EXTRJCATUM Brevi Diflertatione CRITICO PHILOLOGICA, Qpam Ex fuffrafto Ampliff. Ord. fhihfoph. tti Regio ad Auram Lyceo, PRffSIDE

Transkript

1 _* _'* '_-_! INTRICATUM PRIMAE SEDU- CTIONIS,, EXTRJCATUM Brevi Diflertatione CRITICO PHILOLOGICA, Qpam Ex fuffrafto Ampliff. Ord. fhihfoph. tti Regio ad Auram Lyceo, PRffSIDE VIRO Max. Rever. Atque Am^lifmo Dn. ISAACO BJÖRLUND, Orient. & Gra?c. Lingg. Prof. Reg, & Ord. Puhliee tentilandsm ftftit CAROLUS J. MALMBERG Ny opia Suderm*nnus t Ad diem 10. Mai Anni In Audit.1 max. horis fohtts. ABO&", xc R. Ac Typ. Joh.Kiarope.

2 Celfffimo $:% R*x M:tis Maximx fidei VIRO GENERALI MAJORI Et per Provinciarn Sudermannicam GUBERNATORI Longe Gra\>ifftmo, atque illuflri Comiti ac Domino MICHAELTÖRNFLYCHT, MAECENATI MAXIMO. Beneficiis. Tdcile. alliciuntur. homines, Itaque. Non. immemor' Ttll. Erga. Mufarum. cuitores. Tavoris. Rüdes. liofie. ingenii. mci, Icetus. Celfiffime TIBI. atque llluflris, D&MINE.

3 Comes, Sacratos, voioc Id. Svadet. Pietas. Tua. Nobilitas. Tua. Gratia, Tua. Reverentia. Tui. TE. Laudant. TtJI, TUAU, Vercntur. Omnes. Bonitatem. Jttftitiam. Sanffitatem, Aura. Bonitatis. TUAI. Adfies, Me. gvi. Jjhoad. vixero. ALtemum. manebo. Celfiffimi atqve Illuftriffimi NOMINIS TUI HumiUimu\ Cultor Carolus Malmberg.

4 PIRO Am Hf'ffimi Confultiffin*OfUe Dn. JONAE MALMBERG, Earum, qvae ad juftitiam attinent 3 partium Confuli aprd Nykopienfes laudatiffimo, PARENTI vt optimo, ita omni, qvo filium decet, honoris Cf obfeqvii cultu & reverentia usqve ad cineres profeqvendo, venerando. MlneriA liret tentti oeyavtv fatans fed.tcentis defcripferim: nihtlominus mearum effe partium duxi, primitias hufce frugtim Tbi,optime mi PATER, re~ fervare. Nam indulgentias ftnguhres rer finguu horarum momtnta impenfe m<i!f'-- pltcafli i q>; nervos omnes (f mentis (f corforis Jane intendunt, vt non pofftm, qtj minus amirem Tut<m jam pradi.em. I.bi enim inprimis id fuit cur&, vt cum M fts k tensris h iberem commercium. Oc* fafisntm ergo q.iarens heneficiorum Tut* vum

5 vmo Aimod. Relrer, atque PrxcUrifi Domim Mag. SAMUELI KIELLIN, Eccleliarum, qvas in Sund & 2Bdr&^ bb Alandia? Deo colliguntur, -\nnfliti meritiffimo ac vigilantiffimo, Patrono longe propenfiffimo, muitis nominibus ajtatem fufpiciendo, honorando. tlurimum Rever, atque Clariff. VIRO Dn. JOHANNI LINDBERG, Pafton ad parcecias ( pftgtemta& %lge fyxfa Sudermannorum digniffimo & adcuratiffimo. Avunculo benigniffimo, Evergetse certiffimo, jeternum eftimando, amando. ttih*»' >pna czons^p \ hsiz hdd ibnn*»

6 Rum recordationem piam, (f filii tffesum teflandi, Libortm hunc omni defli* tutum nitore, in gratifftmi Animi ttfft' ratn ofero. Accipe, q<t f>, fueius indolis imm.itur, Utts, qui ad extremum Vtt<s. Eiurusfum, Tibi e reverenti filii finu pro* hallturn \>i* CARISSIME PATER Gbedientifftmus Filius Carolus Malmberg»

7 inaittp tzon^j? nton nonn^ ti;p2» cz^n^nd *on pn p?j; -iiao> "Ooidd Cj:^W23 vnnfnvr/ TW CZO*aD>5.nDU/1 puwm CZ?^'? sni ~un czjid^j; czatm s md czni ij; s >Nva i ivin "DN:n doid-j Carolus Malmberg Auctor,

8 AuEiori DifTertationis Nodum fedußionis prim<s foluturt Dn. CAROLO MALMBERG, Clrmin.t cum rogites de me M.tfmbtrg peramxnde, 6)'t invito Pb-vbo, detfropcrwia tn;h\ En celebr.it fitavcs I.e/iconia turba Übores Culttri fpondcns Uutca ferta fuo» Scripf. Aloa die o, Mnji 17y. ItA AdpUufit Nicolaus L. Tammelin.

9 1. N, J. Aditum ad m&terum tr^clandam paucis pandit. Ominem primum non ex (e- --minc per generationern, fed a Deo Trinuno irochd condkum, adeoq; immorcali vkae conditione, innocentia, fanckitate, aliisqve animi dotibus in primordiis rerum ornatum fuiffe, ex revelatione liqvet. qvi tarnen beatiitimus paullo poft depravatus eft ftatus. Talis autern depravatio, archkccko fatana, lapfui primat mulieris yb_c CZTINn facka: natales debet: cujus Adam qvoqve fua culpa fackus eft particcps, facra dickitante hiftoria, A Gen.

10 2 Gen nunwbba (nu*nn> jnn*> :>DN*i*i ndn Hujus autem corruptionis caufa organica erat ferpens, & qvidem naturalis. t^yod, habita ratione ardtiffim^e, qva premimur, temporis anguftise, aflerere, pro modulo ingenii probare, contrariasqve fententias refellere, B.cum D. conabimur. CAP. PRIUS. Seo-iv ex d*li&icm adfiruit, itter Philologos vcteres pariter ac recentiorre, vt & * Rabbinos, acerrime difputatur, qvisnam deceptor «jfis^9ra*sw fuerit, & cvi poena a fummo Numine indidta (it, foline diabolo, an foli fcrpenti i an diabolo & ferpeati fimul jvel an diaboli pcena a ferpentis feparata iit. Itaqve. MtMBR. I. SophiSfnaia eorutn, gui fierpentem rtatu* raiem vel ab ipf.t (eduaione, vei A pcena teduclionis exctudnnt, traliat, \\ laboiumfcrpente non ufumfiui/fe ceu or-

11 3 nrgano, fied inftar fierpentis tantum ad' paruijfe, fane non defuntqvi dicant. Vldeiis Bud. Hifi. Ecct. V. T, Per. I. in er^oa. Hujus qvoqve erroris Cyrillum accufat Pol. Syn. Crit. Votttm, I. p. zb. Horum lateri propius admovendus eft Philolog. Jenens. M.Rufius in exercitat. de ferpente fiedueiore non naturaii,fedfolo diabolo. At Henr. Bened. Stark in notis fieuß. erit. (f exeg. pcenam v. 14. Gen. 111, a" Deo irrogatam efte ferpenti non naturali, fed uni & foli mzyuuihu, five potius C(ut loqvjtur) convenientius perfonats, diabolo ac fatanx, putat- Eadem in fententia fuere, & pro hac re, in lucern veritatis pugnant non pauci. GufTetius in Controv, adv. Jud. Vern. p. 4. feg. Witfius Oecon, fced. L. 4. c.i. $. 3. p Joh.Winkler. fuper tentatione CHRISTI exmat. IV.Sigism. Hosman. ad Ligthfiooti tbf, in Gen. p. $z. &c. Ortlobius in Schediafm. Lipf 170^. de ferpente non puni" to cum fiatana. Inter hos ctiam numerandus eft Cajetanus, A de qvo Mich. *

12 4 Micb. Walth. Harm.' Bibl. p.<m.\.fer<- 7- pentem bic non intelligi verum (f *.»»- turalem, fied d&rttonem, exiftimans & ftatuens. Et hos in dsfeclu peccare vult Dachf. Bibl. Hebr, Accentu, ad cap. IU: Gen. 'MEMBR.-1. Suira diliis fie opponit, (f fierpentem fiu~ y<> naturalem, fiatuit (f probat. OLTriam feducfisnis defcripturus Mofes, methodo utitur naturah, a fubjedb ejusqve prsdicato initium faricns. reprsfentatur qvippe ferpcns vt animal calhdum, & qvidem :nn wnr vn bd D CZ>*i Yy Praedicatum hoc CZP,**i>" utriqve tarn ferpenti, qvam diabdlo non eft inconveniens. Ut enim vaferrinms ille fpiritus & u.vp/fayijnc o- mnium confeffione maxima poilet aftutia : ita hsc proprietas & alibi citra hunc Jocum in fcripturis de ferpence prardicatur. namqvc non tantum Gen. XLIV. 17. Dan, aftutix fu«gratia, ferpenti & ceraftx affiniiatur: fed& clarius Mar. X:i6. Apoft,

13 s 11- Apoftolis commendatur calhditas & prudentia ferpentis, his ver bis: yhtff&s <p(ynuot uc,ci otptic,.-. Nihil kaqve haec ratio pro diabolo folo concludit; fedmanet, duas hasnaturas, fierpentinam & fiatanicam, in adtu fedudtionis mt^almuc ; fuifte unitas. Pfeif. " d. v. ad h. I. Verba autem illa v. i. referenda funt aj ferpentem,. qvem fuiffe naturalem folida argumenta probant. Id enim ihprimis oftendit-nomcn ton*), a cujus nativa notione nulla caufa eft, cur.difcedamus. Non quidem diffitemur,^ diabolum Apoc, Xll.- 9> & XX." 2, otyw dfxdiof appellari: fed id usjaifofiikuc. fieri patet, ftilo prophetico, figuris alioquin & fymboiis refertiffimo- quod de ftilo Mofaico hiftorico & narratione plana ftatucre, eftmanifeftiffima qvarq; obfcurare, certiffimad; in dubiu trahere. Prarterea Pl demonftrativum,?*>, *^n*3 pradixum, infigni gaudct it&ipdoti p > nempe qvcm in. nod.urn Vatablus obfervat, :ut intetiipamius, Mofien locrvi de jerpents mr to.

14 6 to. Adifis Pol. Syn. Crit. v,.\. p. i% Sane hoc arguit, haecce verba cum fuperioribus cohxrerc/quod ex part. 1 etiam colligi poteft: nam in cap. I: v. z5-16. de crcatione beftiarum, &c. ll: icj, 2.0. de congrcgatione & itopa9toia earundem agjtur: diaboli autern in creationfs hiftoria, plane nulla exprella fit mentio: ergo, fenfu ad praccedentia rcfiexo,de vero & naturali dicitur ferpente, tytdn' Deinde, obfervanda porro eft harrr.onia verfuum i6, cap. I. & v.j r. cap. 111.Refertur y;n*) mter beftias: xu*.qsdmova autern hinc excladendum puto, qvia in numero beitiarum eum S. fcriptura non habet, nee cum iis comparat. Enim vero fi concedamus, vocabulum ftin cujusvis fignificatum habcrc viventis.- tarnen negamus, aliam h. I. & fimilibus admitti pofte flgnificationem, qvam beftias. Qyam etiam turn LXX agnoverflnt, interpretando per Sfi m: turn Onkelos m Targum y per TfWV. nee

15 7 necnon Syrns per MfiV-ri: qva? fa> nc vcrba, in ungujis iftis linguis, beftiam vel feram denotant. Hifce qvoqve adderc placet, ferpetem non tantum inter brftias, fed inter beflias igri etiam collocari. Diabolus autern Paulo eft txmf ni ifyoiuc. 7* «tvfof, Eph. II." j. qvi inter beftias 4- grireferri non poteft, Bud. H. E. V. T. per. i. En, horum qvnqve convenientiam, pariter ac gravitatem verborum. priori loco, np. Cap. I: beftias producere jubeturterra:heic, fcil. cap inter terra: foetus 10- -cum fuum tenet ferpcns, Vi cnim vocis txw agrum denotat, tarn tm* turn & fativum, qvam pafcuum,mon- qvod exemplis tofum & mmorofum: probat Edm. Caftel. in Ltx. sttjayk ad voc JffiK Qya ratione Syrus & Arabs per campum exponunt, eodem jure & Onk. per agrum fiiveftrem, Ut N*Q Chald. iocum incuhum &/?/- "veftrem, feris pafcendis deftlnatum, dtfignat. conf. Buxt. Lex. Cbal. Taim. W Rab. Locus autern diaboli non <fc-

16 8 defcribitur per tgrum, nee cultum, nee fiipcftrem, fed iro*^ '?** binu/ "YD Efa. XIV. 15- Et hifce argumentis fuffultus, facillime me adduci patior, vt credam, ferpentem in v, i, feqq- inter rnitm JYn denotatum, nen fuifle alium, qvam verum & naturalem. Pcenas autern (erpentiadeoinjuncftasefle,merr.br. 6, art. primus oftendct. MEMBR. }. Errores eorum, qui omnia i» ferpentem naturaiem vcrtunt, is diabotum liberant, recitat. Uls ita brevitcr expofitis, feqvitur, vt de eorum opinionibus, qvi cacodatmonem omnino cxcludunt, &ad ferpentem naturaiem omnia applicant, qvardam commcmorcm. Judad, qvos Celeb. Glaflius vufms-h&c. dicit, & Sociniani, feil, Smalcius de Fil. Dci c. 2. p- 4. Sommerus in refue. Pet. Car. L- 9-0 %. de ferpente naturali omnia cras* /e (vt loqvitur Pol. p. 28, vol. t.) intel-

17 9 intellexerunt, odium prarterca extcrnum & dtuims-ittt* naturalem in- & ierpentem corpo- ter hominem ralem v. ij. di-bn contendunt. Nee Jo. Clericus, vir vt alias doctrina, ita audaciori crifi confpicuus, his adftipulan dubftat. Certe naturalem ferpentem ferrronis & plenae intelligentiae ufu inflrudtum, Evam circumveniffe, plurimi Rabbinorum fomniant: qvibus conformia ex R. Salomonis & Aben Efrae Perufchim colliguntur. His (fi Polo credimus)etiam applaudit Julianus, fabulis ethnicorum f.dem habens, ferpentem (vt Plin. lib. 8. 4". ) in mtrem canum latraffe. vid, Syn. ejus Crit, f. z&.vol. i. Aiii,fern.onem non tantum ferpentis, fed aliorum etiam animalium, Evam intellexiffe credunt : ik A qvibus parum disceffiffe mihi videntur illi interpretes allegorici, qvi, ferpentem modo ftbilo fuo aut lufu eduliffe fymbolum, qvodeva inteliexijfet, ratiocinatür, conf. Riv. -» Difp. dt ferpente fedutlo-

18 10 duttore *pud Dathf. Eihi.H. Ace. in B. /. Qyi vero fermonis facultatem ferpcnti tribuunt, cum, hoc atrociffimum ob facinus, privilegio fermonis privatum fimul aflbrunt. Qya dc re qvam abfurda ftatuerit, literisqve confignata reliqverit Jofephus L. i. Antiq. c. r. heic allegare non pigcbit. Serpenti, inqvit, DcUS adtmit vocem, iratus ob maiitiam, qva erga Adamum eft ufus, venenumqve lingu* cjus indidit, if hoftem eorum declaravit, admtnuitque caput ejus plagis impetendum effe, tun* hominis ftta fit, quod in hoc pernicies turn qvodipfa beftia hoc faclt facillime opprimatur. Miratu Vero dignum mihi videtur, Schindlerum in Lex. "smlkyfc. fubvocc Wr\2, tali in o- pinatu etiam acqvicvifle. MEMBR. 4; Sententiis & argumentis eorum refpondet, Cf 1 diaboium vt fedußionis cauffam priniam, penfitat, OOs in excefiu peccare docet Cl. Dachf. in Bib. u. Acc. loc. cit. «VO-

19 11 qvorum tradidones folido & firmo omnino deftituuntur fundamento. Serpens hie non erat nudus, fed a" Diabolo obfeflus.- tanta enim pollebat fcicntia, qvanta & qvalis nusqvam beftiis tribuitur, nee tribui poteft: nee ferpcnti naturali convenit, hoftili ore prarcepta Dci pervertere. porro clare ac diftincfe loqvi, non cadit in bruta animalia, qvod multi ex Rabbinis qvoqve agnofcunt, vt R. Saadias, qvem vid. apud Glafl*. %gwk Mofi p. m. loi. aliiqve. Ad nax ferpens inter n*n nwfl & xxn numeratur: beftias autern cap. L produ- Zlas, finonomnino Imc facultaterationi noftrae analoga : videfis D. Isbr. de Diemerbroek. fufc hancrem tracfantem in Oper. Anatom.. & Mcd, p conf ctiam D. Greg. Horftii Oper. Medic. Tom. I. p. 28.«& 219. tarnen fiae oratione, & prorftis aliter fadtas, qvam homincm, qvem fapientia prasclarisqvc ingenii ac animi facultatibus conditum

20 12 ditum, luculenter docet creationis hiftoria- Nee b. Luthero perfvafum fuit, fvid. Tom. Jen. z. fol ) brutum animal tantavalcrc fagacitate, vt fermonem percipiat, & de rebus tanti momenti agere& loqvi poflit. Supponit ergo aliud fubfuifle ens, fpiritum fubtiliorem, qvi procul dubio fuit diabolus: & illc lingua ferpentis fruffitm dulcem E- V propinavit, Dieter. Ant. Bibl. i* Pf. L. p. m Pratter hxc fi ferpens ex infita Swiusi fermocinatus eflet, nuua eft proportio inter peccatum (f pcenam. Pol. loc cit: p. 36. Super haec, in maledicftione ferpentis, de privatione fermonis altum eft filentium. Si cvi autern, vt Beckcro mi-» randum occurrat, in facra illa hiftoria nomen ipfius diaboli diftiiv <fte non comparere, adeat Dachfi Bibl. H. Acc. & intelligere ei dabitür, Mofen hie agere hiftoricum, non interpretern : nee a vero abhorrct, qvod Pxauppius ad h 1. ait, satana. exprex.

21 13 preffam mcntitnem ideo facere ntluife S. hiftoricum, qvia de creatione & lapfu angeiorum nihil dixerat. Certe inftrumentum pro caufla non illepide hie, vt alibi, ufurpatur. Inveftiget infuper Apoc XII. 9 & XX. 2. übi SidBo\&> <3c ou&wg explicite vocatur o(pic «'^«^, idqve non temere, fed certa rationc,non modo ob vaferrimum, virulentum & nocentiflimum animum ; verum &! Ob aftutiam hanc,qva hominem primum circumvenit, & hajitu pcftifero adflavit: du<fta appellatione non ab aflumto fchemate, fed ab organo felucfionis, qvia per ferpentem feduxit: qvorfum pra;f?rtim epitheton «f^av - fpc<ftat. Hilc itaqve ecpt jdpzaio* jethiopsinverf. VOCat beftiam magnam, & bcftiam iilam antiquarn, procul dubio innuens ipfius atrocitatem iri feducendo & perdendo homines, qva: turn 1. Pet.V..8. indicatur, turn verbis A- poc. XII. 9. feqventibus cnuntiatur: defcribitur qvippe, utirkmraiiwoi* Khf*f'

22 14 Hjiuew oafl», qvod inprimis ad nßiffuovqt habcrc, nullus dubito, qvum & Joh. V *a*B(am)tjap^> av ct%xit VOcctur. Aft fuppiicium etiameidicftatum efle, mcmbrum fextum docebit in art. fecundo. MEMBR. /. Eorum, qui fxnam Jcrpentis (S diabeli tonfundunt, haliucinatlones demonftratt f~vidam alii fe committunt via?, & fatanam qvidem ferpentiadfuifle, unaqve cum illo fupplicium fubiifle admittuntj fed poenam u- niverfarn de utroqvc, ferpentis de fatana, fatana: de ferpcnte viciffim cxplicandam volunt. Hos in duas divido clafles: ad priorern, Ephrent Syrum,Barcepham & Tofiatum refero» de qvibus vid. Pfeif. ltc~. fup. cit % qvibus fuffragaturßellarminus tom cont. gentral. 11. L. 3- «le amiff. grat. & ftat, pecc. qvi, cum fupra nominatis, verba7a ff oi]svayfs^ia U- na cum v. 14. turn dc ferpente natu-

23 *5»5 turali, turn de fatana commode pofle literaliter explicari, aflerit. Deinde Mufculus & Corn. a Lap. ha:c omnia mala, qva: vindicta ftatult, tarn ferpcnti, guam diabolo, gui fuit quafi motor f$ anima ferpentis, ad literam competere ( videfis hujus com. h. i.) urgent. Alteram claitem dico corum, qvi ad unurn proprie, ad alterum figuratc ha:c omnia referunt. Non jam moror illos, qvi df^ny^ooc -univerfam tentationis hiitoriam ineptiffime interpretati funt de volupta-tibus & cupiditstibus pravis: Ut P-hiio Judaius, Origenes, t$ Thomas Burnetius, qvorura mentionem facit Bud. lee. cit. prxter hos R. Hvppemm, H. Corn. Agrippa, qvos nominat Pfeif. loc. fiep, alieg. immo Fagius, & Beckerus in mund, fafcin. conf- Dachf, Bibl.H. Act. Sed eos innuo, qvi poenam omnem literaiker ad ferpetem fpecfare, diabolo autem anagogice tribuendam putant. Ita fentiunt Calvims apud "GlahV Mercerus, Rivetus, Paret/s, Gro* tiutf

24 16 tius, apud Pfeif. Neqve verctur Bonfrjerius ad cap. III: Gen. ftatuere; ffoc craculum de (erpente vero ad literarn accipiendum effe,non nifi allegorice (: alii anagogice & figurate :) pertivere ad fatanam. His fubfcribit Tirinus apud Pol. /. c, Ab illis fe nee feparat Schmidius \\\ collcg, bibi. prior. loc. IV- ditl, i, p.\s\. cujus vcrba heic adducre fuperfcdeoflufficiat tantum breviter dixifle, eum duphci modo & fenfu verba v. 14. explicare, ita, vt qva: in ferpentem naturalem fec. Jiteram qvadrant, tropico qvedammodo in ferpentem fpiritualem conveniant. Membr. 6. Allcgatorum cemmentis occurrit. I~Y.lpliccm fenfum lit. qvumexuno Joco eruere non liceat, fententia eorum cur fit approbanda, utiqve non video. Porro, fi ftih Mofaici natura attendatur, ei non eft mos per continuatas allegorias res divinas proponere: videfis Dachf. l.t.

25 17 /... n_x u]!a ratio, qvse nos couradparet. It.fuper ipfe S_.va_ nr [oh- lix Paulus 1. C*or. XI: 3. r.tim. II: 14. nee non Johannes i. Epift. I!I: I". qvum hancrem indicare volunt, proprie, non allcgorice interpretantur feducfionis hiftoriam: adifis Dachf. & Bud. toc. cit. Qvum itaqve rriembr. 1. oftenfum fit, ferp(*nt<*m vere naturalein cum diabolo fuiffe uniturn. & membr. 4. diabolum cum ferpente con» curiffe: offiicium erit Art. 1. Serpenlis ptenam afatante femovere. yerba, qvae in v- 14. Cap. III: Gen. continentur. dc ferpente; at v. 15.de diabolo cxplicanda funt. Serpenti cnim cuncfta tribucre, eft in luculenta fcriptura: loca manifcfte pugnarc. Nee omnia, five proprie five d7knyo*i*.i<;, dc diabolo cxponenda volo: nam diabolo non convenit exfecratio ferpentis nee maleiitftio diaboli in fefpcntem B fed

26 13 fed utcrqve horum fuam diftin&e reportat poenam. Sic itaqve ferpenti dicitur, nennn bso nnn "vnh mvn SYTt!>D»I videlicet qvi antea illis ( ut fupra dicftum ) annumerabatur, nunc per maledicfionem futurus cffet omnibus odiofus & infeftus. At de diabolo, ut jam prius erat lapfus, ita anteqvan malediceretur fcrp^nti, fententia di- &a erat: qvippe qvi «V d^e s» ]n dhn&sicl * y^s', ci ]o 7TU? ]o ftlco' dim ii]*tua* j.itov erat, conf. Efa, XIV. n. v.14. '5- ut 'dee diris il- "lumdenuo devovcri effct iaconveniens & fup-rvaraneum. "S^d, ut ad voc. "^V^N redeam. Srpcntem ante lapfum beftiolam fuifle pulrberrim*m, amabilem, benediclam, (5" homini dcnique gratiofitffimam, CX ptobatiffimis noftris agnofcunt multi: Gerh. in Gen. p. 71. feqq.l'l. Luth. torn. 9. Aitenb. p. 72. qva: cum afiis animalibus, inprimis cum homine hbentcr ac cum voluptatc vixerit, ib t Luth. nunc autem maledicta, horrenda

27 19 renda, venenata, abjccfta & noxia facfa omnibus animahbus, praecipuehomini, qvem deceperat, Dieter. Ant, Bibl. in c. 3. p, 92. Qvod etiam rtpicit Alcinius Avit. lib^. Omnibus invi/uc fies, gravis tmnibut horror. Plura autern fuppeditat PoI.CWV* Syn. volum. 1, p. 36. Hinc fingunt Hebrsci in venturo fieculo omnia medelam Gf reftitutionem acceptura, excepto ferpente & Gabaonitis: fic enim illuforcs & impoftores illis vocantur. Alt-rum fupplicii genus eft "]ST3 bv * ^n. Hoc ad diabo^um applicaturus, abfurde ftatuit H. Ben. Starck, greflum ei cfle duplicerr.- («) quod ftatum, depreflum cjus ac humillimum, ncmpe dr/etlionem e principa'u ac domiciiio, ((3) qvoad intelieclum ($ voluntatem, qvod in veritate, vera fapientia & gloria non pcrftiterit. plura vid. in not. ejus Set. Crit. C$Exeg.At fi hasccum fana interpretadoneconftarc poflint, oportet diabolum prir us non peccafle, nee pcenas luiflc, B qvara *

28 20 qvam eo ipfo rromemo, qvo Ev*m dccepit. Secus autern fe rem habcrc» apod«ftice demonftrari poteft. Porro yocabulum pn3» vi vocis Chaldaica: jnx, emphatica pollet C\- gnificatione, & d^notat mcurvatiomminterram. Conf.Edm Caftel.Lex. snlayk & Büxtorf. Lrx. Rabb. fub vocwris: qvod agnofcit &ipfestarkius;rnsenim refpondc-t Grarotv^-?*>) quod Syru^ Marc. t: 7.reddit \ nj ftgnificatquc incurvationem in terafft. Unde pm dc bcftiis predicatu "> incurvatati feu infer:orcm corporis p3rtem,qva tcrram tangunt, notaf, Stock. Ctav. L, S. ad h. v. Certe ha:c "^hrafis pn3 >y-]^n non nifi dc reptilibus legitur, cvi opponitur V^N Vy -jbin Lev. XI: 4*. Hinc fadllime probatur, poenam hanc fuiffe ferpcntfs naturahs, qui elevata ftatura, '(:»m vi honto; 'ftdttt cerpus&papo, GlafiV yfyift*. Mof p-?):) & ped'ibus inftru<ftus> *nte matedkftionerii ineeffefats fed demtis pedibuseuth repere juffit «fw-yxf*?**. adifis

29 21 sdifis Pol. dc hac re fufc diflerent:m in Crit. Syn. p, m. 3«?.. Ab hac fentmtia non difcedunt b. Lutherus, Hunnius, aluque, qvos adfcrt Pol, ibid. Eud. //. E. r. T. p. i. Dietericus Ait. Blb. p. 91. Glafl-US yjkt<;<.k. p. 87- Pfeif. dub, vex. cent. 1. Hdm. Cafbl. ad vocem VLTO. Neqve hoc craffum ad-o vidcbitur Rieh. Simoni Hift. Crit. lib. 3. c, 14. qvum & poft"a alicubi expericntia t?ftis fucrit Plinio affirmanti Hk- U. Hift. not. 47. fe fcrpentes anfcrinis pedibusvidifle. Certe turn ant?, turn ipfa hora makdicfionis cum. mu;n mn& ncna fcrpens comparatur.- [\ autern ants maledicftionem pcdibus carmftvt, omnino inter ufol ei locus fuifft & fruflra jam ha:c poena effet dicftata. Conf. Pf>if. loc. cit. Rivet. in Exerc. p. n. Schindh ia Lc.\"7*>ft ad vocj^n: His ei dinunfiatis fupplicii generibus, tertium adhuc cemanfit, "SV -}^n **?> ->3. >D^n. Hsc cum ftatu «uaholi non. poffe cpnciliari, utrumqve

30 22 que momentum probat lueutcnter.. Serpcns enim, qvum ad modum omnium animalium mortis diem cxpecftare cogatur, ha:c verba q^n 10^?D, qvac de folis morti obnoxiis valent, rectiffime recipit. Diabolo contra, fpiritui immortali, nullus eft vita finis, qvia*ru? nvx& aidrnov, Mat. XXV: 4i.Sed nee ederepuiverem. diaboli eft, qvse phrafis violenter eo detorqvetur ; fed cum fuperioribus pcena: trodis ferpenti tnbuendis optime cohseret. Hie enim diris dcvotus, in terram pronus deprimitur, ibiqve inter reptandum pulverern lambft: unde a- perte Efa:LXV: IDrt' "13V IWI3 qvo etiam refpcit Mich. VII: /7» WftD ISJ/ "Qni". Vide fufius Bochart* L- J.Hierotz.. 0,4. pt. Dachfi Bib. Aecent. adgen, III» Art. %. Satan* peenam Ajerpentis feparat. plnito jam ad ferpentum fermone, gladiifui fulgur in ipfum diabolum

31 23 lurrr vertit -juftiflihium Numen. ln fuperiori verfu gravitas verbi "YfiM apparuit» feil. nnn ni"!n mateditlus tu, jam te maledicfum volo, o ffrp^ns! Hie part. *i & accentus diftincfivus Pefik infigni valent iptpd* mi inter fubje<ft'a nempc diftingvunt, atqvc oftedunt luculenter, maledicftionem contra inftrumentum fufeptam, in cauflam continu» ari, ftrictimqve in diabolum nunc dirigi, & in eo aggravari.. Eorum ergo non improbandam cenfet Buddcus opinionem, qvi part.' "Ireddunt pr*terea, ita vt verba ha:c r;3n^ *j 1"0 n^\t;n fic vertantür; praterea, inimicitias faciam inter te &c. diabole. Valde obfcura eis furu verba wf«- Isvayttiis i qvi non percipiunt, tnimicitiam hanc non cfle r.aturalem, fed fpirirualem: non efte inter horrdnem &-beftiam, fed inter hominis Filiurn & befitam magnam,. fcrper.tem artiqvum, i. c. ipfum diabolum. Nam qvi truiierem f. dvrh> per femen- mulieris erat oppriu.encus,

32 24 dus, caput ejus contcrcndum: qvod ab alioqvodam, qvam CHRISTO, ficri nee potuit, nee debuit, vt mult3 & infignia S, fcriptura loca fat abunde id comprohanr, conf.pom. XVI : 20. Inimicitiam autern il!am, qva: jam eft inter homnr.s & fetpentes, fane non hie verfus fed Sv^t* in v. '4. denuntiat, qvod rx art. praec. patct. conf. etiam Dcqdat. annotat. in h. /. Forrro fnb nondne inimiciti* haec d*]t7tustta non venit, kd averfio dici meretur conful. Dachf. loc cit. MEVBR. 7. Aiiorum varia st&vunuet]ct indicat (f una refdiit, /"YVidam affirmant, per "wzpausmidiftum, fcrpentem loqvutum fuiflc, qvafi mcre gentium O- rkntalium ferpenti, ficut aliis beftiis, fermonem trjbuerit Mofes: neqve hie aliud innui, qvam ferpentem verum & naturalem, ratiocinandi & loqvendi facultatc deftituturn

33 25 turn, Qx-emplo fita, adfcendendo in arhorem vetftam, $ cle fruciibus cjus comedenda, idqve citra no.xam, fine intentione cjecipiendi, in idem fiaciendum & fe jtritandum Evam perpuliffe. Qvod Bud. Jpeciofum & ingeniofe, ac Polus a-cutijjime a R. Abarbenele excogjtatum eft?> ajunt. Hoc at> *era mhvmap&> c' clarifl. Judaeorum Dodtor K. If. Aba.rbenel in Gen ex v. 6. evinci putat, übi non habetür : audivit vocem fierpentis, fed, vidit tnuiier quod bona efjet ad sibum : nee dicitur, vt de afina Balaami, aperuit Deus es feypcntis: ideoqve evidenter probari pofle exftimat, cum ferpens in arborem iliam J;'*n 2T&D f-epius adfieenmjfet &in confpetlu Ev<e comediffiet, cmpiffie cam ctgitare, illos frutlus mn efifie k- tales : idque perinde fuijfe, ac fifierpens dixiffet: pntdh nid N^.Serpentem. autcm ideo puniri debuifle, qvia berbis non contentus,in arborem comedendi gratia adfcendisfet. Verum ex folo ferpentis intuitu,

34 26 tu, Evac in ment^m cadcrc mm* qvam potuit, fe fore inftar Dci. Deindc obfcrvandum eft, in contextu, colloqvio hoc mutuo fii ito, mulicrem, verba ferpentis ruminantem, vidiffe, non ferpentem cx arbore comrr.edentem, fed ipfam arborem, quod bona effiet, Allegoricas deniqve aliorum interpretationes jam fuperius breviter rejeciirus. Fabulas cdam fapit id Rabbinorum, ferpentcm in colloqvendo Evam c-aeno obleviffe, vid. Lud. dc DifU i. Cor. XI. j, c» Maimon. Alii aliter S. hiftoriam fupplcre conantur. Nam Rauppio & ZeilT gto apud Dachf. loc. cit. fat non eft, Mofen perfpicue omnia, etiam fermonem ferpentis cum Fva narraffe &.expofuiffe." fed ille vix cre~ dibile ducit, S, tarn paucis verbis E* vam (c dcmentiri paflam fuifle: unde prolixius colloqvium inter illos' fuifle autumat. Ilic ex accentu idem cvinci putat, ttaqve nuditatis ignon.iniam eis propofuiffe ferpentem,

35 tern, fupponit, qvafi nimis aspere tracfaffet eos Deus, turn in hoc, turn in co, qvod interdixiffet eos efu. Hebraei, de qvibus adi Pol. Syn, Crit. volum, 1. p. ig. diabolum in hunc modum loqvutum fuiffe putant : Certc beus odit vos, qved non fiacit vobis talcm ac taltm dignitattm. ZJ Alia animatia vobis prxftant, idqve per invidiam Dei. Haec autem qvam coacfa fint, qvis non videt? Verifimilius fane eft,. diabotumfiuisfe Eva gratuiatum de fiortuna fua,fiavore, dominio in creaturas, (tf tx hae gratulatione occafionem habuiffe de imperio in res creatas, de arbore vetita, cum Eva fermones ferere, mirum nempe effe Deum ipfos anuijje & fruffu ejus arboris, fie vult Dachf. loc, alieg.et hoc calliditati Satana: maxime con- enit. Nos vero extra limites non progrediendum putamus : tamen non negamus, veftigia qvaedam a- ftutia: ejus qvaeri poffe in voc. F)N 13 G vertantur. itane, vere tiefetfivarii varic illainterpretantur, adiilt

36 28 fit Terf. anntt. in Gen. & Pol. /«v cit. nihilominus illam iignificationem cum Dachfcho amplecfimur: qvo adfpirant ctiam Targum,Svrus & Arabs : nee Sairaritana vcrfio vi vocis id pdab hac fcntentia di fert.- exponitur qvippe ab Edm. Caftcl. i\\ Lcx. STi\<tyX. per verum ne quod. Sie enim aftutus ferpens praeceptum Dci rcftringere tentavit per "O qn, qvafi Deum eis commendare veilet, dicens." ita ne, vere ne, qvi tarn tiberalis T fumme bovus eft, Deus fierio vobis hant arborem vetuerit? videfis Pol Crit. S. v. i. Qyod ex rcfponfo ei ab Eva dato etiam colligere licet. Rabbmi ulfrius mcditationes fua? fi<ftas hie produnt. Paraphraft-s Chaldaeus Jonathan in Targum,expofito ferpentis cum Eva in v. 4.& j. Cap eoiloqvio, cam conr fpicatam /NDO angelum mortis, (f timuiffe ait, vid, Glaff. Xfi?v»A. Mof. p. ioi. Qvis autcm Sammael ilhs fuciit j non fmnes inter fj conveniunt.

37 *9 niunt. Qyibusdam eft angdus mortis (5 princcps acris, unde in Targum Jon. Job. XXIII. 7. Si:«;?NDD i!v_dn x?i ">*>n p*<n ^nipc f<ib*i t^s^y -*»n n* -i i.yh r "!*;''y femit* arboris vit, guam non novit jammael, voians inftar avis, quern r.on obfirvavit ocuius Evx. Aliis eft Satanas, R. Mofes Ben.Majemon in More Nebochim pt.x, C Jo. Aliisprinceps omnium di/tbo'orum, in Debb. Rabb. Par. habber. Aliis caput costuum maiignorum, \n lib. Schaare orach., lit. 17. fol I. AlilS (piritus "^*!DU;n feu Afmedaus, qvi etiam Rex vocatur dtmonum apud Talmudicos, Gittin. fol Adis princeps impius Rom, R. B.'ch.d in LegT in fine Par. \j:d h\ Pirke c. 13. übi exponitur, qvomodo Sammael per ftrpentem Evam deceperit, R. Elieler cum appellat principem maximum gui eft in cce/is. Qvibus fimiha qvare inzohar foi.a?. 2. conf. etiam Selden. dt diis Syr. Hare autem cam adducere ob caufiam placuit, Ut cuilibet oateat, qvam diverfe dc Sam-

38 30 Sammaelc loqvantur Judsorum Docftores unde argumentari haud difficileqvivispoteft, eos i.n explicatioe xqve ac applicationehujus norr.inis figmentis, qvse principiis in in S. fcriptura fundatis rarent', indulgere. l jndd qvippe radicern a«gnofcit J*o D txc CAt)it, vt vi vocis ' )NOD denotet dtum exc&- cantem, qva ratione i. Cor IV. 4. etiam comparet, 0 &e'c ~] dw@* litjtit ilv<p\uoi $ ronuafg, "]ut dm^tav. Itaqve nee loqvendo in acre, nee vt angclumtortis ( qvem timuisfe dicitur Eva ) fcd potius vt angelum lucis fc Evas renratntatav/t K.a*oo*aiiMt)v, qvi prsecepto Dci qvafi tcnebras obduxit, & ficmentem Eva: occafcavit: nam, fi haec eum timuiffet, utiqve ei non paruiflet. Corruit & effatum R.Mofis loc. eh. qvod ex Midrafch fe haufiffc ait, Sammaelem ineqvitaffe fierpenti antiquo. nam prster qvam qvod diabolus fub titulo l t@)* dg* zaiu venit, Apoc, XII: & XX. ha?c

39 1* hare ejus fpecies nimis horrida fuififetj mfuper cvidens eft, diabolum non vi qvadam interna, qvod cjus non erat, nee per violentiam externam, qvod ftatui integritatis rrtinus erat conveniens ; (ed dolo & adulatione^ per meram fvafionem exfrnam egiffe. CAP* POSTERIUS. Qostdam Statcac. ditbiafobit, Cfc itaqve vifis paritvr ac cnodatis variis variorum commentis, nobis adhuc injuncfum efle puto, r.onnuila,qvx dubia circa hanc materiam occurrunt, cxplanare. bic MEMBR. I. Cauffam, cur ferpcns in Zfyavfy eligi- (f tu?, cur peenas iuit b-ftia, quodam* modo invefiigat, p.limos feducfurus parcntes, opera cailidiffima: beftis utitur & abutitur fatanas. ferpens enim ipfe ad varias pracfti^tas natura pronus, ctiam totus ad aftuta molimina a- ptus crat, qvod indicatum vult vox Hebr. an>' Gen v. 1. A- qvi-

40 32 qyha ergo hunc lociim fic reddit: «v Tmiszyfijh dwi Tw^<7oc7&;&,* ThfiO* dotio autern & Hieronymo mtv iszy^ erat verfipeliis. & ha?c inferpentem naturalemoptime qvadrat. At ipfi Salvatori in numerts funt Mat. X. 16. qvacum concinunt LXX, qvi ve*firu*]a fua de crr.'tu produnt hoc mo- -00 * h <T>tmua)Z.% mtdjaiv trl» Srjefw Arabs dirit eum fapientiffmum, eo feil. ;ur-.j, qvo CHRISTUS LUC XVI. g. fxc viic 1h dtw& T%]B CfyoviftcfjefXC V7TSO T&C VIXS ]& (j)«- --1o\ appellat» H#c arguunt prudentiam & cailiditateirs non tantum in eavendo fibi, fed & in infidiando aliis, qvod genus aftutix dicunt efte bdluisa:, inpfirhis ferpefitinae*. adifis Walth. Jiarm. Bibl. p. 71. Pol. Syn. Crit. vol. \. p & iv. p.i7i. übi ferpentum haud ineleganter depingitur. Qyalis autcm cunqve fuit aftutia ferpentis, certe occafio erat diabolo ipfa abutcndi. Sie enim aftutus & verfipcllis diabolus

41 bolus callidum animal fibi o^yavo» affumfit, & illud obfidendo, ad Jocum, übi morabatur Eva, fe contulit, ibiqve lingvam ejus movendo, ipfe cum Eva loqvutus eft. lllud autem arterno pcrmittente & difpenfantr Numine ft fa&urr, f qvippe cvi vifum eft, homin"m in fpecie nobibori non tentardum, fe^cl per fcrpentem, ut ex ejus aftutia fallacia diaboli potius d prehederetur, conf. Lyr. ap. Pol. loc. cit. Stpentem Verd ideo puniri voluit n*x.*"p HMSp, ut deteftationem lapfus dilucide mor.ftraref, qvem m inodum etiam animal brutum, qvo abutitur homo, occidendum fanxit Exod. XXI. 28.»9. Lev. XX , alibiq;. Nam peccatum eft cattffia malorum non modt svstynoi, fed etiam vrry?yiiov, ut Theodorctus faae rjon invenufte in h. /.Deinde, ut (pi\an3^7riaviu2m declararet, fer» pentem, cujus opera a diabolo nobiliftima creatura corrupta eft, etiam deteftabilcm reddit. conf. Ger- C hard. 3*

42 14 84 hard. Com. in Gen.p.io^, Ut deniqvfe indicaret, beftiam hominis dominio Gen. L fubjecftam, jam cpyavot in domini fui corruptionem factam maledicfione camjure pcrculit.adifis Gefn. p. 96. Pfeif. dub. vex Cent.l. Dieter. Ant. Bibl,. p. 92. GlatT. xm(m IqK, Mof. p. 89. MEMBR. 2. GJu<enam fpecies fuerit fierpentum, t$ tandem cauffam, cur va per ferpentem fie fieduci pdfia eft, inquir-it. CErpentum varia eftc genera, ipfa probat experientia. Plant. Flor. Rab. 191j. ftatuittriginta, ex qvibus certe unum fuit, qvod cgyaw diabolo crat. Scriptura nomen, o- mnibus generale, U*n*i Gen v. 1. tantummodo nominat: intcrpretes ergo de hocce fcrpentis gencrc varie difqvirunt. Qyibusdam placet fuifle lamiam, qvibusdam bafilifcum, ahis ferpentcm aureum, aliis ptyadcm, nonnullisdraconem, pau-

43 31 paucis- pfittacum. Nobis autem verifimilius videtur fuifte fpecies viperarum." ci qvippe optime conveniunt, qva; in v. 14. Cap denunciatur. Hunc autem ferpcntem Eva vidit & agnovit: fed u- trum pro ferpente mcroj an moto ab aliqvo gcnio; an fpiritu pu-. ro, five bono five malo, cum habuerit, diverfe loqvuntur. Evam fecum penfitaffe, num ferpens etiam haberet vim loquendi, vult Cyrillus in Pol p. 29. v. cvi etiam accedit. Eftius in fient. I. 2. diftinft. 21. exiftimans, perfieclionem muiieris non exigere, ut cangenitam omnittm natitralittmrcrum ficientiam haberet, ut viri perfe- Ifio exigebat j quia creata erat, poftq.uam Adam nominabeffiis indiderat, nec harumrerum experitntiam hiabebat. Flaec ille. At Medus in dififert. 37. ita contra ratiocinatur, qvafi Eva, fipiritum Jagaciffimum fiuiffis, eumque tne.ntem Dci claritti quam-fe intcuigere potttijfe putaret. Nee Lightfootus hoc improbavit, qvi&ipfe credidit, Eva- adh.uv

44 36 hue non fuifte notum, ullos exftltifie angelos males, fed pro bono angelo hunc habuiffe, putaris tales cufio'!es fibi m.tritoque fiut a beb afiignaios. Sed qvid hailucinabimur? & ciir perfttionis jus Ev± denegabiirus? Certe angelum per ferpenfem loqvutum fatis illa ihtellexit. Verum qvuin ab ifto irttegritatis ftatu Omnis exfularet metus, neqve fpeciem animahs cujusqvam princeps eorum horrere, neqve geni-> urn ullum TVumine confifi formidare potujt. Et criminationes inftituti divini, non nifi a mente a' Deo alienata proficifci, non potuit non animadvertere. Cur vero, inqvis, auditis blasphemiis tergum jion v rtit? Hoc perinde eft, ac fi qvaeras, cur lapfa eft? nam qvod fvnlem calumniis prjebuit aurem, proximus erat ad lapfurn gradus, und~ feducftor pollicttafionibus magijificis animum, fpeculari iftas incipientem, aftuteinclinavif, &mox prxcipitem dedit, nihil effecfurus, nifi

45 nifi fpontaneus arbitrii humani abufus acceflislet. Potuit ad lapfum momentum addere innocua, qvarn vidit in ferpente, arboris iihus frucfusqve contrectatio, qvum ipfa in vetitis & mortis cauflis, recenfuisfet, l 5*I>'3S \ ti*?. Atqvi- hsec funt, qvae, ea qva potuimus brevitate & perfpicuitate, tracfarc promifimus. Supereftjam, ut pio voto nos Deo O. M. commendemus, Velitlf vu.vo7rt\iet ttifjh HgJj Bv^sti t^; Ttitsioc. contra aftutiam diaboli ferpentinam nos munire., i*2*i to? inbn *? r rot 31

46 Pepulari tf Amict Dn CAROLQ MALMBERG Intricatum primce Sedu<shoni& Sgyaw extricaturo. EGregu mhit ffecimen dat indo~ lis, eugc Tu decus his Cbaritum: qutd jlu* dium docile Ingcniuffiqvs tuum (f quam ftt tua. Nunc ptenftrat doßa Minerva caumtx prtmta.' magnafcres t Amice gratuufur ANDREAS FLODIN. Gomminifttr ad parcecias Sttnd (f SSJdtPoS- Alandorum,.