1 4 DISSERTATIO D. D. TEMPLO D E VISING / 0 ^ % j QUAM j CONS. AMPL. FAC. PHIL. UPS. PTBL CO EXAMINI MODESTE OFFERUNT SVEN JOHAN ALMQUIST, PHIL. MAG. REG. CONSJSTORII AULICX HOLM. V. NOTARIUS. ET HARALD ALMQUIST, V 1SIN G IA N I. IN AUDIT. GUST. MAJ. D. III DEC. MDCCXCI. * H. A. M. S. N \ """" " " 1'.wra. UPSALIÆ, L it t e r is V id u æ D ir e c t. J o h, E d m a n.
IN' SACRAM REGIAM M AGN JE FIDE DIOECESEOS VEXIONENSIS a j R H å G O J P Ö, S:Æ R:Æ M:TIS a SACRIS SUPREMO, REGII ORDINIS DE STELLA POLARI MEMBRO,, r e v e r e n d i s s i m o MÆCENATI SUMMO, SACRUM
DE TEMPLO VISINGIANO. ^ a am B B ab B M îab w y i- Onnes gentes moratiores, ut Ens quoddam Supremum communem generis humani Parentem pariter ac totius umverfi Au&or.m & Moderatorem agnofcunt ; ita quoque ad ipfum pie colendum fe obftrictos esfe fentiunt. In folitudine vero, etii cultus hic Divinus haud fine fru&u inliituitur, tamen, ubi plurdfc ad Deum celebrandum conveniunt, attentionem excitari, venerationem augeri, devotionem multiplicari, dornelfica cujusvis docet experientia. Cultus igitur publicus, tantum abeft, ut fupervacaneus fit cenfendus, ut magnam fane ad ferat utilitatem. Sacris vero publicis peragendis certa loca deligere ac dedicare fas elh Qua de re omnes, quibus Deus Ejusque cultus curæ fuit cordique, folliciros fuisfe, pasfim relatum legimus. Pnfcis Patriarcharum temporibus nullas quidem ædes peculiares, cultui Dei publico feorfum confecratas deprehendimus: in Celfis vero, montibus et collibus, in lucis et nemoribus, fub ar' boribus patulis ac frondofis et ad altaria, hinc illinc exftru&a, cum familiis fuis ac tribubus ad Sacra facienda convenerunt a). Deinde confuetudo invaluit templa ex- A 2 ftrua) Cfr. Qen* VIII : 20. X tl: 7. XXI: 33. XXII: a.
ftruendi; eaque non folum apud populum vero Dei cultui addi tum, fed eriam apud gentes profanas. His templa maxime fuerunt ufttata er pervulgata, ita ut Piutarchus teftetur : Si terras obeas, invenire pos/is urbes, mur is, litte ris, regibus, domibus, opibus, numismate carentes, gymnafiorum et theatrorum nefcias ; urbem templis D iis que carentem nemo umquam vidit b'). Apud Ifraëlitas vero Tabernaculum Mofaicum pariter ac templa Hierofolymitana jusfu et auctoritate Summi Numinis exftrudta arque vero Deo dicata et confecrata fuisfe, facris litteris edo- i novimus. Poft adventum Salvatoris nullas quidem magnas Bafilicas aut fplendida delubra primis Chriftianis, quibus cum paupertate et calamitate, holt ibus et Tyrannis vaferrimis, atrocisfimis confii tandum erat, tribuere audemus. Si vero per templa inrelligimus?rçcasv%oiç feu qualescunque cedes, cultui l)ei, precibus, hymnis et facramentorum diftr ibutioni confecratas, humiles quamvis et exiles, in quibus, quantum et quamdiu per furorem gentilium licerer, convenerint, tantum abeft, ut easdem etiam primis poft Chriftum natum feculis exftitisfe dubitemus, ut potius pro iisdem varia nobis fuppetant tam ex Sacra Scriptura, quam ex primorum fæculorum feriptoribus, documenta certe non contemnenda. Tandem vero ufus aedium facrarum liberior invaluit fub Imperatore Romano Conftantino Magno, cujus erga Chriftianos benevolentia eo major fuit, quo certius eft, quod ipfe primus Imperator Chiiftianus merito falutetur et multa magnaque templa et cedincia, eaque pulcherrima exftruenda curaverit.. ii. h) Ady. Color. Oper. Piutarchi Tom. III. p. m. 433.
. ii. Intra limites vero patriæ carisfimæ fi manemus, loca facra ab anriquisfimis inde temporibus dele ta, frequentata et celebrata esfe dubitare nos non finunt vetufta Hiftoriarum monumenta c). Sed qualia facra, talia fiacella, nempe fiuperftitiofo idolorum cultu profanata ct contaminata. Quantum novimus, talia Odino originem debent, qui prifcum Sigtunæ fanum ædificasfie perhibetur. Sed inter hujusmodi fana tantum eminet, quantum lenta folent inter viburna cupresfi, delubrum illud celebratisfimum, quod ab Yngone Freyer Upfaliæ aedificatum per plura fæcuîa floruit, donec, luce Religionis Chriftianæ terras boreales feculo IX:no et X:o fenfim magis magisque illuflrante, feculo Xl:o ab alio Ingone Stenchilli incenium ad cineres redigeretur d ). Prima vero cedes Chrifto dicata et confecrata, fumtibus Confiliarii et Satrapis Regii Herigarii exftru&a fertur anno circiter 831 in urbe (vel, ut alii putant, fuburbio Sigtunæ) quondam percelebri Birca (Björkö). Deinde Epifcopus Gautbertus anno circiter 836 huc appulfus veniam Regis impetravit, ædem fiacris Chrifto faciendis accommodaram exftruendi e). Et quamvis Religio Chriftiana adhuc multis vicisfitudinibus obnoxia fuerit, omnibus tamen Sveciæ incolis ufus Templorum permittebatur A:o 862 /). Seculis, fubfequentibus XI, XII et XIII plurima, quæ in Svecia inveniuntur, Templa lapidea fundata fiunt atque conféra. Sic e. g. A 3 omnium c) Cfr. Lagerbring Hift. Svec. T. 1. Cap. 15.. II. d) S c b tjftri Upfalia»ntiqua c. IV. L ager bring L. C, & T om. IT. c. I.. 17. e) B alters Kyrko-Ceremon'ier c. V III,. I, cfr. auflores ibi citato». Lagerbring T. I. c. 16.. 8. f ) Lagerbring <Sc B a lte r L, L, C. C.
omnium, ni fallor, in patria vaftisfima et fpatiofisfima fl* mulque memoratu dignisfima Templa Cathedralia, Lundenl'e circiter anno 1012 g )j Upfalienfe medio fere fæculo Xlll.o «6), alia ut taceam, fundata et conftru&a reperimus. Numerus Templorum deinde magis magisque augebatur, donec régnante Religionis Evangelico - Lurheranae pariter ac libertatis reilituiore, vindice et asfertore piislimo, fan tis(imo GUSTAVO f, fupervacaneis fanis dirutis vel profcriptis, reliqua a fuperltinonibus Pa* piftarum repurgat* ufui ecclefiæ noftræ Evangelic# confecrarentur i).. III. Sed ad propofitnm noftrum ut propius accedamus, de Templis Vifingianis aliquid disferendum. Ut ex tumulis illis, quorum magna mulnrudo in hac Infula cernitur, et in quibus tantum non omnibus urnæ cineris plenæ asfervantur, cerro colligi poteft, Vifingiam noliram diu et ab antiquisfimis inde temporibus habitatam fuisfe; ita quoque vix dubitandum, quin a pri(cis patribus Iaera et fana fuerint frequenrara. Saltem veltigia adhuc fuperfunt duorum aedificiorum facrorum vetuilate con* fumtorum, quorum alterum in feptentrion ili infulae parte prope villam, quae hodieque retinet nomen Hospitalen, fitum, nofocomio cuidam vicinum aut contiguum, et inde appellatum Spetalskyrkan, alterum facellum quoddam fuisfe videtur, ibi pofitum, ubi hortulus, ad praedium Regale Vifingsborg pertinens, Capel/s Trägården di&us, etiamnum exflat. Utriusque memoria confervata eft ab lllug ) Tuneld Geogrop. Svec. 1. VI. Tom. II. Pais. VI. p. 3 3 «b ) Tuneld I. c. T. I. Pais. I. p. IO?. i) B a lte r foc» citato.
llluflrisfimo Comite PETRO DR A HE juniore, Regni Sveciæ Senatore arque Drotzeto, qui di tis locis duos lapides erexit, quorum in uno haud iine difficultate hæc leguntur verba: Hår bar flå tt Spetalskyrkan. PETRUS BRAHE, C. i. IV. anno M D C LXXX. Alter hanc præ fe fert infcriptionem : PEI RUS BRAHE, Comes in H'i- Jm gsborg, L. ß in Cajana, er exit hunc lapidem 1679, in memoriam Cap, 11$ antiquisjimœ. Quo vero tempore hcec ædificia exftru la fint et deflructa, deficientibus monumentis plane ignoramus. Nee nobis confiat, quando aut a quo exftrudlum fit priftinum templum, Kumla Kyrka di tum, in quo facra initio fuperioris fæculi peracta esfe novimus, quodque in Scholam A:o 1636 mutatum ac Muds confecratum adhuc florer k). Ex ltru tura tamen facile perfpicitur, hoc antiquis temporibus originem debere. Unde conjici forte poteft, aedificatum esfe hoc Templum fecuîo XII vel XIII, quando plures Sveciæ Reges in hac infula fedem luam habuere.. IV; Templum aurem, quod hodie floret, ab Illuftrisfimo Domino M AGNO BRAHE, Regni Sveciæ Drotzeto, fundatum eft et acelfisfimo Comite PETRO BRAHE juniori confectum Anno 1636. Qua de re in lacunari hæc leguntur verba: Den Hôgborne Grefve MAGNUS BRAHE, Sueriges Hikes D ro tzet, bafver a f et gudeligt upfåt denna Kyrka funder atocb begynt : men den Hôgborne Grefve PEDER BRAHE Sueriges R i kes R å d, bafver benne fullby gg ja och förfärdiga lå tit, pa det å re t, forn Scbolan bår på O en med Hans Grefliga Nåides^ omkoflnad, anrättad ocb i verket ft åld är, bvilket fkedde år efter k ) I)e inflitutione hujtis Scholæ Disfertatio Gradualis modérante- Prof. A. P. Stobao a me edira eft Lundx anno 1 7 8 9, fub titulo: V t- ftugia M tifis amicrt.
ter Cbrifti lord 1636. Forma ejus externa ralem fpe&aroribus fe offert. Longitudo e(i ulnarum 57, latitudo 30. Ædilicium cælis conitar lapidibus. Muri funt dealbati. Supra oitium inlignia Familiae BRAHEÆ pariter ac STENBOCKIANÆ faxo inlcuipra confpiciuntur. ' Ab utraque januae parte magna qutedam columna marmorea muro e(l inferta. Turris horologio ornata et una cuin integro Templi et Sacrarii re to a CHRISTINA BRA H E, Conforte tori Domini ACHATlI 1 0 1 7 ', R. S. Senatoris et. Campi Marefchalli, laminis aeneis obdu&a; qua de re in tabula parieti ad fontem facrum affixa litteris aureis memoriæ prodirum legimus: Den Hhghorna Fru F. CHRISTINA B K A H E, (jr>fvwna till Fifings* borg och Cur le borg, tn. m.!dt tàck a tbenna Ky> ka med Koppar 1680. Quamvis igitur nulla vefligia fuperfmr, quae aliud quoddam ante hoc teflum, ligneum vel plumbeum, exftitisfe (ignificent; tamen, cum cx allatis conflet, quod aedificium confeftum fit anno 1636, templum per 40 et quod excurrit, annos tedlo deflitutum fuisfc, cum liberalitate audtoris conciliari non porefl. Globus inauratus ingentis magnitudinis apici turris efl impolitus. A quattuor turris lateribus quattuor Angelorum fimulacra cernuntur, fub quibus fmgulis hæc exilant verba, litteris aureis exarata: Ab Oriente nimirum: JEHOVA. Ab Occidente: J. H. S. A Sepremrrionibus: TEMPLUM DEI. Ad meridiem verfus : CHRISTINA BRAHE, COMITISSA, BENEF-ACTRIX HUJUS TEMPLI. - V. Internam hujus ædis faciem li infpexeris, hæe admodum venufla efl et variis monumentis exornata. Ad anteriorem feu interiorem delubri partem (chorum vulgo vocant) valvis etiam ab ipfa cavea diflin&am fi illico
eo procesferis, ecce tibi rabulam altaris, in cujus verrice inferiprum vides: Gloria in Cadlis Deo. Arque hæc tabula rantum abeft, ur inregra (it ex marmore conféra, quemadmodum in deferiptione Smolandiæ /) perperam indicari videtur, ut a bracteis inclufis, jam memorandis, (i difcesferis, tora (it lignea, perita (taruarii manu variis fimulacris efficta. Continet autem nia diftin ta tabulata, quorum unumquodque tribus angelis fculptis ornatum diverfas imagines et figuras piftas pariter atque cælatas exhibet. Praecipue vero memoratu dignum eft infimum et maximum tabularum, co'umnis utrinque auratis infigne. Tria enim proponit contemplanda: 1:0 Refurre tionem Chrifti in marmore Dædali arte affabre et ingeniofe infculptam ; 2:0 Braffeam quandam auratam, quæ Chriftum cum difcipulis luis comantem opere caelato ante oculos ponit; 5:0 tabellam, eandem S. Ccenam, prout a Chrifto inllituta et Apoftolis miniftrata fuit, depingentem. Utrimque praeter angelos aureos atque tabulas, encarpis feu florum frondiumque implexibus ornatas, fculpras et inauratas, duæ pendent rabellæ minusculae ex lapide alabaftrire fabrefaftæ, quarum uni infculptum eft limulacrum nuptiarum Cananæarum, altera Chriftum pedes difeipulorum lavantem repræfenrar. Subter his ab una parte effigies Comitis PETRI BRAHE junioris, ab altera Ejus inligne in duabus tabellis adumbratur. In ara, quæ lapis eft ingentis molis, mappa et pulvino opertus, cernitur imago quædam eburnea, Chriftum in crucem fublarum oftentans. A dextra altaris ftatua lignea Chrifto Salvatori pofita hanc habet inferiptionem : Dominus IV. Jcfus C ir i (lus, y erus Deus et Perfetlus, Juftus homo, Q. Natus in Bethlehem et crucifixus Hierofolymis in falutem totius generis humani. Juxta ftatuam tabula pi&a effigiem Salvato- /) Rogbcrgs Befkrifniug om Smâland p. 882*
ris pecore tenus adumbrat, cujus ab una parte hrec verba leguntur Germanica: 2llö ipa?t ich lebe, fplddpt (Bott ber w ill icj);-nic^t bec (lob bc» Sünberö: Ab altera parte hoc epiphonema lingua Latina exaratum: Sic Deus benevolam Jtiam (Je tioftra ja lute voluntatem confirmat. Ezech. 33. A finiftra parte Altaris Pauli, quemadmodum inter feneflras ab utrisque ternpii lateribus, non autem a boreali tantum, ut delcriptio Smolandiae hallucinatur m )) reliquorum Apoftolorum Üatuæ ligneae confpiciuntur» 5. vr. Aleari figura confueta utrinque fubftru&æ fiint fellee Fafloris et Lectorum. Extra abacum vero feu menfam, ad quam Sacra Cccna diftribuirur', occurrunt ab utraque parte fedilia quaedam, lingulari Itatuarii opera et artificio elaborata, (ed antiquae hodieque inufitatæ archite luræ, quæ Familiæ BRAHLÆ olim refervara fui s Ce vulgo perhibentur. Hodie non occupantur, nili aliquando a Diaconis et Ludimagiftris-, vel aliis ærate provectis, peccata confitentibus atque ad Cœnam Domini fe accingentibus. Juxta hæc in quattuor profeenii angulis pofitae funt ftatuæ ligneae quattuor Evangeliftarum, quæ unicæ fere funt ex vetudo fano Kumla reliquiae, in novum hoc templum translatae, crasfiori Minerva infabre fabricata:. Sed eximium et preriofum de lacunari te li demisfum elf monumentum, utpote lychnuchus, conflans ex quattuor laminis ( juupldtai) 72, totidemque candelabris (Sjuöptpor ) 4^ fernunciarum ( ob), atque infuper co* rona argentea inaurata 62 fernunciarum circumdatus, an^ nexum atque fulhxum habens globum argenteum femum 11I) Loco citato.
darum 2SS- Summa argenti efficit pondo 468 fenuinciarum. Hic lychnuchus, quantus quantus, cum ornamentis omnibus ac lingulis munificentiae Illuftr. Senatoris et Comitis PETRI BRAHE junioris acceptus referendus. Ac» cedit rarisfimum et notatu dignislimutn cornu, ut fertur, monocerotis, globo argenteo infixum, atque inde in trium cubitorum cum dimidio longitudinem fe exporrigens. De quo cornu, quod 6oo thaleris argenteis conllitisfe accepimus, hae ipfius largitoris littera' in tabulario templi asfervantur : SDIjcn fjermj«februarij A n n o 1669 gaff iag fcet Jatig«0 if)ornet till 0 lotj ^ iàrfian på W ifin gsb orgh odj )ô at rcava uî)6 $ u u $ ^cpbninci od) at infattad mem) anfeenlig todvef til cn Siufe St ona i C horen. h bet ta få fan t å r, b etp g a r tticm) Qücjcn &anö 3vaf)*. Inter quadruped-ia vero quum Hiflorici naturales nolitis temporibus nullum cognofcant animal, unico cornu in media fronte inftruûum et nomine Monocerotis inlignitum, ad fidem propius accedere videtur, quod fit dens pifeis cujusdam ex ordine cetaceo, cui nomen Monoceros Monoäon, Germanice JSEmJ?Otn n) quae in pifcatti juxta littora Gjonlandiæ capitur, et cujus dens tres vel quattuor, et quod excurrit, ulnas conftituere narratur. Quidquid fit, haud disfimulandum videtur, aliquam hujus vel cornu vel dentis partem ferro depexam cerni; quippe cujus ramenta, pro vana vulgi fuperfiitione, morbis curandis atque inprimis parturientibus juvandis Junonis Lucinae infiar infervire cenfentur. Quod, ne amplius fiat, a Patre meo (h, t. praepofifo ecclefiæ) cautum eft et prohibitum. B 2. VII. «) Linrtai Syftema N atur* edit. XIIf. p. 222^
. VII. Chorus vel adytum cancellis ligneis artificiofe cælatis circumfcribirur, intra quos a parte (eptemtrionali, una cum Genealogia BRAHÆA in pariere confpicua, fiibfellia inveniuntur ftudiofæ juventuti accommodata, et a meridiali, præter genealogiam STENBOCKIANAM arque cellam vinariam, fepulcrum BRAHÆUM eft exfhudhim. Quo in conditorio quinque deprehenduntur loculi, ex 1'tanno Anglico egregie confe&i, in quibus, ut ex inferi* ptionibus patet, funus Conjugis Illuftiisfimi Comitis PE TRI BRAHE pariter atque cineres quattuor liberorum confervanrur. In primo nimirum loculo hæc verba exilant: CHRISTINA CATHARINA STENBOCK, Com it is fa in IViflngsborg, Comitis PETRI [BRAHE, Reg ni Sveci D ro tzeti, Conjux DileSlisflma, vat a Dvottningebohn Anno 1603. Secundus et maximus hanc in fronte habet inferiptionem : Celflsflma Princeps ac Domina D:n ELSA BEATA, Comitisfa Palatina ad Rhenum in Bavaria, Julies, Clivi ac montium Ducisfa, Comitisfa in Veldenz, Span beim, March et Ravensburg, D:na in Ravenflein, nata BRAHE, Comitisfa in IVifingsborg, virtutum omnium, quas capere mortalis conditio potefl, perfeslisflmum E xem plar, ultimo vien(is Augußi die nata Anno a recuperata filu te M D C X X lx. Tenerioribus inter P atrios lares pera&is annis, adultiorcs po«tentisfimx Reginus Svecoram CHRIST1NÆ dicavit fervit io, usque dum M D C X L IX anno Celfisfimo Principi ac Domino D:no ADOLPHO JO HANNI, Dei gratia comiti P a la tino ad Rhenum in Bavaria, Juliet, ( livi ce ac montium Duci, Comiti in Veldenz, Spanheim, Match et Ravensburg, D\no in Ravenflein, Sacres Regies Majeflatis Sveciœ fut» mo Au!es prcsfe&o Regnique Marefchallo et Generali Gubernatori IVeftrogotbiœ, Dalies, V'crmclaudice et blallandiœ conjugalis thalami daretur Jocia; aliquot deinde interiapfis annis haud absque
que ft i ni mo omnium gaudio filiolum edidit unicum, quem prœ m atura mors eodem rapuit anno. Quartus ja m erat tanti Conjugii annus, cum, jubito adverja valetudine presfa, beata memori te Celfisfimn Princeps, ultimum natura folvere conila Tributum ja tis concesfit IVadRems F:o Aprilis dte, ibique XXPJ/Bo Aug. Jepu/ta X1DC.LU1 Anni. In opérailo loculi ah urraque parre Genealogia Ejus Parerna pariter ac Materna deprehenditur. Legitur nimirum a dextra : Pater. Dominus PETRUS BRAHE, Comes in Wifingsbor g, L. Baro in Cajana, Dominus in Rydbobolm, Lindholmen, Brabelinna et B ogtjund, Regni Svecice Senator. Av cbidapifcr et magni Ducatus P inland i Gubernator Generalis, A vus Paternus. Danis ABRAHAMUS BRAHE, Comes in IP'ifingsborg y L. B. in Rydbobolm et Lindholm, Regni Svecice Senator. L}roavus Paternus ex Avo Paterno. Dentis PETRUS BRAHE Senior y Comes in IP'ifïngs - borg y Regni Svecice Senator et A t cbidapifer. Abavus Paternus ex A vo Paterno. D:nus JOACHIMUS BRAHE de Rydbobolm, Regni Svecia Senator. Abavus Maternus ex Avo Paterno. Demis GUSTA VUS OLAI STENBOCK, L. B. in Cronobàck et Ore fi en, Regni Svecice Marfcbus. Proavus Paternus ex A v ia Paterna. Denus NICOLAUS GYLDENSTJERNA, L. B. in Lundbolmen, Dominus in P ogelvik} Regni Svecice Senator y A r cbidapif er et Cancellarius. B 3 Abct-
Abavus Paternus ex A via Paterna, flam s GEORGIUS GY L DEN ST J E R N A in Fogelv i l i, Ream Svecice Senator. ' & A bavus Maternus cx A via Paterna. D:nus AXEL1US J3JELKE in H ere fete r, Regni Svecice Senator. A finiftra operculi parte hacc exflant verba: M tter. D:na CHRISTINA CATHARINA STENBOCK, Comitis fa in '.Wtfingsborg, B arnmsfa in Cajana, ZG/tf /V/ Rydboholm, Lindholmen, Brabeltnna et B oge fund. A vus Maternus. Demis GUSTAVUS STENBOCK, L. B. in CronoiwVÆ Üieften, Regni Svecice Senator. Proavus Paternus ex A v ia M aterna. Denus ERICUS STENBOCK, L. B. in Cronobdck et üreßen, Regni Svecice Senator et Militiae Prafe&us Generalis.. Abavus Paternus ex A vo Materno. Denus GUSTAVUS OLAl STENBOCK, L. B. in Cronobdck et Ureflen, Regni Svecice Marfcbus. Abavus Maternus ex A vo Materno. D:nus SVANTO STUURE Senior, Comes in JVefler vili et Stekeholm. Proavus Paternus ex A v ia Materna. Dnus ERICUS BRAHE, Comes in Wifingsborg, Repni Svecice Senator. L) Abavus Paternus ex A via M aterna. _ D:nus PETRUS BRAHE, Copies in JPifm gsborg, Re* g ni Svecice Archidapifer. A b a-
Abovus Maternus ex Avin Materna. Ce/fi sfim us Princeps ac Domitius 'D\n O T T O, Dux Brunsvicenfis ct Lunc burgen fis, Juxra hunc rres loculi minores deprehenduntur, quorum in prima legitur: MAG DA LENA HEDDEV1G, borot giofcn X.i /Vifingsborg OV. fôbb pd Lindbolm b. 6 M aji at' 163t, affomnabe pd Myrô b. 16 J u lii dr 1634. In ihda: pett' ABRAHAM JOACHIM BRAHE, (Bref* WC til Vifingsborg c7c. fobb b. 19 Julii pd fvifinçsborg 1634, affomnabc ben 213 Decembris pd Dimbo famwa dr. ln i 11:a: fjcït* FR1EDRIC BRAHE, (breftpc til IVifingsborg, dt fbbb pd IVifingsborg b. 4 Jan. A:o 1636,"dt bleftrcn bob uppd Dimbo ben 14 J u lii A:o 1637. Pari modo cernitur ab uno fepulcri latere loculus ligneus, in quo jacet funus generolislimæ Dominæ MARGARETÆ BRAHE, quae conjugem habuit Dominum JOHANNEM SPARRE, Præfe&um Caftelli Calmarienfis, cujus capuc jusfu Ducis Regnique adminiftratoris, deinde vero Regis CAROLI IX Calmariæ detruncatum A:o 1599 0), in arcula quadam lignea confervatur. Supra hoc fepulcrum e folido marmore pofitæ funt ftatucc liluftrisfimi Comitis PETRI BRAHE lorica induti et gladio armati pariter atque Conjugis et Comitisfæ CHR1ST1NÆ CATHARINÆ STENBOCK, fub quibus lingulis hæc exilant verba e faxo fculpta. Sub illa nimirum : V iv it poß funera Virtus. lllußrisfimus Dominus D:nus PETRUS BRAHE, Comes in IVifingsborg, L. B. in Cnjana, D.nus in Rydboboim, Ltnd- 0) Dnlirt Svea Rikes Hiftoiio 3 Del. 2 Band. pag. 4 4 9,
Lindholm, Brahelinna et Bogefund, Regni Sveeix D rotzctu s, Supremi Judicii Rdgü Stockbolmice D ra fts, Legifcr M'eftmanmæ, Montanorum et Dableknrliae, /;<?r magni Ducatus t in Iiindi ce, A o lan dice et Bothnia Orientalis Generalis Gubernatur. Natus Rydboholm A:o 1602 die 18 Febr. Sub hac : V irtus ut palma florebit. lllußrisßma Domina D\na CHRISTINA CATII ARI* N A STENBOCK, Comitisja BGflngburgen fis et pia M a ter, Bavonisfa in Cajana, Domina in Rydboholm, Lindholm, Brabelm na, Bo^ejund et Storgard, Nata L. B. de Qrcflen et Cronoback, Domina de Torpa et Lena, genita D rottm ngbolmia /l;o 1608) in Coftro Aboenß mortua A:o i6$o d. 14 Junii. Pone ftatuam Coinitisfue parieri affixa eft imago quædam lignea, juxta quam haec leguntur verba: Jlluflris et Gtneroßsftma Domina D.na MARGARETA BRA H E, nata Comitis fa in W ißnpsborg, Conjunx Domini JO H ANNIS SPARRE in Bergquara, hic fepulta /In. Doni. 1638- Pari modo hic deprehenduntur quinque imagines e gypfo confe læ et inauratae, quinque illos Comites, qui Tub nomine BRAHE Comitatui Wifmgburgenli praefuere, pe&ore tenus adumbrantesj id quod teftantur inferiptiones, quas ftngulæ prae fe ferunt. Legitur fcilicet in prima eifigie: PETRUS BRAHE Senior, Com in PVtfingsb. R. S. D r o tz, natus 1520, ob. 1591. In IEda: ERIC US BRAHE, Com. in PVißngsb. R. S Sen. natus 1552, mort. 1614. In IITtia: MAGNUS BRAHE, Coni, in JVifingsb. R. S. D ro tzetu s, natus 1564, mortuus 1633. In IV:ta: ABRAHAMUS BRAHE, Com. in fvifingsb. R: S. Sen. natus 1570, mortuus 1630. In V:ta: PETRUS BRAHE Ju n ior, Com. in fviftngsb. L, B, in Cajana, R. S. DrotzetuSy natus 1602.
. V III. Extra adytum a dextra parte cernitur fuggeftum mira artificum cælatuta ex diverfis arboris fpeciebus elaboratum. Lychnuchus quidam penfilis ex orichalco confectus et 18 candelabris inftrudlus pariter ac duo angelorum fimulacra pulcherrima de medio tedti extenfis alis aureis pendentia et candelabra manibus pedibusque tenentia haud parum ornamenti ac decoris huic templo conciliant. In lacunari, præter multa S:æ S:ae di- Cta, quæ ubique occurrunt, cernitur infigne BRAHÆUM, una cum infcriprione, quæ de inftitutione hujus ædis allata eft. IV; et e regione hujus confpicitur infigne STENBOCKIANUM cum his verbis: CHRISTINA CATHARINA STENBOCK, Grefvinna til m jin g sb o rg. Friherrinna til Lindholm, Bogejund och Brabelinna ; boren Friberredotter a f Cronobåck och Öred en, /Irj-F ru til Torpa. och Lena föddes på Drottningholm år 1608 ocb gudeligen affomnade i Abo d. 14 Junii 1650. Fctnina prceluftris, m itis, pia, c aft a, venufta, Fennis c b ar a et V i fin g i s, clara, optima, jufta. In parietibus ab utraque templi parte variæ pendent tabulæ, cum natalitia Chrifli, tum cruciatus et afflidliones Ejus adumbrantes. Ceterum, præter organa Mufica, quæ, etfi vetuftate jamjam ira deperdita fint, ut haud fine difficultate adhiberi queant, in foris (Srtcftare) eleganter pidtis confervantur, otio in hac ædc reperiunrur columnæ lapideae, quarum fingulæ pluribus ornatae funt tabulis, figuris ac pidturis. Sic fimulacrum ut fertur, Sandtæ Catharinæ in una columna fculptum occurrit, juxta aliam cernitur in tabula quadam illius effigies, pedtore tenus depi&a, ubi repræfentatur ab uno latere ut viva, manu tenens turibulum, ab alrero ut mortua, pugione vel telo transfixa, C In-
Inprîmis vero noraru dignisfimæ funr 34 ubulæ argento obdu tæ et varia figurarum impresfione fpe tabiles, ia quibus Mofis, Aronis, Eliæ et Elifæ, pariter atque omnium, fi ab Haggæo et Malachia difcesferis, Prcpherarum, Evangelillaium et Apofiolorum expresfæ func imagines inauratæ.. IX. In facrario primum fe confpiciendam prœbet San ta Brigitta, cujus imago e ligno fculpra in fella quadam fedens repraefenratur cura hac inferiptione: S. BRIGITTA, Filia Domini BIRGERI PETRI, Legiferi Uplandiœ et Fam ilia Comitum BRAHE. Juxta hanc feliam tabula quaedam deprehenditur, in qua S. BRIGITTA depicta fedet, a dextra feptem Monachis et a finiftra fex Monachabus circumdata, quibus urrisque manibus diverlis diverfum porrigit libium, his verbis infra exaratis: Ordo Beatis fima M atris BR1G 1TTÆ de Regno Svecia. Pari modo in pariete alio alia pendet tabula infignis magnitudinis, in qua picta eft imago NICOLAI MAGNUSSON de Terna, cujus frater natu major PE DER M AGNUSSON, nomine materno recepto, primus BRAHE appellabatur; id quod ex notula quadam, in hac Tabula.confpicua, pater, dum legitur: Denne vnr Garnie Herr PEDER BRAHES Broder pa Terna, a tt e Smedby och Finneftad. Sådan år likftenen på Hans G raf i Ackers Kyrka oeb Ackers Skepslag. Adumbratur vero hic NICOLAUS galea, plumis ornata, indutus er gladio ci»n* dtus. Infigne ejus fub pedibus depi tum, duas alas aquilinas perverfas proponit. In circuitu tabulae haec leguntur verba, litteris veruftis exarata: Anm Domini MDLXXF III d. F ill Novembris fepultus eft hic Nobilis F ir NICOLAUS MAGNUSSON, cujus anima requiefeit in pace. MiJerere mei Dominus. Pari pa to in tabula minori depi&um cernitur
nitur infigne BRAHÆUM cum infcriptione vetufta fiilo forte monachorum confignata et inrelle&u difficillima : Sub bac petra conditur corpus Nobilis fö ri JOHiIS p ) qui obiit Anno D:ni cioccoox: cujus anima requiefcat in pace. Argentum aedis, qua maximam partem a fæpe nominato Generofisfimo Comite PETRO BRAHE juniori donatum, praeter poculum, cantharum, thecas et patellas corfiuetas duobus confiat magnis candelabris femunciarum 352, pariter ac duabus coronis auratis gemmisque fulgentibus illuftratis, una cum magna multitudine monilium, catenarum et balteorum, quæ ad duas fponfas mirifice ornandas fat er abunde fufficiunt. Poculum quoddam ex arbore, quæ vocatur cocos nuciferay confeilum pufilla quadam campanula defuper ornatum æque ac turibulum æneum inde a temporibus Catholicis confervara heic inveniuntur. Stabulum Bethlehemiticum^ ubi Chriftus natus, pariter ac fepulcrum, ubi denatus ponebatur, in ligno fculpta confpiciuntur. Simulacrum ædis, quæ nomine S:ti PETRI infignirur, et Romæ deprehenditur, in sere incifum oftenditur. Urna quædam ærea in tumulo inventa una cum globulo, qui in vacca deprehenlus fertur et pilis confiat, heic asfervatur. De cetero, veftitum et ornatum facerdotalem ut filentio praetermittam, ab uno facrarii latere cippus proav» mei erettus cernitur, cui hæc verba funt infculpta: Jehova : Herren dr m itt lju s, J (kolen lefva\ H ar under àro gdngne til hvilo fordom Kyrkoherden pâ Vijingso S. S. TbeoL Hebr. et Grac, Ling, in Gymnaf, Cara- C 2 lino p) Hat litter«, qua ipfum nomen indicare videntur, nobis fuerunt inextricabiles.
Uno JVifiiigb, then förße Lector Mng. HARALD ALM- Q UIST, fôâd 1657, dôd A.o 1711 d. 1 Mnji. Ocb hans huflro AN NA ANDERSDOTTER KYLANDRA, fom var Kyrkoherdens Herr AND. KYLANDRl Dotter i Lornmar y, fodd 1663, dbd A:o 1 Samt Prnßinnan på IVifingsö, Huß. CATHARINA CAN UTi DOTTER, fom til ågta haft t. Kyrkoherden i Lommar y Herr AND. KY LAN DRUM, 2. Kyrkoherden och Proßen på IVißngsb Mag. PEL. W IRKNÆ UM, fö dd 1629, dåd A : o ------- Och Kyrkoherden harßades, Herr SVEN OXELGREN, född 1648, dåd 1691 d. 3 Aug. H vars fed a are Huflrti var q) och begge der as D otter CHRISTINA OXEL«GREN, född 1684, àhd 1687. Infra carmina quædam funebria fvericc funt confcripra. Praeter hoc alia quoque monumenta fepulcralia in hac æde occurrunt. Sic e regione fuggefti parieti affixa eft tabula, ubi legitur: J a g lef v e r, J fkolcn ock lefva. y oh. 14: 19. / det (a Herrans Hus àro til bvilo 1 grafven gångne och Fr ål Jar ens j e Ja Cbmßi uppenbarelfe förvånta Slottsfogden och Infpeclore* vid IVitingsborgs S lo tt, HERMAN MOLLE- RUS född d. 6 Jan. 1672, dod d. 8 Jun. 1728, ocb Hans kåra Maka G UNNIL KJELLEBÂCK, fö d d d. 25 Jan. 1677, dbd d. 17 Novcmb. 1741, fam t Barnen, fom Gud dem g ifv it ha/ver, tilfammans 11, quorum nomina recenfentur. Pari modo, plura minoris momenti epitaphia ficco pede ut praeteream, haud procul a magno offio duo lapides muro funt inferti, quorum uni haec infcriptio incifa: Epitaphium in memor tam olim Praetoris A rcis Wifingburgenß s, Spectabilis Viri ER ICI SVENONfS, qui placide obdorm ivit A io Chrifii 1662, f :to A prilis d ie, at que uxoris ejus boncßae Matron ce CHRIST1NÆ JOHANNIS, qua in t q ) Heic fignuin quoddam!oco nominis in cippo deprehenditur.
in Domino obiit,4 :o Cbrifli 16R7 d. 24 Aprilis. Nec non defunbæ fil i o it MARÏNÆ ER ICI, quorum exanimata corpora in templo hoc IVifin^burgenfi veqniefcunî, ultimum Salvatoris noßri adventum exfpebantia. In altero verba exilant fequenria: Har under hvilas i HERratiom Slottsfogden p a IVifingsborg, Arebor ne ac b H à lagt a de JÔNS SVENS SON KjELLEBÀCK, jom roligen affomnade d. 18 Oclobr. A\o 1693, tå ban hade i 7; dr lefv a t, til/ika med fin k. Hnftru, Areborna och Dygderika Matrona CHRISTINA ERICSDOTTER EHMAN, [om i Herranom affomnade d. o M aji /i\o 1729, då bon bade lefvat uti 76 dr. s4fiade tilfammans 6 Barn, en Son och % Dhttrar. Paulo inferius: Sdfan ock B rodren LARS SVFNSSON, fordom Trågårdstnåflare i Lunden, bvilken afled på fitt 46 ålderdoms dr d. 14 y un 1668- Gud for lane ofs alla med bonom en frsgde. fu ll upßandelfe. Circa lapidem legitur di tum Job. XIX: 25.. X. Extra sedem deprehenditur area, fæpto portisque ligneis circumfcripta, ubi funera Vifingianorum humari folenr. Juxta Scholam autem, quæ ohm Kumla Kyrka dicebatur, quum alius fit locus muro lapideo undique cinctus, in quo majorum osla olim fepulra conduntur; haud raro evenit, ut hac in area plura adhuc funera ad humum deducantur. Praeterea in agro, qui ad vicum quendam hujus Infulae nomine Rôkinge pertinet, cernitur planities, nullo aratro perftritta, in qua Mufcovitas quondam fepultos fuisfe narratur, unde haec planities a vulgo appellatur Rysfa Kyrkogård. Quo in loco cum ligna fepulcrorum profe to reperiantur, a vero haud aberrare videtur, quod funera Mufcovitarum, qui captivi olim in Vifingia nolira cuftodiebantur, hic fepulta jaceant. In turri feorfum ædificata (Svet. ^låcfjlcipcl), quæ haud procul a Templo didat, tres inveniuntur campanae, quarum in majori ita fe habet inlcriptio; Cuds tiampn t il C 3 uro
ara bafver den Högborne G refv e ocl H tr r e, H err PER BRAHE, G refve till JVißngsborg, Friherre til Cnjana, H trre til Rydhoholm, Brnkelinnn acb B e g e fu n d, & R. R ad ocb D r o tz e t, fa tn t Logm an ö fte r Vefltnnnlnnd, B ergslagen och D alarna lå tit denna K'âcka gju ta på P /ifingslargh d. 5 J u h i Åra 1672. In exrremn ora Cnmpanar legitur: Pf. 115. Ifr å n Solents upgång alt v itil nedergångeti vare H errans namn lofvat. N å r ja g ropar ö fte r berg, vatn och jo r d ; kommer til K yrkan ocb borer Guds ord. In minori hrrc verba exarata funt: PETRUS B R ah E, Comes in LViJingsborg, R, S. D ro t- zetus 16Ç9. I'1 minima vero litteræ adeo contrita: funt et obfcuratac, ut a nobis inteliigi nequeant.. XI. Ne quid omifisfe videamur, a re baud erit alienum verbo dixisfe, jotam infulam noftrnm una eum prasdio Regali Vifingsborg villas comple* Öi 73-ÿ, quarum $ 8 ^ i*11 ut praedia corona, reliqua* vero 143 tum Regi tuin posfesfori tributum pendunt (Sver. @ fattc«^ ro n o ). Hir villae unicam conrtituunt Paroeciam, cujus incolae circiter 750 vel 800 in *de jamjam qualitercunque deferiptn facra fua peragunt r). Poftores porifer afque Comminiftri, qui hnjus ecclefiae s primis inde temporibus curam egerunt, in deferiptione Smolandiæ Rogbergiana r) enumerari deprehenduntur. Ha*c funt, quae de Tem plo noflro Vifingiano colligendi et in lucem edendi nobis fuit tempus et occafio. Multa quidem in hac infula reperiuntur memoratu digna; quum autem limites hujus opellae transorederennar, et ad Templum le non referant, his fubfiftere cogim ur, felices nos habentes, fi quid ufus vel obleftamenti ex allatis capi queat. r) Hallucmatnr itaque recentisfima Fditio Geographiae lu n eld ia n a Svee. dum dicitur Tom. 1 1. Part. IV. p. 141, Vifingiam, excepto prædio Vifingburgenfi, villas complecfli 7 3, duo habete templa dunsque puiœcias conftituere. 0 pag. 888* et 895-