Jnbmittit JONAS BERGENHOLTZ. Qvod. EXERCtTIUM ACADEMICUM. ABQ&,exc.Joh.K.iäßipe,R. AcTyp» Ve MIRACULIS, Math. Prof. Ord. /. 5 Jt.

Transkript

1 /. 5 Jt EXERCtTIUM ACADEMICUM Ve MIRACULIS, Qvod Cttm cinftnft* Amyliff, F*cult> Pbilofc Acad. Abnlnfity PRäSIDE HRO Amfliffimo ntqve Celeberrimo, Mag. NiCOLAO HASSELBOM Math. Prof. Ord. tublicé /o«s/»»» extmini modtfte Jnbmittit Oie i^. Oecemb. 17;6. Aikmnus Rtgiut JONAS BERGENHOLTZ \fexionia,- Gotbut. ABQ&,exc.Joh.K.iäßipe,R. AcTyp»

2 'ylscu Ad:Kt:;d.'m Reverendo atqve FraeUi D*m:no +fff?ntt> M. JON^E- BRUZEUO, d., qvscdeo colligunrur in kliun* c,a 5c Paftori longe Dignis- Cafiö, Avunculo propenfiffimo, be.» nigniflimo, ierernum vencrando-,. Sufpiciendo* ^I mihi ccntigeras genitor, fl fangvi- X_f nis åucior-, Et. t&ntum futr-at eomplexus amore pt* terno % Deherem Uudcs fkmmas Tibi, Avuitcufe amtfidc ; Sed cum qv& teneo, tua fint, bcnefa* éfraqve plpira frsfiiteris mibi, qv&ns fotult pxttr ipfe benipnus, J>>yo eiiinuhs- meriti/as eft celebrare Co* thuvno? Deha poft ceelum ffiracula prima tarenti- YitAks^ve AitrAS) rtlipum Tibi vbersz

3 tfjm fm le futrat tenehrts dathtiatfi Vitaqbe»s«, felix Annos toliranda per 0s/. >vid mihi qpod veddtfn? num fvppttit utta facuhas% Hil n':fi cir gratum, nifi mens Tibi tota dkata t Sufcipe pro multts exilia munera eptftiy Sufiip: jejunam cbartamyfplendore s*rsn tern, flurimå) qv& defunt, ut fohat Re Bor Olymft, Terfetm /uppkx motiv a minte precahor,, in cufus confiftuntfinxul» ntttu, t.tta feneßn fluåt, cedant Tibiprofper* Det Deus! Sim fint «öse dits, rehus VigeAntcgoefecunAis y Psfi abitummigrts ad celfr pdati/i Dfouml Admodum Kever. Norrunjs Tui Cultor htmiuimuå J. Bergenholts.

4 öfwcr sin trogna infm'm3sor3 wackra Arbete. <^Äg undrar hwatz pä Helicoh nn hörs,jag ef».5) tet ftägar Om denna tiden nägon fins, som UNDER fram» te wägar'. Af UNDER ar Parnafl-tnfuU, om UNDER talat strifs, Om himlens fiotn llndcrwarck man fager twiste» l,,'s. Jag undrar fjwab ett UNDER ar. hwad säbant men!)' betyda, Mig tycks at wcrldscns flora fvc : p, fom tustnd' konsiwarck Ett UNDTR rättligheta mh ; men om pryda, de fin» nas fler, Det är en faaf jag ej förfidi* uv bitom tala mcv. Hwab äldren min c) hinner til, lär' detta warck förklara, Hwars lvittta Auå:or ingen fiit och möda welat spara, D?» salen rent al tyda ut; Ty stal och bli hans All tack och heder, aldrasist en fen Crantz af Laget grrn. frätte sin fägnab JOH» ADOLPH cl.ool' Bara

5 PROOEMIUM. I. M MVi tomm l^oc l^stema, H m naturam univerfam,& Jgf nexum in eg rerum o* mnium jufto confiderat modo, fapientiflimi hinc m«> nifefto elucere conditoris exi- {tenriam, pottntiam & majeftatem,negare non poteft. Quis enim animadrerrens, qvam a- mice cunåa, certis regulis adftriéla., qva maxima qva minima in effe&us harmonicos e- dendos confpirtnt, qvantoqvc confenfu fuos ordines übiqve lervent, Auftorem non agnofcat, laudet, celebrct? Ha?c, inqvanv (uyatiäa ]i e$s in genere prsdi- A cant

6 2 cant, certoqve arguunt nihii «orura potuiile, iine omnipotenn Dci manu, iuo potiri «f* éiu, vel unqvam exiftere,' qvicqvid demum fabuloia vetuftas crepet contradicatqve, mundi originem vel aliunde arcesfens, ve\ s&ternitatem ipfi vin- 1 dicare allaborans. Qvsb profe- &o dogmata peftilentiffima, a qvibus nec omnes recentiores immunes, ationi faniori apertiffirae contrariaatur. Qvid? Qyod contradiöioaern infuper uianifeftam involvat, dum rebus isnutationi obnoxiis» aternam -exiftendi naturam tribuunt; qvu omne aeternum immucabile neceflariumqve eile oporteat : ut alias rationes ficco praeteream pede. Bi veio natura; idololatrae ftolidiflimi, fi miracula illa,qvae jam plura, jam pauciora contigerunt, prkjudiciis, & mani con«

7 contradicendi ftudio, abje&is, atcenderenr ; cerre tcftes jrrefragabiles digiti altiffimi, & ta» les omnino deprehenderent o- perariones & effeåus, qvi o» mnem (uperant eluduntqve natur* vim, & confeqvetuer ab «ars aliqvo emmennori non potuere non proficifci. Et hsec funt de qvibus loco exercirii acadefnici, qvaedam in medium proferre prapofuimus. Qyae vt B. L. benigne excipere veht, &mitiori perftringere censur» omni rogamus modeftia, $ 11. voeis indagare,minus duco neceflarium, ORiginem 3c qvodamniodo iupervacaneum,* cum omnibus notiffima fit atqv* inteikdu facillima. Innouonetn vero miraculi adajqv^tam, fiy qvid per hoc vocabulum prsecife innuatur inqvircrc ; majoris 62 ett

8 eft indaginis, magisqve necefla* rium. Circa hoc negorium ita veriabimur, ur nottram breviter dicamus primum lentenriam, deinde qvid aliis vifura l'n expo» nanaus, eorumqve facila defte ma» eacaminemus. N*tur*le Philofophis in genere dicitur illud, cujos ratio in eflentia &. natura entis continctur i in fpecie vero in materialibus ita appellatur cujus ratio in edenria éc natura corporum deprehcnditur. Unäe in propatulo ett, mutationcs & operationes corporum naturales «28 adpellari, qvje per mo«diini, qvö vel ipfa vel partes cörum inter fe junguntur, earumqve qvalitates, arqve per regulas motus explicari poffunt. Hinc haud obfcure patet qvo lsnlu accipi"& dici debeat f*fer- -naturalt i nempe, ingenere, cv* jiit tstio fufficiens in eflcmia & l. : na»

9 5 natura entis nen continetur; & fic conleqvenrer. Hujusmodi aurern routariones & operariones, qvarum cauita in eflenria & natur» entiu finitoru nan invenitur, tnira^utorum norrine venire fclent, non vnlgari modo (ententia, (cd ervduorum eriam tantum non omnium calculo, Operat fane preuum effet, ur hxc finguia tu- Tius explicarentur; verum cum «a C\z dilceptacionis natura, uti patebit, de miraculis, vt omnis tere lic de notione ipfiusvocabuli conrroveriia : ex allatis, juftaqve lance expenfis, variorum hac de re (encentus, res tota in aprico pofira erit. Qvarnobrem ur eadem duos fideha dealbemus parietes, ad has obeundas partes nos accingimus. Miracuiorum autern divifionem heic primum aptare confultum duximus, eaqve in clafics difpefcere 1U25»

10 6 fuas. Varje a variis dividi la. lent Danhaverus miracula in f^tv*tivt, übiornnibus ad agendum pofitis reqvifitis > ile<^nß im«peditur. Eg. ignis fornacis ardenris viros inje<ftos non confu«mens; Del pofitiv»^ übi viribus naturs aliqvid super inducitur ad qvod narura; virrus nunqvam, pertingere poruit. Bulfingero di- \iho in miracuja medtau & immediara placuit. Nos ve, o qva* tuor illorum clafles facimus. Primis ac (upremus e/t gr*dus rniraculorum, qvas nullis cauflls mediantibus naturalibws fiunc aut fieri poffunt, (ed immediate, & ex libera Dci virtute emananr; adeoqve efte&us fint omnipotentias divina? fingulares V. g creatio mundi, mortuorurn refuicitatio &C, Setttndus gradus e/? enrum, qva? produci qvidem pojtunc ex cauffis naturaiibus i kå non co t»men

11 t tamen modo, qto a ven fiunt, ur repentina morborum curatio nullis admotis medicanientis.tvrt/«/ ek, cura ex cauffis naturalibus provemun?» ita tamen, ut Deus virtutcm eorum ordinariam adaugeat, ac fufficientiam illis, qvarn narura ipfa concefl*- rit, majorem tribuat. Ejasraodi est maris rubri exficcatio per ventum pro tranfiru Hraéiirarum* gytrtus vero [f poflremus, qvando per media naturalia fiunt, etiam ad talem effe&um edendum non infveta; non ramen absqve Divinas voluncatis concurfu fingula* ri, coiqvo fmnc tempore producerentur. E. g. Leones mis- (os ad terrarncanaan incoloniam devorantes. Hlnc X H^ m. 1 ad eorum fenteatias, qvi in diveha plane abeunt, de natura miraculonjm» potiffiraas recea»

12 8 recenfendas pergirausicum mul* tus forec labor, & qvod curta librorum fuppellex vetaret, o«mnium hoc in negotio adumbra re opiniones. trim prodeanc in fcoenam ii!i, qvi pro meris natune effeftibus habenr miraculä, eaqve per vim naturs fieri autumant cauffasqve eorum pr«etendunt vel ftellarum influxum, vel archeum commentitium, vt Stoici, & plurimi antiqvi Fhilofophi, vel magiam cceleftem, ur ParaceKus, vt?! magnerem.ut Helmontius, ve! alias ejusmodi chimseras, qvas ftulre flngunr & comminifcuntur. («) Benediftus Spinofa, furntme impietaris homo, (an monflrum dicarru-s?)fenrenti* am antiqviorum (epulram denuo ex orco refufciravir, Conrendit enim, (0) miracula nihil aliud efle qvam effeåus natura?, qvorum cauflas adeocg non

13 9 non nifi relative intelhgenda,relpeäu fciliccc ad noflrum judiciura habiro. Unde etiara miracula, in 5, $. tradira, inrer o- pera naturs numerär» qva; tn. capturn humanum exfuperanr. Cum hoc confentire videtur Poponatius. (>) Nee multum hinc di(cedere eruditis vifi lunt,hobbetlus (J) & Bernhardus Connor ( «),- qvamvis enim definiti* ones miraculorurn adhibeant meliores;interim ramen in progrefiu, vi principiorum (uorum, eadem prorfus alirer explicanr, Locki na aurern in operibus pofthumis Spinof» doårinam in hoc pun- <la fuam facic Ad hos proxime accedunt, qvi per Dci virtutem miracula qvidem fieri a- gnofcunt, led non nifi mediante natura; adeoqve fme adjurr.gto ejus immediate a Deo produci negant, pritnaeqve claflis miracu*

14 10 racula impugnant K«m Deum ita natur» adftriélum effe contendunt, ut nihil fine illa effieere poffit, Huc pertinert, praiter alios, Francifcus Picolomineus, Ccefalpinus, Nehemias Grew in Cofmologia lacra, Villi. Flet- Wod, qvi librum idioraate confcripfit Anglicano, in Gerraanicu deinde translatum, übi adferit o- mnino naturar curftirn effe adhi» bendum in fubfidium, ad expli» canda omnia, qvas unqvam fa* öa lunt miracula. Necmultum abludic Poiretus, qvi, m libro, de Deo,mundo & mab, übi pr«- cife de potentia divina agit,ma* teriara qvandam iubtilem omnium rairaculofum caudam comminifcitur, & difpoikionern Deo duntaxat relinqvit. Contedic nempe materia? hujus {übtilis direöiones, refleåiones, retr2äic»> nes & occurlus, ultra ordinanum

15 um regimen conftituta,admirationem excitare,& miracula pro* ducere Peculiarem in his» vt in rrmltis?>!ii<; sover fementiam notiflimus hujus a»vi Theologia? & Philolophia; novator, leu potuis turbator, Chriftianus' Dippelius ( ( )contendens miracula fa- <Sa eite per vira imaginationis > & impreflionem magicam. In tertia clafle (unr illi, qvi qvidem miracula efle fupernacuralia confirentur; (ed in progreflu & explicatione a fentenria recedere videntur communi : Ex qvibus naminafie iuflficiat ceieberrimum hujus temporis Philofophö ChriJ flianum Wolfium, qyfa Bud- (leo & Langio notatus fuit,qva«s, miracuia reftitutionis ftatueret neceflaria. Exiftimaverafin metaphyfica Germanica Wolfius,. b;s. 6; 9. per miracula, nexum rerum omniura, & totum l?- 11

16 12 iyfhma mundanum mutari & turbari ; adeoqve naturam pri* ftinum ordmem recuperare non pofte, nifi per miracula nova* Et hane fuam fenrentiam illu» ftrat fimilitudme ex horologio defumpta. Hoc vero dogma Buddeus & Langius tanqvam minus congruum «5c farali necesfitati maxime indulgens, reje* cerunr. (») ( a) frid. GtrmAnnum de mimen* Hr, item Lzfckeri prxnotiones Tbsol t (3; Ir*B t Tbcol. Palir, Cnp. 6 t ( > ) Girtn t l t. tit* ( i ) Levittb, ( s ) in fvtftn* Meiie- (() D/pp. (2Bcgtt)cU ser item obfer. RRF-; [;n?ua Sbttka. ) n ) W-ilcb. L?x. Pbitefopb. p»g. 31. IV. ("\Vod ad eos itaqve attinet, _f qvi miracula per naturs vires heri arbitrantur, non posfunc non illi omnes» pernatur3lem qvandam tribuere vir- natur* t'u«

17 virtutem» & per confeqvens. Deum atqve naturam pro uno e- oderaqve habere, cum utriqve eadem adfignent attnbufa, Uc rcliqva ornniapr«tereamus argu* raenta, qvibus abfurdiffimum hoc dogma pro merito exceptu ek: Unicurn tantummodo ex materia in qva versamur, propinabimus, qvo evincitur miracuia natur» elle impoflibilia. Ex. gr. Habet ignis, qvod utiqve faten neceflum habent, natura hanc virtutem ab ipfa uc urat; fed taåurn eft»liqvando, vt materia m alias combuftibiiem. non combuilerit/ at hoc fi etiam per vim natur* habeac, ccrre duplici polleret virtute. ut urat öc non urat, qvod contradiftorium» Sublata itaqve fuit ordinaria i- gnis vi«necefte ett ab *Uo nem- '. pe Deo. Qyod vero concernis: eos, qvi Deura it«eilp alligatutn na-

18 «4 naturs ftatuunt,' vt nulla rniracula.nifi medianre hac ipfa,producere qveat, verbo dicam : In qvibusdam miraculis piacuiffe Deo ad naturarn ieje applicare, E*g, qvando aqvam in vinutn vertit : hoc «men probe obfervandum, non pofle naturarn eo modo & tempons fpatio, qvo Deus, hune effeåum elicere. A* qva in (Ugns potniflot eqvidem, fecundum nsrur^ duftum O c caloris folaris m vite, per longum temporis fpatium mutari in vinura : (cd non eo modo, extra vitem,neqve tam brevi temporis (pauo, qvo faöurn eli a Ghri^o. Non itaqve' in hoc minus, qvam aliis, fupernatunu lit vis elucer. Neqve exinde ftatuere licecdeum fempef neces«iario naturarn ieqvi deberes dan» tur enim plurima exempla mi«raculorura,vm ne minimum qvi. dtm

19 '5 6«m naturse commercium deprehender lictc Poiretus,qvod ipfum non decuic, fibi arrogavic, dum viara & modum qvo rniracula fiunt, mdagare voluit. Hoc cum foli Deo conipetat & notum effe debeat, nan mirum eft eum m deliria & (omnia incidifle. Sufficit nolle, ca fupernaturali virtute produci ; modum autem, qvo fiant rimari, fphkram no» flram, qvge inträ naturae limites arde terminamr, longe tränsfcendit. Ejusmodi yero miraculorum explicationem, qvam nonnulli ingreffi lunt» ut indicetur qvodamtnodo» Hon fecundum qvts leges motus fiant,fed tjvibus prascipue contradicanc,ut innoxiam aon poffumus impro» bare, Falfam vero efle hypothefin, qva conclufiones Poireti nitumur, (cilicet Dcum ica slliga* tum

20 16 tum elle naturir» ut feges motuum femel conditas» transgredi vel rautare neqvéat, per le patet; cum hoc ipfum dogma, Kvantum in ipfo, naturs auäorem & Dommum e throno dejicere adlaboret.. öippflius, licec rehitatioßem non mereatur, idem ca men ipii, qvod Poirero, reponi poreft, Nobis maxime arridet cempeftivum Celeb, Bud deimonitum, qvij poftqvammodum operandi in miraculis. nonnuliis tenraverir, ira concludit:. nen id volum-vs } ac fi hnc, (f no» Ali* ratlant miracuu fuerint ed/ta j Htc enim deftmre velie /amma tffet te» mtrita!, Reliqvorum commenra, qvorum mentionem initia fecimus, qvod attinet, cum & illa ipia ad nacuram pertineant, 4$ illis idem ene judicium. 0 V. (a) vii.fbil, tbtor.pot. V. C. //. Pr s(s.

21 > V- ulterius calamum ÅNceqvam /Z, promovearous, paucis exponere lubet controverfiam Leib» nirium inrer & Clarckium, de mtione miracuu motam, utpote qv^ maxime iaciat ad cain probe edilcendam.lncelligrbarleib* nitius (ecundum vulgarem, & philofophis rcccptam (enren*>a, per miraculum ejusrnodi cftrdu» qvi orrines naturs vires fuperat, im, cujus ratio ex regulis rnotuum & curfu naturs reddi neqvit. Clarckius vero exiftima* vit miracula in fe non elle magis admiranda, nec magis Di* vina, qvam ordinaria narurae o* pera; (ed ideo ab hi«admirsbilitate diftingfi, qvod fint rara & extraordinaria.(/')åtqve fie referenre Bulfingero ( *) jo inufitatum poftulat ad id^am rairactili exprimendarn: eundem natuqve B effe- 17

22 18 efleåurn vocät»ataralem,fi acddat ordinarie, etfi divina immediatt operatione, & miracu- /o/k«n raro & ewaordinane, etfi producatur per crearuram» Non diffitemur autern cruditiffiraum Auflorem poftea hane iuam fententiam emolliifle, cum dicic non omne qvidem rarum 5c extraordinarium cfle rniraculum; fed miraculum omne involvere idearn rei rarae 8c extraordinaria. Paladium, qvo pedem KAr, confpiciendum adducam: fupponit omnem rnotum efle in Deo, non tantum in a- äu, fed in ftatu & continuadone, (>) Unde concludic, omnem motö ut Divinum efteflum, ica in fe miraculofum elle«sed cum ordinarios & perpetuos motus havd ita admiremur,ideo elle<3u««xtraordinarios & raros pro mimiraculis hiberi autumat. Qyod ad

23 19 ad haje attinet, non difåtemur hoc vocabuium fenfu lation lumtum dici inrerdum, praeferrim vulgo, de naturs qvibusdam arcanis, cujus cauflam proximam, iimitata ingenii vis non femper adleqvi paren, qvamvis inträ leges natnrat contineatur* Hujusmodi occnlti phoenomeni exemplum adfert" Morhcfius, currs certiorem fecit orbem eruditmn,de natura Schyphi vitrei, per cermm humani vocis fonum fradti, idqve defcripfit pecuiiari differracione, qvaz vaxox-xd^q ftentor infcribitur, & id genus alia» Ättamen, li co modo furnatur hoc vocabuhim, piurimse utiqve aåiones & effeöus naturs!» 5 di* cenda eflent miracula, Qaikium itaqve ultra id, qvod opus eli» (übtilem fuille fufpicamur. Inter miracula etenim H mirabi-!i ingens intercedit difcrimcti, B & *

24 20 & fae nötabile. Scilicee ggnofcut pheenamena naturalia omnia cauffas firas, & m effeåum pro dwcuntur, aon nifi vinbus naturaiibus. Hs: cau&e, licet ab -imperito Vulgo, ut plurimum ignorentur, ab erudifis tame» xmilcse reddi poffunt & indies magis magisqve in lucem pro* ttahuntirr. Miracula vero nullas in natura rerum agnofcunt eauffks, fed ab ipfo Deo producuntur: qvin & vires naturales longiffirae iuperanc, 5c per conleqvens naturs impoflibilia lune, fältem co tempore & co rnodo, Hacc igitur eft ratio qvo fiunt. rairacuiorura, qvam doåiöimi Ctiam ignorant, qv.ae ad regu* las motus explicari neqvaqvarn poteft ; adeoqve doéios pariter ac indoäos in admiradonem rapit. Hinc patet", qvod/a rarum miraculi notipjiemcönfurdat magi?

25 21 gis, qvam illuflrefy qvin & a- perta höc modo ii& rehnqvirur porr», qvi amlcs fobosas, & inania co.nmenta innumera pro miraculis obtrudere oibi ad'u:borant, qvalium betvgna copia hiftoriam iir:primis EccUllaflicam miiere conlpurcavit; prsscipue l*nflima eorum (eges, in«e>icss in(t*r \o\ri in agns Monachorum & vieis Sanäorum, efflorelcit. So-hdurn elt Buddei judicmm in Ifagog.e p. 1752/««/' <eqvidem miråcut* ncaticitiam Aa;>jn* än, ant cmnino fin?/ndt, übi mtflls invetihmtur t Ver& f*min tnir&ciila prs tmibiis»mnino fnnt hahcnda. Ad rantatsm prasterea qvod ar tinec, deiila, qvemadmodum de sxiftentia miraculorum, ex hiftorisrum fide. fcft pronixncianciurrs; inde vero patet, qvibusdam remponbus piura & fre* qvcntiora, aliis kerurn nuila vel ra-

26 22 rariffima contigifle miracula, Neqve noftrum ett, Deo omnipotenti, rcrumqve omnium maxime provido, modum praefcribere arqve nuraerum aöionum fu-»rum. Ci) Cåä. privat, Ryd, <$. 7. (fp, ( k ) J>/i. Bulfing. diluc.pllni^ h)rydjocfit. " VI. 1 Ilnc ad noviffiraara in hoc K Z negotio Voifianam nempe pergimus controverfiam. In ea vero enodanda eo brevioribus nobis elle licebit, qvo memoria ZKarum rerum eft recentior 4 Ad obje-ftiones immo cavillatioriés in Celeb, Wolfium, ob miracula reftitutionis, conjeöas di» luendas, vel hoc ipfum iufficit; qvod nec 'pie, neqve antefignanuz e)n«i!!list:ril; Leibnitius ead?m ftattierit nifi hypothetice. Hoc oftendunt clarinima eorum verba.sed otium nobis fecit hac in re Excellentifl. Bulfingerus Cosmo"

27 2 ; (») cm addi debet ipfius Wolfii Cofmologia larine edita, übi tota de miracuiis doårina latius exponitur.sed, qvae noftra fit circa vexaciflimä hane qvseftiouem ientenda paucis, utinam ad p«. lamm tuum L* B» exponere licet. I:o Si certirudo aliqva de exiftentia miraculorum, ur appellantur, reftitutionis obtinenda eft : (eu, qvod idem er, ii definiendum erit, an Deo placue- R t mutationes qvasdam in conivetum natura; ordinem per miracula ita inducere, ur perpefuurn 5c permanentem influxum in ipfum habeant; an prseopta verit Idem O. M, per omnipotcnriam fuarn omma, poft miraculatadta, ad priftinum redu-- cere ordinem ;. fi hoc, inqvara, extra dubium ponendum, certe ad experienriam & obfervationes eft confugiendum* II:o qyam longe autcm abeft, qvia omni-

28 *4 omnium naturs virium & mv* tationum inire numernm qveant mortales, curra ingeniorum vis fatis demonftrar» Qj/amobrem III:o haud obfcure apparecqvid fperandum fit de ejusmodi obiervationibus > & lv:o qvod, ex earuim defe6lu, nihil certi in hoc punåo concludere homuncionibus nobis licet. Verum, (i tasn ailldue in divinse majeftaris gloriara, übiqve terrarum eo, qvam nunc temporis» invigilasiem aftronomicis laboribus, qvo mii-aculutn in. fole sstate joluas contigic, tutius 8z verius forian circa hancrem non nihil pronuncisre licuiflet. Pofito vero non fieri rfpdtucionem, fed qvod OTa.Ja poaea. sflumt in medium iiifii.;xu miraculorum, fuo eatit ordnie & curfu; non fratim taniea inde confeqvitur rnar.dum efle turbaturn, vel a- liurn

29 25 ljum omnino ab idea l)ei de mundo condendo concepta»nara cura fapientias divina; mconveniens non (it aflerere qvod, in idea mundi creandi, fibi refervavent, hoc vel illo tempore, in certos atqve fingolares fines, opus iuum extraordinarioi h. e. miracuiofo modo diftingvere, i- ta ur iti ordinem natur», qvem nos obfervamus lins reftirutione influat: cumqve hsc noa minus, qvamrehqvanaturas opera, Deus ab a^terno praeviderit, ad raundum utiqve pertinent aeqve ac reliqva» Gaufla autem cur ftatis temporibiss ha;c ipfa orlinaria curfui adduntur, qvsrenlig eft non å neceffitate, fsd a fapientiflima difpofirio* ne Divina. Pr^vidit namqve optirnus mundi ftator, qvod lecundum ordinarium naturs curfunn iidem efteåus necells-

30 26 ceffarii, eodem tempore non feqverentur. Hinc ex noftra qvidem {ent«?nna, fluit: J:o qvod miracula in idea Dci, qvae eft mundi vera, ad hunc mundum ordinarie pertineant; qvamvis refpedu noftri exrra ordincm fiant. 2:0 qvod omnis controverfia, derniracuhs reftitutionis, ur inunlis evanefcat. 3:0 qvod per miracula nihil decedac de narura mundi optimi : multo minus 4:10 qvod splum turbent. Deum v«ro ex immenla fua fapientia ab a?terno decrevifle, His uperibus, gemmarura itiftar, o- pera fua, jufro deiinicoqve tempore, exornare, ut digitum e- jus pra?(entiorem agnofcerent inortaies, ncqve Domini A creatoris lvi obhviicerentur.. VII. OVod ad cauflam miraculoru efficientern, exiftimaverirn de (m) Buljiftg. diluciddt. pbilof,. 222,

31 27 de illa plene judicaripohe ex iis, qvac (upra leviter funt difputafa. Ne autem hane qvsftionem prorfus inta&am relinqvam ; paucis in enrum opinionem inqvirere lubet, qvi «ngelis etiam hane poteftacem adfcribere (atagunr. In enrum sunt numero, pr^ter a- lios, äohannes Clericus (» ) & Poirefus. ( ) Nec mirum,cwm vi defimtioaum, qvas afterunc nan poffunr non in hxc incidere confeflaria, ut angelis non tantum bunis, verum etiam malis, imm o magis & impoftoribns vim patrandi miracula attribuant. Clericus namqve pritnara inter notas, qvibus dignofci debent miracula, hane ponic, qvod vires fuperare debenc humanas; cvi qvin angelis latisfacere qveant, dubium eli nullum : qvam mals autem h*c ipfa venerandi fenis nota eo>

32 28 cohxrest cum fecundo, qvem po»it, charäflere, qvod vires natur* superars debeant miracula, ve! me tion monente, manifeftum eft. Ad hoc faftigium Ängeli, utpote ereatur*., vires fuas exlerere cerre non poffunt. Ex notione autem rniraculi, qvani ut fopra diöum, amplexus ek Poiretus, neqve ille potuit aliam interre conelufionem. Disiertis fatecur verbis fe nuharn adrnittere diftinåionsm inter miracuia & mirabilia; Sed qvam incongrua & periculofa fmt hasc affarta, j»n' fupra pluribus o- flendimus. Ambabus Sargimur, polis etiam anpelos & bonos Se raalos muiroy producere effeåus, qvi ncbis mirabiies videntur, qvibus naturs concatenata tis tion, sqve ac i!iis > perfpeäa eft, Qyemadmodum enim dotes naturales: latentes ex metal- Us»

33 «9 lis, herbis & aliis^ eruere novic Ghemicus, & operationes oftendere, qvse vulgo, utpote harum rerum ignaro, miras omnino videri qveant; ita & angesi, qvi corporura naturalium vires, su» per id,.qvod hoinines, expsoratas habent, effeåus c.x jis elicere poflunt, qvibus nos in adirurationem rapiraur» All h^c propterea non sunt rniracula* cum ex cauffis naturalibus, nobis iicet incognitis proveniant, atqve inträ aatura regnum, qvernadraodum cuiqve obvium eni, termifientur. Illius rei ergo, vera apud eruditos pcfka Tune figna, qvibus mira ejufcemodt a miraculis dignofcuntur, qva; apud Buddeura Lc alios videas. Non est autem adeo arduum 8c difscile, qvemadrnodurn multi cavilla.ntur, hoc ip(um dikrimen,- n»m eunti r>«r orania qv» la» äts

34 3 #a funt, miracula patebit, «z. dem, non iufpendere velimmu» tareleges qvasdä naruras occulrat & akconditas, qv«e obfervari hauc poffent,- fed contra leges ire vulgäres «5c notiltirpas» Hoc cnim cum fine & providentia fummi Audoris araice confpi rat Prono itaqve hinr alveo confeqvirur intra naturs ijnum, miracula fuas aon ägnofcere cansfås, fed lc)!um aitiflimnm numen, Hoc cum (olum naturarn condiderit, ita ttir.ni ejus curfum mutare, inttnd?re ve! etiarn fofpendere poteft» Unde feneca (<, ) optime, li bonus fit interpres : nußum poffe tarn in ttrram eff"e dtmiffum, ut Ad divinn non erigatar, ac tota minte cenfurgtt, uhi Adsfbod nnvum e cceh mlraculum /"«//is. Sola infinita potentia infinitis modis virts fuas

35 as prodir. Omnis «Ii» vis li«mitata ett, atqve talrra terminos fuos deficiens, Mediara ve* ro, qvod fpeéfot rairacula, verbo mfféndum est, eadem heri nou propria inftrumentorum c». pe, (ed virtute vere divina. Cöntradiåionem namqve involvit potentiam fupernaeuralem enti finito dommunieari. Sed pluriraas adhnc circa hane materiam superelie qvée^ioni^s a nobis intaäas aliqvis dicet,fatemur, E- gimus enim pro rerum noftrarum ingeniiqve habitu» non pro dignitate argument! Plura dederunc»lii ex arvo foecundiori: fpicas ha(ce demeffas seqvi boni«qve confule. Deo qvi poteft faef' mirtcuu /olus, fit in «ternum Gloria» 5. y. 6.

36 Cörrigenda... pag\ 12. un, 17. pro RE, F& Lege Kev. p Ryj^hiöc Schrö< dsti. pag.iö, Ua.ultjcg partoiv.j