DANIELE PRO- PHETA, PARKEM PRIMAM PHI- Dn. ISAACO BJÖRKLUND/ LOLOGICAM. Gonfeåfä AmpliffimsFacult.Philofophic» ABOfl^ExcuCa Joh.Kiämpe K..^c.

Transkript

1 J. 7,. s. s. r. DISSERTATIO De DANIELE PRO- PHETA, CUJUS PARKEM PRIMAM PHI- LOLOGICAM. Gonfeåfä AmpliffimsFacult.Philofophic» inßegia ad Auram Acadcmia, FRA:SJDE Dn. ISAACO BJÖRKLUND/ LL. Orient. Profess. Ordinar. Publk» examini fubmittet DANIEL JUSLENIUS, D. r. D. N. Hä Diem Xl.Nov. Anni MDCCXXX- Loco, horisque fohtis. ABOfl^ExcuCa Joh.Kiämpe K..^c. Typ-

2 MAXIME. KEVSMNBO. ATg Mag. DANIEL S. S. THEOLOGI CONSISTORII, UTRIUBQV, u ECCLESLE. IHATNEDKAE! PASTORI. Al. PARENTL r^c;ellai: BsA. PAR. EST. SACRAS, A» «<^l«

3 AMPLTSSIMO. DOMINO. JUSLENIO. PROFESSORI ORDINARIO. ADSESSORI. GRAVISSIMO, ET. FENNICäI. QVfE. ABO/E. EST. ANTISTITI, VIGILANTISSIMO. 09TM0. HASCE. FILIU REVERENTIA. ESSE. VULT.

4 H/s^», EleganttA. O^ Erudithm Pr/tflzntiffirno vno. DANIELI JUSLENIO. QVaniwm reipublica profit > emditionis tam exercitia qvam documenta pttbhcis ofientare rofkis, baud dcjpcilc itrtfemetur, qiwm ex />s^///f, magnat evadant Riiptélicz LhterarU ff röy/fo Ittmina, adcoiwßranda tjcea pörcntisftmd t ordinandasque res patrict. A/<H?n /o/e^ii ab hicunabulh artmm liberafium opera, ingemiqm cuhura fuba&i, tkgni tfenfefitnt, tit/i muntra gravtordådttiimflrent, iisqtte perftmgantnr. Mim gff a^jw moratiores gentes,, *//W pretnafjunexit emdita Jlitdiomm jwntla, #$ «/V;;/ *# camparauomm i^m

5 /^^tt' humd-] efm mqtidm H prima ni cnltma. vemrit. Stientias a^i» dem ceterss, unicmqm juo in Fhtttf' civdi & foctali, idoneas qmmadmodum, fic nec rejiaendas, cuneii con* fdentnr. An vero ertidhione liberalt n;m inflrndus, mumri imperii vcl gtéernandi imperandique y mattam pannck quoqm ojficiis reflc prxs?s a^ht: Ns>«mintm 6','/'/, fi il^s mt nejcin, aut prorjus- negare d'r' SHM. HJ.nc e«i^? />?^e^/i /n jefienlis ff imvåti vera cmtura, verumqm pretium exfurgit: binc mdius illttd mdimque cjfhrejcit, fff tandsm commodo reipublicä /^2«e^^i aptumqve ndditur. Sic & /^cs/s^eli/o???5 Tm folertes, fc ingenii Tm acit/nen, lingvx promtiiudo, montm tkgantia, & qvic* qmd jptvenem Tttx jpei ff mmti de~ eet

6 set desoratque, tmmibm cdra, grafit. laudandaque funt : cujus rei baud. modicum documentum eft Difiertatio itta Tua de Daniele infcripta, infigni cum folertia elaborata ac muckatay public&qm ]am committenda luci. Perge itaque ocius viam peragran.muforum, usque dum calcato culminei ApoUinis, lameaqm Te coronatum, tnembyum. republica dignum, magis magisque forttwatum iunhi uno anitno famtenu Sic AdpUudit Off"- cioffffimus CARL GUST. PALMQVIST H^^m Abo** Aie 29. t)<_3ii^. r&o.

7 I.N. PROOEMIUM. On dubito forc plerozque, qui qvumipfam qvam nobisintitulo pro» dtanonem intueantur, permulth libi videantur deiiderare in iis, qv^ circa Prophetam noftrum qvocl 26 PhilologiampofTent obfervari: pra:«cipue qvum quilibet verficulus, ne dicam qv«eviß in libro vanieliz littera, inft^nem reqvirat, ut redus»tc^ve clarus evadat fen- A

8 2 fenfu«;,fui interprctat.ionem.confuitum elgo duximus, paucis Venevolo Leflori racionem inftituti noftn inclicart., prolixurn nempe fore, omnia, qva?cunque philologice tradi circa hanc materiam potuiflent.brevi hoo ce volumine comple&i :pr^>prer» eaque noz non nifi pouflima attigifle, pro tenuibuz puerilis ingenii viribus. Qyurn vero liber Danielis maximam parrem res Theologicas öc prophetias, nec non res llitturicaz öc Politic3s contineat,ideo IlXc pauca> qua? in primis ad Philologiam viciencur pertinere,ad hanc partem referre nob conssituin'alia vero, qv«r Theologia?, Hilioria? atq^e Poliricae debentur, dataoccafione luo tempore vent:!al L. c. D. non effe omislurc)s. I^i3 brevilfimis Candidum Le&orem rogatum volumxxs) velit hypothefes noftras, HUX

9 3 3 qua» aliqvando conje&uris nituntnr magis, qvam praeviis aliorum exquifitislucubrationibus, qvibus deftjcuimur, certe non abundamus, candide excipere > inque bonam interpretari partem. CAPUT PRIUS. ONOMATOLOGICUM. ft#*o /. Etymologica, $. I. Signlficationem utriusque vocis perpenditt. 11. "i Noncjfeparagogicumnequecpentheticum oftendit.. /i/. Prmom/n/ile t[fe affirmw.. IF. Rationtm i dageffati(f (J re~ traåii,. V. Decifio, fy. P~l. SigmficAtio neminti & rttfo impofttionis. M F R-vmiflä itaque brevissimh K" Kac prsfatiuncuia, ad i» A * plam

10 4 psam vocis Etymologiam nos accingimus, qvam ex radice verbali,^ s^ nomine Oivino!?^ efle compofitam dicimur* Aä utriusque vocis figmficationem quod attinet, de illa jam paucis ek dicendum. Lexicographi p"i ipsam radicem verbalem elle ftatuunt, adeoque fignificare: /l/i//5/l^, difceptare, fus aict~ re &c. Videtur fynonymum fere verbi i^2u/ elle, qvum sc illnd judicavit (SV. fignificet. 8i vero loca qua?dam textus facri penitius intueamur, invenimus utique aliqvam inter bas voces intercedere differentiam : e. g. Ps. VII. 9. übi pi prsecedens tanquam generica vox eft.' le» gitur enim Deum gentium elle judicem: adeoqve illa voce beic loci non modus qvidam jn» dicii indicatur,ucfum fit in pcencim malorum, an in compenlationem bonorure. esu? vero fequens

11 55 feqvens, qvod David, ut erga le Kat, orat, tanquam speciem notat pr«cedentis : >" qvum illud non tam generaliter de o- mnibus qvam de iplo ceterisque fidehbus dicatur, adecqve clarum evadat, ibi -_5^- in bonam folum accipipartem.senfus enim ibi commode erui poteft hic, qvod nimirum fpeciem judicii gratiofi denotet, qvum David Deum ibi oret, ut cauflam qvafi ipfius agat, öc judicium dein de e^'us innocentia ferat(^). Qyamvis autem locus hic Davidicus talem nobis videatur indicare fenfum, invenimr tamen. freqventior 75 tsw in pcenam fignificatio. lmmo Lc notionem generalem 152'^' interdum innuere obfervamus (b). Quin >_?< ]")"] (peciale s^pe denotat judicium, «K in commodum (c), öc in (a) Confer. Guffet/i st>7«?»e>ss. (b) Pf. LXXXII. i. (c) 6e». XXX. 6.

12 6 in pcenam rarius {et). ' Alteram partemcompoiltionis in hac voce nomen Divinum!?n efle diximus, qvod fimpliciter fignificare Deum aflerimus, Nefcio quot 6c qvxnam non fint Lexicographorum 6c interpretum nonnullorum con^'e<sur^, qvorum hi ab y*i, illi aliunde hanc vocem derivare fatagunt» SuOciatnobis, nomen Dei, adeoque ipfam el?e radicem, dixisse; illudqve aliam radicem agnofcere nllam, vel aliicuiquam verbo suzm debere originem, negafle» Såna enim ratio,inconveniens plane efle demonflrat, illum qui non folum ipfe careat crigine, fed öc omnibus eflentiam» vitam öc originem largiatur, nomen fuum aliunde derivare. Prjeterquam quod mhil fit, quod urgeat de derivatione vocabuli eile follicitos, nifi qui3 con- (H 6!n. XV. /4.

13 . 1 contra&um putet ab 7!^l>'. Eli igitur '>-', noltro judicio, fimplc!x defignatio fummi entis, qvod Deum vocamus.- seu fimpliciter relpondet conceptui natur» cujusdam, perfeclionibus fuis insmtis fupra omnia eminentis: qvemadmodnm in a!ii3 lmgvis -^«f, Dens, Gud/ Gott &c, in quorum originatrone demonftranda fruftra laboratur. Conferfis interim fimiles radices bihtteras, ut inn.^', '^, GET >nd Lcc. Le invenies, qvam flc abllirdum in illarum origmibus qva;- rendis occupari. 11. Slc brevibus (ignificatione u- tnusque voos feorfim examinata, reftat wt modum compoiitionis paucis demonllremus. Obfervamus,-, s qvod unum participium benoni cfle itatuatnus, an nomen verbale, per inde

14 8 inde efl: ) efle sunkum homini Divino >^, mediante littera i, qvam non paragogicam vel epentheticam, fed pronominaleni efle conjicimus,adeoqve nomen iplum efle in ftaru affixionis. Diximus i non efle paragogicutn vel epentnericum: ad cujus aflertionis probationem non allunde nobis fuppetere poffunt rationes, nili ab exemplis aliorum nominum propriorum, 3biervamusenim illa nomina,qvn *>paragogicum vel epentheticum habere videntur, illud habere fine Dagefcb, e. g., >npd^",. b^zvy >_>_>vlft,isv?nn, Pl^^^O LccCommode namqve ha?c nomina per pronomen neqveunt explicari, qvum non fertus mens Deus, populus meus Deux, ternifds mea Deut, tentorium meumpater, nec rex tneusjuftitu conveniat di» cere; fed fervus Dei, populus Dei, ternitas Dei f tentorium patris- r &

15 9 Zc f-«tuff/ti* cxipimaverim re- Hus efle: qva? fi ica explicentur, fiet Lc ptn inr fignificatio Le fenfus evidenrior. Extra o- mnem 'controverfiaifj res poflta erit, li observave_?!mus, iplnm fpiri!.'.!m Dei per S. Paulum (e) explicationem vocrs D'^!?^ per Natum conflrukum, adeoqve per i paragogictim vel epentheticum fecifle. Fatendum ramen, dari nomina compofita intercedente fine dagefch, qvx utroque modo apte explicueris, u( /fo»y,^n^y»^^'^ &c. quae tamen ad analogiam rehqvorum explicare fatius eft. (7.!arnm i- gitur evadit, > in voce 7^^2^ non efle paragogicum, fi pareem compofiti priorem feparatim spe<ses,ceu iilud alioquin norrinibus ftatus conftrueli, sc aliquando- participiis fuffigi ; otiofe folct neque e/>e^e/«///» rati- 0n.5 {e)ebr.pu. 2.

16 . 10 one totius nominis compositi, übi ceu vinculum nudum conne&endis duabus vocibus ferviat» 111. l^secefle igitur est, ut> illud X% pronominale, feu ajffixum JinguUre nom/n/s finguuri? primat />e^/s»^ commtm/s efle ftatuamus, r.ec aliis rationibus, nifl exemplis itidem aliorum nominum i hoc dageflatum habentium, fuffulti. Utpote funt,x^t>i»rtfv^ tn 2'2>:,v,>>>',-.^x (ttrw öcc. innumera fere, qva? non commode perflatum conftru<3um, nec per paragogicum vel epentheticum, fed per i pronominale fen ftatum affixum exphcari poflunt: e. g. ITCN, p/tter meus Deht," 21'-'. dominns M5//r Deus (fe. Hon pciter Dei, nec dim nes De/. QiifE pofterior plane mcongruens, prior maxime conveniens no-

17 11 nominib? adduöis explicatio eft. Haud di-bie itaque flati.ere posfumus, in voce /d,-:i non efle paragogicum vel epentheticum *, sed pronominale, ob allatas cauflas. (^vod vero tribus alibi in locis (/) invenitur eadem vox fine Dagefch, eliam^ diso, illa non fignificätionem pronominalem t"'xc'udunt, qvum ibi affixum illud modo ordinario 2tque fecundum grammaricoz ufitato, (licet Chirek fulcro fuo deftituatur, quod nec ceteroquin infolens est ) voci apponatur. Deinde sciendum qvoqve est, ut luculenter übique obfervaraus i in nominibus propriis Hebraicis nec eundem fcriptionis modum, nec prscepta de conftruöione grammarica, übique retineri; variare vero illa pro varietate diaköorum.qvod vero (f) Ezeek XIV. 14J (f 20. & cap. XXVIII. 3.

18 12 vero (^. ) in non mutetur jn(.' ), ratio est, qvia includit litteram qviefcentem, mediamradicaleml, prout analogia docer..iv. "OAtiones»tiden» <?e hoc 63» I >tz. gefch 1«i imprello afterre haud dubi3b, überiorem reqvi» l^c facrarumlitterartirr notifiam, qugm qv*r a me poflit praeftari. I<ovlmus inrerim triplex penex grammaticos elle dagefch tor*» tö, CharacTreri(licum, _7s^e»/^«. I^tt^ (f Eupbonicum. Non COmn_o6e ad vocem pritlentem reserri poltunt illa duo-priora, nili fortaflis rertium iilud euphomcum : ratio vero fedis illius e p,r_*!mm3tici<. exaére übique o- flendi neqvit. Sufficiac 16 vc>cari euphonicum, czvocl prsdic^tum illud <_.3c,_.sch q.vam fepiffime litteris lidere, öc pr«eter aiiam ceff-tatem, quam certans

19 13 tam foni modificationemfolere imprimi, indicat. Neque fimile quidqvam habet lingva Chaldaioa facra, ut ha?c dagesfatio inde dici qveat adfcita, qvanquam hoc nomen in libns folis circa captivitatem Babelieam confignatis legatur, Neque quidpiam myflerii ex fortiori 7«dagefch sono, ad perfona? excellentiam, venari audemus. Sed redit illud, quod in superiori paragrapho attulimus, Hebracos fcilicet fcriptiones no* minum propriorum, pra?cipuo qux certifsunum est variare dialeöis,utpote variat prarfens vox bws3% parum vel nihil curare, ceu luculenter in aliis qvoque nominibus fupra adduöis '' dagesfatura habentibus cbfervauimu<\ Ad (.. ) retraöum qvod attinet, e^us nullam afferre poflumus cauflam, nifi quod & ille pecu- Iraris quidam Le euphonicus flr. nomi.

20 '4 nominum qvonmdam propriorum fcnbendi mo3, ut in aliis nonnulhs quoque apparet, e.g. >.'_.c-^i,7^,.^ (..)retra_^um invoce^'.?'. Nuilum vero reperitur nomen 5 dageflatum & (..) retradum limul habenß prajter bn _i~:fimilis tamen dageflatio / * 1 rerrako ( ) obvenit in nomine appellativo. x**-22 (^). (^vum itaque ex!?^"! tribuz in locis fupra allacis da^elch ex» fulat, tunc t^ere quoque ordinanam fub d. sibi (cdem occuoac., v. Slc itaque confpicua, qva posz^ fibile fuit, brevitate etymologiam vocis JN"Oi explicuimus, oftendendo rationibus allatis nomen hoc compolitum efle ex radice pi judicare, Lc nomine Divino '?>', ftatusque efle affixi, adeoque per confeqvens 'l habere ( ) H^- V. i.

21 15 re neque paragogicum, neqve epentheticum, fed pronominale. De dagefch vero <3c <..) retraöo qvum aliunde non fl>ppetantrationes, conjeöura illa, quam in pr^ecedenti fecimus paragrapho, nos dcbere efle contentos.- fcilicet hanc vocem i- mitari analogiam hinc aliorum nominum propriorum,qus " bent ha- cum dagefch, atque illinc eorum qua? (..) habent retraöum : adeoque in forma nominum propriorum peculiarem plane apad Hebrasos fcnbendi modum, hbertatemque legibus grammaticis magis fo!uram,ad euphoniam pro varietate dialeöorum conciliandam, piobe indicare. t, VI. /N^x judexmej) /^ Oe//l, non nu de /'/</e^ e^ Dess

22 i6 D565, ut vult Hillerus sö), ne» que, forma quidem Grammatica, iudic/vc/it «le Detts, ut exponit Gejerus (i), quamvis in e- undem refolvatur fenlum, ceu Rahelis exemplo pater, qvh l l_2''>i>l< SJ_n mqviens, filium appellavit \i{k). Et ficuti mos e- rat in veteri Teftamento He* braeis recens nato nomen impolituris, juxtå notam facere cauflam impolkionis, fcilicet ftatum pr^fentium tunc temporum, vel aliam qvamcunqve occaflonem qvam vellent indicare.' fic quoqve conjicimus parentes ProphetX noftri fecifle. Qya? ratio luerit hujus nominis infantibus imponendi, clarius de filio Davidis ejusdem nominis, de qvo infra fumus diöuri, innotefcit, qvum David toties, in Pfalmis pnefertim, Deum fuum {b)ommtft. _l. K (t) Trok^om. l» DAft. p, 2, (k ) <?e». <l_7^^. <s.

23 17 um provocet judicem, videtur fub illa judicii Dei imploratione hunc filium genuifle, & occafwne qvotidiani hujus fvmboli, jiliolum fuum nomine iito infignivifle. Eodem animo parentes Prophetas duöos arbitramur, ut flve erga fele benigmffimas juftiflimi Dei vindicias reputare, five futura filioli fata qvocammodo ominari, voluerint. Com» petere haud incommode poteft idem nomen omnibus fidelibus, quibus ob injurias fibi illatas, non vindiös cupidine, fed innocenti;e fun conteftand^e causla, Deum judicem pie implorare, hoc eft, a tribunal! striöiflima; juftitis ad tribunal gratia? per Chriftum provocare fas eft. Hoc vero argumentum, ut alterius fori, Theologis declarandum relinqvimus.. u 5L-

24 «8 Se&io 21 Homonymica. VII. «Z^ai ö<lh«e^»i 6sc»o«l5/l,, indicat.. VIII. Judicium de Dmiele Apocrypbo fert.. VII. UTa in feöione fuperiori de Z sola nominis lcnptura egimus: videbimus nunc breviifimis, quibus hoc nomen in fcripturis tribuatur. Sacra nobis intuentibus, alii quoque occurrent, qui hoc nomine infigniti inveniantur. Legimus enim de filiisdavidis, qvod eorum numerum unus quoqve nomine 7n^~; auxerit(/), cujus nomen eodem modo, quo prophetx noftri in libro (uo fcribitur. Ifte qvidem filius Davidis aho in loco (»>) cognomine!>:!? ) vocatur: quod vero (J) i. Cbron i. (ni)2.sait. III.& monumenta pemtius

25 '9 vero idem fuerit h4*a%, ex eo patet, quod recitentur qvidem in hbro Samuelis filii Davidis, non vero fiat mentio Danielis, Lc tamen de Abigaile natus dicatur Daniel fecundus Davidis fiiius, qvi fecundus natu dicitur in libro Samuelis Dl-^D ex e- adem Abigaile. Deinde etiam apud Efdram (») atque Nehemiam (o) invenitur qvidam, cui hoc injunöum erat nomen, fcilicet ille ex pofteris Ithamaris facerdotis, qvi redux e captivitate Babylonica Levita atque facerdos tuit. Eandem autem perfonam utroque loco innui, fine lite forte obtinebimus. AK vero videtur diverfitas fcriptionis apud Ezechielem (j>) perfonam quoque aliam ejusdem no«minis,non prophetamnoftrum, L indi- * stt) B/dr. VIII. 2. {0) Neö. X. <s. (p ) C*p. XIV, (f CajJ. XXVIIL j.

26 20 indic3'-e, prarcipue qvum hic in libio fuo nusqvam co modo nomen fuum notaverit, diverfam vero formam conftanter obfervaverit. Sed infpiciatur folummodo textus apud Ezechielem (^;, Zc erit omnis lis foluta. Ibi enim mentionem facit Deus Noachi, Dan.elis öc Jobi, tanquam lllorum, qui sc pietatis afteöu, & dignitate apuddeum in deprecando pro populo, alios antecellerent, Daniel prsfertim fapientiae celebritate esset incomparabilis, qvalem a- lium cognominem omms historia ignorat. Oj/anqvam id magnum, Danielem Ezechieli asqualem jam in ipfo aetatis ilore, etiarn inter gemes, fanöitatis Le fapientiae gloria, tantum inclaririfte.. VIII. libris praeterea Apocryphis ' fn H de (q) /o^a citato.

27 21 de Daniele quodam legimus varia, fcilicet qui dolum aboli in Belo öc ferpente detexent, Le Sufannam a pravis injustorum judlcum calumniis vindicaverit. Scriprori tamen animus illic tuit, nullum alium, nifi prophetam nostrum adumbrare : legitur emm eadem ibi historia, quie in hbro Danielis, eum leonibus fuifle objeöum qvamvis aham ob cauffam. FabuKe vero potius, qvam veras historia speciem pra?bent duo ilia capita libris Apocryphis interferta: historia prascipue Sufannse, drama potius quoddam poeticum ab ingeniofo quodam pudicitia commendandx caufla canfiöptr videtur, Le quicem a Grxcult qvodam, ut ex aliuiione vcca bulorum Gr2.'corum, Ke quod in codicehebrasonusquamcom pareac, arguitur. Pr^te^ea <e tat

28 22 tati Danielis minus convenir. Res enim hasc gesta imperante Astyage in ipfa historia innuitnr, öc quidem Daniele puello teneriore, 5-«_</«_,.8»t^"/,«{r) qvum tamen imperio Aftyagis ineunte Daniel in exfilio Babylonico jam annos fere XV. exagerit,ut ex fynchronismo regum Babyloniorum se Medorum apparet : &adcyrum, qvi,fatente eadem narratione, Astyagen in imperio excepit, aut ft mavis ad Dariura Medum jam fenex pervenerit,poftquam sub tribus Babylonia? monarchis, Nebucadnezare, Evilmerodacho sqvi z»atri fucceffit, ut ex facris monumentis(/)colligere necefleeft) 5c Belfchazaro viguiflet, ut ex ipso Danielis libro patet. Quin immo «ns ^<^_«eft, Aftyagen (r)da».xiii. 4f. s^s/^ 2. /les.^j". 27. Jer. Lll. 31.

29 xen Medumrebus fub alieno imperio in Babylonia gestis imponere, nifi fub nomine AstyagiB Darium dicas Medum latere:ac lic ratio Danielis «-«^«s^ multo minus conftabit. Ut plura «rvre& jam prasreream st). Falso igitur fundamento niti patet illos, qui has appendices apo» cryphas genuinas Danielis prophetiae anneöunt, tanquam veras ejus partes, capita XIII. Lc XIV. inftituentes. Adeoqve manet, nullum, präster tres illos, prophetam, iilium Davidis, atque facerdotem de genere Ithamaris, Danielem infcripturis inveniri. st) i7<?»/7 2 Settio nerus in Diff. r. de Dah. j >. 11. qui prolixius b*c omniå perftnåit.

30 24 Se&io 111. Synonymica.. IX. de Cognomine Beltefchcttz/ir dijfferit. $.IX. INolevit plurimum ilie inter o- J rientales mos, ut quos vel a vulgo vellent difcernere, vel quorum memoriam ob. prasclaras pix vulgaribus res gestas a- pud posteros reddi pr<rclaram cuperent, cognomen quoddam ilhs, ut honoris fingularis notam, imponerenr. Prasterea ali- «s etiam ob cauflas saspe nominum five commutationem, five augmentum ilhs ufu venire obfervatum eft. Sic quoque prophetas nostri nomen ob pronuntiationispeneschaldasos difficultatem, in cognomen Beltefehatzar ab Aflyriis commutatum fuir. Non potuere Aflyrii nomen

31 '^ 25 men quoddam penes fe ufitatum Daniels, figfuficatione magis conveniens illi honori, quém geffit-. imponere, qvam hoc "TXl«4*\Ptrt>!3, c ved tbt/aurorum Beli cufiodem flgiuficare vi^tlir. enimj maximus vocaba.ur Babyloniorum Du/s l«).. 'xi.^ vevo penes illos eft F^/'o»^e_»'<?, feu qvod idem est cv/,f<_>^?x, Le "\W-i i/>e/^«^/^ nota t: adeo ut ex tribus his invicem compoflcis, interpretationem illam nommis, qvam paullo fuperius attulimus, certam atque evidentem efl^, quanquam alii alia adferant,nul«li dubitemus. Unde 6e Junius reddit:condus promus, aut x'. «-^ feu facerdos mysteriorum Beli. Präster variornm opiniones, peculiarem Celeb. Loefcheri, judicem /c?e///'h/ deas exponéntis, lententiam videfis apudeundern («) Jef. XLVI. l. /e?-.' _^. 2.

32 26 undem lw). Ceterum Ze^/s» il» lum de proceribus Babvloniis, Diodoro Siculo s_v)memoratum, astrologien artis peritum, cujus Arbaces regnumsardanapali occuparit, eundem efle Beltefchatzarem (>), faltem temporum distantia non patitur. Neqve vero hic Beltefcharzar cum illo, qvem Nebucadnezaris nepotem Belfchatzar propheta noster alio in loco s^) vocatj. confundendus eft, cuius differentiam a priori,diverfitas qvoque fcripturas indieat. Scribitur enitn hujus nomen^>l^^ diftinguiturque ab illo per abfentiam litterae i-r. Quomodo autem nomen Balthazaris licite etiam inter nos ufurpari queat, pul- (V) de caufjfts L. e^. L I. 5. /s'.. 7^.v) L/b. XI. (> ) H/tet. dem. EM/inr^»^. IC de D 'n.. Bndd. i'/ö//>/7 7^Z..^ (^)0>l». i^.

33 27 pulcre oftendit GejerusO). Volunt pra_terta Hebrasorurn magiftrij Hathachum ilium Ahalveri 2u!. lm(/'), Kunc noftrum elle Danielem: seci nullis plane ratio-> nibus ifta ftiffuicitur conje<_.ura. Quin imo cc>nren6unt ncl.m p.r Schefihbatfarem (V) «.,ucem^u_>horum, primo Cyri anno ex captivitate reducum,eundem hunc prophetam intelligi. Ceterum alia omnino illa fuir perfona, & praculäudta^ei-übbali).!,non autem Daniel, qui tertio a6lnic (Hyrt anno ad fluvium Chiddet_e. vixit $0t (^- (a) Comm. />Dm ft) Efih. /^./. (5) Efd. 7» S. n. Cap. r>.,4. (d) Dan. X. 1. _4. Conf. 6. B. Micbaé'lprol. i'x DAn.. 4..

34 28 CAPUT POSTERIUS PRAGMATOLOGICUM* Se&io I, $. /. In Venus prophetjc inquirit.. II- Infiitutionem _^/?<«Hi,s<l»7 /c^/i- -tat Educationis Babelicx facit mentionrm.. /^. Studium przfertim /*öi'/o/s/>_». examrnat. H. / _ /l<i.,_*«?/» v/i?/// perpendit $.1. F^lEterum ne diuturnas in no- H^ minibus prophetée noftri genere inquirendis neclamus moras, in ipfam vitss illius fcenam prodire animus est. Et ficuti in perforne cujusdam vita per theatra qvafi proponenda, genus atqve origo cumprnnis debenc attendiita qvoqve prophetam noftrum in origine arqve primum intueamur, porren Qvum vero facra fcnptura nihil

35 29 bil certi de nativitate se parentibus illius tangat, nec nos aliunde quandam hujus rei notitiam afleqvi poflimus, pauciflima illa, qvam e hbro Danielis de ejus genere colligere poflumus, nos debere efle contentos necefle est. Scilicet, qvod, qvum rex Babyloniae Nebucadnezar, irruptione in terras Ifra- eliticas faöa, Ilierololymam oppugnaret, Jo.ichimum fudasorum regem Deus in poteftatemßabyloniorumdedit:qva oc, caflone Nebucadnezar, deporrata vaförum parte e templo, permultos fimul ex gente liraélitica captos in Babyioniam duxit.' qvorum in numero Danielem qvoqve fuifle conflat, öe judaica quidem tribu oriundum, quiastate adolefcente miferandum hoc agmen augeret. Porro qvoniam Rex dcliderafle legitnr adolefeenas m mimfterium

36 30 vm aulas allegendos, regio femi» ne, aut de magnatibus fatos: o- portet Danielem alterutri llluftri ftemmati originem debere: utri autem, vix certo definiveris.lo- (ephus (e) Danielem ejusque focios regis Zedekin cognatos fuifle perhibet. Et lic- procul dubio in illis licet piis, vaticinium Efaias (/), pnenuntiantis Hifchias, liberos e///f H^öf/om^ regi /ervit,imp\etum föret. Qyod tamen apodiöice adftrui neqvit, qvum conditio altera diferte adneöatur, EEPöanßi so". Qun autem fit ratio vocis hujus difficilioris, qvas non nill hic, öc bis apud Estheram(F) legitur, in diverfa admodum abeunt interprete«. Alii a Parthis, aliia fluvio nr\b diöam putant. Quidam a Gr^co iiffloi vel ir^irt^tt de- (e) lib. X. Antiq. c. 77. (ff 2. /le^. H^. is. (^) C. 7. }._& c^/>. VI. jo.

37 31 deducunt, qvum jam tum qvasdam Grasca nomma in Chaldasam eflenr inveöa, öc contra. Nonnullis originatio placet Perfica, aut Chaldaso Perfica. A- lii aliunde eam arcefiunt. Id tamen inter omnes convenit & collatione locorum fcriptura? aljegatorumpatet,nomen efiefummas apud Chaldascs Perfasqve dignitatis, adeoque magnates principum Si proceres imperio» rum denotare: qvod nomen stbi familiare Nebucadnezar e jam primatibus ]uda?orum apphcatum voluit. Qius vero prophetn fuerit parens, nusquam legitur, qvanquam ejus nomen fuifle SAbaA, fed incerta traditione, dicat Epiphanius (Å) Qy.umque flcfcriptura natalesillius propius dehnitos nos voluerit ignorare, ergo de illis ul- (ö) Üb, 2. ö<e^e/ <j,ft tra

38 2 tra poffibile difqvirere non obligamur COnftituimus Z.II. qvidcm hac pa- A..^ragrapho inftitutionemprophetas Ifraéliticam indicare: exjftimabit vero quis tanto difflciliorem efle hujus educationis notitiam, qvanto certius conftet, fcripturam facram nihil fere de illa,ni(i in captivitate demum Babylonica, tangere. Id faltem facro pra?eunte codice modo dedimus probatum, Danielem stve regia ftirpe, five ma«gnatibus fuifle oriundum: hinc ergo patrio qvoque more, qvi regii aut illuftns generis prolem deceret,educatum concludimus. Qyo vero modo penes antiquos Ifraelitas liberi regii aut magnatum fuerint educati, vel qnas difci-

39 -9 difciplinas präster studium leg.s addidicerint, res est, in qua delineanda haud prolixi occupabimur, qvum illa ab exempliz Biblicis non satis fufficienter pa» tear. Überiorem vero hujus rei defiderantes indagationem, alios de illa confulant fcriptores (/). Sufficiat nobis illud qvod in libro Danielis (5) legitur, jus«fum nimirum fuifle- fupremum Babylonias camerarium a rege, tales fibi e gente Ifraelili^a captiva eligere adolefcentes, qvi tamilia regia five optimatum genere oriundi, fine fuco perfeöi, forma venufti, dociies, intelli» gentes, atque fapientes eflent quive ministeriis aulas reglas Babelicas obeundis, Chaldaicseqve fcripturas atque linguae addifcendas apti forent. Et quamvjz C CZ^-ZWD (/) C/inf. inprlniis J. A. FAbricii Bibliogr. APticjjAr t c. XXI. (k)cap.l z

40 34 34 TIVIN /22 tl^^^v potius tbl» lertem qvandam attentionem, vividum mentis vigorem, in* geniique habilitatem Lc alacritatera, ad percipiendam sapientiam,inferat*; qvum neque conveniens fit, eos jam omnem haufiffe erudirionem, qvi tunc porro traderentur erudiendi, 6c quibus postea demum Deux dicatur fapientiam largitus: attamen reliqv» phrases non de a- lio prasdicari queunt, nifi qui jam aliqvem fcientise apparatum adqvistvit. Quales qvum colligeret Afpenas, eorum in numero, quiiis ellent dotibus confpicui, Danielem quoque collocavit. Unde & eum jam tum e- iruditione haud vulgari fuiste in* ftruöum colligere licet.. in- Am itaque E - institutions inftitutionis féli- tell- H^, citatem Danieli, antequam in {*jmicbael ad DAn. I: 4.

41 35 35 jn Babyloniam esset* deveöus, contigifle > haud inepte conjicimusj In Babylonia vero in aulam regiam recepturrt talibus conftat inftruöum fuiffe fcientiis, qvibus infignis regius mini» fter Si. commodum reipublicast ibidem membrum evadere poslet. Sune qui illum eunuchum aula; Nebucadnezaris inferviille ftatuant (/), colligantque ex eo, quod Grasci Afpenafum nominent kt>%uw*x'»' five prafeöum eunuchorum, se quod Efaias(»i) ad regem Ezechiam dicat: 7^/ii tui erunt eunuebi in palatio fégu BAbylonU, Ad quam assertionem eleganter latis confutando eandem refpondet GeSnerus s») bis VerbiS: LAboTAt l><^<, AtguméntuM C 2 in* (/) Ita quoque Sixtus Senenfis yhutt. (fe. Vid. DåmAfé, HL tv. értb* /</, O, XXV. fm) 2. Reg. XX, is. f. XXXIX.7. (») Di/f, *(,A.yo(*r itidam^ivf

42 36-6 infcitia lingtu Hebrasae. NAntHeö?^6 vox Saris i/ Sariftm^ quam GrAci per eunuchos reddiderunt,non femper caflratos (f coelibesy fed aulicos miniflros etiam uxoratos ftgnifit/at. Verbi grat/a PotiphAr uxtrem habuit, Q" nihilominus AppellAtur Sa~ ris, Gen.XXXfllro^. (f inter Juddtes probibitum fuit t /l/?_>-^io/ (f mutilps publicis <?^s_i/> Adbiberi 7>?/<t. XXIII. _l^//i>» t^^l?» />e^«e«/e_«' appeluntur regum in populo 7)e,' «l_!» tt flri, 2. KeF. VIII, 6, Jer. XLI. 16. (f XXXIV. vj. ThArgum eos bocitat Rabrebin, ösc e/?, principes. 7)/l- -nielem Atttem uxoratum fuiffe, fuv^<h ex Ezech. XIV. oflendimus. Ceterum tres annos Danielem atque focios ejus rex Nebucadnezar regio modo educandos, difciplinisque politicis non tantum, fed öc pmlofophicis aliis, quin Le litteris humanioribus, imbnendos curavit; inträ qvod tem-

43 37 v "57 tempus ad tantum pohtions e- ruditionis fastigium pervenerut, ut regem ipfum, illos omnibus non condifcipulismodo, verum Le a'iis regni fui incolis, immo fapientibus ipfls decuplo prasferendos efle, tateri veritas coegerit (0). Unde sc postea Daniel philofophorum sc fapientum Babyloniorum antiftes regia auöoritate conftitutus est. Qiiod autem ad fludia humaniora attinet, non modo regium proftat ediöurn, ut adolelcentes I- jli docerenrur!ii i_!^x^2 "2» litteras (5 lingtiam ChAldxorttm "'^fl (p')l fed öc de felici institurioni:; fucceflu textus facer rotunde restatur, a Deo illis datam efle cognit onem sc intelligentian.! i^." >^ tn omni UtterAturA (-> ). Scilicet Nebucadnezar, rex alioqvi bel- lico- (o Dau (j>) Dah. I. 4. (j) v. '7

44 3«jicofus, favorem fuum in iit* terarum ftudia jdeo maxime declaravic, qvod öc ipfe usdem liaud levieer effet tin&us.quippe qui fua ipfius opera lpecimen eruditionis capere, se judicium de ea terre potuit s^): ideoque sc pro more gentis lit teris dedsta?, fufuros aliqvandq! miniftros snos in iis apprime versatos voluit elegantioribus prasfertim, qvibus viri illustres potiffimum dele ari solent.lin^ gva vera ChaldZeorum DanieU addiscenda, ut vel ex ipfo Dapielig codice pacet, non tanta. Nehrasam amnitate contingit, ur ab Elebraso ftatim inteuigi» nedum ad ufum vitas qvotidia» num, qualis aulicis iftis erat necefla_?ius, fine prasvia exercitatione referri pojffet. Aut 2 sententia Loelcheri (^) ftemus, consr) t», H<?. (r) dt f>ll,m Ling. Hebr^ Hk. i, c IV. $. 5. (fc.

45 59 contendentis, antiqvam Chal» dasorum lingvam penitus intercidille / ex laciniis tamen qvibusdam conftare, eam longius tum ab Hebrasa,tumaChaldaso- -Byra apud Danielem Efdramcp diale&o receflifte : fortius de ve? ritate vaticiniorum Ef XXXIII. 19. öc ler V. 15, convincemur, 1.2V autem non neceftario de fignis litterarum, fed treqventiori ufu de libris ipfis sc eruditione illis coritenta, ceu UtterArum»omen apud Latinos, eft exponendum. Alt si uiftes, de charaöeribus fcriptura: heic efle intelligendum : erant illi antiqui Ghaldaeorum, qvi jam interiere. Daniel enim Chaldaica illa, qvas monumento fuo inferuit, iisdem litteris Hebraeis, qvibus codicem orfus erat, continua ferie exa- Ut nihil hinc de antiqvi- ravit. tåte charaiterum Samaritanorum qveat concludi...iv

46 40 ' IV. SCientias Philofophicas, qvij<d bus Noster penes Babyloni- $> os fuerit instruilus, exade definire eft perarduum, qvum con- _ster, omnem ejus notitiam magis Dei infpirationi fingulari, quam inftillationißabyloniorum sdfcnbendam effe. Si tamen fcripta & facra Le profana conf.luerimns, inveniemus profe- 6ty maximam Chaldasorum difciplinam in arte magica, Lc concinna fidera intuendi notitia, ex quibus omina fua plurima petebant, conftitifle. ApudDanielem (/) qvatuor philolbphorum Chaldaicorum clafles recenfentur.nimirum ci ^Ql_s^^,l ii:'>2^>l, cr^duz-d. Lc tzd^i^. Stanlejus (^) lufius in hasc nomina inquirit, ftatuendo tm^oi^^n -^bar~ (J) c>/>. 7/. 2. («) 7///?^. Pbilo/. o. r.mt. Cap. X.

47 4l barb Aiteli ma^os verum natura!/tim perii os fuijffe, nomenque a Persica voce "^ncos^/ce^, denvari, eamque cognitionem flve contemplationem, "I heologiam & Phyficam, feu cognitionem Dei,rerumque naturahum complecti. thhi^m^' dicit idem efle, ac vocem Arabicam Souphoun, quas fapientem Lc pium fignificat, & inde qvoqve forte Grascam vocem»«#pj derivari. A- fchaphim itaque Chaldasorum, videri efle magos Perfarum,facerdotes» eorumque rituum, qvos magicos adpellabant, magistros.existimatporroizd^suc 2 proprie dici /ie^e//lsö^/, nempe abfconditarum rerum: radicem a rppz efle petendam, quod a- pud Arabas revelare 4l fignificat. Mofen NAchmAnidem, AbarbAne- /e/«, aliosque, hofce diabolicis artibus ufos, putare. Afferit de-

48 4» demum cm7'-'u)2 nomen fuiffe peculiariter eruditis Chaldaeo» rum attributum, sc ardiori su de iis, qui Aftrologiam profiterentur» prasdicari: atque Strabonem hos r^x <*%<> #s «,?-,«^«t»<> xt.f vocare. Tradit de ChAldtis Q^Curtius (*),fuifle F^/o^orum i^<«^/, t^ Jfderum «se«, i/ JlAtAf temporum vices oftendere /3- /is,,, Ceterum ut nefanda illa magicorum ludibriorum Lc vaticiniorum fuperftitio, Zoroa- Kre, ut putatur, aucliore, uni* verfum infecit orientem, ita öe Babyloniorum philofophiae labem adfperfit. Unde Si Diodorus Siculus (*), fapientes eorum divinationis «_lh^//»e ftudiofis^ rel futuras />^>e<//.v/^e teftatur. llinc quaeri poteft, num Daniel, a- dolefcens tamfan&i propofiti, Lc cenerioris > ut apparet, eonfcien-* (w) Lib. V. 1.2%, (x)lib. 2. Bibi.

49 fciemiss, difciplinis «deo impi» is animum fuum polluere fumnuerit, qvum dicatur fupra hariolos &magos fapuifle(^)?sed tenendum, Danielem, neutiqvi magicis operam dedifle artibus, neque varias confe&atum etls divinationes. Et peculiariter obfervamus, Danielem öc fodales ejus cum duabuz tantum pnoribus fapientum fediz dicam.an prdinibus comparari, 4J iistj prarferri; adeochnomina BtaÖ?bjnfl Zc mn^lv^l non cnmen ianuere. led fapientiam, & reäius VCrti ftpientes & pbihfopbts. Un* de haud fcio, annon aptius cum Jachiade prius illud genus ftatuamus fuifle magos {eu fapientes, qui theoreticam in u- mverfum fapientiam colcrent: pofteriux autem, qui praäicam traclarent philofophiam, politicam (?) 0/«. I, 20.

50 44»--14 cam prasfertim; neque luifle fa«cerdotes rituum fuperftitiofo» rummagiftros, ut vult Stanlejus. Duo autem pofteriores ordines, czswdd Lc cmn",^2, prasftigiatores Zc astrologi, vanis magis artibus videntur operati. Quorurn commenta arbitramur Danielem five non didicifle, five, ut Hieronymus {z) Cenfet, didicifffe,»<?» ut /e^«e^e/«^, /e>^»s judicaret i^ c-e«_»//lse^ei: Lc fi qvid fani, in Caldasorum prslertim astronomia reperiretur in ufum convertifle. Pronuntiamus itaque, difciplinas-qvibns in Chaldasa imbutus est Daniel, conftitiffe generatim in omnis generis eruditione, tum quas litteris humanionbus, tum qu^ Chaldaicas cukura philofophias, tam theoreticas, qvam pradicn pro more illius temporis efficeretur. (2) Commsnt. in OF»..

51 45 retur. Aperte enim textus asleverat, contigifle illi peritiam ricdn i?.. 2 in omni fapientia (<*), öc in omnibus rebus, qus ad räts rcon fapientir.m intelligenti* (ö) pertinerent: in quibus omnibus ille cum fodalibus, non nativa modo ereclioris indolis felicitate, fed fingulari cumprimis beneficio divino, eximie öc fupra reliqvorum eruditorum fortern fapuit. Speciatim vero Danieli nostro contigit excellens vifionum Le fomniorum interpretandorum foilertia, de qua inferius nonnulla veniunc obiervanda. v. H/Ec fuere illa,. quse de rati- ZH one informandi prophetas noftri in fcientiis aulico penes Babylonios regio neceflariis obferva* i<») Cap. I. d.,7. (ö) v. 20.

52 46 fcrvavimus. Präster vero quam czvod his illum cum fociis fecit imbui rex Babylonia?» peculiari qvoqve atque regia victus ratione eos curavit educandos. Legimus in libro Danielis (e),qvod rex illis qvotidie e cibo, qvo i- pfc vefceretur, öc e vino fibi deftinaco, dari juflerit:eumprascipue infinem, ut tres annos ita educati, aulico demum more regi infervirent. Invenientur force haud pauci» qui hunc mo* rem in aulis orientalium ufu fuifle frequentiflimum tradant.danielis vero ejusque fociorum, a cibo, quem obtulerunt ipfisßabylonii, tanta fuic abftinentia, uc si minima quaevis inde labiis fuis applicare nefaz ducerenr. Videntur hi,captivitati_s fuaspa* rum memores, haud exiguum hac qvidem occafivne in Babyloni. (.) N/>. I.

53 47 47 lonios fignificafle contemtum» qvum gratiam hanc, opinione Babyloniorum fingularem, iibi oblatam repudiare haud eflent verecundati. Verum enimverd haud fecus fieri a fe pofte exiftimarunt, qvum mandati Det fui majorem habendam efle rationem, qvam gratias horum a societate verar religionis ahenosum, animis fecum reputarent. Erant quippe apprime fibi cönscii, fercula paganorum maxi* mam partem fuifle *»^_»^,etoque fibiimmunda, qua? penes eos fub nomine prtcerptorum c/. borum i/ delibatorum AltAribus po* tuutn si/) venifte, jam dudum fa«tib fuperque noffenv Optimeitaque gnari, etiam ab his Ethnicis ctbos potusque diis pralibatos, deinde ut manducarentur, adj^) y>id, Minucii _s_?/,s,> vh^v,^, t7. X77, v. f.

54 4«adponi confveviffe, ab his juste abhorruervnt st) Quam manducationem, ne infirmis pariatur fcandalum, in novo qvoque Teftamento legimus prohibitam (/). Ne multa de interdiöo, qvod jam dudum in veteri fcedere Deus Ifraélitis dederat (^), dicamus: ibi enim paffim hos paganorum ritus, sc praslertim efus ciborum facrificatorum efle fugiendos, expreffe legimus. Erant deinde fortaffis quam plurima in regio apparatu lege Divina judsis vetita (ö), quibus fe polluere non deberent. Cujus prohibitionis Daniel memor, in c-o^s ///o /7ö/ propofuit, tfolle fe contaminari cibo (f vino de mense) Vid. TertulliAn, de fpect/acul. Cap. XIII. Non facrificamus, nec de facrificato edimus. {fii.cor. VIII. (^) Exod. H'_^^7^. ir. ALt- *it. XI,

55 43 men/h regis, Qvum igitur a ta. libuspollutis cibis abstineret Daniel, aliam vivendi methodum a Meltfare, qvemiis prasfecerat Afpenafus, impetravit. Illa autem ex voto confiftebat in po* t,'o»e Aqtu (s^ e/«leguminum, ut nrrrjn, (i) öc czraxni {k) cofhuniter reddi fölet. Qvod ramen, quemadmodum sc svel i interpretis Moos/ Le vernaculi PUUto/ non putamus efle adasqvatum- Licet enim hoc nomen iisdem formis, atque his locis apud Danielem, nusquam legatur: tamen tum ex radicis notione, tum ejusdem nominis ufu fub a* lia forma jrn;, concludere fas eft, fignificatum ejus latius patere. tiac autem forma veflitum non folum de fativo in _genere, qvodcunqj ex femine progerminat (/), fed etiam de fru- D öi- (i)c^. 7. v.\2.{k) i v. if. (OLcpit, XI. 37,

56 50 étibus, quicunque in hortis fuccrefcunt <«), ufurpatur-. Unde inf^rimus, heic intelligi fativa cujuscunque generis, qvx humi rx femine enafcuntur (»): tum fruges, triticum, hordeum &c. tum legumina, fabam, pifum, braflicam, lacfucam, cicer &c. tum herbas Lc olera, afparagum &c. tum radices, rapam, raphanum, cepam &c. immo fru&us arborurn, poma, pira, pruna &e. His enim omnibus tutius, qvam carnibus, vefci arbicrabantur. Utrum vero h<rc terne germina cruda, an ab aliis in cibum prseparata acceptavennt, Daniele non definiente, in medio relinquimus. Sic hi viliorem vivendi rationem affeétantes, casti Le abftmentes,pulcri tamen demum atque venu sti fm) Ef LXL u. {njconf. l?e/e^. O' Gezel- in 7>^l«. Cl' _/2.

57 5l sti pr^ ceteris aulicis fa#i,deo ut <5c regi non minimumin rcodum placuere. Sec~!-io 11.. VI. ProphetAm fui/ft co^t^ Jud<t* os vindicat. $. VII. Vaticin/orum genera tradit., VIII. De Viftonibus nnrrxt.. 7^. de «Ktl>:. «< l<,c dif/erit.. VI. COnftituimus jam brevifer prophetam noftrum a perverfa öc inlqva jud^orum. eundem e numero prophetarum e- liminantium, cenfura vmdicare. Qvum vero tot jam dudum e^fistant eos hac in re arguen» tes, qvot unqvam exstitere puri de fcriptur«e facras auérontate fcriptores.' fufficiat propterea paucis verum rei defignare con- D a cepturn.

58 5* <* Sicut Judasi odio plus- ceptum. qvam Vatiniano, nos, qvi veram Ghristianam fe&amur religionem, profeqvuntur: ita tanto facilius otenfionem eorum Le animum a prophets nofiri fcriptis averftim conjicere posfumus, qvanto sumus certiores, veriffimas nostras fidei centrum qvafi, lcilicet adventum Meffia;, hic prascipue luculentiffime efle confirmatum. Quam ob causfam hi Judasi fpem fuam, de UefliH fui quotidie exfpecstato adventu, per prophetiam hanc videntes iri labefa<statum, lubenter quidem, fi modo effent aufi, hunc librum e facro Bibliorum canone plane ejeciflent: verum ut vehementem animi infesti impetum celarent, auöoritatem ejus fua opinione minuifle contenti, ill, nullum inter prophetas tribuere voluerunt locum,

59 53 Hagiographis vero tantum annumerarunt. Rationes cum, infiilfas, qvas ad hypothefeos fuas robur adferunt lnda?i, ( qvas fuccinde admodum pros.runt, atqve concinne refellunt Pfeifferusfa), Leusdenius (/»), a!i;que ) omnes recenfere, tanti non eft momenti, ut in illis nos patiamurmorari; attamen praeipua atqve palmariaeoruni argumenta paucis refeliere lubet. Gontendunt non pofle perfonam aulicam, feu politicum qvemvis, fimul prophetas fubire munuso?;. Verum refpondet Leusdenius i'-), qvod b*c illorum ratio potitts r/ftt jtt ex/ibifanda, quam ration/bus rt- futan- (jfycriticafacra,{p) Pbilolog. Hebr. <Cf) vid. (f conf. diffcrtat. Ujffkl. hab. de conjunclione principatus Le facerdotii in una perfona. (>) Pbiltdog.. 2J>. /^^. 0//^. VIII.

60 54 54 futania, Jfpuid en/m prohibet al'-- q /em.am''c!t:.z repum fforere, if fint / vite?)? /l?e^s.^ i-e^r 7/»/e David 7,,«_<lis.«^ in aula vixit, /e<^ r^» JAm lumpftm imperium tenuit, (f»'^'.^^/«^^ futura Div/no afflattt cecin'-t. Ma/mon Rabbinorum Phoe-. n;x Danielem prophet nom:ne con- <^e orart. Qui auterr. ipfemaimon, fecundum Pfeifferum s^),c Danielem non prophetas proprie fic dicli nomine pofle venire; f, d feoundi tantum ( utvocat) oidinis intuitu pofle dici prophetam, contendit, ideo quod /'- «^^ "v/ijilanti i/ bene compoff-to. -pf> /cd per ebfcuva fomnia obti^erint <re~ velativnes. Cui obiecstioni eleganter refpondet idem Pfeifterus (), qvod nimirum /^/>6etam non /^r/zl^ hdtc I,^/ illa revelationis /pecies i_^ ratio, /e</ ip/a Dit>ina, (s) Crit. S.CAp.I. Setf. 77. KfIII. (Y loc. cit.

61 v/na futurorum retielati», qti di- a«o/ inter ierfos /la!»_l v^/> c^,o_c/a/, 55 (f /omnittm jfeu notturn* Vifto efl. Num. _^77. v. 6. Sed quorfum h*ec Judasorum deliria? qvidve opus mukis in il.is confutandi^ occu» pari? qvum präster clariffimum Chrifti ettatum apud Vatthasum i«), übi diferte propheta appellatur, etiam qvaslibet pagma, o- mnia capita, cuncti veruculi m hbro Danielis nihil magis qvam prophetias contineant: neqvaquam folum perobfcura fomnia, prout fomniare voluit vigilans ivlaimon Apella, fed 6^ p.rvifiones clariamas luculentiflimasque in ipla diei Itoce fntlas (w). Sanior multo Jolephus (^), quidamelem «>^^ce pcfyifan *p><p# - ' a, max morumprophetarum u- num, appellar.. VII. (u) Matt'». XXIV. rf. (tp) conf. Dan. /^" ^ <^/>. X.5. i_/i. (x) >-^tiq. lib. X. c, vet.

62 56 y.vll illa ChriftianisinNcvo Teftamento telicitas, OBtigit Ut ipfum.salvatorem in fascula beneduftum, interpretem volun>«tausdei haberent f)>): qva prasrogativa frui patribus in veteri fcedere non fuit concefliim, qvibus Deus cun&a per prophetas patefecit, qvorum vaticinia diverfi generis luere: ut Spiritus Dei ipfe per divum gentium do* étorem Apoftolum Paulum (^), loqvitur, qvod! 7!ahv^tr,Z;»-^, 7/0- Xo^o-^^f.iilis locutus' fit. Sunt, qvimodos» qvibus Deus^lfuam olimjpatefecit prophetis ivoluntatem, quinqvefaciant, nempe HK-tfM rnn)i^2, z ^i'si2. 712^0^2 > sc N2 5^ na Haud diffitemur hanc divifionem optime fe habere: fed exiftimaverimus porro, pofle tamen modos qvinque O) fy* l 9> O) Ebr. 1. h

63 57 que fupra nommatos, commode ad duplex geuu3 releiri, fcilicet ve^^o^»! L^ fi^mntm, Philologi aflerunt, verba, qvibus Deus in V. Teftamento ad fignificandam voluntatern fuaro ulus est, fiufle vel propria, vel figurata five fymbolica. Signa vero data luifle vel nominum impofitione, peculiare qvid o- minantium, utpote filn Efaiasfc) qui appellabatur i:^" "isw reliquidt revertentur. se Hofe._s (ö) ncn^n^atqvei>o _>i scc. velvifionibus, qvee faftas vt-1 dormientibus, vel vigilantibus. Illa? qvas dorrnientibus obtigere, fomnia communiter vocan folent: funtqve vel nuda lf«^«?<». utjosephi (^c), «3c Magorum (ch &c. vel omfa. <7-_/^jZ«^_>c«., ut Jacobi de fcal^) c',,/'. VII. $. (ö) <xl/». 7. '^. 9. si-) _z7^ ^ (</)H/^. IL 12.

64 58 fcala (V), JofephiPatriarchas(/), Danielis (>), Pharaonis(^) Le Nebucadnezaris (/). Qyas vero vigilantibus apparuere, vel ftatim interpretationem habuerunt ädjun&am, ut de ariete bicorni, se hirco unicorni( ), Le de eqvis eorumque feflbribus (/) Lcc vel interpretatione caruere, ut templum Ezechielis {m) &c. Aft gentes olim atque pagani, quot illi constituerint vaticiniorum Le divinationum genera, fieilarum obferieaffe, prolixius eflet commemorare, quam h^c caperet pagina. A Chalda^is quidem Astyriorum, omnium divinationum originem ducunt, quos i^/>k/s»s^ mat«/a iäisqtte notat/s, quid l«/^«e fign''jicaretur me» mö- (e) ss^. XXVIII. i.'. (/^tt. XXXVII..5. (g)cap. VII. (/>) 6'<???.^7/. (/) Dan. 11. [k) /_)_<??. VIII. i. (l)zack I, L. <Mj t7<^. _H'7.

65 59 /^^.?/i.'^^?,trl?6it- Cicero (^k >. IMMO ck«t/.^.^/l olfey\->ai':one fiderum, /x^/?.^/»,' ('fec/ffe dicit puiatos, ut />^s^',' rpcfet:, qrid cuique etienturttm, (f quo quisque fato nat/ s effet. Et Strabo (_>) pa«riter fuute ait t''- tis, <?//.- o natali. ö«^ /^?^.!,.?//?.^ l!x/?/«^_! >,'_!- vathina* X- /> profiterey/tur, /> iiderum notitia a.l omninm portentorum inufitatarurrque rerum interpretationen! progrefli liint. Aufpieiis vero quam maxime prifcos, Romanos inprimis, inrerum futurarum prxlenfionem ufos fuifle conflat. Q.nd? Lc i- pfa urbs Roma ab optimo ( ut judicat Cicero ) augure Romulo aufpicato condita luit. Duobus modis, ait idem Tullius <x), /i^sre fcilicet (f fomniis, fcientiam futurorum veteres fibi acqui- (V) de divinat. Iib. I. {jfjgeogr. Üb.l. {p) loco eitato.

66 60 acqvifivifie: & furoris qmdenrt divinationem Sibyllinis maxime verfibus contineri, arbitratos. Ipfe vero Cicero tis Affentit, qui duo genera divtnatiunis e//e <^>srunt", unum quodparticeps effet Artis; Alterum quod Arte car eret. Sfi enim Ars in iis, qvi no^as res conjeclura perfeqv>ur,tur, teteres obfervatione didicerunt. c?h^e»i /li/lsm Arte ii r qui non rutione Aut BurA obfer\>atis Ac conje- notatis ffgnis f fed concitatione quadam Anitfti, Aut filuto liberoque motu fut ur a prtftntiunt. H^o^ (5 (omntantibus fkpe eontingity (f mnnunquam vaticinantibus /^e^furorem. - - <_7«/«^ ss^»e^'/ oracula etiam _^^^i//l funt. Arte vaticinatos fuifle veteres, dum vel in extis pecudum aliqua obfervaffent,. vel mönstra nata, velfuigura interpretati fuiflent, vel augurio, vel astrologin fcientia, vel lorte ufi fuisfent:

67 6l jént: naturam vero fuifle fecutos, dum fomniorum aut vaticiniorum prcediöione eflent mo» ti, idem opinatus est Cicero (^). Interpretibus vero Perfas ufi funt magis, qui futura prsedixere, fomnia cumprimis oraculorumque refponfa interpretati funt: nam penes hos erat laetvjtuics-at, ut { ) loquitur, id eft divinationis studium. Hinc rex Darius non tantum fomnii interpretes adhibuit vates: fed 5c mutata 1/^/»^ /ica /n e_</«formam, a,/_h 6>_e««- terentur, vates protinus cntinatos e^e, imperium /l_^ «5 tranjfturitm, >15/«/<!«> /'e^- quorum Arma Darius <?/fe/ imitattts, testatur Q. Curtius ($). Qyanta vero rehgione oracula coluerint vereres, perplurimi commtmorant antiqui annales. De ori- (,j) Joco itid. citato. (r) Var. /^//f. 77. iy.{s)lib.lll.3.6.

68 62 origineor^cvlo^-um perh'betflerodotus Hdlicnrnafleus (.'), quod Heffod/if Atyue fiofhtruj fuerint qui Apud oras&s tkeogonitm tntroduxis- Jent, Dmqne ac oraatlis Cf cognor mina, (f honor e<>, (f diverfa artifc/a <s fi^urar Attribuiffent.Tanta vero fuperftirione veteres in oracuhs conlulendis fuiflc ufos legimus, ut Le fehcifiimus ille Crcefus, in omnibus qvaecunqj fufciperet, oraculum in primis, facrum fuit, per quod Delphis certos illuc, cum donis prasclaris, miflos, quid fibi foret a- gendum confuleret;atqueomnia licet fibi fallo interpretatus cflet Crcefus, ad refponfa tamen Pythise evenifle, narret idem Herodotus {u). Qui überiorem de quibuscunque dlvinandi atque vaticinandi generibus defiderat notitiam, confulat cumprimis Gice- (i) lib. 11. Euterpe. (u) Hö. I. Clio.

69 63 Ciceronem, in libris ejus elegantiltimis, qu.>3 de divmario ne eäiäir. $. VIII, VErum prophetam nostrum H/ Danielem tam multis atch diverfis vaticiniorum genenbus ufum non fuifle, utpote funt oracula gentium, furor vaticinantium, fuperftitiones harufpicum, aucupum, ahorumqve vanifstmorum hommum ludibna, fupra jam innuimus. Rerum vero futurarum notitiam ipfi vifionibus Le fomniis fuifle conceflam, 5c littera textusperhibet, Lc ipfa comprobat expe» rientia. Qvod ad lublim^ccc. illas vifiones attmet, iisad iiuporem usque illuftns fu'.t Daniel, ut ob claritatem earum mei ito illum reliquh, prophetis prasferat

70 64 sh rat Jofephus (V). Hujusmodi erat ista de ariete Lc capro (x), Similiter qvum ipfi in ripa ftuvii Chiddelcel npparerec vir ille linteis mdutus vestibus (7), qvi prophetas quidem foli, non vero föciis ejus vifns est, utpote quibus Deus vifiones tales my» fticas nollet patefacere. Sic qvum regi Belfchazari convivisque ejus manus illa in pariete fcribens vila effet, ejus et iam fignificatio Danieli nostro, non aliis, patuit. Vifiones fait«e paffim occurrunt in lacris pandectis, non folum quashuic prophet«,fed etiam aliis quamplurimis obtigere. < Cujusmodi abftrufasrerum arcanarumrevelationes, earumque modum,quoniä a nativa fortis nostras facultate nonpendent, fed divini prorfus arbitrii fuerunt,adeoque pro ratio- Qv) loc. it. (x) c^/>. VIII, (7) CAp.X.

71 65 ratione ceconomias ejus etiam istai -Tikvj-Hoi /^Zc, «-»^.i/ah^^c difpenfari potuere, humanas non eft opis exa&e übique determinare. Nam prästernas, quse dormientibus eveniunt, de quibus aliquid infra, etiam illas qvas vigilantibus accidunt, non uno exniberi modo certum eft. Cernuntur enim vel citra!* & «-^, in statu naturalr, ut manus illa in pariete (2): vel in iwérh, auc fenfuum privatione, quales plurimn erant Ezechie- Hs, 5c johannis in Apocalypfi^ qvorum hic fefe e»"^x««1. fuifle (^»), ille liiti'' w^2 duflum (^), docet. Paulus vifionem fuam, utrius fuerit genens, definiro nequit (c). Verum enimvero cavendumdiligenter mortalibus, ne in vifiombus five exfpeclan- E dis, (z) CAp, f'. (A) Apoc (i) i?^cö. XXXVII, l. i/c. (c, 2. C0r,X11. _^.^.

72 66 dis, five incaute admittendis, ab illo Dei fimio, qvi fe in angelum lucis transformare novif, deludantur. Illum enim faspenumero hominibus, vel forma qvadam fpeciofa, vel fub tarva delunki cujusdam hominis cogniti, vel bruti cujuscunque generis animalis, apparuiffe conftat. Sic intelligimus quod in facris qvoque monumentis de Samuele, quem femina fatidica redidivum fimulare fategit, legitur (d). Sed duplex de vifionibus geniorum obfervatum est extremum. Fuit Balthafar Beckerus, concionator Amftelodamenfis, qui omnem plane apparitionem Le Dei öc genii mali, öc aliorum quorumcunque miraculorum, penitus tollere atque denegare infaufto conamine auderet: rationibus atque argu- (</) i,sam. XXVIII.

73 argumentis quamplurimis fuam conatus adftruere fententiamo*), Qiiam tamen, präster ahos innumeros, Außores InmcuArum Re~ cenfiont/m (olide deftruxerunt (f). E contrario perhibenc iidem Colleftorps dephilirinoqvodam, qui Theologiam confignavit, ü- bi inter alia rationibus phyficis vifiones fpirituum, feu ut llje vult, converfationem hominum cum fpiritibus mundis, demonftrare conftituit (g). Verum abiit jam dudum in vulgus tanta fuper- E 2 «/ -0) in der bezaubcrten Wclt/ />^e i»^^^. (^ vid, dic UltjCpul* " fcige nachnchten Tom. 77. p, 25. (jg) Tem '1. der Menfth sey geschaffen/ dast er auch mit Kinen unsichtbaren ereaturen Uti!* gehen sollc/ dergleichen ditengel/ und dfe olympen Geister/ "dte nock nicht zu jolcher wurde gelanget sind/ wstrm av.

74 y? 68 fuperftitio, tantusque Jibufuc circa vifiones,ut sc multi, quod dolendum, fub fpecie pietatis, laspe fibi vifiones, apparitiones 5c manifeftationes ccelitus obtigi.fle, adjunäta interpretatione, religiofe contendant. Bic sc monachi in papatu faspe fibi Ghriflum, Spiritum S.Mariam, Angelos, 8. Laurentium, Petrum» Johannera, aliosque apparuifle, mentiuntur, ut tradunt eorum deliria laudati Cenfores Celeberrimi (b). I_A.«PLurimum tamen propheta noster penes Babylontos illustrem fe reddidit fomniorum interpretationibus, qvum non. föum imaginem feu ftatuam diverfa materia constantem, quse regi Nebucadnezari in fomno (b)tem, XVIII. pag. 11'f/eqq. repr^-

75 69 reprsefentata estet, led memona excidiftet, indicaret, ejusqué cunäa membra jun<sta interpretatione explicaret: fed etiam fomnium, quod habuiftet rex i- dem de arbore ramos fuos quoquoverfus extendente, interpretaretur: infuper fuis ipfius vifionibus per quietem oblatis admodum clarus (/). Qua percelebrata ejus farna, sc lörnniorum conjeåandorum peritia, faäum videtur, ur impudentisfimorum hominum audacia vaniflimo cuidamnugarum mciff*h- 7"^" centoni facrum Danielis nomen prasfigeret, ac fi ipfo auäore estet confarcinatus (k). Ceterum nullum praeter hunc pro- K)t7_<7 ev/. (k) de quibur conf. Huet. demonftr, Eb. prop. IV. de Dan.. X. Cf inprintis J. A. fabric. cod. p/eudepigr. V.T. p. iijo. fm*

76 7», prophetam noftrumlegimus hoc dono fuiffe inftruéhim, unicum si lofephum excipias, qui ut ia aliis, ita in hac parte cum Daniele optime eft comparandus. Ille enim fimiliter, carcere detentus, fomnia amborum aula: regise miniftrorum interpretando, utrisque fata futura vere vaticinatus. est. Et poftea qvi ipfi Pharaoni per qvietem vist eflentpingvesbovesceteros macilentos deglutire, eorum Jofeph e earrere dimiflus, uc Le fpicarum, concinnam admodu, 5c veritati eventus congruentem reddit explicationem. Hi quidem ex Divina infpiratione, hanc fomnia interpretandi naöi sunt fcientiam, adeo ut his in rebus, vi fuapte, nihil plan» efficere potuifle videantur.qyqd quidem de fomniis divinitus pecuiiariter immistis extra dubium eft.

77 71 est. Non tarnen negaverim,in fomniis mere naturalibus eos insuper calluifle artem, narurali ingenii fagackate ex certis fignis eventum colligendi. Verum inventi funt porro, qvi inter gentes etiam barbaras, hujus artis qvodammodo periti eflent, non quidern infpiratione (ut fupra nominati ) Divina j fed vel conjehura quacunque, vel operante per ipfos genio malö, hanc notitiam vel opinionem nacli. Qua de re in textu quoquedanielis legitur, a rege Nebucadnezare^ vates quoscunque atq; magos, ad fomnium, quod illi. obtigifler, interpretandum, adhibitos efle : qvod nempe jaåata arte «t«i>*'-^ih«s vulgo efient celebres?, {antequam jfalfttatéj'opinionis comperta, Daniel, 7^ anflorurfr Deorum />.l/)5,-e^ /y//'//?^<l accerfitus, arcana exponeret. Hos

78 7 72 Plos enim GhaldZeos Lc magos Deus T. O. M. interpretationen! talium rerum celare voluit, in notitiam earum genium ma- Jum non admittens, ne is glo^ riam fapientias Divinas interverteret. A longa vero antiquiffimorum temporum ferie, vulgus hodieque fusm interpretandi (ut opmatur ) fomnia notitiam per traditionem duxit: plurimum vero conjeöuris, quas atseälionibus fomniorum fibi oblatorum fimiles quodafhodo fint, his in rebus nititur. Sic de Cyro Perfarum rege legimus (/), fomnium illud, quod fibi obtigiflet, dum in expeditione eflet contra Klaflagetas. i- pstim per fingula momenta explicuiffe, quod fciheet filiushyftafpis Darius ( quem noflu inter quietem vidiflet in humeris ha- (-t) 7/s»^. Halte. Lib, I. c//<?

79 7? habentem ålas, quzrum altera Afiam, altera Europam inumbraretl ipfi fuccedeiet in re^no. De quo fomnro aukor HerodotUS (w) dicit, dxmonem ei por- /c^/m, ip/um ibi «l^f-/5«l cppetitttrum^ (f ejus _>-c^cc»./,'», ad Dar/rf» s/7e perventurum. Quintus vero Curtius, qvum fomnium Darii <qvoddam cornmemoraret, qurbus illud principiis estet adfcribendum, Deone anfoli naturae, in medio reliquit, Anxi/m, inquiens, de /'»/?^«//ö«/ curis, AgitArunt etixm per /o//»c fpecies im- -7»/'»e»i^_»» ren/m, fil>e 7? /^^ xgritudu, five d/vinatio animi prsfagien* /^<le-ce^/i> (»). In qvem locum Cl. Preinshemiuscommentatus, MarceUinum quendam citat,quem de vatibus Utum /^ /0///?» regi nuntiantibus, fic dixiste refert 7 jd Auttm permutationem temporum indifth /sr. «>. (n) lib

80 74 indicabaty ticet interpretantts pla* centia refponderent.tlt qvanquam vel conjecluris nudis, vel fignis probabilibus, circa fömniorum interpretatrones ufi olim pagani sunt: tamen sc ipfi sunt con» fefli, fomnia vel efle Divina,vel naturalia : Divina talia vocarunt, qua: vera fint öc a Deo vel bonis mentibuß fuggerantur: falfa 5c mala a malis geniis excitentur. De priori genere Homerus (o):» - >1'?»«lp»»t «>l«f ls_l^ H. Dodv^ellus C/>) eonatus eft oftendere, twttkpikw Chaldaieam tallacem non femper fuisfe, qvod Deus fefe aceommodarit, in futurorum revelatione» eorum opiniombus. Sic fomnia mterdum ftri<p;e juxta interpretationen!' ita evenifle, exem.. Co) deditiinis \>. A. v. 6;.{p) ap.cleric. ind. Stanlei. v. oxirocr^

81 ?5 exemplo Polycratis videmus?**» qvi, qvum fiiia in fomno videretur fibi cemere patrern in aere /iibtir/em, qui A Jove quidem U- \>Aretiir* a fole )>cro inunperettvr, 5c patri tali ir.odo pergeret disfvadere iter ad Orontem, confilium filias ut Lc ipfum fomnium contemnen;s,illuc fe contulit, übi dira atqve t«rtra exper' tus eft fata, cruci lustixus(^). Seßw X. tatem Adventus inbabcl pereontatur.. XI. in totam ttatem inquirh.f.- mmque differtationi impenit, y. X. /^Vot autem fuerit annos na- V^/ tus Daniel propheta nofter, qvum Babyloniam captus adveniret, est, cujus certam 5c a- podi&icam notitiam habere non postz) Hercdot. Hatte. Lib, Ul.flbaliA»

82 76.^^, poftumus, qvum illam rem faeras paginas alto practereant filentio. Talem vero hujus rei tacimus conjecturam. juvenes isti, qvosregia stirpe sc magnatum familiis oriundos,captivos ad aula? regiv minifteria deduxitnebucädnezar, intextu Hebraico lm^^^vocantur.qyam vero Xtatem "i>i denotet, de hocloqvuntur commentarii,collatis scripturas tocis, qvod "i!* astatem Le puerilem» öc juvenilem, öc aliqvando vinlem denotet(>). Superest igitur, ut morem Judasis solitum fcrutemur, qva nimirum setate prolem ma» fculinam iis difciplinis,. qvas hos captivos calluifle conftat, imbuere confveverint; BUxtorffius (^) fuccmitam adiriodum hodiernorum penes juda^os rituuifi (r) conf. Guffet. Commtnt. (s) SynA- CAp 777- gtg. Judaic^

83 77 tuumfquos tamen & qvondam illis ufu fuifle tradit ) facit naxrationem, qvod nimirum parentibus jam ab illa tenera in» fantum astate, dum clare atqve diftinéte loqvi poflunt, liberos fententias qvasvis atqve prover» bia divina e facris bibliis haufta docere, curae fic. Deinde qvum paullatim plures vixerint annos,, illos litterarum elementa difcere, 5c in fcholam deduci, tradit. Crefcente rurfus astate, a- it Judasos in id praecipue incumbereut legem interpretari difcant hberi. Pueros decennes ad Mifchnam five c<- ]ifu<ruaccedere, narrat. Qvum au-, tem annurn circuer^decimum, qvintum agant, majora illos capere incrcmenta, <?e_y»^^>^«e, boe eft, textus Talmudici, reruw que dubiarum, qu&in textu oaurrttnt, (f AeutAs deeifimcs (f difpu,- tatio'

84 78,6ii'e>K^ l'/7^ K^^', dicif. Anno demum decimo oclavo morem iis efle, ut libere uxorem ducant : annoque tandem vicefimo liberum iis elle negodari c»m*nerc/>tm exer/ere (fc. fxllcre, i/e.^e^ O^x tradit. Ex his nos de astate prophetas noftri qvum Babylonem acceflerit, pauca conjicere oporter, Conft.it evidenter illum tahbus fcientiis fuifle imbutura, qvze non amplius puerilem fcholam faperent: aptuin fciiicet fuifle atqve idoneum ad infer^iendum aulas regias,igenuum, fapientem, eruditum Lc induflfium : adeoqve cui hasc l'onveniunt prasdicata, ei fane illam tribuere merito poflumus astatem, qva Judasos Gemaram interpretari dicitßuxtorffius; qvamvls Danielis asvo Talrnudica comenta adolefc entibus inftillata non dixerim.dani-

85 nielem itaqve hac (ut opinamur) Xtate Babylonem captivum dedu«s«m fuifle conftat» idqve Anno tcrtio JojAcbimi regis, JudA contigifle, dicic facra pagina {t). Verum inter varios eruditorum conatus, öc conciliandas Chronologias hujus rationes, tutiflimum videtur dicere, tertium iftum annum non efle numerandum ab initio regni Jojachimi. Qvod vel exinde pater, qvod apud Jeremiam («) dicatur annus qvartus jojachimi cum primo Nebucadnezariscoincidifle. Qyare mirum videretur, apud Danielem dici, Jojachimum anno imperii fui fcertio captum a Nebucadnezare rege Babylonias, quo hic nondum fecundum jeremiamof) regnum inieraf. jojachimum vero (t) 7)6». I. i. O) CAp. Uco eit. 19 H_.r^ i. (n)

86 zo vero Hierofolymis annos undeeim regnafle clarum eft (x). Unde certam hanc facere oportet conclufionem, anno okavonebucadntzaris viulium este Jojachimum, hoc eft, undecimo fojachimi anno, qvum Nebucadnezar anno qvarto Jojachimi, imperu habenis estet admotus. Per annum itaque tertium Jojachimi, penes Danielem intelligi ultimum five undecimum imperii esus annum, e- umque prope finitum : tertium vero eam ob cmflam vocari, qvod tnbus ante captivitatem Jojachimus taölus fuiflet annis tributahus Nebucadnezaris, i- isque pasne exeuntibus, rebellionem moliens, a Babyloniis esset bppreflus. Daniel itaque hare Babyione fcribens, annos Jojachimi (^) 2./le^. XXIIL 3<f. 2.//,^///. XXXPI.

87 81 cliimi in a#is Chaldaicis niimerari folitos, adhibuifle videtur, Multi autem primum Nebucadnezaris annum partim tertio Jo«jachimi,partim qvarto refpondere, adeoque apte ntriusque refpelu prasdicaripofle opinantur. Unde 5c hunc Jojachimi dediti cafum anno regni ejus revera tertio, Le imperio Nebucadnezaris ineunte, accidifle eoque nihil nili fubjugationem illius in fortem tributanam, intelligi contendum. Verum e- pimvero prasterquam qvod vix credibile videtur, Nebucadne» zarern fic perfidiam jud^orum ultra integros qvinqve annos relufturum inultam, maxime lmic fententias obftat,qvod Jeremias anno qvarto Jojachimi nullam Chald«orum irruptionem faaam novit, fed futuram vaticinatur (>):immo, anno fe- F qven- -o)cap.xxp.t.

88 82 qventi ob fimile vaticinium a sojachimo, Chaldasos nondum experto, ad fupplicium qvasrebatur (2).. XI. H B hoc itaqve ultimo Joja- /H chimiciimperiianno ad pri* mum Cyri vixifle Daniel dicitur ad calcem capitis primi. Qvod tamen de maniione tantum ejus in Babylone, & ministerio aulas Chaldaicas intelligendum, qvum eundem tertio ad» huc Cyri anno expreste lega< mus fuperftitem s^,), <5c qvidem propius aulamperficam adchiddekel evocatum* Contigic er» go Danieli feniura canitie ve» nerandum, öc numero annorum grave. Qyc>t vero annos accu- ( ) Jérem. XXXVI. <j. (fe. (^) Da». x. i..

89 8, 8* accurate complexa fit artas ejus, haud facile determinatu, unde sc diverfis valde modis a chronologis fupputantur. Hebrsei apud Sancl Danieli tribuunt GL. annos: PereriusCXXXVlll. Ifidorus CX. Fernandius ukra C. aliqvot: Wigandus C. ZehnerusXCVlH.AbulenfLXXXI. Michaélis LXXXV: {lf) ut cui calculum addas, vix invenias, Diverfitas ifta oritur partim a b astate Danielis Babylonem afportandi; partim a qvarto isto Jojachimi anno defignando;.partim a diverfis intervallum a Nebucadnezare ad Gyrum fupputandi ftmdamentis modisqve; partim deniqve ab anno Danielis emortuali, non expreflo. De duabus prioribus diflficultatibus nonnihil fupra didum.jam E % qvod (ö) </e b// <t///l^«t' V^^/or,//» opiniombus con/, Gej. proleg.

90 «4 qvod ad temporis illius, inter o&avum» aut fi mavis,primum Nebucadnezaris, 5c primum i- tidem Cyri annum in imperio Babylonico, interjectum fpatium attinet, operofi fatis in calculo ifto concinnandofunt chronologi, verum in varia fententiarum divortia abeunt. Supputatio a profanis petita auflorib, cui aliqvid pretii eft ftatuendum in hac epocha, illa qvidem eft, qvam celebratus ille CAnon Ptelem i, una cum fragmentis genumis Berofi sc Megafthenis,fuppeditat. Verum enimvero qvia fi vel maxime ad duélum Ptolemasi a primo anno Nabocolaflari, qvem Nebucadnezarem fcripturas putamus,calculum ducamus, non tamen ad initia e- pochas Cyri Babylonicas anni fiipra LXVI. conficiuntur : raanifefto chronologia illa defeåu labo-

91 85 laborat, qvum LXX. captivitatis Babylonicas annos sxplere neqveat. Qyamobrem Canon ifte, qvem alioqvin cum phsnomenis qvibusdam Aftronomicis a Ptolemseo commiflum magni facimus, tanti nobis non erit, ut in prasjudicium fcripturarum divinarum valere debeat. Aptius vero calculum iliumlxx. captivitatis annorum in facris litteris expreflum provocatur. Bed neqve de epocha ista ordinanda inter chronolocos convenit: qvum qvidam a decimo tertio loflae anno;, qvidam a quarto Jojachimi, feu pnmo Nebucadnezaris; alii a deportatione Je.chor.ias-; rehq.vi, a Zedechie captivitate, Lc excidio Hierofblymitano, eam repetant: neqve omnes in conftituendo prima Cyri anno BHbvlonico inter fe confpirent* Magno de h^c

92 56 hac re molimine clarissimi viri, Scaliger, Petavius, Uflerius, Bailhus, Calvifus Behmms, Schotanus, Funccius, 5c alii plurimi egerunt (<). Vt vero Lc nos, pace tantorum nominum, noftram aperiamus mentem de setate prophetas noftri, certo r.umeio definita, juxta ea qvas fuperion paragrapho di<sa funt, fupponere nobis necefleeft,illum annos präster propter XV.'IE ad minimum haud infra qvindecim natum, Babylonem advenifle- Intervallum autem inde ad primordia Cyri Babylonica excurrens, LXX. circiter a mis definitum puta mus. Tutiffima enim nobis vidctur eorum feutentia, qvi cum propheta Ezechiele (^) initium ca- ptl» c)conf. Alg. StrAuebii. BreviAr. cbranol lib. IV CAp., _l. i^c. (^) c^. 7. tt' XL. i. Q^

93 ptivitatis Babylonicas 87 a deportatione Jechoni* arceflunt, feu qvodeodem fere recidit, a prophetae nostri abdu<ftione, qvam tribus ante menfibus eodem anno accidifte nos exiftimamus: adeo ut Danielis manfio Babylonica, ipfa LXX. captivitatis annorum periodo contincatur. Qyodvero B. D. Gezelius, in aureofuo commentario(f), Danieli in aula Babelica miniftranti LXXVII. tribuat annos, inde forte eft, qvod primo Nebucadnezaris anno eum deportatum opinatur : qvare in fundamento calculi hujus a magno Viro modeste diflentiendi veniam rogamus. Uxc ergo»ostra erit computatio annorum Danielis : Si illis LXX. annis Babylomcis addas five XV. five XVIII, qvos «etati puerili Le a- (e) _«/ Dan, I 21.

94 88 adolefcenti domi transa&a? dedimus, 5c infuper adjicias IIL fere annos, qvibus eum adhuc fub Cyro- vivum tuifle certum est: exfurl.it fpatium astatis, five LXXXVIIt- five XCI- circi, ter annos compkxum. Danielem ultimäs vlfioni, q.v^ anno; Cyri tertio ei contigit, haud diu fuiffe fuperstltem conjicimus, fiqvidera \d fvadere videturclaufula codicis : 7^ autem v.ide Ad, fncm, ut f-ea^/:, i_s^ ftes ad fortem tuat* in fine djer/nn. Tra»' ditiones autem de loco mortis öc fepultur«e, reliqviisqve Danielis, fcientes prasterimus, sc. qvas lunt alia, futuns curis refervamus. Atque ita aufpiciis Divinis, bi^ve, qvod promifi-. mus, opufculum ad ftnem perduximus, illud, qva fxeri potuif,, perfpicuitate pertra&atum efle. ruti. Si exftitennt qvasdam r HVN

95 89 qva» aliq-vanto remotfus ab exqviflta rerum noticia videantur difcedere : habeat fibi B. L. perfvafum, rogamuz, lwbis diligentiam m lis enodiandis neuti» qvam defuifle.verumqvum tales nobis obvenerint res, qvarimv omnia roomenta in anrtqvitate tam remota plene illufrrandi via, non übivis nobis pateret.- ideo tanto magis nobis promittimus Benevoli Leftoris- candtdum de his austbus judicium, qvanto sumus certiore^, de conatibus mnocuis, prasfertim astatis immaturas, a qvovis honesto finiftre nunqvam judicar-l Pollicemur porro, omnem nos, gratia Numinis nixos, operam in eo collocaturos, ut qvn circa prophetam noftrum, in feqventibus, Deo volente, venerint obfervanda, ea maturiori digerantur judicio, ftilcqve evidentiori adumbrentur». S. D. G.

96 Juveni Hv/i^/s^ litteratura (fi?it& dtcentiffim* Dno. DANIELI JUSLENIO, CeleberrimiParentismagnas fpei Filio, cognato meo ex animo dile<äo j Difputationefibi viam ad altiora fternenti : Ipyev auo l! C^_Xl, w»']tv* rett itcifiajov yini «*>* Tif f* XtTifntt.l"T»P -noiirxntjif "/' t( tpp.na ijxfs j Cll,^» «H«if /3i«, o»rat «i/^^e^ " «smvtéj J.uygij»'}' ikiki-> fly/v vvv wopt» uu.fjt.iv O KctiffC., N'<^>l^i, <z!.^ i«i «c.c <_i<^«> I!ÄS< rä».

97 5" h-»k^^, 7rxfct Toi fxi» rtit kcl) ci*s-t>&irci( 7«K&f S.i»fVj.<p; i%kertuf] ca/3i«etirj. <J/t>afr cs«kf*~ K.*\ vu las i>irl?n», r, <p)(, *t*(n/oi>- 7ri<nir-rfay*< ty* NICOLAUS L. TAMMELIN.

98 Hfwer SinHederwarda Wans och Landsmans Herr DANIEL juslenh Digra frnutö prof/ Da han om Propheten Daniel Wittert Difputerade, Ss wälmcnt, som kort pftra&t af imdcrstrcfwcn F^Ugligit Arbete Nog Inhäm- HF tar Erllgit Loford/ Is/ Dppa Sidsione Uuft En Nöqder Inför Lti Sälchtt! ALEXAND. HACKSSEN..

99 pveni Pereximio Dotflijfimoque^ Dn. DANIELI JUSLENIÖ, Cura de Daniele Propheta pereruditam ederet Distertationem, fic grarulari voluit. FltAm dum DJNIFLIS&aBa pii/ftmn pingisy MonflrAs Ii dotes mentis ine/pt öo»/l/. Nam volvis /okrs divini oracula -v»erbi, K pandis) O^^V/5/), AbditA/enfa <revi»;t, 6>6/«/s?- idcirco Tibi^fpondens optima quaque. Atque Tibi digno pr tnia digna före. ERICUSCAJANDS, E.N.E.E. o^o-fo/»/>^,

100 Til Herr DANIEL JUSLEEN, «b<s han den första delen af sitt wittra warck om Propheten Dalinset framgaf. (MHIN jag sa wore en Poet, <^^ Som Daniel war en storpre* Sa stuue jag ej mödan spara, At spela op med fulla tag En ton, som ssulle med behag Mot Eder flijt och m6ba fwara. Men som det är sa fatt med miq, Som det med Conterfry har sig, At man der utanpå kan finna, lf^roilfen bet sin stapnad bär, länder däraf plär Och m en Originalet sig påminna : Sa wil jaq ock sa Och wälment härnia de Poeter, Som kunna artigt föra ut godt jag fan Min mening yttra lite' grand, Sitt taal från början in til stnt, Ock äro merendels Propheter. Jag

101 Jag wil focty och litet spä: ( Kom wäds, jag intet hittar pä) sit om I hållen fort med detta Och ffcw slika»vittra prof; Så stolen 3- ett lofiigt rof Få snart af iiagerfranfjar nätta. Cajana den 22. B?pt. JOH. BRAXER.

102