NATURALIUM, LfcGUM. Mac BILMARK, Confenfu _^m^./i^.mas -*^.<.tt/iatl> Philofophicce. QuAM DISSERTATIO ANDREAS JOHANNIS SAHLSTRÖM, PHILOSOPHICA

Transkript

1 DISSERTATIO I. N. J. <!.. DE DIVERSITATE LfcGUM NATURALIUM, QuAM PHILOSOPHICA Confenfu _^m^./i^.mas -*^.<.tt/iatl> Philofophicce in Regia Academia Aboenfi^ Sub PK/-_.3!U10 JOHANNIS Mac BILMARK, Histor. &?_.!.?_.^c-r. PROF. Reg. & Ord. Publico examini fubjicit ANDREAS JOHANNIS SAHLSTRÖM, >_I)0ö!.ll5. Die XV. I^u An. MDCCLXV. L. li, A /1). c. /xz.o^ Ircpreflit Johannes C-ttiiTttHOSUs l«rxci.r-.-..

2 -5.-_^ R-.IE M?/^ MAXIM/E FIDEI VIRO, SUPREMI ix?al._u^o Ducatu Finlandlc' suvicni PR^SlDiac PRO-PRiESIDI Graviffimo, INtec,'-.ol'. ORDINIS DIA STELLA POLAIU EQVITI Splendidifllmo, Jllustrissimo Atque Generosissimo DOMINO,. C:no JOHANNI LAGERFLYCHT, M/ECENATI SUMMO. flum Magnos non a^c/eremnss dereant, din fåne nm1-. twvque dubitavi) auderemne Tibi, /If/fAC EN 4 7 SUMmE* tenuem hane dijjertationem offerré. Vicit tamén anxietatem meam recordatio prolixi lvi? dig?.;_-

3 37tti /^./_/H^.f^.s'^.'^.,'i.7??/ A re/ebm^c.i/^an.s, qttö 0m?.5_7 qtä fedulo Liftens navant operam, M??^/.ötl confvevilll Ut kaque mihi etiam permittas, pietatcm^ qua 7i_T, _^7H>AAAAA^F (.^7^/./_3) c/m profecutus /«??.^ p'x bllce fefiatarri.'iml-.-e, /A/l.i/e poteris exorari. Sufcipias igitur fcreno vidtufpecimen^ TUO, qitod prcefert, Jf,len~ t.._//.//./ns) NtJminé, v.cc mm argumenti gravitate tantum eommendabile, meque in pofterum favore Tuo bcare hand dedigneris, Mihi D/cM??/ ni/, i/ prius, a??/^.til.^ Hi/ -/s, qjiiam pro peremii?a'a i«ss)/i/m/.a.e ac flore ealidijjima?..m5.//a?*e vata,./t /e. v' t/em.//.. nepotcs trijlem illam ad- //?/AAi^/.i/em, qua Patrm &? a/ma Iherms MM./m./er.u^ &? tam firmum cohnnen higebunt. Ego autem ad tineres usqae pentianeo ILLUSTRISSIMI Atque (.ENERO3I33I-VU NOMINIS TUI _ eliens c.4.vi3'lltirf»t_ ANDREAS Ml. SAHLSTRÖM,

4 Regements Fallssaren wid Kongl. i_torr.ebor.gjfa NeZemen/ss/ 2'ldel och HZ^aktad, Herr HERMAN CHRISTIAN SCHMIDT Ingenieuren wid Finsia VAUnings Conuniilionen, Ädel och Högaktad Hen JOHAN LMO^, Handelsmannen i Sjö, och Stapel-Staden Åbo, HoZwälattad Herr HENRIC ALAAN, Mine Gunstige Gynnare. for ef tacksamt sinne kan ingen ting wara mera sagnesani, F^s dn at funna aft.ena tindfängna wälgarningar. Men som ganska fa hinna til sa lyckeliga omst.indlghetcr, s.l äger man dock et bchageligit lugn, nät* man far tilfalle at uppenbart förklara sin erk,ansta. I detta åseende segnar det mig innerligen, at fa ft&mpfm åt &ti, Mine Gunstige Herrar, detta Ac-n-emiffa arbete, säsom et wcdermäle af den tacksamhet, som jag är Eder för mycken ynnest jjfplbfg. Oken E- der godhet emot mig derigenom, at I gunstigt ansen min ringa gafwa, och ma.en försäkrade, at jag under tilönssan pf aö lzelfbcgarlig wälgang, med orolig pogagtntni framhärda. Mina Herrars &iitfji.< f.ertarc ANDERS JOH. SAHLSTRÖM,

5 PR/EFATIO. lamvis felicitatis gulis hominibus conaenitum congeniturn <_!_(. eflé experimur,.äciat) vt donum iemper appetant, mmm autern vebementer W averientnr; aminen cum ti>c.tllt3t(.3 anim^ noitrle per lapfiirn primorum parcn.ti_m valde edet<_b fint tähn^t-qi-i ilepe fölet,ut tcllst,m pro vero stc^ue malum pro dono amplectamur. Cuilibct itae^ue incumdit, in differentiam dom veri & spåren. tis teäulc» inc^uirere. Illud virtutis ftudium corraborat, ammum nottrum in se<_un6i3 coniirm^t & in nävcrl_b eri^it; dum contra donum åpparens dele* ct^t quidem iii pr_efens, <<_<_. in futurum nocet, adoohue elt inlf.tr dulcis veneni, non tmnen confeirim necantis, fed lentam tadem i^ferentis (a). (Aum ita- <.ji.ie donum verum &?.pps.renb tantum 3 fe diicrepent, maxime neeell^lrium eit, ut mor.-.lit-.tem a,?-!/)'- num n-dlrrc.l-un. prode eögnofcamus : cvi tini infervit Lex Naturausy qua. velut?i_:lr03 elt, c^ua jugi- --V ter

6 2 ter obfervata ad _A.lieitati3 portum peryenire p^''a< mus. Insuper.tea cleo patent lem hujus praecepta, ut omnés omniho homines le illis obligari u.te.ngant., adeoque illorum eo^nitio utiliffima n crito babetur. Kibilo' tarnen minus depre endimub, quod in aeftimanda moralitate aötionum ex Lege Katurali, Eruditi inter fe non fatis convefiiailt, cum quam ex bne a!ii derivant, alit ex pofitivi3 legibus praedh pue deducendam putent. Orizinem quarundam harum controverfiarum li indagare velimus, baud operoie reperiemus, plerabque inde provenlre, quod diverfil_atem laegum?iaturallum fmgulinon fati3 intelligant. Opera, itac^ue pretium nos facturos exts mav. UB, n, quantum ingenii vireb pcrmiferint, in bae opella dictam diveriitatem itriötim expliee» mus; Te prius 1.. L. majorem in modum rogante3, veb'3 innoxia htec conamina meliorem in partern interpretari. (s) liicm NNV3M Philofophiam orbi Erudito propinavit HELVETiUS, ita aiiam longe boni Li. M3> li icl>.am fibi fbrrnavit, quzm nos hie orc>posllimu<;. Bonum enim i_l e(le adferir. -^uc.^ piacere feh..n.us, K, virrutem, quod ca téndentes 6ueil;.6. vero ma» larn. qt.^cl angir, lca enim i!!e: //,"/? <?F?^aö/e sn^ lommes.z' avoir des dejirs, aux femmes i/5 les i^s.» l.t*. C eft le bonheur des deux /Av^s, le feul /*/?» que le (.'.t'/.^^««<?,'^* MH?/^ dont il «o?,l affiige : & <?«' cue ame ajjez barbare voudroh encore nötts les rav/> «* V.d. /_' b//>, D/jc. U. Ch. XIV. /'. m. i^. Ve«

7 3 Verum nec opu. ett,- nec prop01..-, permittic brevitas» hane examinare philofophiam, quse guamvis ab ingenio commeudari velit, in mulciz tamen nihil in» genioii continet.. I. Slcut Lex in Fcncre definitur per normam a6tionum humanarum a Huperiore inferioribus praefcriptam (<-!); im /.5^- Naturalem dic_mus normam a DEo latam, quac rationem prnceptorumfulfieien-emhabec in hominis rerumque natura (b), <_ju3_que ex hujus confideracione innotefcit ( e ) : no«ignari, c^uod alii alias t.e^is Kamralis definitiones conde-* re loleznt (a). (a) Quod Philofophi in denni.ione --.eg^ ge» nerali trac_cnc!a mv'.tum inter fe difcrepent, n^minem, ni!, idem in difcipiinis pra&icis piane hofpes fuerit» su^ere poteft. pjerique recentiofum Moralili_lrum taiem condunt I_.e^!_ definitionen., ut ideam fupenofis ab illa prorfus excludant, Viå.SCHUBERTI Philof Pracl. K. 5?, aiiosque ibidem ab ipfo citatos Anäores. Verum cum nuila proprie uc difta lex i.c fine obligarione, ba.c autem a Bl.Mo.ior>'. in.ro» ducaturi cvi facustas cempetit ece_litatem moralem aiiquid p.hi.andi vci «mittendi ceteris ii-jun^ete ;

8 4 l.eee_larlum hoc legum requifitum in definitione no» i.ra omittere nec poruimus nec debuimus. (5) Ve fundamemo!v.oralitatis aöionum, g!:» per j.*3.em Naturalem mno.efcit, omni fere _evo multum difeeptaront Phiiofophi. Nonnuilt enim centen» derunr, quasdam actiones infe A sva»atura talcs elle, ur fan _itäti Dsvina. conveniam, aiiarura vero cam >e_le iudoiem, ut attributis Divinis repugnenr. Contra ea au.em alii urgere solen., moraiitatem aftio» num a leglbus folummodo derivandam el_e, & ante lilas faille omnes _--_-iot.es in fe indifterentes. Quam» vis vero noflrum non fir, rantos componere motus» a propolico tamen non erir alienum, pauci.. obfervaiie, quod DEus pro infinita, qua poiler, fcientia non potuerir non ab a?terno fibi diku.äillime repr_efenrare a&iones humanas, tune quidem pofl.biles lan» tum, olim vero aäuales turas. & ita perfpicere, guam diveria toret barum ad attributa Di vina refatio» lande sequitur, quod moralitas asionum i.r DEo ipfi co_ererna. Et proinde cum Lex, proprio fenfa fum.a, non fitaeterna, fiquidem ipsa suppon^t non folum superiarem, verum erjam ejus correlatum, interiören; evidens ett, quod mora!ita3 a&iorinrn habcat lese anfecedenter ad Legem Naturs*. Quoctrca - tan.en eaveudum cd, ne cum quibusdam adfe ra m:8, inefle aftionibus noftris moralem q-^n-d^m qualitatem vel ante Deum vel faltern ante ejus vo» lantatem. hoc enim & abldrdum se impjum e!_e exilb» mamus. Moralitaris enim fundamenrum, ceu tndicavimns, g u _? r end u m eit non extra l)aum» led mera iplun., qui bonam judicavit a<lä.ouem ar»

9 -ttbotis s^convei.le &, illis repugnantem, målam. 5 (c) /Xddimus hane reflrisionem, vt appareat differentia, qu_e inter legern Natur* & legem pofi- Hvam Divinan, intercedit, quippe q na; a voiuntate DL', immedface nöbis patefäéta, innotefcit. Sunt qutdam, qui inter leges /'o////a)a!_* & arbitrarias ad i ni.atiol.em Scbolaflicorum diftingvunt. _>o//tt«//i inquic I_)^l<ll--i, leges /»o////7.a.f a -.^.i-tt.* arbhrarus Qiftingvuiit, docentque iilas effe leges, qua quocunque»»«i.o a ss/m^m voiuntate aitt t'm/>..'/i'>' ai/i per a/*- -probationem./>/'5./^.?^, /'-.eo^z/t* i/ /-A-*. _^>Ai..//-a/t'^ s/zi* pofnivasy i///<e voiuntate Superioris cttjttsdam /.,?j/ apprvbat<g; b/?/ ",'i'/'o e//«. /^'^, qtue nen ///./i nifi voiuntate c../tt.s^w conffituu, Vid. Obfervat. J. Nat. Sot: & Gentittm XIX,. i/, Paullo autem poii addit, alios e/,^, qttibtts leges pojitiv eiedem fttnt, qtt arbitrart ; qttia pofftlvfi vocanittr,- non qnia voiuntate _'../...ck.i* approbata, {ed pofita fttnt. Atque hane legum pofitivarum figuificationem b..e loco baud dlsficulter admittimus, Cquidem pofitivas naturalibus opponimus. (i/) d!um le^es Naturales arque Pofitiva. infes; se differant & ratione promulgatiorns A ratione objedi, cumque in debni.lone condenda non minus illiusi quam hujus ratio baberi queat ; diverfa. le* gum memoratarum definitiones diverfitatem refpechis in definiendo rantum produnt, adeoque ad concor» diam baud opeiofe reducuntur. A 3, 11.

10 ÖUamvis 6. I. nonnulli fint phiwiophi, qui differentiam quandam intcr pr«.cepm Naturalium & diftamina rationis I^cZum praftica ponant, aliudqué efle putent, IcZes Naturales obfervare, aliud vero rationi convenienter viverc (.-.), potiori tamenjure decreta Legum Naturalium & priecepta rationis pra^tica conjungimus ; pr_efertim cum & graviflima hoc poftulent argumenta (b), & hane fen tentiam pressan Moralifta. fuis calculis duduni approbaverint (c). (a) Eovet quidem hane opinionen!! (.e p: FEN- DORFIUS in Jure Nat, & Gent, Libr, I/. (<?/).?; sed ita ramen, ut non faeile dixerim, an serio rem suam agar. E.enim. 2v. contendlt, qtitftt ratio proprie loquendo, non // ipfa /.-^ Natur<g, /?./ medium, qtto rite ufurpato, illa cognofcatur. ldem ra. men Auftor jam in antee<.dente 13. Ira suam ex» pbcuerat menrem : Igitur boc fen ju Lex Naturalis no. bis dfäamen fana råttorns adferitttr, quod inteuectui humana <?i. fit factdtas, ut ex con/t*.??/.'/...». 5 ro//» dittonis humanne liquido perfbicere pofftt, ad notmam i>/,'/5 /^F/5 hot «e^^a^/a f/,^ v/a.^??i.ttm. riorem fententiam ampleöitur ZhNIGKaVIuS de Qrigine Jaris _>'ttt. Tom. 11. p. /.H. qui diaaminibus ra. len.s taiem

11 7 t^em obnelndi ''>n inefle ncssat, qnalis a.egthns provenire fotét, H 5 duumviris, ur a!io8 s:lentio praereream» pollicem premir inel^t!.^ JOlh WALCHIUS GLOhG. /'?/ /.^v.so (uo Pbilcjophico /i.'^ an St" jctz der Sfttt.Ut p. m. 7.7^. circa bnem: Es ist.xht accurac,qcrid-/wcnn lnun suqt; tt>ft had. der ge* fi/nfcen Mrnuusst lebt/ der lebe nuch dem Gcschdcr Sftatur. Et paucis in-grje&is ita pergir : Es tet) denn/ fccré man ve» tern Unlcrschcid pv^chcn lan efr"( und tern Raht lnchts wchcll tvoiic. Ex quibuz in n editfm allatis faris fuperque apparet, (A'A buno AuÖörem in ca versari opinions, quod Jus N<a.turas nonnifi circa evidéntiflima verlell«r officia, oua. pr<r«iiare hoininibus injungir ; ratio autera coftfiha tantummodo fubminiftret» qua. fequi prudentia fvadeat in rebus non adeo evidenribus aut libertati nolirn reliclis. Enimvero si dicendum quod res eil, tota ha?c controverfia exinde oritur, quod _?<?..0?.v??. in generali fua li^nibaatione bi lumant Au&ores. Si enim /...A?.'??/.? defin.amus per /i.5«//l?.^^.', nexum veritatum.///////i?.' /'^./5/.., L: proinde diclamina tmanis fint vertthtes. //a djflinäe ssf'//'e'_?<?, concedendum omnino eft, & il.a latius paret e, guam Jus!Aatur_e, & i!'l3 iu*fu!i3 vim obligandi non compett-re. Aliter aqtem fentiendum,!. de dilaminibuz r-rioni.. pra<s.!e:s sermo l._ z ficut enim mens nolira aéiionnn. bumanarum moralitatem non ex se ipca liuit, sed eandem t.x convenientia vel difeonvenientia iiiarum eum adtributi, Divinis perfpicit; ita circa quodlibet dibarnen occurrit l.mul nobis idea DE?, qua ht, uc intime convincatur bomo fe ob!;zat!.im efte*

12 W ) sa.m Esse, ad rationis di<9amina observands, lmmo fi ipsa temere negligantur, oriuntur in nobis a.fores, quos vt pomaz temeritatis raerito babemus. (_*) Scilicet diilamina rarioniz aut determinant quid i_t faciendum vel omirtendum, «vt non deter* minan.. Si pollériu., non quidem negandum quin di6iamina rarionis effe queanr, minime tamen tunt practica. Si vero privs & di&araina hasc fint pra» ftica, cbnveniunt plane cum pr^eepriz iegum Naturaiium, quippe qu_e normam a&ionum humanarum conftirunnt. Quamobrern eriam Jus Naturale a rnulris dicitur complexus prarceptorum prafticorum rationis, 6: obligatio ad officia ipli._ riibil aliud ei_, guam neceffitas moralis rationi convenienter vivendi. Ex quibus porro lequirur, quod quam late pateant pr_ecep.a rationis, ram late quoque sele extendant prscepra Juris Naturalis. Niii enim boc admittamus, necefle elt, vt fiaruamus, quod homini cuilibet infint bma principia, ad quorum renorem vitam suam inf.ituat, videlicet Ju_ Natur_e & sana Ratio. Quo pofito, quisque animadvertits quod Jurisprudentia I^aturali. mu!ti_ invoivatur rriei.., & certitudinem amittat fere omnem. I>lam vt alia reticeamusf ad qu-eftiones : Av H?«?' Jtts _VH///^<i* / Et ia//../<? I/e /'// o? diiscilis plane forer responfio. ttsö/a lo^/ze/ (5) Muka quidem hie adferri pollens, sed civn pr_el.ct modum adhibcre, pauca solummodo deiibabin.-?. Oprime igitur PLUTaRCHUS in /s.-/ci./-/s^/5.' Ta.TsV ln >«iizfidcu Qiu >V)?o 7!?!/:^ Ac-j.ce id e. l ident <*//, /)_:/<',/. feqtti & /*a^e/e /'«//c,///. Et CIiERO Itbr. 111, de

13 9 JU. de Repttblica : F/? «7///^..,^ 7^.'<. /.«.^, )^FH ra tiol natur congrttens, diffufa in omnes, conflans, (empi- /4?)//.?, /?«F vocet ad offtcium jubendo, -l^/i.?/^ <? fr aude s/. /t'/'i>^a/» <7tt^. t amen neque pröbos fr ullra jubel aut vetat, ftsq. improbos jubendo aut vetando moveu Recentiori etiam a.vo AD. /7?//)/?. GLAFBY opus fuum, in quo '/tis Natura explicar, Jus /.<.//0.//>,3iccht UV S3.mimjfty appellat. Ex fris plane jam fequitur, Leges I^aturalcz K^/ omnium mc_n.ibub elfe inditas (_"). Quibus vcrbis fignificatum volumus, omncs homines, übi ad cam pervenerunt cetarcm^ ut dc. actionibus fu_3 judicarc queant, ex con-..deratione naeurle fua_ fponte fua & absszuc aliorum inftitutione quodammodo intelligere & c^uod a fummo Numine dependcant, & (zuid facicndum ipfis fit, quidve omittcndum (b). (s.) Ouod exisientia Juris Naturalis diver S pla» ne modis a Philofophis demonllrari foleat, öeminemi in fcripris illorum aliquantum verfatum, fugere porest. Älii enim ex appetitu fociera.is tranquilla?, alii ab exil.el.tia OEI, alii ex confenfu gen.mm vematura focietatis argumenta fuz d?pr m' runt. PArique recentiorum Moraliftar in illa adftruéncfa tu.- > d-imoi»

14 10 6-imemi!oco adf-imunt däri, moraliteten, pbje&ii varn, indeque concludunt, in qtialtbec a.&iohe adesle motiva volendi aut n.-lendl, confequenter etiam obligatjonem naturalem ad eanäem ve! fufcipiendam vel pmittendam. Unde porro eolligunt, etiam arne Divinsra revelationem däri principia normativa a<-_ionum, eademque obligatoria, & proinde Leges Na«turans. Verum hane demonftrandi methcdun. Aucioribu? lvi,_ de.endendam jam relinquimus. Cumque. antecedente satis ol.en6erimus, praecepta Legum Naturalium.5. die.ati.ina san_e rationis re ipfa inter fe non differre, ratio au.em homini ellentialiter competat; evidens e!l, quo6 leges natural^z cum eflentia hominis intime fint eonnex-e,..cieoqus reäe dicantur mentibu? noltriz inditse. Nee tr-ultum commovebimur, li qu>s contra noftram demon* ftrationem exciperet, dari 6ivers:tatem rarionis in c_iverl_s homintbus, cum tamen Lex Naturaiis lic t.'!_6em atque immutabilb'. Probe enim tenen dum ell, quod rationern bie non fumamus fttbjedtve, quarenuß el, facultas perfpiciencli nexum vericarum, quirque acleo pro diverfitate mortaiium omnino va> riat, l'e 6 «.'/.'HA'^, pro ferie veritatum praé.icarum, qu_e nobi. absque revelatione innoteicunr, qu_e hoc fenfu eadem ei! & immutabilis. s>:eut itaque aber di._ine.am, alter vero cor.fufam ejusdem rei bc<b.l*e pot^lt notionem, h_ec au.en. differentia formab^ i» pfum objeäum m>n mutar, ita etiam diverfa rationis aeies fruilra pr^tendicur aå convelleridam j^riz Naturaiis exilen. Et hane lapieoriore.', quoque (-(.-u.i.iu-n Philofophi agnoverunt; tlucle i^i^b^.o/?/ oraiio-

15 11 Öratioae pro T. Arm. Milone: /?, inquit, Judices % /b^s hon fcripta, /?41/ vata /e^e.- {tratt)»o?? dtdicimus, accephmts, legimus ; verum ex natura ipfa arripttimus, hauftmus, exprefjimus : ad guam non doäi, fed /«_?/,?^«/A/Ml///, fed //7^tt// /ttwtt/. (5) Monuerat PUFENDORFIUS in libr.ll.de jure A^ai. & <?. Cap.< 111,. 13, quod male nonnulli contendant, animis horainum ab ipfa nativitate cor." genita K. veluti imprella elle Juris Naturalis faltern generalia pr-ccepta, ad modum diftinåarum & a<-tua«lium propofltionurn, quce ftatim atque usus sermonis acceflerit, eitra ulreriorem in.ormationem aut meditationem ab homine pollmt exprimi. Qtiam ta«men opinionem alii baud immerito rejieiunt, eum Sc inudlis fit & erronea. Inutilis : quia fi abfque pr^«via iriiiitutione adualis nulla adiir notitia pra;ceptorum Legis Klattiralis; bomo contra dibarnen fana; rationis peceans, minus a.ao-uas^t^. redditur, fi copiam ihftitotionis non habuerlr. Erronea.- quia re» pugiun & Sacris Litteris & evid.nti experienti-e. Telbltur enim Scriprura Sacra, quod A ii.-- W.»««o. pri _..$. ch^3«4zv«i^ ottij, adeoque pr.-?eepta Juris Natur-t etiam bne aliorum inftitutione nobis conl.am. Docet déniqné éxperiehtia, gentes serocilli» mas, si. qu^ omn<-m sre humanitatem exuifle vi» dentur, quid Juris Natura. in, luoptt.» ingenfo co< gnofcere & aåiones bonas a malis ötcunque difceo nere.. IV. CMcut in aliis difciplfiiis diverfa datur vej^ L 2. Rita-

16 12 ritaturn evidentia {a), ita quoque in Moralibus diverli admodi.m gradus cvidenti_c veritatum practicarum occurrunt (b). (<;) Evidentia confiftit in perfpicientia nexus in«ter principia <_< propositionen, quandam. Adeoque veriras tune dicitur evidens, quando ipfa aut prin» cipium eli, adeoque demonftratione nulla indiget, aut quando per necellariam confequentiam vel ex principiis vel ex propofitionibus antea rigide demon ra_isdeducitur. Enimvero quemadmodum ccrpuff co clarius confpicitur, quo propius alii lucido adraovecur ; ita quoque evidentia propofitionis cujusvismajor minorve elt, prout b^c minus magisve a fuis diilet prineipiis. Iramo cum qu_edam veritates per unicam confequentiam eruanrur, alice aurem vind.» cari nequeant, niil plures raedii termini & subordi» natae conclufiones in subfidium adhibeantur, fponre sva fequitur, quod boe etiam iucuitu diverli fin. veritatum cvidenti-e gradus. (_-) Quicquid general»ter )am monulmus de dl» verfa verirarum evidentia, valet omnino de veritatibus praåicis. Cura enim alia. barum ex iufs prin» cipiis, qui* certa utique habec noftra difciplina, facrle déducantur, ali* vero operofiori modo invelli» gentur, coneedendum omnino «.rit, quod dispar iir proportio veritatum praé-icarum feu l_.egum Natura» lium ad fua prineipia, se coniequenrer cum ill* ex his lumen fuum quaii mutuentur» difpär eciam eric l_.e^um

17 13 Legum Naturalium evidentia, IVeminem en:'m tu- An. quod quarundam aetionum ea fit indcles, at» que boniras ve. pravitas adco manifeila, ut quid faciendum vel omiftendun. _]_, quisque oppido intelligat, in quibus cafibus lucuienta datur ratiönis apodixis; interdum äuteh. nxralttas aflionum ex magis arquo, magis tu.o»bcno s. commodoprobabiliter elicitur.s. tunc diffieilius certi iquid ftatuitör, Quandoitaque ratio. diferte pnecipit aut probibet» maxima evidentia moralitafis udeli; quando autern ratio Vel fvadet >el diffvader, minor utique cli evidentiae grades. Pncterea fua quemvis confcientia condocccj dari di«verfam.i'gum Naturalium evid-m.am ; nam licuc sortil..ma &omniexcepdone malöra rnotiva aäionum interdum iuppeditat, ita quoque in aliis negotzis veluti fluöuat, nefcia qvorfum fefe determinef ; quod non so«b.m contingit, quotie.. Ab una parte valid_e rationes & ab altera gravil_.ma fefe offerant exempla, led etiam cum utrinque fafis moraentofa. babentur ratione?. H_r_c quoque crrca prsefens negotrurn varii in Moralibus invaluerunt cariones : Ex gr. Probabilior fetttentia fr ferenda efl minns probabili : confcientia dubia nihil 5/? Agendtim, Ut alios multos blentio pr_etereamus. Denique cum videamus, IVlorZbiias inter se non raro contendere, utrum pr^eepta qua-dara iinr ve! lurig Natjjrafis ve_ Pobtivi, harum controverfiarum caufla inde po.ilbmum elt pecenda, quod Legum Naturalium diverla nr evidentia. Lene hoc obfervavit (Hel BUDDEUS w hl-.slum jam pridem fit. Iheol, (.Moralis /**/.?/. U. (.'a/'. /. 2;. in not, HomineS) jnq_ut } quibus ratknis detfl ufus, aut qui- B i bus

18 14 lus nulla 'unquam attt tion fufficiens inflitutio ohigh, in profunda Juris Divinh ignorantia veffari posfe... tion abnu0 H,'./ t/e principiis qttoqtte /0.7.7/. Mtt^, non de conclufhnibtts, /AA/.? in b/5 e)'/'i.7*e NR, homines ei/h.?? doäos poffe, vel ipfe Eruditontm de variis Juris capitibus controverfig tefiantur. 5.V. Ex h.s jam praemiffis facile intelligitur, Z^, quod LeZe3 Naturales havd ineotrnno» de dividi poffint in Primitivas atque Derivativas i Primitiva dicuntur, quaruin indubitatus est eum natura humana nexus, atque in felicitatem noflram evidentiffiinus inllu» xus, quaeque proinde maximum evidenttas gradum admittunt. Dtriyativ& autem iu^e Leges nuncupantur, quaruni magis elong-i- -ta elt cognatio cum princips rationis pr..> 'fticis, vel quse ex confideratione natur e humana) non ftatim innotefcunt, fed o/i_e quod ad maximam parton continentur fub ranone jequioris, meliori^, prcbabilioris ve! etiam tutioris. I.e^e3 igitur bu^u.. claflis i.i inter fe dilferunt, ut qu^edam majorem, quzedam minorera&nonnullse aliquem tariflim cvi* dentuc gradum habeant (a). Vel lic breyius : Leges

19 15 Leges Primitiva funt, quae ex ipfis e_tcnthlibus & natura honiinis demonilrantur: Ds* rivatha autein, qu_e ex aliis pra.ceptis, prius deraonilratis, deducuntur. Atque h_-e fuht ili^ leges, quas WOLFiUS & ceteri, qui in ejus militant cailris,..^5 Perfefltvas appellieant. Definiunt enim has, quod fint i//^ /E«, e35/^e nos osxa«i ad IA/, qttod il/itr_» inilitii tji, e.^.m praferendmn (b). Sicut itaque hegum modo memoratarum diverfa elf evidentia, ita quoque diverfa illis adferenda ek obligatio, adeo vt major competat legions primitivisj minor autern derivativis (c) riee (X) Occat.onem bujus dil.ini^ioni': ipfa mare» indolés prifeber, Vidit hoc GrOTIUS in libr. l.de y?.?*s B. &" P. (A/.. L. jq. not. 5. Ad Juris, inquif, naturalis /?..^/.t'1?57././0/^?/^/./.«ef), qttadam dici ep.ts jpris nött proprie, fed, ut Schals toqui amant,?^i?'//i?/'.'-', quibtts jtts naturale 7.'«.?. repttgnat, ficttt M» /'<_?,/^^o diximus <?/*/'<*//«?'/ est, qtt /?^'tt///a.<_..'-..^^^ ' /.l/fi^'.///.'^ etiam per e-/la'///0?/5/',? ea, qtfa recla ratio bonefla aut oppofitis meliora cjje judtiat, etfi non debila, c//a/ foletit juris /<«.//)*<? Emmvero l-n'. /enrelma nöri tota nobis placer. Sicof enim aqua na* turam fuåm non m.i.far, quarnvis longius cblligatura le^ icamrigine, led a.que fiuida el^.«e ilia, q*>_l. pro» pc toutem haurituf ; ita quoque juris Katuratrs elle aliquij

20 16 i aiiquld nan ideo delin!., quod pluribus opus l.t argumentis, ancéquam veritas propofidon.s in aprico ponatur. (^uamobrem erit concedendum, quod illa, quv ratio honefia elle jijdtcat, a. ut aliis n.e.iora» ju«ris nzr;.*rali3 ambitu comprehendantnr» nifi quis nimib infulfe contendere velie, hörnia! uaturali, praeter!_.ezem rationi.-., aliam ad!*ue conceilam el7e. Neque PUFENDORFIO in libro U, de pre N. & G. da/*. Hl.. '_>_. pen:'tus adfentiendum putamus, dum i.atuit l_.e^eb derivativas potiilimum fundari iii certo generis bumani iiatu, rationepaeis & tranquillitaris introducend^e, cum veriflimum bt, quod ii rem altius repetamu.. b_e quoque Leges cum natura humana, hand obfcurum licet non immediatum nexum habeant. (_*) Bci!icet DEus non solum eupiditatem feticitärts, sed etiäm lummn beatftudinis animis infevit noftris, adeoque quoties inter duo vel plura perfedta alterum ceteris perfe< ius cenfetur, l.>*?e in relä? tione ad illud imperfe&um _._.be...r, be.it minus malnrn refpe&u majoris propter minoris vinofitatis gradus in ordinem boni eujusdam refertur, L. confequenrer ipfa diéfcante natura, majus bonum & mi«nus malum pro re vata eliguntur. (c) Confittit obhgatio in necell. tåte morali, vel cnnnexione motivorum cum aclione a fuperiore pro- -A'sb*. Oblizatio igitur Legum Katuralium m^ior eli ve! minor; prout motiva, qi.n volunf.iem afficiunt, ve) raajora vel minöra fuerint. Motivorum au.em diver»

21 17 diverntas e majore vel minor, evidentia debiti aut iliiciti pender. Quare cum Le^eg Primitiva major! evidentia gradu refpeéhi motivorum sele commendenr, quam /)e/'/i'i?//a.'^, major queque ////,5, quam ö/5 indi obligatio. Ulterius. vt dividcre folent Philofobhi laeges U^j tam Naturales, guam Civiles in /W ceptiv-as) Prohibitivas atque Permis/fivasy quarum HU verfaumr circa agenda vel debita (a), ifliz circa omittencla ytl iliiclta(^), 6>- 1o& denique circa lieita^ vcl ea, qua. Jus Leges NaturéE nee praecipit nec prohibet (5). praccptiva. a nonnullis dici folerit adnrmati» vse,&prohibitiva_ appcllantur ne^ativse. Quod ad obligationem harum I.c^um adtitiet, u- nicuique ilatim cqnftare arbitramur, quod Leges Permiffivse lemper cedere debeant Prceceptivis 6< Prohibitivis ; an vero Leges negativa, validiores ennt adfirmativis, rhultum difceptarunt Moralift^e. Ix litet plérique, iidemque fuperioris fubfeilii Éru.diti adfirmativam tueantur fen ten tia m, nos tamen modelie öpiriam;ur, co atro ver a n hane in meram abix logomacjilaii., <.vm intet C Leges

22 18 Lege 3 pr3eeeptiva3 atque prohibitlvas vera nu11a exiftere queat eollifiö (d). (7).^F/s naturaliter debila nobis dicitur, eu^ug mani_aih;s eit cum natura humana l.exus, leu qu_e aperte influit in pet_eé_ioném atque felieitatem homaium. Et t_ex Naturae adfirrnativa comrnuniter defioitur per propofitionem, quse neee.sitatem moralem, ad-ionem quandam prseiiandi imponir. Inter palmarias Le^e^ prtecepdvas nierito referimus has binas: e.v.le DEum, promave tuam felieitatem. (5) e^'s_ prohibitiv fen negativ* diverfa ratione a diverlls definiri lblent, Nobis vero non pfacet eorum (ententia, qui lege9 negativas Bias omnes appellitantf qu_e te.mini's efferuntar negativis; led prohibitiv* dicuntur, quarum objeäum conilituunt omirtenda feu illicita. Åflio autem naturaliter illicita nuncupatur, quse apertnm babet uexum cum im«perfeäione atque infelicitate noi.ra. (?) Cum Lex in genere, fenfu tarnen morali fumta, fit norma a<_iio..um a 3uperiorc inferioribus prceleripta, Lex autem permifliva nuilum suz l^omi-ii ad a^endum vel non agendum coneedar, adeoque nulla.n. fatiendi neceffitatem moralem a^entl imponat, led arbitrio atque potell_iti cujusvis relinquat, u. quid, quoque modo ac tempore aliquid a^endum llt, ipd dijudicer, evidens est, quod»retenta pröpria legi? figuificacione» Leges pe.rmii.iv* nec deutur, nec däri

23 19 ri queant. Quod plenius adhuc inde conliat, quia Leges jam memoratze defti.immar duabus partibus Legum effentiaiibus, parte videlicet definitiva & i).?.5./5i.?.7.v.. Interim tarnen cum in.er adliones, quee evidentem habent nexum cum felicitate vel infelicitate nof.ra, plures inte. medias dentur, quarum relario ad natnram noliram, adeoque moralitas, non nifi per indirectum atque obfcurius eruitur ; propofitiones normales, qu_e boc modo eliciuntur, vocamus leges permtflivas, & quidem ob anaiögiam» gun his eum legibus pra_ceptivis ratercedit l?x qui«bus etiam adfatim conftat, Legum permiliivarum okligationem proprie loquendo, nullam efle, led ipfam totam oriri ex contigua Lege Prasceptiva. (_/) Tota enim b^c controverfia de diverfa obligatione Legum Ådfirmativarum 6i Negativarum inde provenifle videtur, quod Au&ores appeilaverint Leges negativas, qua? ferminis cpnöarent ne gati vis*. (^uae ramen debnitio tan tö minus el. admitteuda, qucinto certius conssat, qu-x. hoc fenfu Lege^ negativa in adfirmarivas Wquipolleutes baud operofe poffint converti, & vice verfa. In quocunque enim pra-cepto adfirmadvo prohibetur contrarium ejos, quod pr-eci' pitur, & in necr^tiro prseipitur contrarium esus, qllod probibetura 8:e & negative dixeris: /^/H^?/o?_. i>// /.i//^.</h, ba.c prc.^o!_li-.' m aäfirmafivam Nqui. pollen.t-m: /?.^ e/? /e.'?.'<?./ck, si^i'e mutatur, & lie in céteris. [nepta jgkurforei qu^iiie: an legeg prohibitivae validiores brit 3 Airmarivis? Gum certiss.mum iit, quod eo.. sio nulla ex:a_re queac ioter Leges C 2 I.a«

24 20 Nafnrä.es ppaeceptivas se probibirivas, nisi g.l.s contendere veiit, quod eadem aého naturaliter bona 3c mala e!le p4o!li_. Denique cu\n utraque lex verietur eirca a-ax."(".. qi.a. apertum eum i.atu bominis vel b.'iei Vl*l "mfelici habent N42xum, motiva etiam volendi aöt n A -**!.*! fort i. 15ma fuppeditat» adeoque gravem lufert obligationen. qun tameu fuos admittere potcii grad us.. VII. M^so-Isilma quoquc ett dillin^io illa Legum Ii Naturalium, <7jua dividuntur in «>s^/<? lutas atque Hypotbtticas. 'er Abjolntas intelligimus eas? quae determinant, quid ab hominibus,uthominibus,pr_ef.ari debet(a). //)^oibe«tiv vero funt, qua. pröefcribtmt, quid homini in hoc v(.-i ii^o tia^u confiderato (it iaciendum 55). Lx quibus apparet, qucd cum Lcgum Åbfolutarum major fit evidentia, guam Hypotheticarum, quippe quae cum ad ordinera & commodum alicu^ub fbcietatis conducant, minus intelliguntur, atque od.i^a.io pro gradu evidentfee moralitacis aöuonum variet, oppido conlc^uamr. majorem obligandi rim competere Legibus Ablelutis, quam llypotheticis (c). (<_) _?ur_»

25 21 (<.) I?undam?i.tum modo nominat_e d'l.inlio» nis hoc accipe. Ul_.ci.t in univerfum omnia aut in fola homfuis natura, aut praeterea in interveniente aliquo tac.o humano rationem lukieieurem habentt lila ouicia nuncupantur /liö/o/^/h, ha.c vero Hypothetica, Ergo etiam Lege.3, quse illa prxcipiunr» AbfohkU, gun vcro b»c injungunt Bypotbetka meriro falurantur* Quod ad i-llas adtinet, notum ed, quod HUGO GRQTIUS /^*. ett. 1. C. t..... eib. dem /?/><./<???? quandam tribuerit, imino quod Cel. JVOLFIUS eandem araplexus flt fententiam» nihil impii aut abfurdi huic opinion! ineffe i.atuens. o,^c.d licet nou mala propofito ab bis adlerturn le concedamus; attamen cum illorum in antece» dentibus (..Xo_.mu. lententiam, qui moralitatera a* öionum ex Legibus,& non ex -X.il.num relatione ad fummas OHI perfeéhones arcedunt» iatiul ducimu^, borridam hane loeut?onem, qu_e errandi aulam mul» tis forte pr_eberet> penitus omittere. ' (5) A!it?r alii Philofophi de_.fi_i.nt LeZes \lypoibeticas, easque dlcunt tillez effe, gu» ex lan-aid.i» mo atque fapientiffimo DEi ardirrio fluunr, inten» denteb majus commodum aut meliorem ördinem so» ei«n4.!5: K. generis bumani, pra.fertim in ftatu de» l^aann^.öc prainde urgent, bas Leges cufriipfa natur* "Se éffentiali noftra felicitate neceffårium non habere nexum. Verum ne quid diffimulemus, qui ira definitmt Le^e. I-Ivpotbetie.^, sp!.l'ra Legum Naturaiium egréd.ni.cur;aa_qnfc ipfas ad Oivjnas pöfii réféjrunt; adeoque minus ac_-ur_.te res fuas agunt. Nec C 5 n<>

26 22 _gf.oran.us, quid contra difltmäioném Legern Naturalium in Absolutas & Hypotheticas a Cd. UUDpEO in Tbeol. Moral. Paru 11. Cap. I.. //. propafitam, ftilo consveto,,d eit, admoduii. falfe jam pridem monult incl)'tu3 THOMASIUS in /"'//?^a!«tnent. Juris /V^/. &" c?^//. Cap. Proemali p, m. 12,?5, (5) Circa differentiam obligationis Legum Abfolutarum s: Hypotneticarurn notandum ett (<*) quod Jura.^/0/./... inde a condito genere hörnano valuerint, sa/w^e/x-. non item. Ex» gr. Neminem laedite,etiam protoplaltis diclum fuit; iis vero dici non potuit, parete magitxratibus, quia civita* tes tunc non fuerunt conftitut.se. (O) (^uod in Abfoltttis obligat.o fiat abfolute & llmpliciter', adec, vt aöus oppofitus nunquam honeftus elie poflit. Sie odium in DEum, blafphemia & Gmilia non poffunt honeftari, ne quidem ab iplo DEo. In Hypotbetico autern jure actu3 oppofitus eertiz in caiibus & ertis fub conditionibus honeftus eflepoteft, adeoque exerceri; quod exempiis eorum illuftatur, qui reiigioni (ibi ducunt, qu_edam Principal luundata exfequi.. VIII. Sicut quod vero ejus placitum ad examen revocare nec vacat, nec libet; fufficit, quod praeftantifiirr-i Au- &ores diverfitatem nominatam Le^um Na.urabum albo exceperint calculo. disti_.«s.ion?m, a Nor-.h1.i3 adhibcri j^d folitani, inter obligationen! pcrieist_.m at- cjue

27 23 quc impcrfeftam in foro civili ornnino valere, fed quod ad Jus Naturae parum firmo innid ca_o ex nlimamus (a), cum lex Natura. ad omnia officia nos pcrfckc obliget:, adeo nt per nos non ftet, utrum eadem fufcipcrc, an vero omittere velimus,cum contra humana, focietatis natura exigat, ut nonnulla officia ab hominibus extorqueri queant, normulla vcro a bona cujuslibet voluntate & propria depcndcan. confcientia; ita c^uo^ue diftinétionem, quam multi adfcrunt inter Leges Na turaks Cogetttes & Non-Qogentes, quarum tiu oflicia perfefta, ha autcm impcr9_l.a praecipiönt (b), Auftoribus fuis? defendendam minimus ; fa tis perfvafi, quod eadem non tarn ad propriara indolem Legum Naturalium, c^uam potius ad earum applicationem in vita civili penineat (c). ( a} E.-ploserunt penitus hane diftinåionem THOMÄSIUS, ILEISCHhRUS, aliique, exifiiinantes, contradiåionem involvere, M? b^bere & tawen co«dem non po.fe uti, jus adefie, sed fine obligatione obligatum eile <& cugi tamen noo poffe. bed bi fers sunt, qui (ib. alu.que, gratis licct, perfvadent, o- mnem obligationen. coinjanétam elte debere cum coaäione externa, qua. tamen opm.o cx genuina ob.i» gafiodif

28 24 ssztion!'. dessnia^ne nequ^uzm i.mt_ De cßtero, quod ad indolem obligatiams imperfekz. adtinet, eleganter 'monuit TREUhRUS in Notis ad Pttjevd, quod obligauo imperfc6.z non dic&tur ratiorte Legis Näturalis & voluntatis?-.3f:sll'co-*l.t;, quz. ad vjtrumque officiun. nos F_qu3i..cr obligavit, sed refpxlu focietatis humanae, inq.ua nu.i^, violentia extorqueri poteft ; adeoque imperfe&a elt obligaiio ra«tione efiekus, non ratione vinc^li luij quo hominem aditringit. (_ ) Officia Perfefta m co confifiunt, ut n.!*,l owniiia aqamus, czuod alterum infliiciorerl. reddat, K pr«:*_6s cuique, quod fuum eft, tribuzmuz: imperfefia vero eo tendunc, u.»l.erii-5 p<rs_<sriu_!_m & feffcitafein pro vis.li provshe.l 2._>_!-> 2m*.!!..l_3re ftadsarnus, liiiczus tllbllzwul etiam, qua (lric.o jure a nobis exig.re nori poterat. (f) Ad Ltges Cegentts pertin.rc. praceptthm : Kemtnem hde, ad Nöt*>Coger,tes. iniigtntibus fjtcturre. Pro_r.de fi Legum civil.um folarn l,_c.on-.m haberemos, cl-ncium ess.c, quo>_ ad itiius, non kern ad b,'./hl. ob_s.rvan.-am cog. qu._lic imorcales. Sed jure natur» & in confcien.iae foro ad utrum. que sielfeke obligatriur. Quid? Quod ingenui omnes exqui- -itiori valup.a.e adficiantar, fl imperftäis, guam _> folis fatisfecerint perfeflis ofnciis. Lllei.t quidem in egregiq boo argumento plural adfercnda, sed tenues facukates me graduni b c ii» iiere,nou fvadent modo, lad imperiofa. jubcn..