MAGNUS ARO S EN, FESTMANNO - DALEKARL US. ÜPSALIENSI, SUB MODERAMINE QUOD, AMPL1SSIM1 atc[ue VIRl CONSENT. AMPL. FACULT. PHILOSOPH.

Transkript

1 s<?- D. D. SPECIMEN ACADEMICUM, DE / CONSENT. AMPL. FACULT. PHILOSOPH. IN REGIA ACADEMIA ÜPSALIENSI, SUB MODERAMINE AMPL1SSIM1 atc[ue VIRl QUOD, Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord. I'OBLIGO EXAMINI MODESTE SUBM1TTIT Stipendiarius Ahlofvianus, MAGNUS ARO S EN, FESTMANNO - DALEKARL US. IN AÜDIT. CAR. MAJ. AD D. XIX. MARTIl, ANNI MDCCLXIII. *, Doris Ante Meridiem Confvetis.". U Ρ S A L I I,

2 vi ris > ; ;... u. Aämedmn Reverendis atqué Fr&clarifflMis d ;nomag.petro ugla, dno mag tori/e björck, d» mag laurentio böök, : Dno Mag henri co lind bohm, PASTORißUS & PR.ZEPOSITIS Vigilantiffimis, Accuratißimis, FATRONIS BENIGNISSIMIS.1 Veffiaé iff me fingularis Benevoientiae Favorisque iniignis Documenta dum recordor, totuni pechts Venerationis plenum fetttio, Eorum T ut decet, prseconem agere, Tarn Veftra prohibet modeilia, quam mea jejupa dicendi facultas. Tot tarnen, tantaque illa fuiffe profteor, ut oblivjonl a me nec tradi utiquam poffint,, nec debeant. Le-ve hoc xhartaceum munus nieam in Vos pietatem loqtietur & teftabitur. Ad I)Eum preces pro perenni Veftra incolumitafe fundere nunquam intermittam; milüque nihil optatius erit, quam ii vitam Veifr-o patrociniö ilxguam agere _queam. Quoad vixéro, permanebo, VESTRORUM NOMINUM v cultor humiui?nu$ Magnus äkoscn.

3 VIRIS AimoåumReverendis atqne Fraclarijßmis D:no Mag. DANIEL! Η Ε R V Ε G Η R, D:no Mag. J A C O B O B O ΕΤΗ I O, Åd Aroiieafc Gymnafium LECTORIBUS Dex* terrimis. Si vel nlaxima mihi eilet dicendi facultas, vereor tarnen mukum, ut fatis a me digne Veftra in ne mer i ta ρ offen t pnedicari. Favore plane iingukri, me ampkfti femper dignad eftis. Viam mihi optimarum monftraftis artium, ea quidem fide, ut, ii quid ego profecerira, id vobis tribuendum effe fatear. Confilii expers Veflro fum adjutus; animumque meum, rebus prope diffidentem fuisita erexiftis, ut denuo fperare cceperim. Alia bene mulca BenevolenticB Veilrae documenta, memori femper colam peftore. Doleo tarnen nihil mihi fup* petere, quod Vobis rependam. Animum itaque gratiffimum, loco remntierationis, accipiatis quaefo, enius teftes ténues hx erunt pagellx, quas ut fereno refpiciatis vulcu, humillimus fogo, fpesque fortunas patiamini Vobis effe commendatiffimae NOMINÜM VESTRORUM cujtoris hmillmi Magni ARoséN.

4 , fälle 1 illaten Comminiftern vid GL Norbergs Forfamling, Ärevördige och HégvåUårde Herr JOHAN RÄBENIUS, Min Gunftige Morbroder, MARGARETHA Dygdädla Matronan, Min G Liniliga K. Moder. FAHL FORS, Gunftige Morbroder 00h Moftery att ett vårdnadsfult hjerta tnå vid detta til i' hdmjukhet fä fofeftauä fig Min Gunßige Morbroders och Mofters ålfkatisvårda namnä och prisvärda egen/kaper. Den migftåndigt bevifta gunft och utmärkta bevågenhet åro hårtill de krafil gafte drijfjadrar. I fytinerhet vördar jag med en kår ihogkomft de otaliga godhets prof, jag åtnjutit under den ti den, jagy med nog kånbar affaktiad, nödgats rbna förluften af en huld Faders oma förfor,g, forn defs tidiga bortgång fårordfakat. Uptagen derföre med vanlig ynneft, denna?nin ringa Academl flia lärofpån, Jtföm et vördnads offer, hvars förborgade låga ej [kal förqvåfvas, få långe någon varm blodsdroppa i mina ådror fortfätter Jht obehindrade lqpp. För Min Gunftige Morbroders och Mofters lefthndiga välgång, [kal jag aldrig underlåta till All magien fanda trogna böner och fuckningar. Jag hav åran attftädfe vara j Min Guhdige Morbroders och Moders ödmjuke tjenare Magnus ARoséN.N

5 . quam a eil "diu obfervata hominum perverffi tas, eaqu^ in rebus lere.qmnibus.prae poftera agendi ratio, ut medium, in quo virtus coniuiere cenfetur, nunnon prsetervehant. In extreir;crum ur.um, exceiium aut defedtum loquor, ni-' miiim prdni, aut omittendo agenda, aut nimiura Hinc fit, ut idera agendo iifpenumero peccant. bomo in plane diveria & contraria feie intecdum.piaec-ipitem det; Juxta iijud Poetae Wenulim: Dim^vhant fiititi vitia, in contraria currunt. Veriüimum itaqué eil, quod mediana, quis eil inter η i m ium & parum, qui ingredlatur viam, vix inter ce-ntum reperies unurn. Sic qui officio defuit, ad A me«

6 «) *($ meliorcm rediturus frugem, modum omnem fa> pius deferit, ipfamque tranfilit metam. Quam multiplici ratione in utraque parte aberrem us3 o- ftenaere mearum non eft viriam: unam tantum perluftrare labet peccandi viam, qua intcrdum ex ceifu peccatur, Cumque in conftitutionibus noftris Academicis egregie monitumfit, ut difcant fiudia Ji adolejcentes, nec fuperbe vet arroganter, nec nimis abjeäe defe fentire, digna mihi vifaeft, fpecimen Academicum luci publica^ cortimiittiro, de nirnia ful confidentia, diflerendi materia. Tuam C. L* benevolentiam ac favorem mihi pacifcor, & utmitem seqvumque Te praebeas judicem* etiam atque etiam contendo. IL Debitafui confidentia eft animi vera perfvafio de earum fufficientia virium, quas aiiquis habet,, earumque fiducia jufta.. Hujus monftrum eft nimia fui confidentia r qux nihil alind eft, quam fal la animi perfvafio,; de earum fufficientia virium,, quibus aliquis caret, earumque vana fiducia. Hinc facile patet, nimiam fui confidentiam federn fuam in animo tantum habere ; quoties vero ejus in a- äionibus externis vis apparet, audacise nomine ve nit. Eft ideo audaciam inter & fui confidentiami nimiam con junfitio amiciffima \ eadem tarnen non funt, fed ut diverfa merito confiderantur vitia.. Fälfae enim in animo perfvaftones,. nimiarque de vi rium capacitate opiniones, nimiam fui confidenti am pariunt, cum temeritas in rebus adminiftrandis ade»

7 » ) 3 C & adeundisque periculis, audacia merito nuncupetur* Audaciam praeterea a nimia fui confidentia vim o- mnerti accipere, in propatulp eft : nam audacem vjx ulium reperies, in cujus animo nimia non fui confidentia regnet. Non tarnen eft, cur exiftimes, illam hujus femper efte comitem; accidit enim, us nimia fui confidentia aliquando in audaciam non erumpat: in animo quippe diu delitefcere poteffc, ejusque eruptioni varia objici poffunt impedimenta. Etenim modo deeft occaiio agendi, modo prudentia monét animi noftri propenfionem occultare, atque inträ mentis clauftra coercere. Simul tamen eft fatendum, fiepiflime accidere, ut nimia fui confidentia laborans in audacise incidat delirium.. III. Cauftae nimias fui confidentiae vel extra vel in trä horninem reperiuntur. Primum inter has fibi vindicat locum manca fui cognitio. Ea fane muh ta rum epinionum perverfarum mäter eft. Novimus, ut funt duae hominis partes, ita & fe duplici cognofcere modo,hominis efte, fcilicet vel qua corpus vel qua aniinam. Hac cognitione negle- ta, quam fragile corpus, quamcorruptioni obnoxium gerat, prorfus nefcit. Hinc facile fic, ut Therfites fe vel Achiili parem judicet, ut infirmis (imus quisque firmiflimum quemque provocare non dubitet, fuasque vires Herculeis laboribus fuftinendis fufficere putet. Animae fuae cognitione non imbutus, quas fint ingenii vires quantumque iilis fit tribuendum, ignorat. Plus itaque illis quam par hi eft

8 3$ J 4 C efi nfxus, in iis perfcrutandis rebus curam operarnque ρonere avét, quae hebetem ejué ingenii a- ciem fugjunt. Ηnie ii''le vis coniideratio rerum ac* eefferit, ha bes ünde plene i-ntalligerepoflisj ex quo fönte hoc animi vitium, nimia Fcilicet confidentia, propullulet, måjoraque aéquirac incrementa, Re rum hoc modo hand rite coniideratarnm natura indolesque perfpici nequit; qua non perfpeqra, quam arduie fint, quantumque difhcukatis habeant, nom animadvertitur; unde' maleürad'a opinio virium al tiores agit radices, portamque latiffimam. nimiae fin com:dentis sperrt. DefeÖus quoque mat urii judicii ikpiffime in cauita eft, cur hoc ma him iif a- nimiim fefe iniinuet: quamobrem ineunti magis, quam provecfiori aetat}, illiid proprium eile inveni mus. Imbecill i tas enim judieii id efficit, ut quamvis non defides, (imus in peripicienda cognoicendaque rerum natura, quantum tamen virium ad aliquid conficiendum requiratür, nos fugiat. Cumque a vera de&eelere via hominis c orm ρ ti ii t, nrmia Tacile de virirm fufficieruia opinio, abfente jufta rerum agendarum seinmatione, oboritiif: Inops etiam experientke hoc plerumque vitro premitur. Uiu namque rerum carentes, quid efficere vakbimus, quantumque virium in nobis fit, qua ratione cognofcemus? Perinde enim ac ii ar tifex, aliquid fe affabre fachirura, ex inhäbiii ma teria exiftimaret. Experientia itaque deflituti perverfe facile de, rebus judicamus, easque non fuo pondere, quod nefcimiis,, fed noitra inani perfva-. hone.

9 '. - /". % \. ) s (. $ 1 ' - ' V-.. ' '. f. drone raetimuf. Obfervavit hoc idem Celeberriinas Schubertus, I. N. & G.. 496, qai ita ioquitur: Nimio atque inoräinato fui amore correptusfibi perfvadet, fe perfectidhibus gaudere, cgiiibds tamen vere c aret, 1 IY: v v 1 Inter c a 11 il as hujus vitii extra hominem pofb tas 3 educationern pravam referendam effe, nemo negaverk. Quantum enim bona honeftaque educandi ratio ad veratii virtutem rddibus ac teneris animis inftillandam facit, tantum etiam prava ad eosdem vitiis quibuscunque <k opinionipus perverfts imbuendos valet. Pieriqui corum, quibus educandi munus incumbit, ita comparati funt, πst ad ftium ingeni um, eoram anirnos fmgere ftudeant, qui fäas comrnisii fnnt carte. Hinc.pueros duflorum fuorum mo* res faepiiftme exprimere, ae iisdem, quibus ilii, laborare vitiis, eonfpicimus. Proinde fi nimia fui confidentia hi duces juventutis correpti fuerint, in caufta praecipue funt, cur hoc vitio abripiantiir, qtri eorutn commendati funt difciplinse. Proinde cum illöruéi haud pauci magnitice nimis de fe fentian t, fuaqufe ccepta öft en tare femper & ubique geftiant, puerorum foierdam, alacritatem & promptitudinem intempeftive collaudando, iitos pedetentim iis tentandis aftvefaciunt,' quaj vires eorum fuperant. -Quo fit, ut, dum tardiores prsefertiru vei ftupidi aiiorum rariffimam indolém trquare nimntur, molem nimis fubito afieotentcsj ia lepkk A 3, %. - qmlecuncjue demum fit4 f

10 & )«( «fane fa ca iefopici animalculi facile ineidunt, id«que non nid fpe&atorum miferatione. Ornnesheic perverfas edacandi vias enumerare, quibus animi illi teneri nimise fui confidentite imbuuntur vitio, omittimus, cum propoiita nobis brevitas hoc non permittat, Si vim educationis in utramque partem magnam effe, non facile dubitet quisquam. Conver&tionem quoque cum temerariis & glo ria nimis cupidis, ad nimiam fui confidentiam in generandam, multum conferre, nullum eft dubium. Experientia enim cognitum habemus, quam proni iimus ad imitandum mores corum, quibus. cum ufu jun&i fumus. Non virtutes foltim, atque vitia corum nobis adhserere folent, verum fermones, vultum geftusque eorum exprimere conamur, * & infcii intcrdum exprimimus. Influunt quippe in aures noftras continui eorum fermones, de arduis rebus, de ftupendis fa tis a fe fufceptis fufci piendisque. Videmus eos teméritate in rebus adminiftrandis du&os eventum interdum fortitos eile felicem. Qute omnia, (i non ftatiin animum noftrum in transverfum agant, femina tarnen in eo nimiaefui confidentias relinqvunt, dum, eos eadem, ac nos, uti forte mortali, & nos aequalibus gaudere perfe&ionibus, coniideraverimus. Hinc ii illi de fuis nunquam defperant, viribus, nullam quoque nobis de iisdem defperandi rationem efle exiftimamus. Quin etiam vitse generi intcrdum tribuendum (it, cur quidam homines nimia fui confidcntia

11 $ ) 7 ( & da afficiantur, nemo facile mficiabitur. Qni enim eum vivendi curfurn feqvuntur, in quo periculis adeundis obeundisque adfvefcunt, nimis tibi prasfidentes plerumque reddi Talent, inprimis ii inco lames a periculis aüquando evaferint: nam inde Ii berati Tuam ineolumitatem non providae, ut decet, Dei curse, Ted virium fuarum adfcribere folent pras«ftantke. VL Cum ea fit vitiorum natura & indoles, ut alia ex aliis nafcantur, ac, ubi unum dominatur, alteri locus facile concedatur; ita quoque eum nimia fui confidentia focietate conjunfta funt alia plurima. 11- li vinculo arfliffimo annexam effe audaciam,. 2. indicavimus. Hifce rurfus vicina eil fuperbia. Qunnda enim qui«,. pr2e aliis variis fegaudere perfeftionibus, credit^ oritur confeftim in anirno seftimatio quasdam impotens fui, quam excipit faftus, quo a- iios multum infra fe pofitos judicat. Fluit quoque ex nimia fui confidentia ά,ήαξονΐΐκ feu jaftantia, gallice janfaronade di&a; qua qui affe&us eil, ut in aiiquo numero apud alios fit,, multa de fc fuisque aufis, tarn vera quam falfa prasdicat. Vid. Forrnei) Princip, du Droit de la Nature Sc des Gens p. m & Wolf. I. N. Sc G. Tom. III Cumqu is, qui hoc reliquisque huic affinibus vi* tiis correptus eil, fuo ingenio fuaeque perfpicaciae ni> mium fidat, alios eodem tumöre non inflatos pingvis craififque Minervae perverfique arguit guftus.. linde quicquid ab illis diflum fcriptumque invene-

12 ) δ c ^ rit, tatiqu^m iniipidum, nullius.iogenii<&doetrin^ nulliiisque ialis traduck & dam na t. Si tiam db xero, talera mqgna de fe ipfo opinion ca ρ tum a fe multis negotiis non rogatum ingerere, q ui bus fe ipfum maserat & excruciat äliisque moleilus e- vadit c a vero me non aberraturum crederem. VIL Mala ex hoc vi tio in Rempublicam proficifctrat ur perplarima. Ilinc odia iläfcuntur, disfenfiones atque difcordiäe, unde fumraa tn i feen tur irnisj omnisque perturbatiir ordo. Pares fe juvenes aetate prove&is prudentia & fagaaitate judicant, qui victifim eorum petulantiam indignantur & reprimere fludeol Exigua admodum eit, ubi hoc Vitium dominatur, magiilratuum reverentia, nulla obfervantia legum. Non enim metuuntur pcense, qua^ infiigere vix quemquamaufurum efie pu tant. Temeraria adhibentur confiiia, resque nol lo judicio, prudentia nulla adrniniftrantur. Mal ta qtioquc -flint mala ex hoc morbo in privatam Oeconomiam redundantia. Patres familias, qui iilo laborant, eoque non circumfpe&i fatis caudque firat, ftepiffime nimiae fui confidpntiae poenas, füxninutione vel jaetura rei fuse familiaris 5 luerunt promeritas. Multi au&oritate ftta plus, quam fa tis eft, nixi, Jnferiorum confiiia femper -ipernentes, cum fibi abunde fatisfa&um exiftiment, ii mo do juffa eorum inepta exfecutioni data fuerint, rifui ac ludibrio aliis, maximo cum foo damno, fa- Öi fünt. Temerealii viribusfuisfredj mifereperierunk ' Ζ Vi-

13 » ) 9 ( ' $ Vitium hoc porro fiduciae in Deun^aperte repugnat. In fe ipfo enim qvi fpem omnem ponit, qviqve propriis confidic viribus, ajonte oninis boni & perfe&ioriis qvomodo aliqvid firmiter fperabit l Noatantumin eo peccat,quod fcrutiniumfm, cujus o- pe fuas imbeciliitaces facile detegercpoceft, prorsus Begligar, verum etjam, qvod Den accepta non refe* ran, quae profpere & feliciter in toto yitae curriculo cetierlnt. I VIII. _ - Neque vero magis nimia fui diffidentia eil com» mendanda. Ubi enimhacpremitur anisius j nulli eil in rebus agendis adminiftrandi'&qve alacrkas> vis nu lla. Non fufciptiimur res,, qvas tarnen fufcip-iendae eifern * cum cgntinuas moras ne&at faifa de virium irhpecillitate opiriio. Male confulitur refpublica, hoc vi tio p.enes ejus gubenmtores dominan te» Coniilia nonnunqvam capiunturutiliffima, quae: tarnen eife&a non danrar, & tam diu. deliberatur, donec omnis agendi occaiio evanperit, Cum exteris foedeia fape exitioif publice?qve rei miiuis falutaria, pröpter metum djffidentiamqve virium: ρro ρri arum, fanci un t ur.pri v äti ho c vitio fugcum be n- tes plürima qu^qiiénnde experirnncommoda folent. Yiam ad honores mukiy diffidentia capacitätis fuse, qua eos,qvamvis proméritos,amblrenon audenqiibi bflrirmt.aliis honoris, ejusque, qvod egregium iitj veram auffert aeftimationem. Aliis tam abje fcum redditanimtim, ut nonniij fordida qvjevis & minus lio.nefra ament & amplexéntur, Alios in defperationisf

14 . S. 3 ) Ό C ifonis barathrum praecipitat. Sic & difhdeiltia ät ccnfidentia fui nirnia, quamcunque intraverjs viam, in vi tio eil ponenda ; medio v ero tudffimus ibis. Quarnm vero harum magis noceat, didfca difficile videtur. Id tamen vere affirmari poteil, quod in quibusdam vitae generibus nimia fui difrdenria nobis magis dedecori fit, quam nimia fui cordentia. Quin illa militem minus > quam hasc deceae, nulluni eft dubiuni, cum Mavortis filium fibi nimts diffidentem 8z timidum non fine indignation confpicere queamus. λ t infelices funt omnes ab terutro herum morbo laborantes. Medicina uter qve hic eget morbus? cuifane per vires naturs melius vjx, quam vera noilri cognitiöne, mederi poffumus,. Hasc enim nasvos hoice detegit, quibus; dete&is, nihil cum re fa. ratione magis congruens eft? qvam in id en i ti, 'ut, quod fclicitati noftras tam toleil impedimento, fiimmoyeatur. Ubi vero hic Hnifus non fuffeceric, fupplebit grada Divinafuperne veniens, omnibusque ilkm quserentjbus paténs. - ' Gå fram, Vår Vån> D.. G.. ywjr van., ftig hurtigt opp, V På Pindi hdgtbevuxna> topp % Ditt lof der redan hor s.r De mjo Syflrar roa (igy Ej: under; de forvanta Digr,En brants Dig redan gores.. v, V.. G. A. 8c c. f: m.