L ittera datæ f u n t d» 13. M art. A Baazium vero, jujjii fuerant, implevijfe, fa tis fuperque teftatur paralielismus locorum y citatis paginis in diverfis exemplis diverfimode occurrentium y quem infiituere placuit AmpliJJimo Domino Prof B r in g, in Colleäione perjucunda, Samling al åtfkilliga Handlingar och Påminnelfer i Sv. Hitt. P. I. p. n fe q. Invariata, quæ exflant, exemplaria rariora Junt, neque tamen numquam obvia. autem negotio dignofcuntur, 7? zwodfo paginam 663 evolveris y numero 663. male notatam y quod erratum typotheticum in Variatis exemplis emendatum reperies. 4. Helicons Blomfter plåckade ock wid âtlkilli' gc tilitållcn urdelte af L u c i d o r d e n O l y c k e l i g e - - T r. i Stockholm af Nils Wankif âhr 1688* in 4:0. H a c Editio, t amet fi fa tta cum gratia & privilegio S. R. M., prohibita at que fupprcjjd fu it a Senatore Reg. i f Supr. Urbis Holmenfis Gubernatore, Com. C h r i s t o - p h o r. G y l l e n s t i e r n a, quod nuptiale illud carmen» in thalam um Satrapce C o n r a d i G y l l e n s t i e r n a cond itum, i f Giljarequal infcriptum, cujus caujfa in cuflodiam Lucidor datus fu e ra t, ceteris infp er [um recufumque

11 cufuinque obveniebat. P off quam hac veroy qua f a nnofuin carmen continebat, refcijjd plagula fuerat; priftinam exemplaria libertatem confecuta, f u am em«tu ris operam in tabernis offerre potuerunt. Hos f i conatus meos, quales illi cum quefunty m i- tiore, quod precor y tuacenfuray B. L. excipere dignatus fueris; non fpicilegium modo, f i forte prœtermis* f a aliqua erunt, Jed, quce hoc etiam Sœculo prohibita f u n t, novam Scriptorum msffem y alio tempore, f i D EO vifum efiy exfpectabis. I n d e x LIBRORUM PROHIBITORUM i n S v e c ia. Sæculi Decimi Septimi. A Ieth«i i.e.lyfevidifc.depolygamia. Anander Methodus Concionandi. A ndeliga Warmkallan. Keyf, Edit. Beckmnnni Index N o v. contra Puf. Bibliotheca Gallo Svecfca. Bilberg Difp. de Theologia Chrift. Ejusd. Difp. de Conctipifc. Renat. Caftovii Difp. de StatuN at, & Adv. Catechefis Emporagrii. Çatechefis Spegelii. Catechefis Terferi. Confcientia Carolr. Forfii PrognolHca. Fiolichiana. Gyllçnftàlpens Polit. & Defcript. Sv. Kempii Perfpicill. Bell. & Prob. Th* Kortholt om Hemlige Begrafningar. Ryfke Jofephs Lefvernes-befkrifn, Lenaeus de Jure Regio. Mathi«Idea boni Ordinis. Ejusd. Ramus Oliv«. Menii Confenfus Hermet. MofaicuS, Rudbeckii Privilegia Do lorum. Slaktarebanken, H. Caris. Swedbergs Pfalmbok- Treikels Gei ft 1. Heilbrunn, Typotii Relatio Hift. de R. S. Verelii N o t«in Ep. Def.SchefFeri. Wallini Difp. deorig.& incr.stockh. Widekindi, K. Guftaf Adolphs Hift. X«A. 7Tcy, avs fä'trev cvtm un ^icx.u&e'twzw fv 7fcKhcts, r«\ ( y r * / j t\ d*» ' /JkV CA u s CCyvoYCCf.XTU, T U CS KOCKOCS Y.^ \C \7 U, T«CS OC/JlS» Aft^eçov yçcc\\,c6nc6. G a l e n u s. A 3 I,

12 C o n s c ie n t ia C a r o l i, Sudcrmanniœ Ducis: d. i. wie Carolum - - fein GewiJJèn gedruckt und vorgeprediget, nachdem b r fiir Forcbt, mit Schanden, ///zy der Provint* Liefßandt das Feit verlaufend, und etliche Feftung wieder verlobten. - - Om fcråper vult dicere ia facere, queevnlt, hurte multa facere'cf audire oportet, qiiet non vult, in.4t0.pagg: 41. fine indicio anni, loci, auctoris vel typographi. Editum hunc fuifle Libellum A. 1602, conjetftura eft Nob. Dom. v. S t i e r n m a n, in Pnefat. ad IVerwingii Hiltoriam R. Sjgismundi &CaroliIX. Auctor vero nondum perveftigiri potuit. Nonnulli quidem hunc calumniis, infamem libellum Comiti A x e l io L e j o n i i u f v u d adfcribunt, eo pradertim fundamento nifi, ciuod Littera: exftant Regis Caroli IX. ad Com.AxELiuM, aatæholmiæ d. 5. Jul. 1604, quibus illum graviftime increpat, quod imnudentiflimum contra fe libellum evulgare haud erubuerit; at exprobratus hic Comiti liber non eft Confcientia Caroli, fed Relatio quædam, a Com. Axelio A confcripta, de detruncatis Lmcopiæ Viris llluftribus, quam deinde, altero vel tertio tanto majorem redditam, A aut imprimi fecit, aut faltem defcripfit. Interim, Lit eras Regis, fupradiclas, utpote rariftimas, antiquiorisque genium ævi ad vivum exprimentes, adpofuiftè, me non pœnitebit. C a r l &c. T u haffuer febrijfuit A xel Stenjfon enfadan booek, (a att aldrigb någon Skehn i beele wer Iden bafuer funnes, font få drißigh och ofôrfkâmdb bafuer warett, att han bafuer tor dz Jigb fådane fmddeord, lögn och ofanningh att opdichte och famman fatt je, t her med tu icke allen eß bafuer we let defame re och fôrhatett göre wart Ehr lige gode rychte ^ och iiampn, uthan och andres tnedh, och ferdeles titt cigitt fader-

13 ne si and, fkèinpdt oc b for]mad t, få fom en åbreocb ordlos aff- Jhimmett hos wie ht. Och ej] ter tu uti famme lågnaebtige och fkelmifke tradlat fchriffuer, a tt tu will, huadfomtu hafuer Ichriffuidt, för [ware, infor Key fare, Kominger, Chur-och Förfier, eller huar font hegåredt hlifuer i heele wer hl en. Derfor c få ladt ofs wethe, om tu he ft å r, /7# famine boock dhr af digb fammanjatt, få fkau tu fhå therpå ett fådant fw ar, att heele wer Idenfkal få weethe titt förrådelige, lögnachtige och ordlöfe Inerte, och Ihåre att tage figh for tig b, Jåfont for then åhrelöfefie, affkummefle fkelm, /ôz;z z wer Iden finnes kany till ware. Dette wij digb weeledt weethe lathe. fdiu tu ware uhrfechtedt, få fwarcr tu ofs ; fwarer tu ofs icke, få kennet tu widh faken. das wee le wij hewife, c tt alt hit ad fom tu hafuer fchnfuit cch fa g t, bafuer pu dicht lugitt och gi or dt fom en wetter ligh Skelm och Bôswichdt, dhen dher hafucr hand ladt emoth atit ehrlighit folkz fedh cch hruk, få och thitt eigitt famwedt, och lagdt tigh cn Jådan fpått in, och fkcmpdt tine eigne foråi dr er^ aft thee en Jådan affkummet eedzförrå dare fkole hafue fédt a ft here s lijff- Ejusdcm, acf Conlcientia Caroiî, furfuris ed Libellus, qui infcribitur: C h r i s t o p h. S t u r c i i Aufa llluflriffimz Principis Dom. Car oh, Sndermamiic Ditcis, advcrfus Potenti ff. Dom. Sigismundum, Regem Svec. Pol. fufcepta c f c. Dant.per jfac. Rhodium, pagg in 4:to. Utrumque hoc Scriptum gravi prohibirionp exceptum fuitlc, dubio ea» ret,1interdicti licet exemplum non fuppetat* ir. R e l a t i o H i s t o r i c a de Regno Sveciœ 3 ^ hellis civilibus atcjxte externis, non Regis S ig is m u n d i <tantum, Principis C a» r o l i, fed f Mforum. Si quos node jam refert Hiftoriæ plenioris cauda. AitSlcre J a c. T y p o T ' 0, Primum *; Francohuti A. i o6. in g:o, Deinde A. 1678* Pagg 7 2> in i2:ov ' T v p o t i v s

14 T T ï p o t i u s hujus libelli Auctor, Regi Johanni a Secretis erat, fed ab Illuflrilh Comite d e la G a r d i e plurimarum convictus impollutarum & calumniarum, perpetuam, cui eapropter adjudicatus fuit, carcerem vix elfugiilet, nifi Rex Danite Fridericus II. luam conciliationem interpofuillet. Cum ignominia tum ablegatus, ad exteros abiit, &, poli varios cafus, HiltoriogVaphi munus apud Imperatorem Rudclphum obtinuit, quo ornatus titulo A i6oo. c vita difccllit. Libellus ipfius,quem NobiiiiF O r n h ie l m monllruofum vocat ingenii foetum quum illa contineret, quar nomini Sviogothko nimium ellent indecora, leve- ra cenfura notatus fuit : quippe debacchatus Auctor fuerat in E r ic u m & J o h a n n e m Reges, nec pepercit aliis viris iiluftribus ex Ordine Equeilri, quorum gloriola femper fuit eritque apud polleros memoria. Vid. M e s s e n i i Scond. III. T. 7 p. 63. O r n h je l m in Vita Ponti de la Gardiep. 12. Cl. L e x e l ii Diff. de Cauffis Rar. Libr.P. 2. p. 16. III. H e r t ig C a r l s S l a c h t a r e b e n k, d. å. en fanferdigh berdtteu fe y om det ynkelige fångzlande, pinande oc b mördande,fom den ogudacbtigc Fôrflen, Hertig C a r l till Södermanland!), på både yppere ocb ringere Swerigis Rijkes Stender ocb under father fa val andelige fom wcrldzlige bedrefwet hafiver - Anno in 4:to une loci mentione. Uarnofilïimi hujus Libelli Auctor ell G e o r g i u s N ic o l a i P o s s e de Sjôgerâs, qui a CaroloIX. ideo in exfilium pulfus fuit. Impt ellum non fuillè, ideo exiflimarunt nonnulli, quia rariflimus eft; lcd tria faltim typis exprefla exempla, vel Holmiæ fblum, videre licet, unum in Archivo Regni, alterum in Bibliotheca GUSTAVI, Principis Harre«fitarii, tertium in Bibliotheca Nob. R. Cane. Conf. v. S t ie r n m a n, adferyatum. Vid» v. S t i e r n m a n Bibi. Sviog.!T. 2. p IV«/

15 IV. T h e n s t o r a P r o g n o s t i c a till th et år C brifti ifiiÿ. med f l ij t uträknat ocb judicer et n jf naturlige or faker ocb the gamle Alirologcrs for]arenhet* Holmiæ per Mcurerum. Anno 1619 in 4T0. A îcïor hujus Libri efl S i g f r i d u s A a r o n i s F o r s i u s, Fin- * no-nylandus, qui, ob infignem præiàgiendi facultatem, magnam nominis celebritatem adeptus, prim unique Phy C 5c Altron. Profeflor in Acad. Upfaüenfi, tum Mathematicus Regius & Paftor Riddarholmenfis, denique Pallor in Ekenås confntutus, varia in vulgus-edidit Prognoftica, miro rerum eventu fæpius comprobata. Neque tamen lætiora (emper fata experiebatur. Præterquam enim, quod carceri aliquando inclutas fuit, equuleumque bis fuftinuit; allato luo divinationum opere, etfi non impio, imprudente tamen ac fanatico, id meruit, ut, ex fententia Max. Ven. Confiflorii Eccl. Upialienfis, cui hujus inveftigandæ cauflæarege Guftavo Adolpho iniun- a cura fuerat, non libellus tantum ipfîus damnaretur, fed ipfe etiam indignus haberetur, qui officio eeclefiaftico admotus eilèt. An hæc vero fententia, lata d. 5. Jun. 1Ö19, exfecutioni data fuerit, compertum ego non habeo : probabile tamen videtur, ad fuum Ekenås Forlium revertifle, ibique, dum viveret, commoratum fuille ; vivere autem, lenio jam confedus defiit A Notatu dignum elt, fi modo verum, quod fui ipfius mortis diem &: horam aliquanto ante prodixerit. Cum enim, fexta ante decellum hebdomade, agrorum alium Pallorem invileret, & ille ad divinum nutum (e promtum paratum«que declaraviltèt, fimulvero fententiam Forfii jcifcitaretur, an, prout futurorum is optime gnarus erat, hoc (e correptum morbo moriturum ede exi/limarer; tum Forfius; apçrte diçam, inquit, quandoquidem paratum te B. video,

16 video, craftina die, eadem quidem, qua nunc loquimur, hora (erat autem lècunda pomeridiana) fatalem tibi ter- minum inflare, me vero, poli fex hebdomadas eodem plane momento difceflurum. Eventu rem poflmodum confirmatam ferunt. Vid. Difl. C I. B f r g m a n n i Ab. habita fub tit. Befkrifning om Sjoftaden Ekenâs, pag in not. * V. L )e J ure R e g io Liber Primus & Libri Secundi Difputatio Prima, in 4*.to. uinque Diflertationibus Academicis primus exhibitus Q-Liber fuit, ab Archi-Epifcopo immortalis memoriae D. J o h a n n e C a n u t i L e n æ o, cum Profefloris Ille munere in hac Academia fungeretur, annis 1633 & 1634; quarum fi adpofitæ junftim fuerint paginæ, 178 conffituunt. Libri Secundi Difp. Prima A ibidem prodiit; an vero reliquæ itidem lucem viderint, haud conflat. Id certum, Lemeanum hoc Opus, li non publice, tamen privatim interdictum fuifle. Verbis utor Nob. v. S t i e r n m a n in Bibi Sviug. T. 2. p VI. P r iv il e g ia q u æ d a m D o c t o r u m, Magißro?um, Baccalaureo rit 11, Studioforum & Scholarium omnium, quibus cum alibi, tum in Patria caeiffima longa confuetudine haltenus gavifi funt & etiamnum gaudent. Itemque, Sacerdotum, Chaldaeorum, Magorum, Gymnofopbifla~ rum, Pbilofopborum Druidum dignitas immunitas apud diverfos populos & Nationes cum Ethnicas tum Chriflianas. Porro etiam Academiarum Univerßtatum quarundam in Italia, Gallia, Germania & Svecia immunitates & privilegia olim & nuper data. E t denique Minijlerii Ecclefiaflici in inclyto Regno Svecia - beni gne

17 gne concéda & indulta. Fideliter collera & exfcripta, & demum typis excuia. Arofiæ 163Ö. in 4:to. per Pet. Waldium. pagg. 76. Illae hedera huic vino, ut cognofceretur, opus fuit. Tamen ab interitu liberari non potuit: nam eodem anno, quo prodiit libellus, flatim fuit prohibitus, quod varia in illo, Regni tunc temporis flatui, legibus patriis Sc Receffui Arofienfi contraria occurrebant, multaque, quibus augeri ftudioforum licentia poflet. Auclor efl Reveren d it Arofienfium Epifcopus, 1). J o h a n n e s R u d b e c k iu s, qui, ob eruditionem folidiftimam, vitam integerrimam, vari a que non vulgaria inftituta, magnopere laudatus, bonisque omnibus carus, tandem, calculo opprelliis, obiit A. 1646, retatis fuse 65. Anfam feribendi dederant, qui fparfi audiebantur, rumores, de fubtrahendis decimis, ad fuflentationem Clericorum Patrite concedis, ut vivere ipfis nccelle eflet emeritis (lipendih,a?re folvendis, non ex folitamagiflratus ordinatione.quod cum difeonvenientias non exiguas pariturum Rev. Præful præfenfiflet, animum ad feribendum appulit. Vid. Acia Sen. Reg. A Nob. v. S t i e r n m a n Bibi. Sviog. T. 2. pagg B a a z i i Invent. Eccl. Sviog. p. 60. vir. B ib l io t h e c a G a l l o - S v f c i c a, five Syllabus Operum feletforum, quibus Gallorum Svccorwnaue hac tempeflate b e lli proferendi pacis evertendæ (ludia: p u b li c o exhibentur. E r a s m u s Tr e n ic u s collegit. AccefTit Prologus ad Concordiam Germanicam adhortatio. Utopice apud Udonem Neminem, vico Ubique, ad Infigne Veritatis, hoc anno, in 4:to. pagg J nfignis hujus libelli efl raritas. Neque mirum. Prohibitus nempe fuit, quod titulos librorum ficlitios exhi- B 2 bet

18 bet, peracutos fade faîisqüe plenos * quibus Gallorum Svecorumque dudia perftringnntur^cum ante paccm M o na derienfem Tranatus præliminares Hamburgenfes A. i7ji. in cadum irent. AuAor, I s a a c u s W o l m a r, cuftodiæ addi Aus, Typographus autem ad flagellum damnatus fuit. Cfr. P l a c c ii Tbeat. Pfeudon. p Cl. L e x e l ii cit. Difl. p. 16. VIII. C o n s e n s u s H e r m e t i c o - M o s a i c u s von dem wahren Anfänge aller Jichtigen und unficbtigen Dingen, fodann auch von der wahrhaften einigen Univerfal-Materie des höheren Arcani der gantzen IVelt. Zu einen Vortreib und Münder der grollen Lateinifeben bißoricepanjopbicœ oder Pnnfopbiapraiïicœ vorangefchicket. Aus beyden Liechtern, der Natur und Gnaden geftellet, durch S a l o m o n e m M a ju m, in 8;o pagg. 2 0 g. 'T'ortuofi hoc ingenii Ipecimen Dorpati A exculum videtur, etfi titulus, quando & ubi id factum fit, non indicet. Auclor ed F r i d e r. M e n i u s, 1.1. Hidor. & Antiqu. Profeflor in Academia Dorpatenfi, qui, ob varios in hoc libello difleminatos graviflimos errores, inprimis de S. S. Trinitate & Chrifli Perfona, ab officio poflea remotus & in carcerem conjetus fuit. Damnofus quoque liber ne perludrari oculis poflet, lèvera lege mox fuit prohibitum. Conferantur, quæ hujus fata libelli ultra colludrare poflint, ATa, a Nob. v. S t i e r n m a n allata iu Decade I:a Pfeudonymor. ex Script. Gent. Sviog.. IX, I d e a b o n i O r d i n i s in Ecclefia Chrifli, loco Orationis Intro* dud or ice ad Epijcopatum, tradita in annivcrlaria Synodo Strengtiefienfi. Strengnef «8:0 per Brockenium. Hunc

19 rju n c Reverendifllmi Strengnefenfiurn Epifcopi J o h a n - n i s M a t i i i æ Librum variis in Regno & Eçclefia m o tibus originem dedide, ex litteris Comitis A x e l i i O x e n s t i e r n a ad Epifcopum I s a c. R o t h o v i u m icriptis A d. 7. Maji, deinde vero in A tlis Litt. Sv. A. 1723, pag excufis, colligitur. Immo, ex Protocollo Senatus Reg. A. 1662, in Acltis Palmlkoldianis citato,apparet, pertenuem hanc, fi volumen fpeffas, opellam, principem tuide caudam didenfionis Reginam Chriftinam inter Ordinesque Regni SviogothicijCöque Reginam optimam veterem Rudiorum fuorum Moderatorem, Virum ceteroquin non uno nomine laudibus evehendum, amore amplexam fu» ide, ut lacrymis indulgeret, flendoque dolorem fuum diffunderet, cum Ideam Illius, utpote Calvinismi infimulatam, ab univerfo Clero damnatam, & nonnullos infuper Senatores irato addipulantes judici comperidet. Regium de illa fupprimenda Edictum impredum exftat in. Colleffiene Nob. V. S t i e r n m a n, quae infcribitur Samling aj Förordningar angående Religionen. Vid. A åla P almfkioldïa- 71a. & v. S t i e r n m a n. Bibi. Sv. T. 2. p X. Ramus OliVÆ Septentrionalis Primus. Baccas nonnullas religiofam pacem fv av i t er redolentes, & Concordia: Eccledsc facras inter Chridianos diffundens. Rom. 12: 18. Strengnefii per Brockenium A pagg in i2;o. U æ c prima eft Pars famigeratidimi rariffimique Operis, a Reverendidimo J o h a n n e M a t h iæ divulgati, quod integrum vel oculis ufurparc, nedum podidere, raro contingit. Decem Ramis comprehenditur, eodem plane titulo ornatis, quorum primus & fecundus A editi iterumque recufi fuerunt, reliqui vero A lucem yiderunt. Quid finguli contineant, ex Bibliotheca Sviog. B 3 Nob.

20 Nob* D. vö>? S t ie r n m a n colligi poterit. Summa eorutti huc redit, ut pax & communio ecclefiaftica inter Prote- dantes maximopere commendetur. Quod cum recept«e doctrinæ adverfari, viamque ad Syncretismum, immo, Indifferentismum pandere videretur ; non feveriorein tantum experiebatur cenfuram Theologorum Upfàlienfium, qui, judu Regio, fuo opellam idam examini fubjecerunt, fed folemm quoque Edicto Regio, una cum aliis ejusdem Au&oris operibus, d. 15. Jul. A. 1662, interdir a illa atque prohibita fuit. Quam Theologi Upfalienfes dederant, univerlus Regni Sveciæ Glerus fuis podea luffragiis cenftiram comprobavit; fuam vero Arofienfes feparatim dederunt. Ad, quæ demum cumque hunc Rev. Matliiæ libellum manferunt fortunæ vices, Illum asfidue hunc in finu fovifle, vel inde condat, quod Liberos fuos, Nobilitatis juribus condecoratos, diledi fui Libelli nomine, fuetice tantum verfo, Oljequist appellandosjuderit. Vid. inprimis Nob. v. Stiernman Bibliotheca, Sviog. P. 2. p XI. M i c h a e l i s G y l l e n s t a l p e n s Politica, ad modernum imperii Suco Gothici flatum accommodata, domefl icis que paffim exemplis Mußrata ; quo genuina ejusdem facies luculentius exprimatur, nunc revila ad multorum vota publici iterum juris facta, & abauthorc prelo fubmidà. Aboæ per Handbnium. pagg in g:o :0. A uctor hujus Libri, qui pod peregrinationes litterarias primum Rector Scholæ Wcxionenfis, deinde Polit. & Hid Profedbr in Academia Aboend, porro Juris fimul ibidem Profedor, podremo Adedor in Dicaderio Rcg. A boer, fi conditu tus, omnia, fuæ comm id à curæ, ita peregit, et, Nobilitatis jura & infignia promeritus, defideriu ih fui excitaret, cum A. 1670, 62. a tatis annum agens,

21 é k hominum conlpeftu decederet. Interim, quem adtuii, ingenii ejus foetum, ob dogmata quædam non fastis tuta judicata, prohibitum elle perhibet Nob. v. S t i e r n - man. Immo vero aliam quoque W e x i o n i i opeilam, nimirum ejus Dcjcriptionem Sveciœ, ed. Aboæ A in 3 0, prohibitam eile, teftatur M o l l e r u s, quod arcana quædam regni patrii propalallèt. Vid. Nob. v. Stiernman, Bibi. Sv. T. 2. pag CI. L e x f.lii Diff. c. p M o l l e r i Hypomnemata ad Sch eff. Sv. Litt. p XII. F örklaring ôever C atechismum eller the fex vår Chrifllige Lavas Hufvudftycken. Thet Ivyrdige Minifterio uthi Åboo Stitt till ahra och tjänft förfärdigat och till en lijten Nyåhrs gåfvo foråhrat. Âbo 1663.^ genom Hanilbn. pagg U o c Reverendi dim i T e r s e r i Scriptum propter nonnul- ias in illo obfervatas novitates, minusque orthodo- xas aut certe fulpeftas locutiones, pradertim de Decalo- *'gi dividone, bonis operibus, delcenfu Chrifti ad infe- ros, Libro Concordix, Baptistmo, Fide Infantum, & quæfunt plura, mox prohibitum fuit, referipto Regio, d. 14. Apr. A quominus divulgari pollet, fevero addito mandato, ut fingula Libri exemplaria ad Cap* cellariam Regiam, primo quoque tempore, mitterentur. Primus contra hoc Scriptum ciadicum cecinit Theologus Aboenfis D. E n e v a l d S v e n o n i u s. Deinde graviorem cen- (uram experiebatur quorundam Epifcoporum aliorumque cx Ven. Ordine F.cclefiaftico, qui ad id examinandum a S. R. M:te delecti fuerant. Tum denique fingulare typis promulgatum fuit edictum Regium d. 9. Aug. r 663. de fupprimendo hoc libro, exemplorumque confilcatione, quodnob. D. v. S t ie r n m a n fua?inferuit Colie&ioni, Sam- V 1 '^ lin g

22 ling a f Kong}. B ref och Förordningar angdende Religion ^ pj g7. Obtulit fane Rev. Terferiis, permilïu Regis, M. V. ConfiftorioEcclefiaft Up&iienfi veram fux explicationem fèntentiæ, fimulque deprecationem eorum, qux ma'e di ta Cenforibus vifa fuerant : tum etiam ad clementiam Regis humillimus confugit Hinc fperare meliora potuit; fed fpes eum fefellit. A. enim ab Epifcopi officio, quo Aboæ fungebatur, remotus, per annum fere in Rurali fua Fxclefia Pargas Talario tamen eodem, quo antea, fruens, federe coactus fuit. A t, fedatis, quæ capiti ejus imminuerant, tempeftatum furoribus, tandem lecundis ventis in portu navigare coepit. Etenim Holmiam A vocatus, primum Ricfdarholmenfi.s, mox Claræmontanæ F.cclefix curam geflit; tandem vero A E- pifcopalem fedem, quælinkopiæ eff, afeendit, ubi diem obiit A Primam motuum cauflam ipfe ponit in privato odio, ab Anteceflore fuo, Epifcopo Linkopîenfi, Saw. Enandro, quinque ante annis in fe fiifcepto, quod in convivio, cum epulis aliquando una accumberent, a* micum veterem Figreliamy Archi-Præpofitum Linkopienfem, contra Epifcopum Fnandrum, afperioribus hunc verbis perftringentem, ita defenderat, fubitus ut illi obfnutefcend riioor fuffunderetur: quam ignominiam Epifcopus aegre ferens, iftas poftmodum turbas excitavit, eo certiorem Terfero cladem illaturas, cum Prxfidis partes ipfe haberet in Conceflu Virorum, quibus Terferiani Libelli examinandi cura data erat, Præftdisque vicem impleret Ordinis Ec cie fi affici, in Comitiis jam 4um congregati. Vid. N. v. S t ie r n m a n Bihl. Sv. T. 2. p N ytt förråd a f dldre oeb nyare Handlingar, rïrande Nord. Hiß. P. 3. p XIII. perspicillum B e llic u m, det à h r : Krigs-Perfpe&iv, u ti h v ih ket man kenna kan hvad k r ig år, hyadan det kommer, o c h

23 och om en Chriflen val med gåt famvet kan krig föra &c. Amfterdam åhr :0. af Chr. Cunradus. pagg. ii B. P robatorium T heologicum, eller Tbeologifcber Prober- Ugn, deruthi all mennilklig låhra, de der uthi wårs Herres JF.SU Chrifti perlön, et Creatur ftatuera och fåttja, föreftålt, examinerat och befunnen warder, att den lamme ogudelig, oandelig och nedaneffter år &c. Ut af en fanningens Elfkare a f Tyfkanfor Smenfkat. A m Ilerdam af Chriftoph. Cunradus. pagg. 60. in i2.*o. *) Dina hxcce Scripta conjunclim aefponere, convcnit, enm longioris evitandi anfractus cauda, tum etiam, quod minorisjfunt dignitatis : præterea, eodem Regio juflua primo prohibitum, eodemque poftmodum Senatus decreto, A d. 3 i.mart. utrumque flammis adjudicatum fuit. Auàor & Editor eft A ndreas K em- P'Ej Weltrogothus, qui, e Svecia & Norvegia ejectus, a milite ac rei tormentarix adminiltro Medicafter degeneravit fanaticus, vel, fi ipfitis verbis dicendum erit, JVledicinx Pra&icus fictus eft, &, quemadmodum antea in Norvegia per ocio annos,ita ab anno circiter 1675, in Urbe Hamburgenfi, qualicumque artis Therapeutic«peritia argris vel iolèrviit, vel impofuit. Ultimum, Hamburgo quoque exire juflus, in civitatem vicinam Altonavienlèm le receoit, ubi fequenti poft adventum anno, 1689 vivere defiit. Primum, quod attuli, Kempii hujus Opufculum eo tendit,ut non omne modo bellum improbet, fèd militibus etiam lalutis fpem praecidat. Alterum, Probatorium nempe theologicum, quod transferendo laltim fuum fecit,etfi præter ultimam libelli partem nihil ipfe illius fcriplerit,infenliflimum in abufus ecclefia- C fticos *) Integrum utriusque libri titulum exhibet N, v. Stiernman in C tnt» A hou, l. p. i g. a i.

24 fticos animum prodit. Et quis graviores in utroque hoc opere errores comprehendi dubitet, fi vera narrantur de Johanne Olai Rahm, Gymnafii Gevalienfis alumno, qui larfæ Majeftatis Divinæ reus accufatus fuit, capitisque proinde damnatus, compertum nempe fuille, horrendas, quas ille evomuit, blasphemias ex libellis Kempianis,, impioque Peyrerii de Piæ-Adamiqs opulculo, fuifle hauftas. Cetera Kempii fcripta, quamquam nullo, quod ego fciam, publico interdicto in Svecia vetita funt, tamen, utpote rariora, recenfenda forte quisquam judicaverit. Sunt autem fequentia: Anatotneerde Grannen, five Anatomia Abietis, Ilamb in 12:0: Schwcdifcbe Standarte erhöhet, d. i. gründl. Unterricht von der Schweden uhralter Herkunft &c. A :0- ^ ie Sprachen des Paradiefes^ in 8:vo, ubi, Svecanam linguam in Paradifb obtinuiflè, nugatur : ac lfrads erfreuliche Bwtfcbaft in 12:mo. Vid. M o l - l e r i Cimhria Litt. T. 2. p Nob. v. Stiernman Ananym.Cent. I. pagg & AEla Palmfkoldiana. XIV. C a t e c h e s e n s e n f a l d i g e F ö r k l a r in g efter lookßafven medh underfogadc boner. Skrifwen aff E r ic h G a b r ie l s s o n E m p o r a g r i o, Bifkop i Strengnås. Tr. af Zach. Brockenius. Strengn in 8vo. pagg 'T'ametfi fingulari fludio in id incubuit Reverendiflimus hujus Lioelli Auftor, cum Primarii Paftoris munere apud Holmienfès perfungeretur, ut acceptam a Majoribus doctrinam contra clandeltina Syncretifrarum molimina defenderet; ita ei tamen felici elle non licuit, poftquam Tiaram acceperat, ut ab omni heterodoxiæ fufpicione liber cflet. Nam Liber Fjus Catecheticus publice prohibitus fuit, ideo quod Uxores vocat SupxelleElilia *), quam peri- *) Ciceronis hxc eft fententia j ita enim ille in L zl. 15 : Q uid finitius

25 periculofam dictionem ufurpavit in exp'icatione decimi prsecepti) ubi ad quadlionem : bvad dr tå tbet, font Lagen förbjuder ftola be gar as? refpondetur : Ens nå ft as J/uftrot Oxa, &c. thct dr hans lösören eller rörlige egendom, ebvaj nampn han bajver, a jf bvilken Huftrun dr t bet förndmfla ftycket. Præterea obfcena nonnulla & quæ natura tegi voluit, in libello hoc oblervarunt illi, qui attentiore illum ocu,- lo perluflrarunt, illis præcipue in locis, ubi agitur de Conceptione Salvatoris, de virginitatemariæ, de partu, cet. Quæ num ita fint, alii viderint. Cfr. Nob. v o n S t i e r n m a n B. S. T. 2. p XV. P e t e r T rf.ik e l s Geiftlicbe Ileilbrunn, & Alia. Diga obfcurus hic atque ignobilis Auflor Holmiam vecius, paradoxa (ua fcripta fpargendo, id meruit, ut illa non folum, quotquot reperiri poterant, nominatim der Geiftlicbe Heilbrunn, conquiri atque comburi, fed ipfum quoque Au^orem cuflodia detineri, & a Regio Sveonum Dicaftcrio examinari judicarique juflerit gl. m. Rex Carolus XI, binis Litteris, ad Dicafterium Regium, & Supremum Urbis Holmenfis Gubernatorem, Comitem Tott, datis d. 30 & 14 Octobris A. 1669,quas integras adferre, ob chartarum anguftiam non licet, etfi deferiptas habeam. Quæ vero Treikelianum libellum poflea man- (erint fatorum vices, ego ignoro, itidem ut cetera, quse circa editionem & argumentum ipfius obfervari debuerant. XVI. In d e x N o v i t a t u m q u a r u n d a m, quas D o m. Samuel P u f endor ff in Libro fuo de Jure N a tu r a l Gentium contra O r- C 2 thodoe ß, inquit, quam cetera parare, amicos non parare, optimam pulctr rimam vita, ut ita dicam, fupcllectilem.

26 thodoxia? fundamenta propofuit. A pagg. i6. in 4to. Sine Aufforis vel Loci mentione. p imas hujus Indicis lineas duxit Theologus Lundenfis > Josua Schwarzius ; poflea vero a N icolao B eckmann o, Juris in AcademiaLund. Profeflore, interpolatus ille fuit, & Gieiïæ Haflorum editus. Ineptius aliquid & quod in famam atque exiftimationempufendorffii injurium magis edet, animo vix concipi potuit: etenim ut pdïimæ vir indolis is heic depingitur, ac Gentilismi, Zwinglianifiri, Socinianifmi, Hobbefianifmi, Cartefianifmi, <k nefcio cujus adhuc gravioiii hærefeos accufatur, ut, quem omnes fanclior s re igionis cultores abhorreant, iluco dignofcatur. At fuerato atrox facinus fuccefih <:aruit,infamisque libelli Aurores, quas P.ifendorffio intentaverant, impietatis poenas ipfi luere coari funt. Beckmanno enim, qui falutem fuga pe ierat, ex fententia Regite Majeftatis, lata M. Apr. A 1675, relegationis perpetuor, cum infamia conjunto, poena decernebatur; Index vero infauflus, Schwartzio li ~et per vulnera J. C. intercedente, in foro Lundenfi, Vulcano a carnifice publice tradebatur *). Qute Schwart7ium deinde & Beckmannum, in Pontificiorum caftra transgieffum, fata manferint, docent M o l l e r u s in Cimbria Litt. T. I. p. 36. & Auftor libri, cui titulus: Denkwürdige Lebens Memoire und'feltzame Fata Baron Samuels von Pijfemlorf, p XVII. *) Multo aliter de Indice hoc cenferunt T heologi Lipfienfes, quippe q \vt Si/jertzero inprimis operam commodante, iftum, fuis c«mitatum obfervtr'onibus, ad Electorem Saxoniar, Johannem Geofgium i i, transmifeiunr, Eumque perm oveiunt, ut fuo Is Refcripto ad Senatum Academicum Lipf. dato d. 16. Jun , Pufendorfhanum de J. N. & G. o. pus, utuote Ortbodoxia & recepta docbina publica contrnrhim, prudentisfime ita Studiofis proponi juberet, ut fuo id veneno teneros incautosqiie I oru n animos pervertere non poftet. A t opus tamenpufendorffiannm laudata Theologis nondum vifum fuerat; ante enim illud imprcffum Index jam evolaverat, Vid. fupra cit, D enkwürdige Leb, Memoire p / n

27 XVII. D iscursus Poi iticus de Polygamia. Aucïore T heophilo A lethæo. Salomo: Emc veritatem, nee vende i llam, Johannes: Sim ile locutus [um, proba; (ivero ben*, quare verberas me? Fiiburgi, apud Henr. Cunrath :0 pagg. 96. iterumque ibidem in?vo. pl. 11. ITerus famofiflimi hujus libelli Auctor eft J o h a n n e s L yse - * r u s, Rector olim Schoiæ Portenfis, & magni Lipfienfis Theologi Polycarpi Lyferi filius, qui a Comite «Je Kön ig sm a r k /Conjugis fuce, Dominae de W r a n g e l, pertxio, ( li Reimmanno credere fas fit) ad Polygamiam defendendam primum allectus,ita has nugas infelix poftmodum adamare coepit, ut, privatus officio, quo facilius rem fuam ageret, argumentaque, ad fuam corroborandam thefin facientia,conquirere atque difleminare poflet, per totam fere Europam vagus erraret, ac innumera plane perfentiret incommoda, usque dum, in Galliam vectus, pedibusque iter conficiens, prope Lutetiam Pariliorum, in fumma rerum omnium inopia, infelicem ac e r rantem cum morte commutaret vitam. Non huic quidem foli, quod attuli, Scripto viciflitudines fuas atque aerumnas debuide videtur, varia enim edidit portentofæ fententix fpecimina. variis inlignita titulis. At vero, nili me fallunt omnia, crabem tantum, ter aut quatenreco- iam, appofuir. Qux enin\ ante Difcurfum Politicum prodibant,lyferi Scripta, minoris omnino ponderis erant; illa vero, quæ poftmodum divulgata funt, five Latina, five Germanica lingua, his ornata titulis : Politifcher Dis* cours sutoijcben Polyaamo und Monogamo von der Polyvamia oder Vielmeiberey. Friburgi A 1^76. in 4to: Das Königlicher Marek aller Lander, d i. Politi jeher Difeours Scc: Vornehmer Leute Gedancken vom Ehe (lande, zufammen getragen von Gottlieb JVabrmund: atque Polygamia Triumphatrix i.e. C 3 Dijcitr-

28 Difcurßis Politicus de Polygaviia, AuSl. Theopb. Aletheo, cum votis Athanafii F incentif omnibus Aut i-poly garni s tnodeße& pie oppofita, Londini Scanorum in 410; yel plane eadem funt, vel parum difcrepant. Quidquid e it, omnia fuo Auftori funeftiflima fuerunt: etenim, quod infcribitur Das Konigl. Marek aller Lander, Regem Danise eo permovit, ut carnificis manu illud comburi, ipfumque auclorem folum vertere, nec unquam reverti fub comminatione poence capitalis, imneraret ; & ejusdem quoque tenoris Ediclo Regio, dato d. 14. Jun. A aliquod eorum in Svecia notatum fuit *) Scilicet, cum HolmiamLyferus accefîillet,ibidemquc fui exemplaria libelli fpargere coepillet; implacabilem feminarum iram incurrit, quar, nili graviffima ifthac pœna, levari nullo modo potuit. Neque Holmiæ folum, fed ubivis gentium, feminarum odium, quo nihil gravius efle dicitur, experiebatur. Quod meruifïe illum, facile concedas/ cum, plures fimul uxores ducere, non modo licere, fed Legibus Naturar, iramo Revelatione, injunctum eße, (latuerit. De paradoxis itidemque rariflimis Lyferi Scriptis, cfr. Bibliothèque Cur. Hiß. ï f Crit. par D a v. C l e m e n t, T. I. p Io. VoGTii Catal. Libr. rar pagg & R eim m an. Bibliotb. Tbeol. Catal. P. 2. p XVIII. O la i V e r e lii Nota in Epiflolam Defenforiam ClarilT. Viri Dom. Joan. Scheff^ri Argentoratenfis de Situ Eocabulo Upfalia, Anno MDCLXXVII. menfe Julio fcrintæ& per Profelfores bi nos ipfi oblatæ. Upfalæ excudit Henr. Curio, A fol. pagg. 20. Raro I i ^i. * «. - i. *) Quodnam Vulcano Holmiar adjudicatum fuerit, totidem verbis in Sententia Regi* definitiva non proditur, m um generaliter tantum dicatur, fcandalofnm quoddam Scriptum fuiffe de Polvgamia. Ig itu r, quod fundamenti infttr omnium cenfendum «11, tituli loco fortaflis non inepte attuli.

29 D aro admodum, quod fciam, de parvi re momenti tan«ta inter eruditos animorum contentione iisque verborum aculeis dimicatum fuit, faltim poftquam manfvetiores ede Mufæ confveverunt, ac Schefferum inter atque V erelium de loco & fitu antiquiflimi Templi Uplalienfis. Illud quæfiturus Schefferus, intra hujus, quam incolimus, urbis pomoeria fubditit, eoque prælertim loco, ubi Rureftre Templum hodie confpicitur, litum illud fuifle docuit; V erelius autem, R udbeckii premens vedigia, R iralem Upfaliam, vulgo Gamla Uplala, eundum cenliiit, eimque vetufliflimam idololatriæ fodem pronunciavit. Quæ cum majoris atque amplioris res indaginis edet, va ia utrimque fcriptorum agmina procefierunt,robur tantæfcilicet veritati conciliatura: nimirum 1. Scbefferi Upjalia Antiqua, Upf vo. 2. Hervarar Sa^a cum Explicat. & Not. Perelii Upf fol. 3. Incerti Scriptoris Sveci breve Chronico11 de A. Epifcopis Eccl. Upf. cum not. Scheffe r i, Upf Ferelii Au&arium Notarum in Hervarar Sa?a, Upf f. Schefferi de Situ U5Vocabido Upfaliœ Epißola Defenjoria. Holm Svo. 6. Annotationes ex Scriptis Car oli Epife. A r of. cum prœf. & not. Ferelii, Upf, 1678* f- 7. Schefferi de Excerptis annotationibus Judicium, vo. 8- Ferelii Notce in Epiß. Defenforiam. E vita Schefferus jam tum excederat, cum iftæ in publicumnotæ prodirent; obiit namque A Nihilo tamen minus, in fui defenfionem honoris, prodire illas Verelius jullit, eum licet in modum comparatas, ut aculeato dicendi genere demortuum, quoad ejus fieri potuit, inimicum infeftarent. Hæc vero ad vindiffam via cum vivo pariter ac mortuo indigna videretur; Regiæ adconfidoriumacad Upfalienfe ailatæ funt Litterx,datæ d. 27. Sept. 1681, quibus hoc Senatui Acad. injunffum fuit, ut Verelianas Notas fupprimeret, muictaquc edet thal mon. arg.,præter exemplarium omnium confifcationem, fi

30 fi aut quidquam eorum prelo ulterius fubmitteretur, vel aliquod jam tum imprefium exemplum difiribueretur O» mnia igitur exempla, quæ nondum difperla erant, in ædibus Verelii obfignata fuerunt, & deinae in Archivo Confiflorii repofita, ubi, fuo velut inclufa carceri, in hunc diem de ituerunt. Max. Rev. G iôdingium fi audias, perd o la hæc Verelii efi Epiftola, ita quidem, ut doctiorem in eo genere frufira quæras ; at fale nigro delectetuf, oportet, qui nihil in illa defiderat. Cfr. ReverendilE B enzelii Proleg. ad Monum. Hifl. F.Eccl.Sv. Adm. Rev. Schenber- Gii Prœfat. ad Epit. Hiß. Sviog. Verel. Et Ampi. D. Afiefi. ac Bibiiothecarii Reg G j ô r w e l l Sv. Mere. A P- XIX. D e n A n d e l i g e JVattnkdllan. ftfon ipfum hunc Librum, fed Keyferianam hujus libri Editionem fupprimi recondique jufilt Regia Cancellaria, Litteris, quas vocant, Prohibitoriis, datis d*ijul, Interdicti hæc fuit cauflà, quod Henr. Keyferns illam editionem paraverat, etiamfi Boetius Hagen, Typograp h y Arofienfis, Privilegium Regium de illo imprimendo Libro folus accepifiet. Sed, quæ humanarum efi vicifiitudo rerum, idem hoc Privilegium, pofi biennium in le derivatum, Keyferus lætus divulgare typis potuit. Vid. Atta Palmfkoldiana. XX. N ova CoNcioNANDi M e t h o d u s non nova, feu antiqua novitati multorum uppofita pia Jimplicitas, ab hom ine nihil præter Chriftum crucifixum intelligente, ruditer confarcinata. W ittenb. fumt. Auct. A in 8vo. A uctor hujus libelli efi D aniel A nander, qui pofiquam Comminifiri munus ad Ædes S. Qaræ jholmcnfis aliquamdiu

31 quamdi'j non fine laude fudinuerat, hoc tandem ab officio remotus, in Xenodochio Danvicenfi vied um obtinuit, usque dum e vita difcederet A Caudam ejus infortunii ex concione quadam, ab ilio habita, quænt Max. Rev. D. N ordberg: at, conjectura fi aliquid ego aflèqui valeam, non concionem folam, led Condonandi ejus Methodum inprimis, malorum, quæ pertulit, anfam præbuille, fufpicor. Quamquam enim præcipue earrr ob caudam d. 16. Nov judicium de eo latum fuerit, quod in aliis fiais feriptis audaciora quævis necanimo folum concipienda fcommata pronunciadet, dicam, an e- vomuidet in Regem atque Senatum Regium, maxime vero in Regium, quod Holmiæ eb, Dicaderium, ejusdemqtie Urbis Conhdorium, cujus utriusque Collegii examen fudinuerat ; tamen, Concionandi ejus Methodum omnium primam in cenfum venifie, adeoque occabonem motuum fuppeditalfe, ex certis indiciis haud dubie colligo. Hinc, quum fententia judicialis, in Supremo SveonumDicaderio in Audorem lata,quæ in Actis Palmfkoldianis legitur, hujus luerit tenoris, ut, tametfi dignus ilje edet, qui capite plederetur, tamen, utpote qoi ex IVifania potius, quam de confulto peccaverat, certo tantum loco detinendus eilet, donec liii fe compotem animi odendidetj feripta vero Illius, delirantis animi tebimonia,carnificis manu comburenda edent: Concionandi Methodum quoque damnatam fuille, quis dubitet, etb nominatim illam inter prohibitos fui Audoris libros non relatam viderim? Ad Danvicenfes ille delatus, pridinam libertatem numquam recuperare potuit- Uxorem autem habuit fui fociam infortunii, cujus dum exfequiara celebrandæ edènt, patentes Litteras, Programmatis indar funebris, imprimi curavit, quibus amicos veteres ad fuprema juda, manibus defundas perfolvenda, invitaret. jjepredum ilice ac fimplicem animum præ fe ferunt, nihil D Ycro

32 vero illorum, quæ animi impotentiam lapiunt, nifi id ipfum forte, quod tale programma dare conftituerit, delirii cujusdam lignum dixeris. Vid. D. N ordbergs Clari Minue & Atta Palmjkdldiana. xxr. Josephi Pet. W allin, Stockholmienfis D iff ut at io de Originibus Incrementis Stochbolmhinis. Prælide Andrea Norcopenfe. Holm. Typ. Wankif. A in Bvo. /Teneraliora tantum funt, quæ in hac Differtatione continentur, eaque inprimis, quæ perluftrari oculis facile potuerunt. Sed politica quædam inlperfa occurrunt, quæ forte, quantumvis innocua ignaris videantur, gravijjimai illas caujfas fuppeditarunt, quamobrem publieæ luci denegatam, hoc e(t, prohibitam illam fuide, teflatur Cl. GrvindeU in Præf. ad P. I. Difp. de Stockholmia. Auftor ad Ecclehas Wada & Angam in Uplandia Verbi Miniltri partes egit. Vid. Holm. Litt. p. 82. >XII. D. M. L utheri C atfchismus med enfaldige Sporsmal förklarad, och efter böga OJvetbetens befallning utgången, på thet Prållerna enhälligt ofver hela Rijket Ikola bruka famma lått vid ungdomens undervisning och förhör uti Chriftendoms f tycken. På Kongl. Map.ts bekoflnad. Tr. i Stockholm afhenr. Key 1er, Kongl. Boktr. A pagg. 92. in i2mo. C 'a! tenellus magni Spegelii foetus, qui, abortus in liar, in confpctum hom inum vixdum prodierat, cum vivere defiit. N im irum tanti illum ftrepitus undique excipiebant, m ox ut fuccum beret, ftricluras loquor Pufendorffii, Enevaldi Svenonii, Er. Benzelii, Bång i i, aliorum, in hunc librum magno num ero congeltas > eoque argumento-

33 mentorum pondere verborumque vi mflru&as, ut, variorum ille errorum inlimulatus, dignus vi i us fuerit, qui Litteris prohibitoriis caftigaretur. Ne forte leviora tantum attigifle videar, fi exempla obfervationum nonnulla producerem; nihil adferre praedat, liquidem omnia enumerando tempus fruftra tererem. Hoc addam, novam hujus Catechismi editionem Arofiar, eodem anno, quo prima prodiit, a B titio Hagen factam fuille, quækeyferiancc illi, qua formam atque contenta, ad allem refpondet, edi numerus, ad quæftionem ultimam in Editione Keyferiana adpofitus, fit 266 in Hageniana vero 268- Vid. quae animadverliones & interdictum Ipectam in Nob. v. S tik r n m a n Bibi. Sviog. Mfcr. T. 3. XXIII. Scripta E. M. F rôi.ichiæ Chili aß tea Ç f Fuji at ica. E V a M argaretha Frölich, PraefeCti Militaris Filia, maritum habuit Cniiiarchum in Livonia Svedicum, quo relicto, Chiliafmum aliosque errores fanaticos in Livonia primum cœnit fpargere, ufque dum, prætextu novae artis telas linteas texendi, linumque ad lerici tenuitatem redigendi, a fe inventæ, Riga A Holmiam delata, novum nugis fomniisque, quibus dele Itabatur, dilleminandis campum inveniret. Neque enim communis tantum illi cum Chilialtis lententia fuit, de Judæis convertendis ac Hierofolyma reldauraivla; lèd multa quoque ex fuo ipfius cerebro depromta vaticinia, ceu divina, omnibus commendavit, quorum prsecipua fuerunt, quibus Carolum XI, Chriftiani VI. Daniac Regis, Ducumque ^Saxonicorum & Lüncburgicorum luffuitum auxiliis, le,5duce, de Gallis, Holmiam usque A progrelluris, fequenti 1692, victoriam elle reportaturum, regnum Papæ ante A omnino everfurum, Palæftinam recuperaturum, regnoque Chrilti Cliiliaftico in terris fta- L) 2 bilito

34 biiito, Chriflianos univerlbs, Davidis inftar, gubernatu ru m prædixit. Immo vero, ad Regem admilla, ad expeditionem in Terram Sanciam brevi fufcipiendam hortari Illum feiicitttisque reportandae fpe allicere non dubitavit; cujus Rex garrulitatis tandem pertaffus, abire feminam juffit, quod libi, tantum iter tam brevi tempore emenfuro, diuturnis ejus colloquiis in te re Ile haud liceret. Eodem anno, quo Hohniam accellerat, ut doffrinæ fuæ & vaticiniorum rationem redderet, coram Confiftorio Holmenfi vocata comparuit; fed, abfona quævis & erronea effutiens, Pædotrophio publico aliquamdiu inclula manere juffa eff Paulo poft dimiffa, ad veteres errores, oculis cariores, diffeminandos regrediebatur -, cumque propugnare eos atque tueri, coram Regio Sveonum Dicafterio non dubitaret; A regno Sveciæ depulfa, navi in Germaniam transportabatur, acta vero ejus omnia abolebantur. Profcripta, ubi commoraretur, afylum non invenit: ditionibus namque Saxonicis, quas primum petiit, ejeffa Hamburgum, & hinc etiam, fvafu Kcclefialtici Ordinis, pulfa, Amftelodamum A migrare coacla fuit. Hcic quidem diutius aliquanto fubftitit, majoremque fanaticilmum lu um divulgandi adepta licentiam, non complures modo foliti furfuris fchedas m lucem protrufit, led ædibus etiam, in quibus commorabatur, tabulam, hac ornatam infcriptione, curavit aægendam : Hier rvobnet eine taufendjâbrige Prophet inn, Welcbe beifjet Eva Margaret/ja Frolichinn. At ultra quadriennium hic manere, aut noluit, aut minus potuit. A Holmiam revertit, ubi vaticinia lua iterum fpargendo id meruit, ut digna videretur, quv ergafterii Urbis publici cuflodia detinenda eilet. Inter hngulariailluftris Feminæ Scripta, a M ollero enumerata, c- minent : Sechs Lieder, gemacht auf die gottufen Conjifiorial- Prie-

35 Priefler in Stockholm, die mich ver fol ten, limb ihr es verfluch ten Beichtgeldes willen &c.zt/w wahrhaftige Prophezeijung und Aujslegung über 2 Pet, 3: quæ etiam prodiit fub titulo : Des Verjüngten Himmels und der v er nennt en Erde: Evangelium vom tauf end jährigen Reiche Chmfli ; atque Aujslegung über die fielen Gemeinen in der Offenbarung Johannis, auf welche Potentaten fie zielen: Qua; una cum ceteris edita funt A. 1686, 1687 & 16S8. i2ino. Vid. M o lleri Civibria L itt. T. 2. p Feustkingii Gynœceum Hctret. Fanat. r C o n r.t ib u rt. Rangonis Svecia Orthodoxa d. i. das Rechtgläubige Königreich Schweden *9, p XXIV. E r ig i C a s t o v i i, Smolandi, Difiertatio Philofophica d e Statu Naturali ÎP Adveniitio^ Refpondente Magno Z Petraeo Holm.excud. J. G. EberdtA pagg.74. in 8vo. P a s t o v i u s, Moral. Profefibr in Athenæo Upf! A conftitutus, intra eundem annum vertentem & uxorem duxit, quam jam dudum in oculis & ofculis geftaverat, Alethæam FJif. Ehrenhjelm, & tertio, poft connubia, menfe obdormivit, laudatus a Nob. J o h. Upmark in Oratione funebri, ob fingulare ingenii acumen, eruditionis vitæque eximiam fvavitatem, & ftrenua in ftudiofam juventutem merita. Quod Dii putationem attinet, illam nulli adhuc officio admotus edidit, æque ac alteram in Theologicis de Defcenju Chrifli ad Inferos, utramque (verbis utor Nob. Upmarkii) perplexilfimae &: eruditorum litigiis ac dilcriminibus famofæ fubtilitatis acuminis(]ue. D 3 Sed *) Rangonein teflem provocare non ab re e ft, eriamfi Orthodoxiar, vel dicam partium ftudio ita Rev. hic Scriptot accenfus fuerit, ut, fui h»- refes aevi nonnunquam explofurus, adnumerare illis non dubitaverit Arndianifmum, tspenerian ißnum i f Ser iver i an i f 11um (vid. Jôcheri Gelehrt. Lex. Ed. noviff. T. 3. p. 190t.): quod vero ad Librum illiui citatum attinet, eximiam is nec illiberalem collectionem fiftic.

36 Sed Max. Rev. S c h ü t z io, Fac. Th. t. t Decano, ita prior illa displicuit, ut fupprimendam illam ferio judicaret, a- nimadverfionesque in illam, fuo ex more, (criberet, quarum autographum in Bibliotheca Nob.C. C.v. Stiernman adfervatum vidi. Poftea cum luam Caftovius mentem explieuiflet, ad publicum examen delata quidem fuit, a - /criterque cum impugnata tum defenfa; at eo res tamen ultimo eft perducta, ut anfa fuerit I itterarum S R. M. ad Iiiuftrifi' Acad. Upf. Cancellarium, Comitem Bened. O xenstierna, qua: data: Holmiæ funt d 26. Oit 691. avgående någre nödige det Academijka Wdfend et rörande flycken, -5c tvpis poftmodum in vulgus editæ. Ex quibus, adutam Caftovii Dillertationem, fi non prohibita iit, proxime faltim a prohibitis abeilè, apparet. XXV. Om den förträff'elige kyfke Josfphs, y a cobs kidreße Son i Egypten, upbyegelig, utförlig, mycket tillôkt, och berömlige Lefvernes-befkrifning forfvanfkat. tryckt åhr i Bvo. JLJunc Librum prohibitis eite adnumerandum, ex privata Nob. Cane. Confiiiarii D. v. Stiernman inflitutione didici, qui infuper, fuorum fide aurium, narravit,translatorem, Atheum famigeratifiimum, Joh. H enr S chönh e it, Fifcalem Provincia* Wefterbottniar, graviflimas has fuæ impietatis- poenas Gothoburgi luifie, ut linguam ei carnifex primum evelleret, & deinde vivum concremaret. Cfr. Anon. Cent. 2. p. f f. xxvr. T h e n fordom Stormdcbtigßc Hö A or ne Fur Res oeb Herres Herr G ustaff A dolphs - - Sweriges, Götes och Wåndes &c. Konungs Hifioriid Deel. Författad af Joh. W id e -

37 WlDEKiND!, Hirt- Reg. Cum gratia &T1privil. S. R. M. Stockholm uti Wankijfs Tryckerf och med dels EiLter* lefwerfkas bekoftnad uplagd, åhr iöpi. fol. pagg fupprimendo hoc Widekindi Libro, Litteras exilant Regiæ ad Supremum Urbis Holmenlis Guberpatorem, Comitem C hristoph. G yllen stierna, datæholmiæd. 14. Nov Animadverfiones autem in ilium fcripferunt Secretarii Regii Nob. Sveno L eyonmarck, & C l. A rrhenius Ô rnhjelm, prater errores quosdam hiltoricos, & multa errata typographies, immo arcanorum Ratus nonnihil detectum, hoc inprimis monentes, quod loquendi formula; hic'illic, operi inlperlæ occurrant, quæ vicinorum Sveciæ, maxime Danornm, animos irritare ac offendere poffint, quales funt : pag. 6. cum valde difficile fit a fallacibus Danis veritatem exquirere; pag. 36. Danmark iriffle maderligen till att fp eia fina filter \ pag. 99. De Danfke hade gif vit f g till att fkumpa, och tofvade fom haren bidar trumman y pag De Norweger et grymt och barbar iß t fo lk ; pag Ryffien får fin medfödda barbarifka art ; &c hujus operis exemplaria impreiïa fuerunt; led 763. tantum in Archivo Regni recondita: reliqua 67. ante publicationem interdifti in vulgus prodierant,- Typographi autem viduæ, ut illa fe illæfam atque indemnem exiftimaret, thaï. mon. arg. iblvebantur, vi referipti Rer gii d. 30. Dec W idek indi, Weftmannus, qui primum Lectoris in Gymnalio Stockholmenli, dein vero Hiftoriographi Regii munere fungebatur, varia condidit ingenii lui monimenta; altera autem Pars HiftoriæGultavi Adolphi numquam prodiit, neque in Svecia, quoad fciri potuit, aliquod ejus exemplar manu exaratum invenitur. V id. Atta Palmfkoldiana & S chefeeri Sv. L. XXVII. De T h e o l o g i a C h r is t ia n a Schediafma, p e r m ifllo n e V. Fac

38 Fac. T h. ven tilan d u m, Præfide Johanne B ilberg. Refpondente Sven, Camecn - - ad Kal. Apr.* A pagg. 48. in 8V0. uid de Theologia AriftotelicoScholafticafenferitReve- Q-rendiflimus B ilberg; vel ex hac Difputatione apparet, ubi in eo eil, ut omnese Theologia Scholafticoruni tricas & argutias radicitus evellendas ede offendat, tum vero coclefïia & divinitus nobis tradita Sacra rite tractari, cum pie,(impliciter, & ex ipfis divinis oraculis potius,quam Philofophorum placitis, explicantur, & omnia ad praxin deducuntur, ut, quod Theologia-venit nomine, magis confiftat in affcbu quam in cognitione. At, quum paradoxa hæc nonnullis viderentur, pariter ac alia: opiniones, his immixtæ, e. c. 5. quod pars aliqua Theolôgiæ Gentilibus etiam fit communis;. 20. quod res philofophicce in Theologia nec veræ fint, necfalfæ;. 23. de origine affetuum;.24, quod ipfe Salvator in diebus carnis & exinanitionis a lufla carnis & fpiritus, tentationibusque, qui in reformando vet. homine oboriuntur, non immunis fuerit; Max. Rev. Ordo Theologicus in Hac Academia, in primis M. Re v. H. Schützius, id fibi datum elle judicavit, ut Difputationcm, tot tantisque erroribus refertam, non modo novo examini fubjiceret (legitimam enim ordinariamque cenfuram,antequam typis ederetur, jam tum fuffinueratj, fed querelas infuper fu as, &, qux pacis obtinendae cauda ceperat, confilia, ad Regiam Majeffatem fubmide deferret. Quibus auditis Rex, ne forte fub ipfö difceptationis fervore vixdum coeuntia rumperentur vulnera, Litteris ad Archi-F.pifcopum Reverendidi Svebilium datis d. 13. Tui. eodem anno, publicani Disputationis discudionem Tapienter prohibui*. Ipfura Autographum Animadverfionum Schützianarum in Bibliotheca N. D. v. Stiernman videre mihi contigit, una cum reliquis aciis, qua, ad caudam hanc cognolcendam perti-

39 pertinent. Nonnulla etiam, qux hanc colluftrent motuum hifloriam, obvia fiint in Collectione AmpliiF. D. Bergu : Nytt For råd af dldre och nyare Handlingar &c.p 3. p * ' - xxvin. De C oncupiscentia R enatorum, exfebedis, antea privatis ufibus apparatis, adverfus Bellar mini Contro verfias, defer i- pta particula, quam accepto mandatos. R. M. ejusque vi infecuta Fac. Th. cenfura ingratam memeriam Ju liu i p rim i, centefimo pofl Cone. Upf. anno, ibidem fub inluflri, magnifica, norninadflimaque Regni Sveciae Magnatum, Fpifcoporum aliorumguej corona, *Examini publico fubjicere voluit ut debuit Joh. B ilberg, Refpondeiite Olao TroilioKaL Mart. A p.26. in gvo. \ 7entilanda hrec etiam Difputatio erat, fed numqunm fuit ventilata: quo nomine inimicis fuis maxime fucçenfèt Rev. B ilberg, quum peropportunam hanc occafionem, innocentiam fuam palam teftandi, illos fibi præripuifle contendat. Aliam itidem Difputationem fuam, ^ Fundamine Fidei ^ legitima licet cenfura comprobatam, inimicorum fraude furreptam fibi dolet. Ut adeo Rever rendiflimo B ilberg, qui Cathedram Philofophicam ducenties difputando ornaverat, poflquam Theologicam afeenderat, ne unam quidem difputationem publice defendere licuqrit, Implacabilis vatinianique hic Illius inscholafticos. concepti odii fruclus fuit. Hinc Di/putatignem, aliquando prp Stipendiariis habiturus,f hæc in chartam T a bula* affigendam conjecit? Dic Mercurii habebitur D i f putatio pro Alumnis Regiis, id que iv.antiqua^ ßabili bene fundataphilofophia terminis artium. Vid. A'JJc:ta Scl.mtziana fupra citata,- & Litterar Rev. B ilbkrgii ad Facult. Theol. U pf quæ exilant in Colleflione laudata Ampl. B ergii. XXIX. T h e n S v e n sk a P sa lm b o k en, med theßycker font therti/l hô- ; 1 hl E ra

40 ra nppå Kong i Maj:ts nådig fic he fällning af thet wyrdige Prediko åmbetet åhr 1693.med flit öfverfedd, förbättrad och förmehsad, och åhr i Stockholm af trycket utgången. Stockholm uti thet af Kgl. Maj;t privilegerade Burchardi tryckieri. J-Jic celebrati flimus efl Uber Pfalmor um, cura Reverendififimi Skarenfium Epifcopi, Jesperi S w e d e e r g it, editus, ideoque Illius nomine vulgo nuncupatus. Quo fiiigulari Audio optimus hic Præful, cujus inecclefiam Svecanam immortalia funt merita, in eo adlaboraverit, ut Cantiones fâcras a fæce antiquiorum rudiorumque temporum purgatas flfleret, dignasque redderet, quibus Supremum Numen compellari pollet ; nullo negotio is judicare poterit, qui Pfalmorum hoc Volumen cum antiquioribus comparare velit. Sed neque labores, neque fu intus, huic impenfi operi, impedire potuerunt, quo minus interdictum (opprimeretur. Cauffas appofuerunt Summi Ecclefiæ Sviog. t. t. Antiflites, Archi-fpifcopus, Epilcopi & Superintendentes, qui ad hunc Librum ultimo revilendum examinandumque juflu Regis A d. 1. Oct. Holmiam acceflerant: 1. quod illae mutationes, quæ a Deputatis Ceri Comitialis faflæ fuerant, cum ipfo Clero non communicatae erant, antequam typis prodirent, cum tamen,ea conditione facias fniltè illas, conflaret: 2. quod nonnullæ cantiones prætermiflæ erant, quas Deputati fuo comprobaverant calculo ; 3. multæ vero introduite,qua? cenfuram nondum (ubierant: 4. quod juflum cantiones adlatæ excedebant numerum, atque adeo intra ardiores numeri limites coércendæ erant: 5. quod fupervacanea nonnulla vocabula in vetuflioribus cantilenis ita eranfi transpoflta, ut fierent abfona : 6. quod variæ novæ, peregrinar, &, quæ offendere poflent, dicendi formulae, rhythmi cauflà, locum ulurpaverant: 7. quod varia errata typothetica irrepferant : 8- quod hymni reperiebantur, eum in modum conflru^ti, ut auaofiiin nomina

41 litteris, qüas initiales vocant, exprimerent *); tales vero eliminandi erant, utpote in hominum potias, quam DEI gloriam confcripti: 9. quod Preces quoque fubjunctæ erant, quæ, minus accurate loquendo, fallitatis fpeciem nonnumquam præ fc ferrent, qualis illa p. m. 270, ubi Chriftus utramque naturam, divinam & humanam, affumßjfe dicitur. Sed, quæ carcere in Infula Navali, quæ Holmiæefl, aliquamdiu detinebantur, Exemplaria, confenfu S. R. M. ad Americana, Svecanæ ibidem commorantis Kcclefiæ cati fla, Londinumque aliorum in gratiam, poflmerdum ablegata fuerunt. Quæ cum ita fint, rara elle, quæ fiiperfunt, vel me non monente, apparet. Varia autem Liber hic Pfalmorum editus forma iuit; nimirum in 8V0. exftat, grandiufculis litteris imprefllis; tum forma minori oblonga, minufculisque Litteris excufus; infuper, adhuc minori forma, typorum nitore maxime confpicuus, quem Rev. Editor vocat JPr, infens Pfahnbok : addunt alii quartam variationem omnium minimam in i2movel 16:0 quam mihi confpicerc nondum licuit. Vid. Adm. Rev.D. Præpofiti, Israelis A crelii Befkrifning om jôrfamlingen i America p H ogma rcks Pjqlmopœôgrapbia, Cl. L lxelii Dill.' c. P; 2. p. 15. Rev. SwEDBERGii Schibboleth p. 47. XXX. T heoi ogtskt Betânkiànds orn Lijks bemlige.begrafrimgar, af Chbtst. K obthoj.ten.. - j '. r zo (ihr Jcdan u th g ifv it, men mi till the enfald i- digas underrattelfe pà v a n Swenfka Modersmahl afjatt af S. J. P. C. Stockholm try ck t hos W ankifs E nka. Åhv in gvo. IT irter^, ad indicandum Translatoitpn adpofitæ, fignifcant Simonem Is o - g. um Pajlorcm Claramontarmm, qui hunc Svecanam linguam Libellum transtulit, & veihofa præfâtiohé adauxit, ut effet, qlio folita folemn«-.'!; iijl 13 dr l *) Fuerunt, qui illum heic inpriinij diÿito monftrari-'plalmum contenderint, q u i, numero 3 g i. notatus, iplîusrèv. Sdbedl^rgii'novntw exprimit & qui eo ten d it, ut Clericorum vitia perffringat. Mihi quidem haec rimari non licuit; centum veço^f in itiu m Pfalmum in emendaris Editionibus veperirij cum alii, ejusdein plane narnrar rsuo lvuit obyjj. ***

42 «ute exfequiarum pom pa, inpriinis vero laudationes funebres, frio vcduri fu lc io, niterentur. C^uod cumadverfari vifujmfuerit voluntati Regis, nuper jam tum patefachr, quo in fufpen'o relicta,atqfie adeo, donec aliud decerneretur, conceffa cuivis libertas erat, fuos fepdiendi mortuos tacito <&fine contione aliqua funebri; & cum Praefatio- etiam ipfa hiulca effet, iisque, qua non fine offenfa dici poffent, refertiflima t Litterae Senatus R^g. datae d. 13,.Maji adconliftorinm Hohb. funtdelatte, quibus Libellus ifte dignm judicatus fu it, qui de medio tolleretur. I s o g æ i dum injicitur mentio, ver bom onuifie, fa seft, Caput quartum Partis alterius, Operis., quod Ille in- Tcripfit Carh-Segerßtwld, quod foedera, cum Infidelibus inita, condemnat, in prohibitorum quoque referri numerum, ideoque nec in omnibus exemplaribus reperiri. PRÆSIDI & RESPONDENTI. T u \ mane vt tenebras diflipat, orbeque 1 * 4 In toto radios fpargit amabiles;. Sic fplendet fapiens nobilitantibus, Præbet quos aliis, fructibus artium. Vitam quod recreet, tutius eft nihil D oftrina, fequitur quam pietas proba. i Res omnes pereunt, permanet inclutum ^ Virtutis, lturiiucn, mentis et otium.:, -J. *> Felix qui flabili tramite concitat _ -.,, Progreflus faciles notitiae optimae.. - H u ic, reclufam alios fi docet et viam, t î'r. -Debetur merito gloria nobili.' * ' - A L N A N D R I calamus laudibus etl fuis Majo*". Quis p oterit tot fatis eloqui r Virtutes célébrés?- Ingenii rjitor Quantus! Qnanra grauis copia roboris.' - D octum, Le tor, opus plaufibus accipe, * Viuax quod peperit mentis alacritas 0?H l c A 1 01 rl Et quo judicii proditur ardua...u, T I - j".il f Vis et fu,mciens experientia ü * ù... W :o1 -fi«*.carentibus. _ ; M fu m l, -ii; Pats et, K ÎN D A H L, erit fed Tibi gloriae N on obfçura novx,. Çratulor optoque _ :\»",'»1, îiiaturft veniant praemia confen* (.' fin f. *«' imirtufij C vptd* vivite Patriae. i.'-.im y H rnebirip!d;k q s;î'»...nc-oi u <? ' iftv* a e.i iud'r ' - i.'îesri >r:n ;a ai b '!» ANDREAS ESSS;5 : r,j\ * r "*1,;i*uo JO.JC Q-iai aou dm. * ewssuç» - «.^ s q p m