AFFECTIBUS HUMANIS, M JOH. HAARTMAN. Re&ore h. t. <*%4agmfico, Phil. Theor. ProfeiT. Reg. öc Ord l «ö/.c-o F.».^«/«e^>./»,'»i»<oi.s/?

Transkript

1 J. N. S. <5. 7. DISSERTATIO PHILOSOPHICA Oe AFFECTIBUS HUMANIS, Ex Quam Confenfu Ampl. Ordinis Pbilof. in Regia ad Auram Academia. PR&SIDE Re&ore h. t. <*%4agmfico, M JOH. HAARTMAN Phil. Theor. ProfeiT. Reg. öc Ord l «ö/.c-o F.».^«/«e^>./»,'»i»<oi.s/?efiflit Regius Alumnus JOKaS kiellgren 6./-/?^» Sbecus, /^e^. Ipf. Kal. Apr. MDCCXXXII. ös?-,'/ /_co^«e <«^e meridiem eon/vetif. ABOI, Excud, R. Acad. Typ. Joh.Kiämpe.'

2 Til Kona;. sftajf.-fs Tro-Tienare och c.ipuein wid TnwaD dusista Infanttrit Regemente och Hm* 3tauta(am_>t o.»/> *, Edle och Välborne HEMDRICH BÖiSMAN! Min höaqunstige p*tron och Wäigynnare. iag ssrifwe..m Aif^ft",- -&''o H"*' '^6 rönt at tttdrcffig drift, V^Och der wid ratt blefik. nwltft?-. Af Sv fromhet til mat plicht : Sä tttä det ock St* tilhs.a Jpmab iag här wid futtttnt giöra: Jag ar btmdc-t. férmfn del Ttll Er wördttad»tttn fel. Nar iag nsllsitt mig {."(Jniitttt.r, Herre fiom. Er ädla gunst? Altid iiiifl i högen rinner :.'i.t.tj böra ssic omfttiift: Men hur ssal,ag kunna löna W.l den godhet Xag fät. röna, I wdigievning stor och mäng, Vo!n ch röfng. katt cn fläng. Hlll.

3 M,?iöns godhet har iagniuttt^ O>n iag sant benanua fär;. gtagen huldhet har mig trutct Eller hos Er detta ä)r. Edor Fru och Maka klara Som i heder, bt)0l. och al)ra, (and sitt kiön en prydnad åt,-. Har ock ctt givrt med Er har Htfldb betalning stal har blifwa? gögn dogcr pappets.ram-, Den eij an«at har at gifroa Mäst dock der med träda fram. Ett förundran wärdt har b,'ifn,er> laatil Er pä wcafft. ssnfmr?. Dä latin med Itudicr fier Heder Er och prydnad gicr. Men iag har det welat giöra, At hwar Oroenff ms.unna ftr, Huru lyckan welat föra Mig kring Finnland och Mehra bete godt än, i<?g funö (änckifr. Slikt s,c f pim.rtt we!at sii.nxa, Derfor ware ewigt pris, H,m!cns Herre mil. och wis» Himlen ocklä Eder Kröne Nat, Med Sr Wan och Edla Fru,,. och m;iöhct al! belötie, Jag af Eder in til. nu Sciutit, ( (ttrf fil niuta hoppas; Hffen ol,)cks sttumen stoppas.it.

4 Läte, Barnen ock gä wal, Med Er lust til kropp och siäl! Sidst iag mig vpoffrad gifwer Sil all tienst ochwyr-nad ren, SDittpt Ert läf med nötje sstlfwer I mitt h.erta vthan mehn. So.en mä mig mehr eij lysa, Dä tag eij wil kiarlek ht)fo, Mot Ert Edla K-ara hus, Ttls mig stocknar liftens lius. Cble och Välborne Herr Capiteins Min hoj. gunst.ge Patrons och Wälgynnarcs högsiförbundne tien««jonas Kiellgren.

5 Plurimum Re ver. atque Doßiff. Dim'ro I)n. 3!Q^IO() i"o^ltt/_xo, Kiwijärwi v_. gilanriflimo, inutntio, aurori K. benefa&ori nunqvam non fufpiciendo. Parton m Wltasari^ 71 / lllta ecquidtm fint, qu* in Te, x F '*T- enerande, /ujpicio quam maxi me, utpote doßrinam. quam orr.net, qui le norunt, eximiam apud Te e/fe fcittnt, qu que c«m gråvitate O" cptitnis Mc»^/ö«_- ca»/^»^ Te x primis ftatim <.»»/'/ ad eos _)o«.?'e.'', quos multi per totum vit* curriculu attingert nequeunt. et>exit. Sujpicio pulcherrimam a- nitni tui indolem, infucatumpietatis fludium, infignem,'» 7X«/^ <?^»<l»^./'//>.e^» tcm,,'» -!/./«/>s>»/-i^-- übivis elix«/«ufitatis (f max me licitis temperantiam; in gloria afeßanda moderationem ; _V.'- bil tamen magis nunc /tdmiror, quam fum-

6 funtmum.n?l» /^^'.'-e.^, /l/»t»i,f?«^«s beni\~>dlentum, qua mc in wiultis dign.iri idoluifti'. fi b<ec beneficia ob/ivionis tenc-> bris f}pulta conderem, z>el tacitus Hla\ frtterircm, multo digniffimus- ef/em, qui\ bofbltis ingrati nota inurerer. Ego Mei i» Te Animi teflem, hsc qualccunqut "nunc efft voltti. St cum Tuis donls prtdicandis^ nt dicam rtmumr/tndis, fim irnpar ; Deum adfiduis femper fatigabt d.^, \>ettt if prome, qu* ipfe non valeo, digna Tibi pr.etnia rttribuere. femper fermattfurus. Norainis. "lui. klui-im. Rever* atque Doöifll Dne, l7«/io^.>,iie/m^ Jonas Kiellgren.

7 _»/«?,>»//«. Rever. 65F«e >o<3^. Domino Dn. SIGFRIDO PORTHANO, Paftori in WitasiM & Kiwtjarwl vigilantiflimo, Mutritio, Fautori öc benefaöori nunqvam non fufpiciendo. MUItA l»e«e?<^e, /«O,«'o> inte» Vir Toenerande, fujpicio quam wxitnc, utpote doßrinarn, F«<» omnes, q'ii le norunt, eximiant apud Te e^e fciunt, quaque cum gravitate (f optitnis tnoribus conjunßa le <«primis /fa-, t/i» annit ad es^ _?.».?e^, <^«.H* multi fe? /st vit c«??,c«/«<ittiiae?e»e^«eunt t eve^/>. Sujpicio pulcberrintam <l» nitni,'»<_s/e, infucatum pietatisfiw _iww, infignem intuis o?»<l»^,--^/'ee<_«tern.,'» voluptatibus übivis ett/l» ufitatis & «^.x «e licitis te«>^e?/.»/,'<l» «s^e?<l/,ei»e,- Ni- in gloria >^e<3<««</-«hil tame» mgts M^c _^»,>ss, quam fm*

8 fitmmunt illani favorsm r fumntmnqnt iei_-?l'o/e«t^i-», qua- «_e in n/./l.^ dignari Vo/«/'/?/'; /sö^s öe«e^./'/» oblivionis te»s> bris f-pulta cs^e^e», vel tacitus illa praterirem,»_////<» dignifimus e/^e/», qui bojpitis ingrati nota inurerer. Ego Mit in le animi /e/?e/», hst: qualecunqut ftunc e^e volui. K cum l«./ </.»/',- p?«dicandis.»e dicam em»h»e?>.»^>, fm impar ; Deum <«<^l'«,.' /e»j^e?/fs-><... l».^/--, \>tlit,>/»?s/»e, qux ipfe «o» valéo, digna l/-»/ pramia retribuert r femper /e?»</«?«/. Nominis. 'lui. Plurim. Rever. atque DoåifT. On«Q</>.?,'»<.e/^s! Jonas li.iell^re_!.

9 /t. n. INTROITUS. QVod homo ft fubftantia ex mente reflexive cogitante(f corpore organice.xse«/5 compofta s^) qvivis iacile animadvertére pc>» tel., li a6 hoc animum attenaic.' Qua. cum s. invicem ut amiciz utanfur, utraque erit P273 ejus ellentialib: Ment Se. (^ cs^/.^/l.», 6. resvanas cognofcit, cvf» nitas vel appetic, vel averfatur. Eara tacultatem qva r«/>»»,<.- A teria-* (a) Adijis l_*e»^/r«</e af. p. m, F.

10 2 ie?,x./>/sc abftra&as percipit.dijudicatque, A de iis raciocinatur, vocamus intelleßum: qva vero ideas rerum corporearum, tive tnaterialiuw fibi format ö. de iis veljudicat, vel ratiocinatur, Zppellamus imaginationem. Facultas vero mentis, qva_ i<,< num m.^ie?,xe ex/>e?/ appetit. M2> lum averlatur, _».///»t^/^e <»/'/'.> /^«_- rationalis ; qvh in res mattz?/x./e/ ex imaginatioms judiero fertur, vel ab iis retugit appetitus fenfitit>us dicitur. /^/««^ch >«H../sunt varii, aliquandö.émmiu Ii in voluntate fubfiftunt, veluti wlitio, intentio,fruitio, e/e_?/., cmfenfus i/^/, qui vocantur Ä- < us elicitij iqvorum tres priores ad -finem, pofteriores ad meäie lderrinent. Primo enim K^nM /'cognitum vohintas adproba.,."deinde tzd jewndemxconfeqvefr.^cklm efficacitei. se movec, öl tan*

11 3 "tandem eo obtento fruitur.pla- " cideque adquiefcit. Sic& me» "dia primo pro-bantur, tum qv_e "maxime idonea vila fuerint e> "liguntur, Lc demum ufui ap» plicantur (^). diquando extra voluntatem tranleunt, in alias animi vel corporis facultates, qvidus dirigendis haec el. idonea, öc tunc imperati appellatur a&us voluntatis. Ita voluntas poteit imperare intelleflui, ut rem accuratius contempletur. non au. tern ut circulum fibi concipiat qvadrafum. Voluntas potel. imperare brachio, ut le extendat, non autem ftomacho, ne concoqvat cibum: _^/>ei//«/ fenfitti^/ appetit vel aversatur res ma* teriales, prout illle se imaginationi vel tanqvam bon^ vel tanquam mala. repraelentant Ca?terum ex eo, qvod imaginatio cir- A. ca <i>) Conf, Bud. Pbil. Z/s?. />.»,. 7

12 4 ca res materiales.intelleflus drca res immarenales versetur, haud difficuiter colligere poflb- INUS imaginatianem immediate; in- /e//sh^»< mediante abfiraßione.x /e»/i. oriri, sc eatenus verum esse, qvod vereres dixerunt: Nibil e/fe in intelleßu, quod nonprius fae?/l in /e»/«s<-). I_lnde prona et» iam conlequentia concludere poitumus, Em fenfu etiam,licet lu. diverso formali, naici affeßus. I^am ut objefta materialia pri. mum feriunt fenfus, deinde i- maginationem, hinc demum inte!!.<_ium, qvoad sui cognitioné; nihil quippe aliud eft fenfus qv. corporum L. affeäionum. qvs extra organum senlorium fiint, placida perceprio. in boc ve! illo organo fenforio orta, Lc per nervös ad cerebrum, inde ad menrem derivata : qve tametfi non tallat, fi reqvifita ad senti- en- (^ ) Conf, Hein, _?/, Pbil. //o?./». m. 14<

13 5 endum adfint omnia; mens tamen parum attenta, öc, iilis requifitis deftituta > facile mcidic in morbos.' fatuitatem, flulthiam, tnfaniam, furorem, e»s/?////6/5./.»_ td): ita eadem objefla materia» lia, qu B in sensus incurrunt, vei gråta nobis judicamusvel ingrata-, boc refpeöu, vel appetitum, ö. qvidem immediate, vel voluntatem nempe medi.te, modovebementiori Ajficiunt. <)uidquid e- nim utile Lt, conducibile nobts putamus, quidquid grato fenln adblanditur, illud plane defideramus,illud data opera qv^rimus, appetimus, fequirnur. quidquid vero damnofum atque nocivum judicamus, quidquid adverso lenfu terret, id iplum averfamur, abhorremus, fugimus. Unde fenfus grarus principium fentiens vel animam allicit, cxcitat, arc^ pro (a).^t.l/7. Htinec mee/. cit.

14 6 propenfionem, 'cupiditatem, a- morem in ea producit: ingratus eandem terret, unde averfio «3. odium in ea oritur se). Hic vero sensus <5c appetitus, ba c a- verlatio fenfitiva vehementior, /l«//l. (f). De quibus järn «^e-?«^ paucis dilquirere animum induxi. Quemadmodum autem ne-l mine peregre profe&urum in patria decet efie peregrinum, expertem puta patrii fermonis, le- rimumve; itaeos, gum, mörum, qui praselaris in di_ciplinis,_cientiisque aliquos faciunt progrefius iisque nobilitari cupiuntij fui ipfius ignaros efie non convenit. Quid quaefbjuvat exaéh cceli aftrorumque qua moturrii numerum variosch effe&us cogni' ( )^. Melcb.Ferdries inphys. partis fpec. c. $. p. m (f) Conf, L J Pbil.Thumtnigiiinjfit.Pbil.Folf part. 2,p. 14/.

15 7 nitio? vel fcire utrum folis, an ter» ra. motui dierum no&iumque viciffitudines adseribendae fint. i- pfe vero unde moveatur nefcire.* fcire utrum rerum naturalium sc extra nos pofitarum raotus adtraåione an pulfu peragatur? i» pfe vero utrum extrinfecus an inträ adbonumaut malum determinetur nefcire : utrum luna öc reliqui planetas proprio,an. mutuatolumine fplendeant; quid vero luminis öc unde in se fit ignora» re: solis öc lun_e deliquia acute perfcrutari,- virtutum horrendas eclipfes negligere utrum ignis propria, an aliena virtute calefaciat luceatque; utrum frigus fit aliquid pofitivi', an mera caloris abfentia atque privatio : utrum colores fint puti luminis fcetus, an entia, quaj per femet ipla lubfiflant: reserare nubium adyta; &fulgurum atque fulminum gene-

16 8 generationes,cauflas ac minibiles plane effeéhis explic-tre; terr_e ambitu, locorum di.lantias, turrium 6c raontium altitudines calamo percurrere, Nonne bzec orania fcitu sunt pulchra, jucurtda atque utilia? funt fateor; öc quorum fpeculationibus aliquando immerfus ipfe mirifice dele- Gov, fed cum fui ipfius ignorantia conjun&a non laudo. (Homendatiffimum i.aque eric semper nobis peromnia illudsolonis.* 7»»- S-t e7i<!-^ Quse quamvis non satis mature confiderans, cum aliqua de Afteäibus, ut dixi, difcutere conftituerim, Deum precor quod bene vertat;tuamquejuxta, Candide Leétor, obteftor benevolentiam, velis pro fdlito tuo favore noftra qualiacunque _.ac in re conamina boni confu Sere, Vale. H/e/».».

17 MEMBr. I. 0c affeß «^ii/// 9.'./n buhf*rprtné $ 1 afteätus plerofqueo» i?quidem H^, mnes in brutis»que ag hominibusdeprehendimus. inillis enim, in cambus leorfim laetitiam de Domino, qui poft ali» quod*tempons intervallum rediit, vel triftitiam de eodem, fi mortero oppetiit, obfervarelicet; ut de affeåu metus ob plägas infti» gendas, vel fpei de cibo impetrando nil jamdicamus: a qui» bus tamen multura differunt affeåus humani, maxime fi objeßum öc proprietates illorum quis lur. incudera revocare velit (^). Ill» enim rebus tantum vifibilfbus, bi etiam inviftbilibus afficiuntur. IIli (g) ut bene obfer\>at Aug. Gidofr. Krontai. f» tn. j". in dijf. Hamtn, däri (fe.

18 10 liappetitum duntaxat moven.,hi etiam voluntatem. illi modificari, corrigi se mutari non «eque poflunt, atque hi, pro multa nominis cujufque libertate, öc ftu» dio quod adhibent. Nobis hic de affectibus prout in homine funt confpicui, fermo eft; qui Grascis -<rd&*, Ciceroni perturhtiones, aliis Philofophis quibul» dam cupiditates. aliis commotiones, vulgo />^?s»e^ vocancur. $. 11. Fleri autem motus five com» D/ motiones vel in corpore, vel in anima, vel in utroque fimul, docet Celeb. Dominus Jo. Georg. Va/chius. (ö) lilas affe&us corporales ; iftas mentales, has mixtos vocat. lilas in extraor*, dinario fanguinis motu, quate nus folum ipetftant ad corpusi con< (_^/»^o^. inpbi\]p. m. /7^.

19 confiftere.- iftas ex viva rerum fpiritualium, fenfusqve externos tranfcendentiurn reprasfentatione, in sola excitari voluntate : his cum voluntatis vehementi commotione, motum fanguinis efle conjun&um dicit. At cum mutua fit neceffitudo intor corpus sc animam hominis, «t commoda öc incornmoda le< cum invicem ex a?qvo partian» tur (i), nec ulla flat pereeptio, five animee repreelentatio, in flatu confociationis corporis Lc a- nimas fine organi corporei motu, öc binc dependente interna corporis sc bumorum, tiuidi m- primis nervofi in cerebro öc nervis commotione ( ). non video qvomodo 11 qvis conftituere qveac affeöus vel pure corporales (/) Adifis Chrifi. Joh. Langii Coll, Caf p r m, 17. Q) Perdr. Pbjf.p.fpec. />- 5^7-

20 12 'rales, vel pure menfales. Plus vel minus alterutram aflfici partem vel animam vel corpus concedimus.- exciufa altera quidqvam fieri negamus. i/ö.^«e _> nitn /'» omnibus Animi concitatis >l» gitationibus, quas a/feßus dieimus. Ad exaßiffimam animi (f corporis confpirationem, cenfenfonem & bartnoniam res r'cidit, ut loqvitur modonominatusceleb. Dn.Verdries in de «qvilibrio lvlentil öc Gorporis commentatione (/). H<e du* partes, inqvit Clariff. Dn. Gentzken. (m) Firmo nexu Junt unita. Etenim Deus eo»iie»^ öo»..»s^< tolttit ilium, pinculum 5»</. mentalis O^ MH/->"lX«> /<Xr rerum cor-. o»mi«e^e, ut ex ufu forearum _?<l_>s^ei >l«/^l». l-e/e-^i.h ie»/f»/t>lie». Creatoris. _^»^ /'» p- nem Ar Biff me certos motus corporis, stt» (O f. fi- -i- 1- (*») Traß, de af. bom. p. m. i.

21 x5 e««eertis /*e^ee^//'l.»^«.si/ commotionibus mentis conjunxit, ut nil corpus quocunque ntodo taniere /*a^el, «l non _?a/^e per /l».^^/e/ /V/>.s«_' mentem a/ficiat, /vlixta itaqve ftatuimus efle omnia mentiscorportsque W-_tH»?_.cl?l.; qux varie a variis defcribuntur. l^obis affeåuum nomine veniunt /^ce/^.o»^, quae cum ipfius principiifentientis, atque fluidi nervofi in cerebro & nervis, ipforumque nervorum, ut öc cordis ac fangui» nis, voluntatis quoque öc appetitus vehementi agitatione funt conjundtae; qui a Cl. Domino Gentzk. debniuntur per <«/ehs» «e^ _>.///»5>./.5, quibus «e«/ noftr/t ex reprdfentatione boni ts malt extraordinarie inclinatur, ö* fanguis animaleffy l» c por fpiritus, adillius v^./ee^i/.»e«>»c hujus fugam eee«- liariter <7^/>/.«^..^ i«fui (cilicet con- /e^<./,.»i«. Breviter, natura af» fe-

22 »4 fettuum confiftit in extraordinario ffiritutim 15" v^^^i»'/^"'fluxtt reflux«^«e. (») MEMBr. 11. deorigine S^^/..s_^e Buum. I. OUod ad originemj aflekuum attinet, dilcrimen illud observandum venit, quod eft inter occafionem, öc propriam pro> ximamq*. illorum taufam /s>e ori* Fi»e»,. Occafio in obje&orum externorum prima repr«efentati» one, five senfione,five etiam perceptione (.-res eodem rseidit.) quaerenda eft. Bine fenfione affe- Kus excitari nequeunt, propter» ea quod ignoti nulla cupido. Hinc fi quis abfens vel maximis Iselus fuerit conviciis, übi hoc ipfi ignotum eft, ira nulla fequi po- (»)/«tract. _/e aff.p.m. 5.

23 l5 poteft; fenfione quippe impedita impeditur atfekus. Senfionem e^us modi excipit repr_efen» tatio in mente, inprimis qua. fit vi />»^.»F^>^. Blepe enim COgitationes in mente exiftere poffunt, fine atfeau quodam in vo» luntate. Ba?pe raulta bona malaque audimus, deque iis med«- tamur. fine vel leviffima voluntatis commotione: at imaginatio' nis älta eft ratio, qua objeétum nobis repra. prout ad nos iplos pertineat, hinc que nobig aut bonum, aut malum fit. quaeque a Celeberrimo Dno. Falebio (->) habetur primaria, eaque propria cauia -, quod ex variis probat rerum circumftantiis;. G. fi duobus idem contingit ob' je< um, uc nimirum uterque pari ratione opprobriis afficiatur. lieri poteft, ut alter vehementer ira- (o) Introd. in Pbil. />. m. $j6.

24 16 irafcatur, alter vero placida qui» elcat mente; quod certe non nifi ex imaginationis ratione derivaveris. Is enim qui excandelcit, rem veluti magnum fibi malum reprxlentat.- alter non i- ta fefe babere fibi perfvadet.hinc animus illieftquietus, nec commovetur. 3i porro adfekus regere, compefcere, debilitare vel roborare velimus, id fåne fieri debet per imaginationem, ita ut cogitemus objeclum efle, vel majoris, vel minoris momenti, alioque vertamus cogitationes. Dum enim nobis res aliae obveniunt, de iis quoquecogitamus, öc imaginatio, qua; fuftentat affeéhim cefiät,öc dimittit prius objeäum fuum. Dependet itaque ab imaginationis difcrimine, varia atfeöruum humanorum conditio, Imaginationis autem vanetas ex diverfis caufis eit derivat

25 17 vanda, fpeciatim «t>oluntatis i../^ poftione (^ '^^'-/e^^le te^^e^^/me»^'. l.a voluptatis ftudiofus rem quandam longe aliter fibireprtfentat, quam ambitiofus autavarusi prout qvoqve experientia q*uce clarum eft, />^s diver/itate propenftonum, affeétus qvoqve esfe varios, i, G. Voluptuofus ft l datur, tanti injuriam non facit, qvanti ambitiofus; öc avarus fi mimmam paflbs eft jaäuram, magis contriftarur qvam voluptuofus. Homines fåne fecundu propenfionum rationem, bonarum malarumqve rerum gradus metiri folent. lmaginationem /e» quitur in voluntate commotio, cum qva conjunctus eft fanguinis motus. Hinc eft, qvod pro diverfa imaginationis ratione multiplex inveniatur 'etiam hominum genus, qvi in affeétibus diverfi funt atqve varii, öc ad tres clas* fts, non incomraode a modo L no-

26 18 no minato Celeb. Dno, Valebio rel.run.ur (f), Sant (^.) qvi fingulari non funt pra_diti imaginandi facultate,- qvare nulbs fere perturbätur affectib,&in bonis adqvirendis lunt negbgentes, in malis autem removedizfecuri, nec curant qvomodo in tempofe debita cura fint adhibenda fubfidia. AIU (st) multa valent imaginatione, in qvibus non freqventiores tantrum, fed vehernentiores qvoqve oriri folent adfeftus, adeo ut leviffiraa qvadam oftenfione multum irafci, de re nullius mornenti magnopere laetäri, & levis difpendis oaula, coelum terramqve möve«re fatagant; qvod hominum genus itiöem infeiix reputandum eft. internt ntmirum continua menris perturbatione agitantur, ferviqve funt luorum adfeituu. Externe autem ad confvetudmem cum 'if) In inträd, in Ebil» p, s?s«

27 19 curn aliis funt inepti, eo qvod fubitis, vehementibusque fuis _ffe<sibus multara moleftiam fibi aliisqve adferant. H/e<i/> (^) vx. inter hos incedunt, qvi deftituti qvidemvi imaginativanon lbnt, eam autem judicio fciunc fubjicere, ut rationi affe&usobtemperent, huicque fianc confentanei. i^e«^ Oe Obießo O'' /e</e ajfe- Buum. I. OBjetftum, vel quod in nobis V/ excitat affeclus funt res, lub ratione bom vel mali appre- Kenf2e. Übi obfervat Clariflimus Gentzkenius, quod in adfe&ibus, qui bonum pro obje&o ha» bent, fanguis ab interioribus ad «ie^c»--»; qui vero malum pro obje&o habent, ab exterioribus *d interiöra. fpafmodica partiurn L a con-

28 20 conftriåione pellatur. Inde rubor faciei, hinc palor etiam exiftit $. 11. OUod ad federa affe&uum at«tinet > patet ad ds/^»^/e«pertinere adfeflus. exinde quod ex reprasfentatione boni öc «^/i oriantur, öc circa öa»/' profecutior nem <3c rnad fugam, quaspropria funt voluntatis, occupentur, At quaniinp,;ris parte, Voluntas afte» Äus vel recipiat, aut exerceat.non convenit mter Philofophos. Fieri id in ro-de alii, alii in c-e^-e^a ftatuun.t, In c^e fieri, ex hoc col-i lign Geleb. Valchius, quod operatio in anima, cum in voluntåte affeöus excitatur, non in cerebro, ut in cogitationibus fit, led in corde fe prodat. Ince^eö-,, fieri, exinde concludit Geleb-Verdries(?), quod adfedus oriantur a perceptione, perceptio vero s- _l (?) In /'H).. part.fp. p. _^ 7,

29 Zt in loco communis lenforii, atque ille locus fit in cerebro. Quas fentenrias ita facile conciliandas effe docet Cl. Gent7.k<n. fuppono, inquit, Lc cereö?v/m Lc cor efle primaria membra, in qua. mediantibus nervis mens agit, öc quia /me//eö?«^ ac v.///»- tas tantum cogitatione différunt. patet fimulac mens exerit affé- Äum, öc se^e-»^ öc cor moveri: is^ per fpiritus animales,ut idea boni vel mali cönfervetur; bock vel dilatando vel Contrahendo^ Ut fluxus fanguinis vel provehatur, vel retardetur, quemadmodum adfe<sui conveniens erit. H/.?»^. /^. De dhifione affeßuum*. I. lpecies varias con- /K ÄFfefliiUm ftituunt Pbilosopbi. Fhythagorffii cupiditatem (f excan^efrenti.i cjftituerunt principalesac primarias 21

30 22 aspaffiones. Illam bortum, hane mtuum pro ob^eäu habert: <_!_. bant, Academicis 4 tuerc prn. cipui afte&us: gritudinis fe. forfnidints» (ibidinis 2t_jUe /^/'/./X,; 2c. quos tlnczugm 36 s>_2 capita Ztc^ principia reiiquos retuhfle hinc inde nominatos ci.p!'ekei.6imuß. Quo eciam Virgilius procul cjubio relpexir, - itacanens,lib.\ IH^neici. '» Hin: «ls/«/.»s, c^«/»^t, a<?/s»t gaudentqtte I^ec no.. Horatius, Hp.l_.ib. I, Ep. 6. Gaudeat. a» doltat, cuptat, metu- Atque quid ttd rem? s.ec Stokos hac in parte 2b illis 6ill.nsille 2nimadvertere licec. Conferamus Cicerontm, Senecam 2!loBque. scboujiicis XI numerantur, quorum alii 26 appeti* tum concupifcibilern reterri fok., ut sunt Amor,La? tia.spes, Vcliäsiium, Audacia. Alii 2a ål*'

31 2; irafcibilem. ut Fuga, Mefus, O» dium, "Irifiitia, lra & Oelperatio Q.^e/7«/ affe&us dividitin Pnmitivos öc Derivativos. Primi» tivi, qui ex nuliis aliis orti, atque adeo fimplices iunt, ipfidicuntur fex.* admiratio, amor, odlum, cupiditas, lstitia, triftitia; Derivativi, qui deindeex hifce vel oriuntur, vel funt orti. Gentzkenius (^) aliique quidam recentiorum ita procedunt.* quo* mam efle nofirum partim inftinäuka.ura.,p3rt-m rat_on_s duélu confervare 6c perfkere impellimur, nos nihil movet, nifi quod bonum, i e. nofiri conservarionem; aut mzlum, i. e, nofiri deitruöionem promovet. Inde COncludunt amor em»^,». efle u» nivers3lifi.mum affecrum, ö_ fotatemomnium aliarum pt-lfionum, quippe qua. non nifi tmatkatifnfs öc t>) in traß. e/e aff. p. m. _?,.

32 24 öc fpecies Philautise funt. Nihil enim odiflemus, ob nibil trillaremur, vel irafceremur; nihil defideraremus, fperaremus vel metueremus, nifi faltem nosipfos, noftramque confervationem. aut quamcunque ejus fpeciem amaremus, Ex hoc noftri amore fluere dicunt, duos primigen:os affefltus, öc tontes ceterorum oranium, amorem fcilicet öc a^«. [Ilum cum fingulari impetu verfus ö.»<» ; ö.e autem er^a «5^ le exerere docent: cöftituentes reliquos demde affe&us, vel diftin&as ho«rum /^ec,e/, vel diftinflos gradus, vel diftinélas amoris öc odii»»o» dificationes, petitas aut ab e^ek«, aut a diverfo refpeßu. quem habent ö<?»^ öc «<</<«er^a nos, quatenus propinqua vel remota, prafene,<«vt\futura, obtentu poffibilia vel.n/?i,^u,7,<«, facilia vel difiicilia cog-

33 25 cognofcurtturc.r). Non adeo d_b fentimus ab hilce. Qvia taraen vh/z^^r vel appetit vel averlztur, öc altera mentis commotio vehementior eftaltera, abaqveratione menrem afficit, qvo circa melius efle judicamus, cum (^eleberrimo 0«.. Joh. i?eo^. Vakhio. (i) fi A nos amorem <.i^«e odium diftingvamus, öc hos ö.>.e.s ajfeßus COnftltuamUS primitivas. Appetitio autem boni dicitur amor; averfatio mali odiurn. Affeäus _/e7-/>^l*i_'/ certo numero definiri neqveunt : fi enim refpiciamus tam ad oö/._?<«varia, ad qva_ fpeétant, qvam ad motus volun» tatis diverfos, qvibus fe produnf, aliascjj circumftantias, adeo illi varii funt generis,ut illorunume» rum vix inire, ne dum ad certum ordinem eos redigere vale< amus. quemadmodum öc voces de- (/) c?!)»/. 6e»^^. traß. F^ö. Phyf p< m.22 t Q) Intred. in Phil. p. m.ssf.

34 26 deefle videntur, qvibns eos o. mnes defignare atqve diftinguere poflimus. 8i tamtm divifio» nem ejusmodi aifeäuq derivati» vorum conftituere velimus,fun» damentum preeclpuum a diverfis illorum objeäis de.umendum eft, ex qvibus magna amoris öc odii oritur varieras. K.»,/» enim, qvod petimus, vel ma* lum. qvod averfamur, aut ek prateritum, aut^/e«/, futurum. Appetitio ö.«/ preeteriti. vocatur _ie/s_ie^««, prafentis,/*» titia ; futuri, fpes. Averfatio mali teriti, />_?»,><?«l/x.; prat» fentis, triflitia ; futuri, «ei^ di» citur. Bonum omne ve^»,, qvävis fimul jucundum, fimul ho» neftum, fimul utile fit.* plerum. <^ve tamen unus relpeifus pr» alrero magis adficit animura. Qvod fi ita er^o imminet bonura apparenter jucundum, v.» luptat

35 lupt oritur fi bonum apparenter honeftum, ambitio ; fi denique quod utile videtur, Fi?^/5/>». Rurfus quoties malum honefto repugnare videtur,.^-fi decoro, />«^.»- fi jucundo, i*^v.^7»; fi deni-.que utilitati, i>^/v/x, emergit. Foluptas fi in venerem tendit, /^».fivia, fi in variarum rerum parum utilium cognitionem, e/.?-,- ----oftas; fi denique in gulam, lu* 5«7,'<. dici fölet. Bed funt s. affeftus, qui e 6.»_< mahque alteri con«tingente exiftunt. Ex bono e» nim amici prasfente vel praeterito, congratulatio; ex futuro, /^» do^,- ex malo amici pr_efente, pneterito vel futuro, e.«,//e^» tio-} ex bono porro.quod inimico obvenit, iterum invidia- r ex malo ei imminente,,>?//. vel.sr.^c.(fn.a»ti«.. Nec raro plures -._l/eh«/ inter fe colliduntur, aut junguntphalanges. Sic fi amor & 27

36 28 & metus concurrunt, zelotypi*\ fin invidia öc ambitio, _nde /tmulatio oritur. Uc autem de mediiß etiam fumuß folliciti, cum quid obtinere vel amoliri ftudemus: confeqvens elt, ut fi media öc>^««conleqvendi, retinendiqve faciliacui videantur, /^ «X«;fi difficilia, <//^_/e»i/x, itemqve fi media averruncandi «^- ----lum fe tanqvam facilia repr_efen» tent, <l«^e,x.; fin tanqvam di_r«cilia vel impoffibilia plane, </.» fperatio inde nalcatur, ceu no» tat etiam Clarifl. Dnus. Heinecci» ÜB. (u). Hac vero aliave ratione, cum morum Dodtores ad certas claltes affieöus revocant, non id volunt, ac fi preeter eos, qvos recenfent, non eflent alii; fed prs.cipuoß tantum nominant, oftenduntqve hac divifione,qvéadmodum qvadam faltim ratione, (») In Slem. Fhil. H/^?-. />.?»./x^2a.

37 29 ne, in ordinem poflintredigi (_»;. MSMBr. F^de Moralitate affeßuum..1. OMnes / demum adfe<su3, cujuscunqj generis atqve or» dinis fint, maxime vitiofosefle, Stoici contendifle videntur. 3ed re6ie judicat Gariffimus Omeifi- U8:(^) Sicut mercatore^ iniqvum qvandoqve pofiulant, ut leqvum obtineant; ita Stoici excidium affeäuum imperarunt, ut moderamen impetrarent. z. 11. QVod atfec.ub, per le non fint vitiofi, plurioug ar^umen» ti«probari fölet. I. qvod ipfe Servator nofter, omnib per» feäionis exemplar, non fueric ex- (.) Conf. D. Falch, Introd, in Phil. p. m (x) In aretol. Gen. p. tn, 42.

38 3<3 experz stlfe<s_uum. efi enim triftatus ob moi tem Lazari, laetatus ob fuccefium prasdicati Ev«angeiii Lcc. 2. qvod in (cripturis Deo adfcribantur afteäus amoriz, odii, &c. z. qvod a Oeo nodib priecipiantur qvidam affe&us; ut ar^or erga pzrenteb, conjuges, liberos, miferatio erga adflidfos. 4. qvod necefiitate Phyfica haud paucos affeötub in nobis oriri videamus, qui fi vitiofi fua natura efient, Deus aukor foret mali. $" Hl. vero propria PHilofophorum H^ li»c funt argumenta(«)qvod noltrle fanirati fovenda. conducant. Idem enim in homine microcoimo praeftare videtur qvod venti mgjore in mundo. Sicut enim hi aerem expur^ant, ita illi (anguinem qvafi ventilant, ne ftagnans putrefcat,ut loquitur Omeifius. (ö) Sunt cotes öc inltru»

39 itrumenta multarum virtutum, vel ftimuli atqve calcaria, qvi» bus ad bonum feqvendum sc malum fugiendur» exci.araur(r) Quapropter etfi in confilium rerum gerendarum adlnberi b.ud debeant, utpote qvod fibi vendicat fola ratio ; confiliorum tamen exfecutioni intervenire posfunt; qvo fenfu aliis dicuntur tninti /l/^?, animorum ardores, voluntatis fäte Hit Quod fi animus aftetsu prorfus exutus eitet, ot» ficiorurn noftrorum exercitium in multi.» qv-r ardua e_lent,languefceret. (c) Hqve ridiculura i^et, ab homine poftulare, ne karentum Conjugum, f.ibero> rum, Amicorum» vel Opum et» iam jafluramargre lerat, aut ne prolpero rerum fucceilu iartetur, qvam homines monere, ne tent-3n. dolorem, dum vapuiant aut l> )N_/. _K?c/. /cs^.^.»,m./>.«. 14$. v-

40 1 "t 7 aut ne afficiantur voluptate dum tami cibo grato fatisfaciunt. ut loqvitungentzk. (2). Phyfice igitur Lc generaliter confiderati, iunt adteitus indifferentes; qvaterms vero in lpecie, cum hac ve! illa circumitantia rnorali,fi. <_untur nobis, vel boni vel mali fiunt; ut fc. fefe habent relpe» ätu objeiri atqve finis vel pra.eepti vel prohibiti, L< cornrnotio mentis objeflo atqve fini magis vel minus refpondet, ita ut neque modum excedat, neque in necefiariis deficiat. Tota enim eorum formalis qualitas, qua bo» ni vel mali dicendifint, petitur partima fine propter quem, par» tim ab objeko, in quod feruntur. Sic amare pulchrum elr, fi amor tendit in objetftum licitum L. fe dignum, idque boni alicuius ri inde obtinendi gratia. Fcediffimum (s) In </e <«/I p. p». 12.

41 flmum idem el., fi amor corripit obje_.um iilicitum vel indignum; hocque folius fuv libidinis expiendx caufa. Sic odium itidem bonum efi. cum id quod lege-vel natura fua damnabile atque vere noxium elt, averla» mur. Malum vero id odium efi, quo quis profequitur id, quod in fe bonum, honeltum, it'.lt_tm> öc laudabile audit. Audacia bona eft, fi impetus ruat ln apertum hoftem.fitendat in.amiliarem& civem innocentem.malaef. eade aud^cia. Metus öc timor itidem boni funt, fi timeamus ea, qu_e timenda funt; ut iram Dei sc Magiftratus, sc caveamus mala certc, in^ruentia. Ilnde illnd: matrem timidifiere non folere. sliter fi contra. Membr. FI. De Effeßibtts. adfeßuum, II I. K II partimin r.^>^e, partim C in

42 *> 1 in ipfa confpiciuntur «^.«^. ln torpore quhcjem alfeäuä conjun» -tuutcumextraordinaria fangui» nis commotione, & iluoris nervofi motu vebementiori ; quod ex co.oris repentina mutatione, geftuum inordinata difpofitione. motuum etiam externorum Vehementia, robore membrorum cum adfeku quolibet conjun<si.is> adparet; qui tamen vel tardiores interdum vel concitatiores elfe pnfiunt. Hinc iacile deduci poteft ii!e irafcentium, ut SenecV mea faciam verba, afper sc acris, audax öc. minax vuitus, triftis fröns, torva facies color verlus, sc nunc fubitoretrorfum fanguine fugato pallens, nunc in os omni calore 6c fpiritu verfo, fubrubicundus scfimilis cruento, verns tumentjbus. oculis nunc rrepidis sc exfilientibus, nunc in uno obrutu defixis,si horrentib fia»

43 35 flagrantibiis Z: rnicantibus. Hinc labra trementia, interdumq^com» prefia, & dirum qutddam ex» g.mitus mt.tgttußque, fidtlantf-t, Lc parum explanatis vocibus ferirto perruptus, incerta verba fubitis exclamationibus. hinc dencium.inter fe arietatorum Lc ali» quemefie- cupientium non alius ionus, quam eif apris tela lua att-rit.u acuentibus. hinc fiorrent sc fubriguntur captlli. binc fpiritus coaåus L. ftridens, articulorum se ipfo.s. torquentium /onus, &complof_e ( pius manus öc,pulfata humus pedtbus, A. totum concitum corpus, magnas'- que minas a gens. hinc totius corporis concuflio, mufculi fubfultantes; hinc bilis in illa parti» um inordinata costrikione in inte-tina sc ventriculu effufio hinc pullus magni Scvehemétes, tanto ferpe impetu fanguinem urgetes, C 2 ut

44 ~s6 ut vafis difriiptis, vel pre.ter na» turam apertis,(anguisex naribus, labiis, ore, utero, aiiisque partibus, nec non vulneribus, in copia ellundatur. Qusb verba fua etiatn iecit d!eleb Dn. Verdries a). Nec diverfa in aliis affe- Kibus fieri animadvertimtis. In laetitia rubore fuffunditur facies, Lc in majoreillius gradu exoritur etiam rifus, ö. ahquando quoque lachrima.: fic de ceteris KÅtione ammx{\ perpendamus adfeåuum effe&us, animadvertemus illos etiam elfe varios; dum vel F^m//«difponuntad ex» petenda, quas- natura nobis di&itat efie utilia. _-_egi.imi affe&us, inquit (Heleb, Vaichius. fö/>) mul< tum boni in hac vita producunt, effi- (aa) i» xquil.m. (f m../..(öö) Introd, ad pbil. p\ m.\sb«.

45 3? effiriuntque,- fpes enim reäa m- eitat hominem ut bonum iuturutx feketur.reiius timor fecuritatem movet. ira jufi:acomp.fcit aliorum malitiam ; mifericordia egeno fuccurit, &c» vel fanitati fovend-e preebent adminiculaj, de quibus imprimis medici (c<7 p vel etiamtenebras aliquando offundut i»/<?//ec3/i,v fi pravi fuerint, ut verum elicere nequeamus. Vehe mentilfimus enim fpirituum animalium mstus omnia in cerebr.*, conturbat, <3_ menti facultatem ideas comparandi adimit, ur reke ioqitur Gent2dtenius (^) t»e/ judicium «^//w^/.»l. homo e» nitn de re quam amat vel odtt, reke lentire non facile poteft t^ v<e/ o^'»e/«inratiocinando i^.erve^'- tunt (_r) cxi,»/! LangiiColl. i7<^< /-??- ten tam dijp 2. (f Fcr-drics de Älquil^. Ml (5", C, in /a«x- />/<.^/.^,^//. Ä/ie». (dd) de af. p. h\

46 38 tunt', cura ex foedere animi 6c corporis, aflredhis fint modo deftinati ad exlequenda rationis judicia, L. hiofficium conciliarn öc judicis fibi arrogant; ve/ ideas non eonj ungendas combinant; hinc fit, ut fi quis ab ahquo diverlv nationis aut conditionis a iua, quo» quo bono vel malo afficiatur, is non ' tantum illum, fed omnes ezufdem nationis öc conditionis aut amet. aut odio habeat: ve/ Animi tranquiliitatem interturbant, quo ipfo homo in profundilfi» mam calamitatis barathrum pra; cipitatur, omnique felicitatis fen» lu pri varur. Qui affetftus, fi repetitis fe invicem excipiunt vicibus, öc nos fponte ilhs adfvefcimus, dato objeflo bo/untas ftatim e vefiig!o commovetur, tan» ta fcepe vehementia, ut morbos facile sc ipfam quoque mortem iuis corporibus, öc na-

47 naturalibus sc civilibus accelerare queant (ee).. lii- FOns horum effectuum maloj^ rum eft univer/alis /X7^ «^li/.^h humana corruptio, de qua eolo» gi. Philofophi efi in fpeciahores hujus ma!i caufas inquirere, qua. a (-larilf.(_rent--k. recenfentur (ff), I. quod o/e?-/.^ä«e fecundum noflram imaginattonem de bono (f malo /..- Hce«,^, unde affe&uum fa.pifi'r me excefius Lc falfiflimum de re bus^udicium. 11. qaod c?^.^x«w^.. alios bomines _l"c-^/..»e' 5/,?"/),^^ objeßorum iifdtm ac w.x feßibus. i>5x ad* Hinc odium, invidia'. Zelotypia &c, 111,f«^ o/«?7e^ ad- /ek.// nojlri /e ex^xv,'.., prout cx fen» (e) Conf. 2. fngji Co".^'. Qifr.. dt N.X//.5 e.x F.^/eK.XX.'..!'. X'f) X'-.!.'XV ttico. pkyf. dc aff. p* m, 14,

48 40 tenfu inferno quisque ipfe percf pif. Hujus rei exempium fatis evidens ex ira cernere licet, qua. quamvis peffima perpetret.non iolum le exculat, fed etiam le juftam reputari contendit. IV. quod pofffo boni corporis l7o>«'^.>c?^ //V c/./» Vo/.^i^ts, poffeffio boni men* tis fdpe conj'" ungatur cum moleftiacf dolore: cum vero voluptas fit cha< racterboni,& dolor fignum maii, haud raro ufu venit, ut animi bonis pofihabitis, corporea ma» gni faciamus feäemurque. Membr. /X//. de Re med/is adfeßuum, /^Uemadmodum vero Medici fuam irpiyttl-nv öl H«^l.-_o» in Medica fcientia non immerito magni faciunt. quippe quarum altera multum expedit mordis occupandis; altera in morbis curädis plurima fibi vindicat: ita

49 41 ita e.iam no? non parum, fpero, juvabir, quod priusquarn manum adt.uj_un.us medicins; parande ac!f-!s.ii)us, eorum cauitis scc. m- v.nt.ndts operam non fieriiem impenderimuf Cumqve in fupenoribus oltenfum fit, objedfa rhovere fenfus, perqve hos menrem ; optime igitur libi qvisqve coniultum credat, fi (i) qvantum polfit libi ab iftis objeflis caveat, qv_e animum noftrum turbare poffuut. Ific itaqve locum habet Poétarillud de amore: Ghjantumjoculis. animo tam procul i*> bit amor. (^vod qvin adplurimos aliosfenfus, affeåus atqve objeäfa refer» ri öc applicari qveat, nemini ctubium erit. Imitari decet Ulysfe.n ejusqve focios, qvi aures cera, ad Sirenum cantum ob- W-

50 4» turabant. 8i (2) diligentem adhibeatcautionem circa principia, ita ut qvam primum vel minimos fentiat motus, rationisim» perio infurgentes, illis frena in- Miat, Lc in herba fuffbcet, iuxta monitum Poétas: /'f-/'»c-//>«_- oö^,/^. «ei/i.,»/. paratur. Cum mala per longai invaluere moras (gg). Adpetitus omnes, inqvit Philofophus, contrahendos fedandosqve efie, excitandamque efie a- nimadverfionem öc diligentiam: ut ne qvid temere, ac fortuito, inconfiderate, negligenterqve a- gamus (hh), Si (3) hofiem fuum vidlurn mens nunqvam otiofum dif^v OVid.de 5-s»?^/. H^ (l.ö) c..^>o de tt/. L. 1, cx.. I^. LI. XXIX.

51 43 dimittat, fed honeftis femper intenta rebus, illi imperet.nam nihi! adeo valet, ex corntnuni Phtlofophorum etiatn fententis. ad ingenerandos pravos adfeftus atqve vitla, ut otmm s. inerfia (ii); undeiterum re<ne Poéta de amore.' s).^ /i tolias v.»-/e^e cupidinis arcus. Et otii viria negötio difcuti Curtius pronunciat (fk). Tacitus hoc iplum probat exéplo legionum Pannonicarum : JuniusBlaefus fine Augu..i& initiis Tiberii auditis, objuftitiam 2uc gaudium intermiferat iolita munia. Eo, principio lafcivire miles.di.cordare.peilimi cump lermonibus prajbere aur«(^). Hinc 5..) f?_/. Barel. Arg. Lik. IF. C. "XVIII, (^.^) Lib. Fil. C. I. {Il) Tacit. * & /i Annal. Germ.

52 44 ffinc. non minus verum qvam tritum elt illud.' Otium multa mala docet, Atqve (4) cum nullus hominum fit, qvi liber efie non cupiat ; cogitet igitur qvisqve le nunqvam adhoc pra-cla» rum gloriae öc felicitatis faftigi. um pervenire pofie, nifi adfec^uum.cedifitimo dominio folutum. Qvid eft libertas? inqvit Gicero. Kefpondet ip.e ad qvasfitum.* poteftas viuendi ut velis. (^vis igitur(pergit) vivit ut vult? nifi qvi re&a feqvitur: qvi gau» det oincio : cui vivendi via con» fiderata atqve provifa eft: qvi legibus non propter metum p2» ret. fed eas leqvitur atqve colit, qvia id falutare maxime eile ju» dicat: qvi mhil dicit, nihil facit, mhil cogitat deniqve nifi liben-.er achbere: cujus omnia confilia resqve omnes, qvas gerit, ab lpio proficifcuntur eodemqve ter-

53 4l referuntur: nec eft ulla res,qv«plus apud eum polleat, qvam i- pfius voluntas atqve judicium. (-.ui qvidem etiam, qv«vim hatoere maximam dicitur, tortuna ipla cedit. Hc paulo ante de imperatore : Retrenet primum libidines, fpernat voluptates, i» racundiam teneat, coerceat a- varitiam, ceteras animi labes repellat.* tum incipiat aliis im» perare, cum iple improbiflimiß dominis dedecori atqve turpitu» dini parere defierit. Oum qvi» dem bis obediet, non modoiraperator, fed liber habendus o- ranmo non erit (h«). Idem Cicero ponit etiam fundaraentum ltabilis amicitia., qva nihil, ex» cepta fapientia, melius homini 3 Diis immortalibus datum pro«nuntiat (i»),in eo, qvod bomines (mm) Parad, F. Cap. i, (»-*) Qe.de JmiCf, C*p. s.

54 -46 nes benevolentia conjuntfti, primum cupiditatibus iis, qvibus ceteri ferviunt, imperent (ox. Tum etiam (5) miferiae, qvibus illi crucvantur, qvi adfeöibus.übjacent, confideranda.. Sic e- nimbac de re iterum Cicero:Te mileria., te a^rumnle premunt, qvi te bearum, te florentem putas: tuv Hbidjnes te torqvent : tu dies noétesqve cruciaris (^). PrZ-terea (6) femper cogitemus nos non folum lege Divina, in verbo ipfius exprefia, led et- _am natura obllri&os efie, ut frenum injiciamus adfee.ib.as noltris, ne Ethnicis pejores videamur. Adpetitus ratjoni obediant, eamqve neqve praecurrant propter temeritatem, nec propter pigritiam aut ignaviam de- fe- (ss) /ö//jqi/. //. (ppycic. l»^>.</»

55 ferant: finfqve tranqvilli attqve omni perturbatione careant. Ex qvo elucebit omnis conftantiao» mnisqve moderatio. Nam qvi adpetirus longius evagantur, öc tanqvam exultantes five cupiendo five fugiendo, non fatis rati» one retinentur, Relinqvunt e- nim, öc abjiciunt obedientiam. nec rationi parent, cui func je<sli lege natune (^). Poftremum ad affe&us continendos(7) f_epius recordabmur, cumprimis in prnando cor-pore noftro occupati, qvomodo inordinati adfefifcus non folum m- tra nos turpiffimana defprmita-- tem creent, öc, extra nos målarn famam, ignominiam, contemtum, faftidium atqve odium noftri excitent, npsqye hoc modo fce» (^)QV, ii, QF. Lib, I. c,/>. L/L. 47

56 48 fcedent atqve confpurcent; fed etiam ipfum corpus noftrum fcädilfime corrumpant. (^uod adfe&uum remedium palfim invenire licet apud eos, qv.bus _l» luftrium fceminarum mores ptxceptis, cum fruku ad decornm componere curee cordiqve fuerit. Kam decorporis,, per adfe-tuum tumultuarium motum, fceditate, präster experientiam optimam rerum magiitram, Cicero etiam hasc habet.- Kon modo animi perturbantur, fed etiam corpora. Licet ora ipfa cernere iratorum, aut eorum, qvi 2Ut libidine aliqva, aut metu commoti lunt, aut voluptate nimia geftiunt : qvorum omnium vultus, voces, motus, ftatusqj mutantur (7-^). _Z«ec aliaqve remedia, qv^ yel (^^) Loeo /^x. /^, f,>.

57 49 vel in genere vel in fpecie a Philofophis variis traduntur varia, qvamvis ad affeöus pravos fub» jugandos, reliquos autem re&e ordinandos, haud parurn fint profutura, non tamen fufficiunt ad perlelam eorum cohibitionem. Vi enim polfibile. ut no» itra tam debrlitata natura tantum opus poffit perficere» tantoque malö mederi. Qod fi itaque re» belles fuos adfeöus aräius cohibere velit homo, potiora auxilia extra fe quaerere debet, illa» lzue a fummo Numine ex.pe&are, cujus gratia demum illos in ordinem redigere poterit.(^f)deus igitur "Per O. lvl. qui nobis a- nimam öc corpus benigniffime contulit, regat ita meam omniunque fuorum mentem fanfti fpiritus fui vitute öc, gratia, ut h_ec in hac vita corpori reéte pr-efit, sc tandem in futura eidem corpori (f)*d Gent&k,

58 5» pori iferum unita seterna feli» citate potiatur, übi nos in fan- Öis Angelorum choris eunden. Deum, benigniffimum noltrum Patrem, cura gaudio criamphantes, aeternum collaudabimus! SOLI DEO GLORIA.