DISPUTATIO PHILOSÖPHICA, De DISCRIMINE Inter ECCLtSIAM REMPUBLICAM; Qyam, Ex eonfenfu Amp'iJf.Cotleg;i fhilofopb. In Reg. Acalemii Aboenft* Bub Pli.«3ll)l() HENRICI HASSEL, Eloqventiae PROFESSORIS Ress K Ordin. FACULT. PtifQO^OPbl h. t. DECANI, Sumntos l» Philofopbia _l/l.«s^e. Rlte adepturus tublice evxm/»x»<<ix^ propmit lacgl. ABRAH. ALANUS, l» AUDITORIO MAIORI diexvui Junii, A. 0. R. MDCCXLI, Horis a. m. folitis. A Z 0 _U, "l^ypis Academicis cxprimeb. job.kia.mpe, R«U. "l
'KRFERENDISSIMO O^^/.VH K X3Jå iilv \I \* J\f\f Df-IVS :z s ITMPT 17 i3\)lrtl.\j Kl JiiUM^tj S. Theoi. DOGTORI Con.u.rnrna.j.ftrno, Dicecefeos Mexionenl',s EPfSCOPO LminenriMmo, CoUegii Sacn Praefidi. Gymi.,ji öc Schol. EPlH(_)_<() GraviffirßO, TATISSIMO, Quam di difcrimine /^iel" MiECENATI I^AG^c). si AVUNCULO EXOP- RSrcREH- DOMt- 1)..D/^^l<iZ si. Ibeol. Ooetori Dicecefeos Z«,g-e-.<._. E- Sacri svnedrii Pritf'ä!, GymnaC M/EGENA- JScclefiam ff Rcn^ BIS, MAECENATES MAGNI, confata F<3al/i Favör /^t/zel' ga Literas e^rs/ma»^e r^/i-)»-^ e_*/me«t<s. Speramm präterea ö^c argumentum VOgeritii nmnerc? tn Ecclefi,. cu)u4 htc /i_>r^ pro par* pubhcam optime ammath,ingratumcfje non potmt,
Dn. Ks^_?_^s_VO/^7_z/O DOMINO jonae far- LENIO, 8. Theoi. DOCTORI Confuinmatiftimo, Dicecefeos Aboénfis EP.BGGPO EminentiiTimo i Ac.:d«mlN ibidem PRO C^NCELLARIO Magmficentii-imo, Confiftorii Ecclefiaftici Pn*efid'& Schol, EPHORO Gravifftmo, MjECEKAH Z^AGI>.O, DISSIMO NO 1 /SI IH r^ H 1 d-onlummatissimc.. Plsil.op() Eminentifllmo, & Schol. KPHORO Graviffirne, 1. NA(^^'o,.-/^i-i^o^e^l, b<s_^c VO» public3ln confignavimm re fudinuimm. /^^7) nobis conjidentiam i'^r/m/5 $ximih4, cmjtti etiam nos baud "juigartacepimm do* BIS non difpliciturum ro@s före. enim ampiisjima te "vmii aäjeruimui, VOBIS qmque L^ Rem* quod tim Ma)iJUtem viridicamm. Iidan pack
V' ordinis 6???^/i'5/5_*?^ non improbabiti* infldutm«, liw mier E<xl!.n.iin V^ Rcmpublicam termini Jiguntur. Pnncipia quuem bic /ess^i /^^ mm pian.å 5 eviderttia^ qtt.t ne.m\\ convellere pottrit, nifi Ytiigionem ipjam pt/ tmptrium l'«^^<s. i)o* Imrit ; ktrum, Ji qut prxter optntonem noftram in traftationem tt^eo/.^/^i errores, eorum I>e^/<?^l a^<» /i^r e(i rcverentta prtcamur. 3^r//*/^/^ igttur, MAECENATES,frcnte jerena animoque bemgnn 9 a^/0./ /^o_>sl fjjferimus />/l V*' "vemrabundi antmi monumentnm, ejusque aullorem folito javore pro*, fequt ne dedtgnemini, qui dum vtxtro Jum REVERENDISSIMORUM NOMINUM VEi>TRORldlvI, efhns Deve' l/fmus JACOB. ALRAU. ALANUS.
VIRIS Admodum Reverendis & Pr.eclarifi.mis Rg. S/.MUELI Mag. HENRICO 11. ROGBERGIO, ALANO, Paftori in FrCNryd meri Antiftiti iri V^rbmo A Localax digniffimo; ris.imo; Affini liqnorclcmmo, Coaiingvinco Amantlllimo. VOVyS,^ffinin ff (_y///^«^ve«ee diie&is/imi* in H^ amoris h^ É> ra^ <l«?ml tejferam, hanc di<* catam "voiu/ o^.hl/7?, c<//««voto fincero tumttate.«c /e/.c/i^ie VESTRA pennnu AdmodunvKeverendis atque Pr.eclarifl T.-S Nominibus Veftns, pro tnco» Fide (f obfequh dti/inßiffimtu JACOB. ABRAH. A.Ad.Us.
EPITOME I. Inftitutum dferit-, 11. Defimtiovem Fcclefu ffflit.. ///. Ide m Jrct>u!>i>c exbibet* %* /A Refigistntm Jbrrffranam imperio tion fubjscere evincit, l^ 5. Fo^m.i,'^ AliquAm rtgiminii EcrlefU»0«conVenire monftrai* yf.ecchfiam gattdere jur.e ferendamm 'egurn.jurudtcltt/xcr &~ exfecutrott negni., vll. Ecclefiam jus direßionis habere oflendit, VIII- Defint Ecclefix agit. «. IX. Finem Reipublrct? proponit, $. X. De jure Ecctefi arca, cmfefftwes publkas (f * enrum interpretpjiomm tradit. 6. XI. Rtipublia. fuum jus circa covfefftones ifttn 1-indieAt. H. HV/. Ecciefn jtis eligeadi Minifiros Mtribuit* S fi t XIII Reipubtice jtiscirca banc e'ectri<mem expendft. XIC. Ecclefit jus determin/tndi decoyum adftgnot. XV. Retpublici prxter fumtr.am injpeclionetn lire» decorum sllud. jta lacum ac temp>u Aflrbtu Scclepafiicti pr fcnbenäi sdferiii. XVII. )uid Reipublic liceat eirca excommunlcationem ; ad/ert. - 6. XVIII. Ece'e(i* jtu in bona (un adfcribit.. XIX. R.eiptibiic*i fummarh infpesltonem (f extrema ttrgente nereffttate, domntum in ill " ejtutifns c wpetere adftruit. $ <r ", De tran5latt me^/«m ccjefa i^k^, (f finem dip /ertatiojti imponit..!.
Al. EX czuo réligio Chrhliana in eivitztibuz-pum» H^ ca au&onta.e recepta.fuit, si Ecclelig.cus Repubhca in unum quafi corpus coaluit» H«.^H haice Sacietates intsr fe difcernere,-earumi_zue jura certis limiribus circum._crib.ere arduum fåne multique «lilcriminiz negotsura -era Quamvis ex lentenna c?^./-ssi./^v/ 7^i)H/^.^// (a), prima ftamina papifrni in (eculo fecundo quzerenda fint 4 feculo men IV» (ufcipiente religionem Chriftianam Imperatore CONSWNTJNO MAGNO, faftum eft > ut Sacerordo non folum hunoribuz opibusqueaageretur, variis praerogativis Sacerdotum geneilium m ilium transia-ris, verum etiam junbus inftruer.etur imperia pr-ejudicantibus,- czuze licec primum.exer. ceret msci^rate, hlloe tamrn principiis de.nde abu lub, pot.eftarem sull:o8 ultra lim. longe protendir. Ad hoc aucldndu n ipls rerum in orbe Chriftiano facies invitavir. In äitszmm*.atenre GFiCOI/iRDINd.(3), JfflptrrAtorunt wctjtritate., tum ex continu* fliontm atft- A fen. U),'«c.autel. Juri.pr. /-c,^q/?..(l3) de originc poteftat. jecui. in Ecdef. Jk,om*
/ert tia, tum quod graviffintu in Oriente beäis de/iinereninr. in /i/.//<_ debilttata, populus Ramanm ab Imperatorum <.s<?h' entia dtftiffé&s, dtque ob eam rem tanio magis pontificts prsfenter reipiciens, éis empit ntn ibrdientiam quidem, fed *ohmtarium quoddnm ob/reruium e^.a^e^e. Gd.oiam hane po_itii.(.um dominäl.-.' libidinen. turbaverunt quidem l?s/_->?*/»^ Vandalorum &c. in ftaliain irruptiones, it», ut fmpcratoribus per eurritwa aanorum haud paues parere neeeflum nabcrenr. f-i^e vero non ouiia» Ib.-.nt, c^uo lnim_s vioienris excommunicationibus &l aliis quoque ln_,d._* insn-im ifßperandi cupidinem prodiderint, donec Imperator PHOCAS, H<*»»i/^/«M I!I, /i.»>^«>«zc»n/^e^/<./i?» Fpifcopum pro-iunciaref.- Hoc axiomate obtento, poteftatisquoquefecuiarisin» \adsnd#s impeturn c#pit tcdes Remana, quem retaröörunt pzulll-lum comn.orz.ione fua in Italia longobards ; quibus Re^um PIPINI _fc c_mol._... BNI auxilio pusfis, pontifices in finu.xtl.» bantur; quievit famen aliquantum furor p^»pifticul, i imperii babenaz teuentibus posteris CAM.OLI MAGNI. Hss verofraéhs s. rrmotis, omnia Ecäefias & RéipuWlicaé jura occupavit papa Romanus, reli«quis obiequii gloria reli&a (^) Kempubbcam ergo ita opprimebat, ut pa.ru o-mninopoteftatis b»l. h*be» ret rdidttum. Poft ccsptsn» vero tesormatio»_eni, «juura id a^eretur omni ftadio, ut fua Reipubhcae jura (y)conf, G!SR_ST. THOMASIIHift. contcationfc inler Imperium öc32cetdcu m.
.1 jura reftituerentur;, quidam Prineipe^ in alterum extremurn prolapfi, in religionen. Chrifiianam ejusque privilegia, idem atque in cetera jurium Majeftaticorum obzeka imperium fibi arrogaruat. Eo «omine pr_efertim notari meretur Anglorum Rex fjenricitsviii, qui reje<f.o pgpa, abfolutam in Sacris poteft_.töm uwrpavit, c«i qui fe fubfternere nolient cives, incurrebantincrimgarebdliohis, mortis "fuppliao expiandu. lityu3 culpst reaslaftus ipleßegni c>?^e///.^«/ T.va^'^ MORUS, Vir non minus eruditione, quam prudentia civili Lc ifjeritis in Rempubli» cam infignis, in extrema senehute capite ple&eba» tur. Nec defuerunt omnino in orfee erudito, qui im.urdi hujus juris vindicel: agere voluerint ; aä.> quod ingenio abnfus eft THOMAS ho BES, etiam A». g 1 us, qui magno argurnenrorwm apparata probare on..tus eft, Rewpubilram contra satenios, ex religwne ori«m.fo_., muniri non pofle, nii. imperijum «d iplzm rel.gionern u? extendat. Uuc totuz co!hmat iiber, m monftrof. argumenti, ita mor-ftrofo.<?^>//^?.tt' nomi-ne infcript.us. _>lon tamcn le deté-r- -reri pafti funt Viri, sc Pa.rum Zc noftra raeniöria acutiftimi, < illi quidem ex Proteftantiutn numero» quiu EccleiiZm sc Rempublicam peiutiul perquirerftöt ut vera htriusque foeietatiz Wnira ea. rumque ad fe invicem rdatione perfpefia > (juascui-- iib?t eompetant jura detegerent adftruerenrque. _./<l gnopere e»»?^, ut nervofe diflerit iliuftris PGFENDOR- Fl US (< )), tum ni &rijfh»i, t-um Q' tranqmtiriatis ci~ A?. viltt (ef) de babit, relig. Chriifr itti vit. civ,./^hm,ä/.
O.- -. Ptiis interef! Aceurnte'tiefuwi's. fuouifut fe" extendat p-ote/t**'.»-". -- Ecele/ia/tica 0* quantum jnrts circa' H.c^<. SumrPu Lnperantrbus' c i«'/.'5//..'* e.^s/f^ Horum e* mm /kne.l V./s ritt 5-e^.^_'_.'', nw' foffu&t non ingen.es abu-- J?is, turb-ss oppreffiones /'» ice/ef.. iutxta _»e Republ.ca pro*»rnire. Horum inftitutum perfecn^uri de _?i.s^/.^/l K/? inter ECCLESUM Zc /i/7^"'.''?.,.^/./^, O^o propi» lio, nonnu'l!3 commentabimur, Tuum eft B. E. M!.«5 ocuios benignurnque* adip^kum huic opellae impertire, quod vel ideo nob's <o ; Ilcemur, quia o> rnni partium ftudio procul lacefiere juho, folao. ve» ritatem nobis propofitam- habernus.- F"D Em ip.am adgr; iluri a definitione I'^ mur. ECCH-.SIA K 557 SOCISTAS "'* U Ecclefije ord,* CHRIS! 7^k. NORUM *** EANDSM DOCTRINAM t'r.ofi7entium.* Non ignoramus Theologos aliier definirc Ecciefiam' ext-ernam. Verum ab illa defi-nitio-ne- de induhxia abftineienus-, quutn <'Z contineaequasadfoirurri pbi.olb^b.cum non pert.nen!-. t<cc impedit, qu'-o minus una eademque res pro diverfo couäderandi modo, diverfe cciam poilit dsliniri. sunr pr_etere& Honnulli, qu. voc-em Ecclefise ea larirudinö accipiane, i«); u. quemcuncp cu.ru m, hoc ek colleéiionem piurig eldem religion, acidikaru eo n»mine'compe!'ll*nf,«tco. tre Mob-immedAnos, Judtos Zc Se»//'/,/ KcciefiaF conkicu?- re dicanc Ar, cura bic lensus tam apud % e*l<sf»*, q:uam /u^.. - <7o«/?///sF öc Ptliticos fit infvetus, regulas Lo» Fjcas oblervacuri, qux prascipiunt a recept» ttrmim- (i^.vui CANFZ _»_?,'/,/ Moral, difcipl, IV. f. i. tap,-h-
--rum femficatu-in difciplinhnon e^e rectdendnm (^), abeo jubemes abftinemup. Ece!efs<e s^itur vocvnlurn in f,g?_isscatu communi adhibemu'-, matenam ejus ex qua, lolos Chriftianos facientcs, _.ic ConfuitilT. io_:/«_z/^' '_z ln) Ecdefia-, inquit, i/'? /sc/!.'_'.«aquatis,<»?>>. _»^l cokndum DEUM fecundum docifinam a Chri/lo traditam. *'* Societat heic denotst.s^_o.h<??7s«plurium bomi- "éumadserrum ftnem volmrtdttb<)tm.itu cmtmdsn-tmma&)quq<å autem in Écciefta detur ejulcemudl nexus moralis s-v.ter plures apertiftiraum eft; quare et.am patet e* LM reci^e d>.^ locietatem. *** P^r Gblistianos intelbgimus omnes', qui t!_*s/k.«7_n_. agmjfcu.it pro mundi Mefti, atque per k>aps_ l< in hane focieratem recepti sunt. Chriftiani vero omnez, quamvis admitrant S, Scnptaram, circa eiu» tamen interpreratio»em pfurim.um mrcr fe dif.ide._t, inqae vanas interfe dividua.ur ledas, quarum una akeram hserefeos däran t. OoKrina autemsft ipfum fundamentum, quo hare focietas nititur, K illud? quo continetur vincuium? qnare circa e- am diftentientes, unam Eeclefiam externarn con^ ftituere non poamt. Übi vero ftatnimus neceft rium efle ur meinbra eiusdem Eeelef.» e*andem pro- tea»tui doärinam» id ad : t;gul as- minutias ext?n> dendum non eft. I^lbil eiiim frequenrius ulu venit quam quod Viri pr_efert_m erudlti, particuiares aii- qu3s- -(OCeIeb.THEOPKR..MARQUARDT.-Philofopfcrational.. p*ag,..2^. (5) in Jure Ecclefiaft. Tom. Ulib, I. tit: XXXML K xix (H) c'^^?^. pofit. de yocar. NilO. EceleC-
quas tove«. oplniones, cui addieli funt, quibus tamenab Eccfefis, non fepörsntur. >iequ«feorfim tecimus mentionem cultus e_lterniz quia hic pendet a doflrina, _?c qui in doönna oonii_ntil:.>r, eundem quoqus admittunt cultum externm». Ea autem, quorum unum etrrn.ili2.ur pcz.' aiterum in defim.iomi.us congentre, Eoglca accuratior non permittit. H*c de llefip.:tm?.e Eccless?^ di» Ka funw, fequitur dcfinitio Reipnblica?. IH- F Z ESPUBLICA EST _70c7//:7_^_? 60RUM, glll Z^ ö//)fhi I»^/is_V! IMPSRIO CIVILE Ossimv.muz Boc.!c._.cem, quod Lt conjunöio ppurium hominum ad certum finem voluntatibus unitis contendcntium (,. ). Quum autem j.r manife- Jlum, K.cn.public:BM ex piuribus confbu/e., eosque unione quadam inter fe conjunåos elie K- ad iinem coraraunem aétiones dirigere; inde fans apparet, quod lir (ocietas, Id aucem, quo a ceteris focietatibus dinin^vitur, eft imperium. Ho«deiiniri potefr, quod fit jus deterrninandi «6iione3 civium ad bönum Reipubiiae, cusn jure pcsnasimmorigeris infligendi eonjun-kum. Gmnez, qui in deknitione occurrunr termini i.anii.ca.um habent fixum i quarc ulcejriori explieatione non inai^rnr. Civile autem vocatur imperium, qura verfatur circa civitatem åc in qualiilet civitate.n.ra ejus limitfs terminatur. Quod attinet res ip.3b, quurum liic m«ncio tir, ea. rum veritas a Moraliftis dudum ett adliruk», adeoque fine probauoije a nobis fumuntur_ lmperium
7 i-mssi arcvifftmum omnino cum RepNblica habetnexum, 6i ad eftentiam ejufi rnerito refertur, quo lub.ato ipla quoque R?Bpub!ica äillolvatur neceke eft. Sane boc ablente, quisque ful efter juris ö. ia ftatu «aturali viveret. R.:#*.giwr SENgCA (_):/i^< perium, inqurt, e/i ihud vineuuim, per qtetd Respublic* r«^..«5 ' ide /piritus vitalis, qttem b._c tat 5.^//?«.^>«ö«?fl*. _.^i/ /^ per (t futura nifi onus V" pre Ja, /i perri fubtraheretar.»itai iäa im* Hinc et!_zm f^.ciie colligitur, in una. eivitate non nifi unum d-iri imperium. Quod f. «nir» pofueris duo imperia a fe invicern independentia» dux etiam exiftsnr civifates. Eidem igittsr imperio civils parere étbenf, qui unam csnftituent Rem> Nub.il.am.. IV. jftleligio Chriftiana in le fpe&ata nulli snbi^cet ira- HH, perio. Re^det cn.m i» isteileöu sc volunrate: Ha? autsm cultåtes cogi nan possnnt. <Hua vi quis compelli potcrit adhoc, ut pro vero babeat, quod fal.um efie noyerit L. cootra? Sic pariier ab.urdum föret aliquem cogere velie ad appetendum, quod a- verlatur, se vice verla. CHRlsrds ip(e in his eerri;. psrlo»_2m Do&orisnonPrincipis (*) fuftinuit, quod omnes t.v2nf^!if_-3 fatis indicant (^). <Huid querso aliud mu!l«ejus ad populum coneröries, adhe>rc*«tionei, du<srinle & cor.firmatior.es per miracul» ni» L hoc trttantur? EGO AD HQC N.4IUS Htt-^, s?^/) Ho (i) e/e c/e»j. lib. I sf^. /s*. (k ") Mattb. XX. \>.2o t ad 2? c, (&) Mate* I*i i/- M*«V VI. s. Uie. XIII 21,
HOC VEM IN M/_VOi7_V, _7_5 'JMONIUM PERHIRE- AM 0F VERITAIE (^), Regnum itaque CHRisil eh rcgnum veritatis, adeoque eo rnodo, quem sc verkas ipfa sc mentis buman» natura admittunt, prqpagandurn. <)uod fi ad veritatem pbslofopbicam _-.d_iruend_.rn inepfe adhibetur imperium, mull o ma- A's pecubaris.illa Oivina virtul & gratia, in veritate,-'- _*'^/_,'/0 tradita maxime con.p.oua, le a»i.-mis,hom! num irdundet fine adminiculo imperii. p.««sie ergo regnur» c*^/_/_?7/ ab ^/_^'/0 (») vocatur j?-a<na«<*»j. xovuihf), o'l>^' irnyast, «Vj._.«'..«c oi»<z_^«^),k^.!_f.. Et JOAN' NES FECHI I^): _?>/o^«<s, inquit, _->_^/»s^??^, (loquitur de regno -7-VK/_sl? ) non e^ mundanus /e«/ec/_/<,^^, ftd /piritua/is, qui in direélione if cont>tß'rone interna confcienl/_e ntn exteriore motione t-s»^^, Qi.id multis? Tefti» naonium boc ipfius CHRisil eft ommi exceptione ma» jus (»).' RSGNUM _ViöU_V/ KON ist SX.^O6 MUNDO, _5/ EX H/_/.V/)0 HOC, SSSET REGNUM _^F./_^/, MINISIRI MEI 05(_'_^^7_^/._V?'. tt?'_vo^v?_*_^.o^/_s^_ JUDAEIS Ex his omnibus lueulenter admodum conftar, c//_^/s?i//</ non venifle in bunc inundum, ut eivilium Regum 2c Principum inftar, regnum terrrnum erigeret, jnque eo principatum tenerct, ied r«_g'.ium ejus efts *P.i«(u) Joan. XVIII. 37. ('-) Hiftor. Ecclefiaft. libr. 111, c^.^ (^ ) colleg. Xtic p. m. 2?4.> (o)7<?. H^//^<s. Exceptients jo GOGGE! ö* 10. </? LABADIE»e non feriunt. conf. AUGUST. PFEiF- FERI Aoti - Chiliaf. p. 61. (eqq. 10. HENR.,_«SESLEN raeditat. exeg. p. JU, m. FUL p* m. 244.
ipérituale, adeoqv«fpirituali virtute reg<?ndum Lt. confervandum. Apolioils qvoqve data eft poteftaz docendi,non imperium, Verba <7/7/./F77 funt clarls,» ma (^). SlClit OMIS It CME PAIER, 11A MliTO El T>'ttF. (_^*a auliim sene CHRISHiS a Patre miftus erat, Ipfe declarat (,):^7) ANNUXCFANDUM EVANGE-./_7_^ PER BUS MISIT ME, >//) NANDUM CONIRI- TOS CORDS, -^ ANNUNCfANDIILM o_^??/^/-f RE- MISSIONEUM, ET C^«_i* VISUS RBCEPIIONEC\t. Häc autem ömma nib'l in fe contment imperii» Deniqve nec poteftas clavium ullum infert imperium. Nära, etä in qvo confiftat, Theologis difcuti» endum rdinqvamus, boc tamen, ut ab omnibus cohceffum fumimus, qvod fic fpiritualis, sc Lc impenum humanum excludens. Qvi religionem im» perio iubjiciunt, Atheis patrocinantur, qvia cum liis omaem obligationem ex Principum juftu originaliter derivant, nihilqve jufturn vel injuöum, licitum ve! lllicitßm, nift ex voluntate Impcrantis ftatuunc (er), lidem gentilium perfecutorum facinora, adverfus Gbr.fti?..*_os>.pertria illa Chriftlaniftni prim., lecula legitima reddunt. Unde abfurdiflim» concluftones profluunt, GbriftianoZ seibcet male egifle, qvi contra tot Imperatorum Ethnicorum edicta ftdem Chriftianam retinuerint 61. propagaverint, male qvoqve Apoftolos pronunciaffe DéO,qvam bominibus shtdiendum (t). Praeterea, hoc imperio in religionem, 6 ipfa ( ls) /sf». F_^. 21. (*) 7.«, /^. jl. (-- ) vid. JO. CIERICI Zibliotb, Gboii. vl?/. p é art. 2. ( t / A&. /7. 29. *H
2C> ipla religio tolliw". Cul>us namqve vivini's fposste fukipi d^bet, non vi ex_.,.'qver_, qvo c.a>u m fwmum abit 6c inane fimuiacrum. Recre ideo pronunclar lilullris PUFf.NDORFIUS(cp)iSen-a di(ftmu- Ure «_/ H^«l^ <_»/>««/eh.-n/ alntd ling\>a fromtmmhabcre', <lt t*ocabul»rum,'» fumtr.tf Übiis natorum recitattone _^e/,/>i^l, adhibit.it qbibttsdam ni/bus t5" motibus corf»ru^r,tbtl nrwus av^m feligto </?, übi internus a-' dtbttus Animi babitus abfuertt. A.dh_tc, fi religio imperio fubefkt. tum ci* ves eam taties nsmarenr, qvotlss ipfetmperans id vellet. Adeoqve fi Princeps idoloiatri» deditus ad Reipublicae gubernacuia ledcrrt, idola qvoqve cives colerent; ii is fudailmo patrocinaretur, illi qvo» qve Ghriftianismum- eiurarent, fi ipfe Atheus effct, ii qvoqve Deum negaren. : qvibu!. csnltn inbil! abfurdnls dici s_ cogstari pof*.*fi_ Au'g!.!i.um omnino fuit 575/*^ tni Regis Polonije eftd.um No/o cn/titnfié dtminari /la-i^,»?7)7:'/_5 /o^/ b. _,//ai>/^ er nihilo<, tria,iöf»'e/e?*'!'/,^//, crearé mjje fntura,cfdominart confttentiié, NeC minus celebris tå exciaznatlo _^^^7_^7_c././_V7 l\mi- Dominari confcienttk e/f ceeli arcem invaden. V. Cum itaqve extra controvcrfiae liti/qve alezm pofitum ut religjonem Chnftianam nulli fubeffe imperio(, IV), pafer vanam, imrao prorfus inanem elle qvaeftionem ad qvam regiminis formamt Ecclefia fpe«set? Nam forma regiminis eft moduf. im» (H) de h2bitu relig. Chrift. ad vit. civil,. 4t. ih) i», edifla de pace reiig. fervand»
smperll^qvare hoc»bfente, neqve illa locum habe» re poteft. Errant igitur, qvi vcl cu«i ledis roma» NN adulatonbus iormam regiminis CMonarcbicam, vel CUM (^^ (^ ) Jnfiocraticam, qv_e epifcopali regimine abfolvicur, vel cum ihis D««ocs<.i'/s_.»i, vel Atifioeratico- Ot>,c^//--<«?*» Ecelellae adfcribunt.oftendunt hiomnes fe maxime erroneum de Ecclefia fovere conceptum. Vere ideo PUFEMDORFius s«), Lc. ex ipfa jei indole fcribit: Ab/urd* /««i quaftionts, monarcbisa, arifoc-f.ttca ; an democratica /l??-m^ co»l/,e/^i Bcc!e(ia; ö_! qaippe /u^^.? cadunt in Jiatum aliquem /e«c/i.^<,se»«, b*cc/_>/7<. autem ftatus «0«ejt. Duriufeule etiam dtcitur, tres däri ftatus hierarchicos, lmperan*- ) /0/^/^/«^^--», inquit, _</'/) Docentinm at teconomicum. Et, qui fic loqvuntur, /5 _MV impc-ti in Ecckfia retinendi <_??^Mi, certe /<l??ze» Vs/»c//-.ä i>«/>e^/_! ad Ecdeftam _./>/>^^</, refertnant ( ). De imperantibusproiixejam fententiamnoftramexplicuimus. Kämiftsrlum vcroecclefiafticum noneft hierarcbia, fed potius hiero-duiia ab impeno prorfus ahena Hine67^/^77/_i*epileopuL qua /tnul cobirere «o» pnj/ftint co»- facerdotio qui <.«/.ih/i, -jungtt.' iuorum munus negotia traßare, -Ix/^/.»^ preces z^. dere. Et ISIDORUS PELUSIO7A (^), Ic_letur epifcdpos Zcc. accepifte WM?/?^H referendis rathnihus* 3 _.. 4)hnsxi* (40 cenf,]o. LAUNOIUS, DUPIN, tfrttche- R.U-. de libertate Ecclef Gali.canae. l ) GlBLli.?^^s VOETIUS,1 polit, EccleliZtt. lib. I tr. II c^ 7. («) /. c. Z p (fl) GANTZ. Philofoph, Mmif.dtfcipl. V.p.ll* Secl.l, J. S. E- (y) tpifi.f7. ($) Üb* Ill.epifi. i\6.
noxiu*,.'; S^ i«i/>s?'/.'/0,. Zimpiicifftma ideo eft d.vific < C' rum, ex quibus Eccfefia coaluit, in T^Ko,-^ Zc Audito> res, qua omnia fcbcmata politica leponun-ur.. Vj. C\voni_.rn ficctefia caret imperio (. V), fequitur / eam n<m habere jus ferendarum legum, neque jurisd.&ionera, neqve exfecutionem, Pciteftas.-mm Legislatoria invoivit sus prnfcri^endi propofitiones praäilcas,»d quas eivesa< nones iuas Hbejras componere metu pl_e*iaru!n civilium obiiganfur ; quod cum folius imperii fit (. M ), fequitur inde poteftatem Lcgislatoriam Ecaefise non compeieere. Poteftas judicralis eft ius legc cum efte&u ad fafta civium applic?.ndi. cuju^ exercitium jurisdiéiio nominatur. I-loc vero ad i_t.pe_.ium pcrtn.et ( < 11, ), ideoqne nec l cc.lefi.e eftadfcnbendu. Exfecutio deniqj _-ft jus,quo id.quodajudice pronnnciatumeft,2d eff.ilum perducitur, quod «tiiim pa-rtem irrperii abfolvit, ( conf. 111 ), tk. eam ob cai.ftam Ecclefiae eonvemre nequit. Pone in bis ailatis contrarium, m Republrca exiftet imperium ab impe^is civi.iind.*pendpns(. ill),qua. propter Lc refte monet Illuftris PUFENDJRFIUs («). 175 duo fiatus duicfe funma lmpe^. humana,65 bis re/pondentts in civibiu obtsgatimes in un* civitnte exftent, cttra contradißionem <Sf ab/urditaiem tntelligt ftm pote/i. Et fi vel max-ime vc^ dicere, Ecciefiam O" Rempubiieam e^/s/ haberc fines, <2' circa djvcr/a obj.eßa otrcapari, /75/ in\>icem nonrepugnantia l tnde tamen baud quidquzm con equitiir, Eccfe* /ir&m in ftatum cs??ve^si-^i/_!w, /l/^i '/t: propagandi, twftrtandi' LL' colendi religionen* Qbri/iianam z«(*) /. r. 4&, ttfrt-
i-/!'/'/? regimen t>ansmutandum, «'Ne.iti.qne conftat qimi fentiendum fit d_ jure cdnonko, zucuc^is, exsecu.il>. mbus, s. pornis Eccleftafticis in papilmo. Ju t enirn i_.«s»/c-6^ f^ve äécrettim, ié eft [US epifcopale five </5 <^^^<. hoc eft ju_. papale fpeöes, regn dm H«^s/..^ pro funrhntento havet, 1$/itpponit, Eccfe/tam /eparatam quan* <^<l«o*' independentem Ke^iii 'itänt tique Polrtiam /übordinatameffe^éf) Unde non erubuit pontifex quidain de fe adlert-res./): Rex ego ftim regwh, Ux efl mea maxima, legutii. Omnia m fete c/ltto?,/l-e "eo kendl,nr> quo li;ltui pontificis Slonarchico fa?eanc (. V ). Zudicia quccg exiccu» tiones s< pclnn Ecelefiaftieas indicta tyrannidis ro mans tunt exhäntiflima. Et ipfa experientia doc quantum inde colhfionis inter imperium 3: Eccleliäm exortum.uerir, & quzl in Republica turbis, ex n..ce principiis origin^m duxerint. 8«vero perton.s EcdefiafticiS ab imperio qu*dam aliquando com» ft, (^) L0E.14.v1. /. _-. is^, t. lib. I. t. /7. 5/. s«) /^. GR.ATIANUS di/t. _r * Jus båc canmicum aéeo exfecratut efl LUTHER US, ut <verit&iem /l papa c^«l'.^. in tretis pronnncinrtrit^,'» epifi. -99- *d El«_K. SaXOft. _/.j?. «<«^/.^, cnnvque '_7^->. />«ö//c^ extra «^«/^/^.Ä A?Z,^ Vit» tebergenlis p><.rtam. atiyocatå /'Ä>e»/«/e /cös/^/s<«, in roge a tiiagiftrå ctuodam cremandum cuta~veritboc Addito e/f-hio i Quia tu nrpie tiber conturbafli 3af:<sum Doraini, ideo te contarbe. ignis «rernus. Sicut secsrnnt mihi, fic' seci eis, inouit Samfon. 60,?/ ZE.IGLER.^. de o«rigine i/ incrementis zuris canomci ^ 64,
fpecialis i 4 committatur eidem ideo fubordinata,cafuf. eft, qui huc non fpeöat., VII. ficet Ecdefia non admittat imperium.. IV. V. H..^ V! babet ramen du'eiii_int_.n. in omni etum iocietate neceflarius eft ordo. Ecclefia vero eft locietas(s.llergo & ordinem in illa vigere necefle eft» Ille vero fine direäione fervari non poteft, OireHio»utem eft jus ordinandi ea, vas cum fine (ocistztis EcclefiafticsE conyeniunt, Ponas ism in foeietåte Ecclefiaftica effe debere ordinera,. sc tame* nullum ius ordinandi, feqveretur däri obligationem fine sure eidem refpondente, qu«d abfurdum» Dif» tert omnino direäio ab imperio. Imperium enim ita»ritur, ut plans rejpe-bu certi fcopi obtinendi, fur am yoluntatem l> <_/<*s?-/«<l arbitrium refohant, (5 ratione ejusdem /copi c>w»/ ulteritri ho/i/«_*<_v*e F^.i???/ ; quo, i- pfo _/?««5 t>oluntas,.emnittm eft. 7)?>e_?/s vero alitcr nafcitur j omnium fcifcet \w!untas uninimis uni ftgtiificatur. ut, quod ta "vohmtate decreium eft, hic exfequatur. In imperio fubdrtt ratisne eerti feopi ve/ finn non ampiias habent iioluntatem, [ed «W rifgnarunt, ideoque O^e^e^«i, ut mr^s^_j eorpiru animt, t-^m iffii per fe p<?/««^/e?i»?. b<«- -5e..»i. 7?.' direßione _.«te^ \>oluntatem circa s<_>ww««s«'. /c>s_-l> tatts Jcopum retinent (S). Åd facienda iufta iraperii ho* rnines vi 6c metu pcenarum cor_.pe.li poflunr ( Tfi)> Ea vero, de quibus confen.erat Ecclefia,non alia»e- -ceflltate fervantur. quam qua membra focietatis hu- (Z) CANTZIUS /> 3/111, 2/1/. c. difciph,'. p. jus 7/.M h c. /.,.
$', «5 iuv ad cert.. conventa fe accommodanf, alioquin a focietate excludendi. Qu<e autem i«ra speciaba haec direåio in fe comprehenda,y p^ullo poft appa- rebif.- VIII. I^eclefia ut societa«fuo gaudet fine. Hörni. F^^ nes enim, r^no.us parricipes, nihil agere pof. lunt nifi ob certum fi,*.em, qvod etiam de illis,qvi ad Ecelefiam acceflerunf, omnino valet, Hic vero finis non inf buius vit_e fpatia tern»inatur. fid ad futuram fe exporngu*. lo.» CHRISTI, _^ Apoftolorum dosnna id fati>> docer 5 qvod neqve ab ullo, qvi pnma Cbriftianifnai elemenfadids.il, ignorari poteft. liline Paulus (? ): Si in bacfolum vitachrjsto sonftder em ut, omnium bominum mi/errimi '" ' ejjemus. Media esi2ln>qu_l. huie fini obrincndo conducunt, non iunt nzcutaba, fed lupernaturalia ae Divirea. Arma, infquit Apoftolus (<)' militia noftra non «s?, (unt carnaif. a /ed potentia DEO _l_^ deftrußionem at-uuitionum. Ha*C «amen fic accipirnda Nl.n funt, ac fi ftatucremus*. piecatertt veram, quam taatspere commendat religio Chriftiana, nullum habere ufum in vita humana; contrznum quippe Paulus ('_) adfiruit: Pieias, air, ad omnia utilis eft, babens premiffionem hujut ff futura ii* tre Kl, quemadmodum reiigio in ft> lpekata reäe cenfethr foeletatis civilis vincu!urn;ita de Chriftiana dudum demonftratum eft, qvod cuna vera pohtia o» p«. /j) l Cor. XV, 15. conf. Marc. 5^5 if, 16, *) 2 co^. F. 4. (?.) I. 2f>s.^. 7^. f-
16 p.ime confentiat(/*). Sedobjicias: Cum religio Chriftiana finem agnofcat alterius vita?, et ad eum cqnfeqvendum media pratfcribat fupernaturalia, qvid opus eft, ut propagetur in focietate qvadam externa, qvabs eft Eeclelia? Refpondemu.: Hoc ita le haberet, li religio Chriftiana virtute qvadzm Divina, fme ullo minifterio hominum, adeoqve immediets animis infunderetur. Verum, ut jam tacea» mus plurima fcripturs teftimonia, qvorum ex^lica» vindicias proprio foro relinqvimus, res lionem _K insuper ipfa contrariura loqvitur. Ut eniflfi veritates Chriftianae religionispercipiamus, opus habemas inftitutioae externa, neojexceptionis locoullus neftro temporeallegaripoterit cafus fpeciahs. Pofitaficnecesfitate inftitutionis externse, ponitur etiam i.ecfcfiitas externx focietatis. d-am Docentes ec difcentes faciuni focietatem.åtqvi in Ecclefia funt non modo pietats robufti. fed Zc imbecilles, ac impii. Illi ergo in gratis eonfervandi, ifti ulterius excifandi 6c confirmandi, bi redarguendi et converteadi funt; qva_* opmia fieri debent per dokrinam extcrnam (*), Poftqvam igitur evikum eft, Ecclefiam prepriura babere finem, atqve iuxta conftat adtfte obligationera finem jftwm feeia di, feqvitur Ecclefiam qvoqve gauderejure agendi ea,qv«r cum fine ifto congruunt. Kam obligatio fme jurc eidem refpondente, ne concipi qvidem poteft (. VII),. IX. (u).conf. GROTIUS,PUFENDORFIUS, e, bud- DEUS. (») EvslP* /l«^»r.,7.
17 3X. T"*xplica_o fine Ecclefiae ad finem Reipublica? con» H^ f.derandum progredimur. Gt autem Ecclefia felicitarein futur. vitae intendit (. VIII), ita Respublica ftatum telicem vi.n jprarfeatis, ut lchpum, iibi liabek prjefixum. Nec ulla ideoinftituta eft civttas, uthofnines po^- hane vitam eflent beati. Varia proinde ilunt commoda, qv_e per vitam civilem adipifci- Mur, adeo.qve tot etiam conftiruipofiunt fines par- icula,res Reipublica; qvare vans funt alter.cationeh,eorum, qvi ceteris mifft«, h^c-, vel illa, ut fola <fe umca p-ropugnant, qvum unum illorum reliqva r.oiz excludat, ied pb«-a optime coexiftere prout.mb.ein moralibus msgfo eft ufitarum, qvam qvoä una eadcmqve a io /ufcipiatur o;b fines diverlos. Pjutima vero inter bona, qvn eivitatibus inftitutrå,debentur, palenarium eft vitatranqvil-la etab injuriis aliorum fecurz, qvod eti2m 5. liters docent ( ). L^vidczvid-igirur cum fine ifto generali, cui lubor.d.i.- "nantur particulares varit, ut jam di _um eft, convenit,ea»gdi ius eft Reipub'ica?five imperio, qvod CjIUS in fe vires completftitur, et qvidem ob identitatem rationis. prxcedemi amarsr,. 7^.tqvi ex boc principio ssftimare' oponet omnia fura imperii eirca Ecclefiam, ut nec plura nec pauciora adftruenda fint, qvara, qv«e inde derivari poftlin^ lhvi itaqv.e rxitti-.nsnt imperium de jur.s in inftnitum le extendcre» valde erranf. Neqve intelligi powft, hominem, libertatis amantiffimum,. plus de illa voluifxe, G, - qvam {Di.lmoib.lLi;
18 qvam ratio inftituti, H ipla»eceflitas reqvrreree (0). Pone conrranum; Ergo torus con)ug_zlis civium patrblt Principi, Ergo quis hane vel illam uxorem ducat Idem definiet. Ergo special. ifim a qvasfibét negotia domekica determinabitj qv_e omnia maaiteftara tnvoivunt ablurditateii.. $.x. $. "^Jon alii eandem conftiruunf Ecclefiam- qvam zf j^qvi eandem profitentur docvinam ( l_. ). Confefiiones itaqve publica? funt neceftari*, qva? dotfrinam cujuslrber Ecclefiae in fe conrlneanf, et fuppleant vicein tefterarum, qvibus una Eetiefia diftia* gvatar ab altera. Has condere torrus eft EcclHia?. Confeffiones enim h_r continrnt dokrinam Ecel>.fi?, adeoqve illud, qvod Ecclefia oredlt: alrud qv.pps credere.et aliud confiteri non licer..^ed q.i^d^cla» rare potent, qvid credat Ecclefia,niu Lcclei.a ipla^ Prasterea Ecclefia fseietas eft fine imperio (.-.'".V* VI.) qvzre iili doillina obtrudi neqvit. Huc pertinent om nia, qvaede religione non fubje&a imperio dika funt ( IV ). sed objicias, Laicos, uti dicun^ tur, ob defeétum notitise rerum facrarum ifti nego^ tio ineptos efte. Reipondemus: l. Id de omnibus aftirmari non poteft. Mulri enim ex iliis egregia rerum 3. per:.. fuerunt inftrufli, 2. Confeffiones publicn non continebunt fubtilirates Scholaftica nrqvs eurrcfita.es phifologicas, fed doclrinas planas, ad qvas c^^iendas et adftruendas adeo magn appa^ (< ) ViJ r LOCKUIS de p,^«imperii civ ii (^//w,^ fint tus.
If gpparatu opus nen eft. z. Ecclefta nunqvam crafiiorlbu^ tentbris opprefta fuit, qvam in in papifmo, übi doårinam definire folos penes clericos erat. 4. Proteftantes a pa.pa et clero papifteo, ad laicos, tanqvam fudices vel potias arbitros in caufla religionis provocarunt i»). Addimus noftram fententiara non efte, qvod, qvi prima tantum elementa dotftri» pa. Chriftianae perceperant, ad componendall con» feffioues pub!icas concurrere debeant. Hi enim ob d< ife<sum fcienti_e jus fuum exereere neqveunt, quemadn odum pueris bona fua adrainiftrare non iicet. Suåcce.rit.fimplicioribus confeftiones publicas, confenlu vel expreflo,vel laltim tacito «ipprobare. Gvod de jure fcotius Ecclefiae ad concinnandas.conted.ones publicas adftruximus, id übi de vero earum fenfu controver-fia oritur, de illis interpretandis difåum efto. QvorumcuKqve enim hominum öc Gollegiorum ie.menti.3 non niii ab ipfis interpr-standée iunt. Inrerprctatio ejufcemodi eo eft facilior. qvö plaaiori -ftilo hu^.is generis confelfiones concinnari iolent. ttmc tamen inferre non licet, ea, de qvibus Ectiefia confenferar dogmata, Eegurn inftar «efte accipienda. Tum enim imperium ei competeret, q\od contrariatur < VI). Judicium idcirco e. jus duntaxat eft declarativum, qvid ipla credatdoceatqve explic^ns, fine uila au-ftoritste ]/i_etoria. Qv^imtum ldeo a verirate öeflexermt olim ccncilia, Ecclefiaftica fatis monftrat. In Nicano ni«g2 mirum (^r) COnf. Hi/I. K?/»»-»,^,^^^^, t^7. /7<^/^^^7 A- F>,fack religiös, lib. i.cap. 2Z.
20 mirum & reliquis illis 0*^«?«^»/^/, cöftfroverfia* peis modum legis, addieis poenis decidebant<.r,tcfte /^^H» D!//.VO(<_) Immo eo-usqve progreftuz eft clerus. ut cetens Chriftiani-s nullas omnsäo in bis partes r'éfi> qverit, fed qvidqvid hic deeernebatur, pro imperio illis obtrulerlt, r.ferente _5057**/<* 7F. Tandem P3PH ipfe fme concil.o pro aukorit^re fua decrdebat (<?-^ Conqvefti funt idro, Z. qvidem non imm-rrito >Jrott>* ft_ntes de perverlo h**>c modo, ur videre licer a- pud.k7<_^i^_v.vl/.^i (1- i. ttges enim <//^s^?«' da, non credenda, dirignnt faßä O* negotiar hominum, non i- deas Éttt mentis conceptus externa imperant, tonfctentiis baud dominaniur, ut cordate Inqvitur BOBHCMI (<s»)# Dnde coliigi-tur fi.ec conciiia fibi vmdiozfle plus qvam par erat, Zc, sus, qvod Ecclefiaj non eompe-- Vi involifte..xt. C"">irca religionem Chriftianam in fe confiderztam H^.^ nullum datur jas imperii ( IV), udeoqvt nec circadoftrinatrr. Verum, qvum homincs maligni jelsgione Chriftiana, fed ma,e explicata abufi fint ad proculcanda jura lmperantium (, i ), imperio juf eftcurare, ne fub fpeeie docirma_ Chriftianse abcmd ad mrratur jutibus jpfms derogarurnm t. IX). Er I') nec papifmus nec anabaptrfmus craflus, qvj vmnem rejieit magiftratum nec atheiftrms, _3< ein^ g.e- Neris fcetus nocivi in Repubiica tolerari debent. P, H. ff) Tom, i. concit.p. T4H. i;4<*\ i<ris. f_-)57.1/.r)u/.v. t. <?. tom.vil. p. i. (5) /.5. lik* 7/. -Z^ {$>) Xotn<,U lik. 1. tit. l $._o_
21 fetta imperio competit prohibere,ne in religionedis* fentientes,ob hane diverfiratern vel verbis vel faåis K invicemfxdant.-in primis ne qvi controverfiasth-e- -mlogicas tr2<k?.nt. aeerbita-te utafttur hominibus Zc praefertim Chriftianis indigna. Ejufcemodi emm a» Kiones referuatur ter crimina, qv_v punire imperii eft. neqve ideo excufari meremur, qvod parrantur ob.entu religionis, Hinc IHnftns PUFENDORfIUS ( x): /ai <_«/.'?» dubivrn non b..bet, inc',vir, qtin /5 «^/ oktentt» fifigfottit periculo-fatßeipublie*/^.hs»^ e^c//^»/. aut oceultå fieltra 1ränt, ab 7^e>'^-!?'^W sivtlibtu sye^e»'/ pofftnt^ baud obftnnte )>ocabu'o relighnis qt>a fötter* ut wnpr»du* tit, ita nec t^n/^e. _««_? tlam /overe «?«./,/,plurez» lateo^ ex perverfa rebgionis interprefariore mor.bi pr«zuxerunt, qvi mag'>s msgisqve olim mtement& ceperunt in fraudem Rerumpublicarumq^ibus Sum» Mi Imperantes per longam armorum feriera mederinon potuerunr (^-) K)y'm itaqve pervigil l^lagiftratas ocules ad hoc rtqviratur, ur,- qvi obtentis religionis fura imperii invadere audent, eompe» Jcantur,- nullum eft dubium. XIL U^oKrina chriftiana non immed.ato modo In- H iunditnr, fed per inftitutionem eommunicandii ift ( ^VIlI). Si vtro omnes docerent, maxima mdl' eonfufio orirerur; ergo neceftarh funt mini- Kri Ecclefiae, qvoruei primanum MU»W eft doeere^ Hog (?) l c.. jr. ( _5) conf. Tm-MAÉllcaml Jnrifpt. s_-_-/_/<./?. Éjxfdtm* < _». B$ cmuntimis inur Imperium (f Jawd9shi»<,
22 Vlos eligendi jus competit Eeclefilr. Etenim Ecckfia habet jus circaea, qv_e cum fine fuo conveniunt, (. VIIO. Porro arctiftimum nexum habet facujtas eligendi miniftros cum facultate dcfiniendi doörinam p.ublicam,qv* Ecclebae convenit fecundu i _^)z qv^re de hac, nimirum i«cu!tate eligendi miniftros idem valet. Un CTpRIANUS c^^^^/?»^, prtsbyter (*>), Tiebs ö/löei pottftattm, inqvit, vel e.^,»^, dignas /a* eerd*tes,y>el inåigms s<?l«/<<»^,. Ec IHuftris fupsndorfius («)'. RadieaUttr t/ «igtrarie facu'tas co»/?//»/»^.* i7»?«. /s/a-?t> mini/lrer Ecch/u e/?/>e«sl totam Ecclefiam. At funt, qvi hane faculratem.x junbus Magiftratus dc-rivent, dicente;.: Majtftatem e/^e /ummam in Republica />sie/?ftern, L>'/_^'_"s. ergo i>» Tti'?»,»/. /^^i.,a//^// in/ervit-, <«^ ptajeftattm se/cz-e»^»» ejfe,ergo (f e/5_5/o«em/i»//?'o^/» Ecc!t> /<e ( <?)«Verum, ex (.VlfI) conftat, non omnia, qvar in Republica funt, imperio fubefle, adeoqve nec eleaionem minifirorum, utpote ad finem Ecclefige pertinentem (ibid, ). Ex cura vero tranqvilbratis publica qvid ftuat feqvemi fymus vifuri. Vetus eft papiftarum cantilena jus eligendi miniftros Ecclefi» refidere pencs papara folem, Lc clerum illi fubje» äum. Dicunt nimirum populo non efte laculta* tem judicandi de miniftroruoi capacitate; psftores ab ovibus ebgi non poft_';zc (i jusebgendi populp concedatur, ornnia lurbatum iri. scd, qvod ad Zilgumentum a negatione capaeitaris deduäum at< linet, ejus falfitas patet ex (s.x)adqvain pro» (a,) Efift. 67. (*)/.**..#>* (0) cd*nz*u* VsCH
. tå V6C3MUS. Oves dicunturchriftianiob ifiocentiarn vilie, qva ovibes debenrefle fimiles,non ob illam, qvee in his animant.bus deprebendicur ftupiditatem (>). Imperantes aliqvando etiam dicuntur, Paftores (H), hoc tamen haud impedir, qvominus a populo eligi poffint. Gum aétu eleétionis non femper conjun- KIL funt rurbae, qva»; ö(. prxvenire, öc qvando exi* _. ftant, coercere porerit M.gifba'^. Fattmurexercitium hujus juris varus afouhbus efle obnoxium sed neqve minores enmt. fi ad aboz rransferatur Et,qvum curlibet incumbat obiigatio falutern animae luas qv^rrendi, qvotnodo, qvh cum hac ob» ligatione cotiacrenr iura in alios nansfcnbi polfint? nos non capere iuben-es agnoicimus. Xit fmperii vero juscirca n.iniftrorti Ecclefiae elekionv I ui eo Ver.iftfr» nr elrganrur i!li. qvi fententias fovent ReipubiiL nc x;as Vi'a enim fecura & ab rajuriis ahorum tnta pi-xcipuus rft finis Reipublica* (.IX ),qvem promovere ideo ad officium Principis pertiner. At, qva rafione luum obrinebit, fi ii eliguntur miniftn, qvi &d^ Krina öl exemplo auditores reddunt feditiofos, (^v_d tjulc:emodi homines effecerint latis docet _-_,<ftoril,, Zc inprimis ptrria. Plena enim tranqvillitas Regn iiveo Gothico reftitui prius nonpotuit, qvam clerus papifticus partim ex» terminatus, partim in ordinera redaéius eftet(«), Impely)iCtr. XIV. _?\ (<)) l>,_i. BESOLD PoTtt. lib i. e t.f. Qi) etnf. di/frutati» De ln\uriis Regni Papiftici in trm\u
24 Imperii etiam eft prohibere, ne circa rniniftrorte^ ejeöionern pravn tes adhi-beantur. Fraudes e- nim in Republica, qvantum fieri poteft, caftigand«jun. qvas übi if.r_pu.ne ex?rctre lieuerit, motus ac turbn f3c_!,e exifiere potri jus insperii ad vitam qvoqve, exlft.matiol.em, 6. bona miniftror-ura Eeclef.ge, cererorum civ.ium le _-xtendil,nif> ablurde ftatuere velis illos Zb imperio independentesj qvod V) adatis r.epngnaf.. XIV. "ftcclefia id cum omni faeietate commune-habet, H./ qvud decorum aliqvod obfervare debear. Per decorum autem intelbgimus id m aåiombus humanis, qvo fit, ut loco, tempori, perionis ceterisqve circumftantiis conveniant. Et, qvum ho» lno, ut ratione pr_cditus,»on o-flit nota etiam e.jufcemo.di externorum aliqvam habers curam, fatis appal-et decorum in ipl<z humana natux-a tundamentum agnofeercj multa tamen ab in- Kitutione s: ufu pendent; qvare decorum varios apud populos maxime variare experientia docet. Qvod vero ad decorii Ecclefiam fpeciatim attinet,abfc>lviru_r l,oc omnibus illis, q\x cum externo cutu conjundta funt, qvorfu-m pertinet locu«, tempus ruusqve.varii, S' qvt alin dantur»ppendices. -^. r_bgioue jgirur ipfa maxime differt, qv<e in intcileöu & voluntate reftdet (. IV). Et> qvj religionem in cxternis hifce eonftnuunt,hi eoipfo non piocul diftant a gentil.fino; genti» pts RtgHumqve Sl<eci*. fult 4 tr*fidio Cslsberrimi PR/åsi* p/f.
»5 AentMnm qvlppe facra i» ritibus tantnm sc certis qvibusdam formulis confiftebant. _salva itaqve relig-one in decörö Ecclefiae magna admitti poteft di«v nitas. Neqve a CHRISIO öc Apoftolis ulla ri- (tunrn torn.ula defcripta exftat. Qvum ergo decorum hoc non fit juris Divini, fed ab ho,ninum arbitrio pendeat, patet illud ab Ecclefia definien» dum efle. Qyod feqventibus infupsr argumentic probatum ibimus. l. Decorum Ecclefia: a civili o» mnißo dilhuclum, eft Eeclefi-e proprium. Sed qvod fibi proprium eft, de eo Ecclefia difpcnere poteft. ii. Licet ritus Ecclefiaftici religionem»on conftituant, ejus tamen funt acceflorium, ut anrea in hac. monuimus. Conftans autem eft {uris Conlultojrum regula, qvod acceforium /^///«7-/«?/>^»c,^/e. Ergo zn illos Refpublica non habet jus dire&um. _*>.«- qve praecipuas partes heic fibi vindicare poteft minifterium ecclefiafticum. A munere enimdocendi illi proprio jus externa rituum ordinandi dedu* «i non.xv. $.xv. fmperii autem eft videre, ne fub fpecie decori Z Ecclefiaftici a_äus abfurdi 6c cum decoro natua-ali pugnantes admittantur. Cuftodia enim deeori naturalis nexum habet cum fineßeipublicv. Et, qvum xeligio Chriftiana ruhil ia fe contineat rationi adverium, qvare cultus divinus debet efte rationalis (ef); neq tolerandi funt ritus omnino ftulti Lc irratio- O nales. { ) Ko?»«xii u
/> N"! 5. Cavebit qvoqve imperium, ne ö>coro ecc.e» slsl^co impendantur nimii fumtus;h«quippe _.<.dunr in d.mnum ReipubliCcr-. Neq^e ddfiale mtelleéfcu,.pp3i3tum exsernum cum mcole r.',.^_<*-n.«gl-n-ifilanee p:zrum coni-ntire. Nec non ad i.-rpq»» r:u'h pertintt detfrmiaare locum ac tempus ton» ventuum ecclefiafticorum (nifi qv^^s c-er'om diem bgt.' divma prafinicum t fi< ) _.ni hoc fi.t col«lifio f^clle exiftere s,t.ft_c ruter ngo^ia Ecc.ef._e sc Rt'ipub!ic_r ; neqve imperio inc.gr. t.flt-t advigilare. nt? religion! admif-eatur aiiqvd l<<.ipnb!n _e noxinm. -'fd diets hbertatem Eccieftae hoe mod violari. Reipondemus; Sicur PauluS (-) de Ecclcfi_.ftlC3 hbercarc nihil uetr^xlt, dnm volult o^«/h ordine if </ece«/5^ /se^/ ; jta nec iiulnini frnpefantcs ill^m V!.)i..n!-, fi rurbas ex rebus l.!'^i^i^ Ofifuras axertanr (^.9 ), vel exercitium rt.-i'giom^ ad cercu.n locum A tempos refirmgznt. Deniqve nec il.j heic audiendi iulit, qvi _>«mmos jmp«.-r?nn^s hoc rnodo Imperium in confcientiasexercere adierunt(\)«, Retigio erenim ipfa l»lv). non rem ha?c. qv.e dixanus externa con!cl.'ns,sm tangunt l. XIV XV l. U^e -.-!<*'sig? competit jus deciarandi qvo«. pro mem> H ' bris h^beät vel non. _r_l^_c fine ull^iloi» pro* batione ( ) i, Cor. XIV. 40. (s)eonk. IJJHER. de LibertattCbriftiant. (i")olb- -<-/.7/_.' 7-uc! o.^i7c_**-*v/./<^l w c«,»1,/, Vol. 1. mmbr 3, fec, _, 7l 2.
Senfim vero öc fuecesfu excommu- D «ni- (x) /s<_». f?77. i;. (ä) CMattb. XXVUI.I9. temporis 27 batioie fbmimus, ut planum ex illis, qvze de cosftitu^ione Ecclefiae in antecedentibus adduöia funt. Excomtnnrjcauo vero in eoconfiftit, ut qvis membri Ewclefi* ritulo sc jure indignus declaretur. Cum autem jus excommusicandi fit penes Ecciefiam, inde faciie colligitur excommunicationem non efte poenam civilem, nec effe<ftus habere civiles; illa qvippe omnig Xlupponunt Imperium, qvod Eccle* finnen coiivemt (.. V- Vl.Qyid? qvod c_*7//l/- STUS in bunc mnndum venent, non ut more fo«renfi improbos judic*ret (* ), led ut eos in viam faluris duceret per do&rinam. Generale mandatum ad Apoftolos fic habet >): s«^/,/i/aee^ ämnes gtntts* inon vero addit Salvatcr: Si vos audire a lmc excomrßunicate eos cum inlamia. Hane fåne potéftatern neqve ipfe exercuit, neqve Ecclefia? dedir. Hinc excommunicationis ufus primis Ecclefi_e temporbus fimpllciflimus vigiiit. Exrtadebatur feilicet e^t-s-»it«i5^. c<«i«l _. cemmunione externa Ecclefia i/ inprimis ab /_?/!. pu (feucbariftia, communtumq\e preeum conmercio, ut eft gpud 7*^7*./l/1.7.7^-V_7-Vc_<^/'^^<s«ttt). Et H/^7i7_Vl/_. licetipfepontificius: Maxima, inquir, Ecclefia cenfura, de Ecclefia vetere loquitar, qua />es<-<l^ magnis i»^e^> tur, erat i» omni /<»Ks t-«w?»esl-/««o» tivili reltgatio. i^i) Apolog. c. jp. (> ) O^ Adminiftr. Sacram. pctnit. lib, /^. c. 1.. s. conf. 7)_7?7_V7./^ _ie Difcipl. Ecc.efiaft. ifj. 777. c. $.
28 ricatio in formam judaic?im " converfa vario«: nz» Ka eft effe&us civiles Éxcöfrfuaicstus namqveab o-> rnm eum alus Chnftirtnif. commercio vit* arceba» tur. Goncdmm Ttletanum habicum anno 40c» fic «lecernis: _7/^ > _>/.-» i/lo extommunic-cito ra/o^^ >, / ton-ohart fuertt derrrfbenfis ett n ipfe abfltneatur h e. *Xcommunicettir (.. Confirmatur 'd»snom i» Concilio Arelatenfi A. 4.2 m lvinc modnm.' Secundum, infii- fi qvis a ctmmuno e Saccdotali futrit tut' Senio^um, Sußoritate /ufpert/m, kuvte non fo'unt a aencorum, fen et* jam A totius populi colloqiio placuit e.c'udi s. ). <^>, \>\ vr, n videt * Bxeommunitatio A «^/ Judtos i^//»/ e^/^,"^^//- --.. i Cz_.n ö* t^hdti*. R» Ehas /^ i. l.^lii 7>»re.-*» per "»Tl^b excommunic "tum nemini ttcuit accedtre. ( excpti* uxo>* 5-e i/o^/.^e»-^) /^/^ qvntuor c/.ö//s_^,.^ /p -tium,»* MORt* 7V!/_5 re/ert / c. cap. _",'... 2.?. 3 vi 4/./fW ->^/.^.-?H /li i»a^e»_/^ <_H^^ei-_l»i. s??<-/'"_: BUXTORF. Lt*x. 'J alm. Vtuic ob* <lö omni cum a/i/s con/ortio atcebatur O" se»/e,!<_.i.-_»' infjawti. >;^>)s^l7s ck Syned lib. 7 cap, 7. f>>vod e,/^»«äfiops & Pe.fa «i a'ios Interpreres Orientaies _.<i loan. XVl.i. /H<7s_?/»/«, (labiltunt, <«/i qyot B. /^. able%a*n >s. fxcommunicato />e? d.7^o'^ e>!^»<_t fpes redeundi pruideba* tur, vid R. Afcher /xl Compend. 'Palm./ ip. R Rafchi in Gloff «^.Pefaehin fol.j-2.sunt qvi.r.du _z^o«^» mum efela -i*"' patent, _«</eo^e non r.ifi dias j^ duosqve grad&s excommunication^ judaica admittant t erum bxc fententia non arridét Vint rerum legutnq-, e Talmu* dicarum Catlenti/Jimu, <. qvibm «n» ttmere rectdtndum e^e txi/iimamus. ( ) H.4RDWN, Tom. z. f* 9pX. (o) H.&DULV O Tom. 11, i.- ///*
25 "videt hoc pwnsm mfam''«immn gravius sliqx id coarinere?.x hoc principio feqvebjnrur mala innumera. Excommunicams in foro aeculzr^ n< n potnir, qvod ramen c-tens infamia norans ccncedirur Nec teftnronmm fevre, ntcpatronos 2gere <'euit ex> ommmricatis sidem qvoqve ab orrnibus c ffi us publicis removebantur, si fi qvid poft l.x» commtintcarionem in ( ffir.m egiflent, id pro nulio declar?b. l andem gladius hic ftiingebatur iti ipios Rrgc»- a.- Princip* qvls non folum ab Eccle- Ji^^ömmui-ioneejiciendi ver.im ernmregmsimperiis- lii^dtto^ eorum jurarnentofidei fol» qveexu-ndi. sc Vendi fura fibi arrogavtt r» gnur" pgpifticum. NororiuS eft ei d_i_. p<mie <?>'/<? /i7/ VII. in Imperatorerri HcKRiCJCM IV. Fulrrims.jus borrendi hac lint ver» ba s Ti- > : (')nap>cptcr confdens dt judtcto O" tr i/ericodirt D!'l _'/,v/a>>' pnsfima watrts. /e-»//?^ i'/^/»^ tjmariji fal. tn< veflra <.«^»'/^ie. /<l/>s»om,«^./i,«l f.enricum ew Re% ee«x dtcunt, o»»«el^i'e/hl</c.^f e/i^/ excommunicattoni übjicio 9 tf ar.a hematis xtncuds _.///^«: «i^ iterum '^»l/<» leutoni" si,rum (f U&lia parte < mnpoientis DEI V' -t/s/?^ interdtcens et tmnem foteflatem i/ dtgniiatem M regiant, tollo, <rs ut nu/tus Cbrtffanorum et fit ut Rtgi ebtdiat, m- terd'co, omnesaic, qvi ti juravtrunt, i,e/ jurabunt t </e re<ini d»inatione, <«juramenti pr om i/fine ab/ottu,. j\c\- dn: Agite nunc, qvs/o,patrei (f prrncifies Janftiflimi, ut tmnis tnundus,*meh'f_«i t/ cognofcat, qvia,ft ' pove/lts />, <- U ligan & /oli/tre, poteftta in terra itnperia, regna, prt** ispå» {*) HJKDUIN. c.l.tqth.rhp.wl-
e/f/.^//, man bias l<?»/>/«/«^, V^«^^?,/^_H?s«i»_!^»j posfa. fienes pro merit is toäere unicuiqve (f concedere. *L*ar e~ pim fatriarebafm, priniatm, arcbieprfcspattrs t-o.'.-./><.i^/«/><>- (s religiofis Yiris (-ediftts. qventcr i/////^ prnvu O*' indtgnu, Si <?«/»«_>/>/>///,_«/_'>l judicatis^ qvid </s /^/-«/^>-/ö««l-s/ p#jfé c?-e^^^«^«e/?? <S /*. angelot dominantes omntbm fmerbu pnnctpibus jwticabnis, qvid <.? illorum /^-v^ /<.6-e^e v^tftrs? Jddi/eant nunc Reges, (f omnes feculi priyicrpes, quanti /^l e/^l-', quid peteftn, ö*" i /^<_»i /><_?-^i pendere.^/o»e»j Ecclefia /e/?^<e: 5" /n pradißo Htnrico /^m «>s iuåtctum veflrum e^e^ce^e, ut omnes fetant*, qt>ia nen fortuitt» /<t7^^- -7?^.. pote/iate cadet. F "HVUM. XVII. igitur excomrminica.tio izclle in sbu.um fverti, inqve genus aliqvod imperii invalefcere pollit, qvod etiam ta.pe faélum eft ncn line infigni Bummorum Irnperantium prstjndicio (. XVI), Irnperii utiqve elt hoc pra_venire (. IX). Sic tamen imperium poteftate excommunicandi non uiitur, frd ipli limites tantum iigir, ne lc.llc.et infamia ve! alterius. generis poena afficiantur cives a potekate aliena, cum foli imperio competat jus pcenarum (. VI ). Unde Proteftanres omnia ad meliorem ufum revocantes, excommunicationi effedus civiles non tribuerunt, led fola privatione jumum Eccleliafticorum illam terminarunt. Ex _?^.c canfuflont* inquit AUGUSIANA w-vw^7c> (f), rnaxima beu, «<«i... tni mottu e^t,7e^»e, dum pontifces frtti poteflate c/m,/- -um, non /5/ «sl>»_- cultut inftitutrunt, rtferfmions eaftt- (?) Art, fil Abf.
um viokntis txcommunieattonibm confcientiat onerarum^ etiam regna m««h tranrjerrt, 65" Imperaiotiout adimtrt t, tperium eonatt funt. XV!!!. ",'ccle.ia ut foderas (^ll), boms qvibusdam ö* F pus habet. I^c»..- enim eft iu^peta., unrf* zrdes m qvibus peragarur eultus Divtnus exftruantur A refician''!,!-. Ecdeti-e miniftn.urtenteniur, sc qv«e ad u(us communes pernn^r,s alia comparentur- Ma?c aut-m bona cnrn E(.c!-!,«e lint, ad l!lam qvo-ivt-» curum fptftar ad i.miftratiö, qv< d rx ipia narura pr^pri^s^sls omnino (eqvirur. Errant lgirtir, qvi hoc jus vel Summis lmperanti» b'is vt?i e.f.m minifterm ecclesialilco in rotum vi ci^»nt. Qyod <i Reipublica. imperium ad.ignes N da.^. E'Ale pt.'r identirarem r.itiolus ipli qvoqve p-irrummium oznnium cererorum collegiorum tribuer^ d^b^s, qvcd akn.rdum. (^li mimfterio e_-clciiafitco ac jus arrnbuunr, Ecclefiae furmim Reipubhc-e obrrudunt, qvod ( V) ad» veriafur. fvfunus qvoqve docendi a curatione bo» norum prorlus differt, qvam ob rem «n ipu ficele* jia Apoltolica h* funöiones erant leparats (r% $. XIX. /^jrca bona Ecclefiar Relpublica? jas eft pr.eca- v^re ne nimii öc fuperftitioni iniervientes rhef-iu-i Zb Ecclelia corradantur, hi emm vergunc in d-mnum Reipubliar, qvod a^rnere Imper.i eft (-) conl. Aä. VI 34.
eft (.IX). luftitia qvoqve confentaneum videtur, utsumus lmperans esufcemodl thtlaurosfraudu.enter corrafos Reipublica: refiituat ; praxipue fi confiirerit genuinis Ecclefiae ul.hus fatis jam aliundeprofpeclum efte, qvod etiam tempore rcformationis faclum eft. Contra falutem enim publicam nulla valet pr_e» lcriptio; qvare etiam Princeps, extrema urgente necefiirate, bona Ecclefiae alioqvin neceffariain ufus Reipubiica convertere poteft. In ejufcemodi cafu valet univerfale illud principium. Salus Reipubiica fupretna lex e/?s. Et qvis non mallet illa adhiberi ad aver» tendum exitium a civitate, qvam venire in manus hoftium? prsefertim cum civitas in me.iorem ftatum reftitura, fuurn Ecclefise redderspoflit, qvod 2b hofte fruftra exspeitaveris. l^vi autem ftatuunt rebus hilce aliqvid fan<_lit_it.s inh_erere, ob qvam»d feculares ufus applicari non poflinr, nse illi qvid fit fanåurr*, fe ignorare fatemur. Sacr_e e» nim dicnntur, «via uiibus facris deftinatas kmt, non qvafi illis infit aliqva fan<ftitas, qvae ut morale qvid in aurum, argentum, numos, A ceteras non poteft.. XX. G^ic expofuimus, qvomodo Ecclefia a Kepub.icH X)difterat> & qvae harum focietatum propria fint jura, ex nativa utriusqve indole deducenda. Jam vero übi attendimus ad praxin si faåa ipfa, non pauca hic aliter fe habere invenimus. Idt praeterea- «us papifraum, qvem Reipublicae injurium eff«o- MM»
föinibus conft.it', Ipi. Principes p^orcft-mses nonnul- hac tr^kztione vindica» la exercent jura. qvie i.-, vimus Ec.elel._l'. Mnißros» irrirum verbi in munere confirrnanr, luurgna _-!.uerminl.nt, de bonis Ecclefia? difpommr, Z. externa eius negotia t_mtum non omnia ordmanr. Qium it^qve h?c fura fint; Ecclefi* propria. a jo-ius M.fi-ftaas orrnino di» verfa, nulla däri poteft r;mo, cur ab Imperio leg.» time ufurpari qveanr, pr?erer hanc unam, qvcd ab Ecclefia in imperium fint.translata. Qvod autem translatio lurium fieri pl>sl_t. rxtrn controver» ftam pofitum eft. Sic populus origin-iliter omnia poffider inra majeftatica, hec ramen ex libero e- jus confenlu vel in unum vel m plures aliqvsndo tiansmigranr, Num vero jura EccU.fi* ejufeemo» di fransh-uouem admitranr. res»ft alrioris indsginfs. Sententiam noftram breviter dieemu!-: Gvod reli» gioi-iem Chnftianam ipfavn atimer, in eam neqve R,elpub!ica, neqve Efcleila, neqve ullus morrabum aiiqvid juils haber. Ab iplo enim DEO definita lunt tam crtdenda, qvam agenda, qvibus neqve pddi neqve demi optorrer. lncumblt igirur cui» libet oblig^tio inveftgandi volunratem Divinam, sl quod c_um illa conlentaneum deprehenderi., ex» seqvendi. Arqve, ut nemo ifia obligatione fe exfolvere poteft, ita nec integrum eft cui» qvam jus cum eadem connexum in alium träns- Externa autem religionis juris Divini «ON lunt fcttbere.
34 func (..XU. XIII); per confeqvensin illa jush?bcu Ecclefia, s. juris hujus excerciuum Imperio comittere poteft. jus tamen hoc ex natura religionis 6c fine Ecciefi_e limitatur. Sic non licet Sumnus imperantibus miniftros Ecclefise obtruder* diverfam ab ca dotftnmsra ventes, vel notorieimpios. Neque eorum poteftatis eft, in^ungere ruus luperftirtosos sc fidei Ecclefi* contrarios. Qvos inira bmites zus imperii circa bona Ecclefia fubiiftat, ditfurn eft ',antecedentt.q_vodli verofmperiumhaecjuraexercuerit contra indoiemreligioms, sc in conicientias donunari cceperic, nullurn eft dubium, quin revoca ri pofiint, qvemadmodum übi summus lmperans juribus majeftatis conrra finem civitatis aburitur, etiam hare populus repetere poteft, Coronidisloco addimus, in patria noftra non adeo metuendam efte collifionem inter furaecc!efi_e _k Reipubiica?. Qvi enim conftituunt Ecclefiam, vel faltim magna eorum pars ad n.gotia publica concarrunr, adeoqve pro utriusqve loeietatis junbus fartis te&isqve conlervandis advigikmt. 5.t Gloria in excelfis l)eo. Sit Ecclefi«atqve Keipubbc* telicitas perennis.
Candidafen Jpojjtätfce Herr M.OR AZR^tt^^L ALAN Ntgaf sitt andra berömligt '^cadeln.sse Arbete / om ÄT2KILNADEN cnicllan det BONGELIGN GAMHH^DET och KPR^KAN/ Betygade sin fagnad med foliatide.- %(far tacka bloznmor hoptals lysa Ä3» Pä hwur en fiieltf- och bärand' green/ Tå börjar Traqardsmanncn bysa God rancta/- gludé och hoppas re'n. 3.t nmnog ftucht med tijden stall Hans zwm och möda tönaau Nar wttt ock wxtta jcder pryda En lssnds.ns ungdom Fha.. I Folck/ Tå lur en l)\vat bad' spä ock tyda / Ja tro sia wara wisicr tolct : At Rikets tflfftttfe ar i fior / At jäuhct grönstas wä.rer stor. Wan MANHEIM t^lnr manna Stef Som Wljsbet waltt i unga Zhc/ Mcd träglt ardet trogna böner' Siq lctat ftatn 111l fcjjaöcn* jpar: Tn l)ar och 913^X7' KYRCKAN hspp Ve längtan / önssan folies opp; SÖtoab thcm pä framstå fiefl och trappa / Man ruknur EHR Herr andidaf, Ty l>'.i.' ocl) T.hsans mda kgppa TOM
3HN flpfor I Som HR tid sa tacka utan fint: wal lagt an/ Nt RIKET / KYRCKAN ticnas ka^ EHRT fstta Warck med nsfje rotfar/ I wärd är draga PraDg f?rut> / Det i_n're hwur en älskar/ prijar/ 3>ch stanmter In t sådant lind. I fallen «r till mycket mcer Allcnast lyckan tilt ( HiK seer. Jag önskar Himlen tådå EON leda' VpP till det ftand och heders grad,- Där I EHR Gafwor kund' utbreda )cb tiena bå&c land och stad / Tu talilxt ror EHR wandrinqs datl)/ s^ch jag str EHN dä fölia äih l ER IG Borga $HLSTEDT Finlandus.