JACOBUS EDVARDUS BOETHIUS

Transkript

1 DE ^ERE ALIENO, EX CONJÜGUM BONIS SOLVENDO. IN CAP-. XI. TIT. DE MATR1MONIIS COMMKNTATIO. CUJUS PARTICULAM PRIM AM TENIA CONSULTISSIM^E PACULTATIS JURIDICiB UPSAL. PUBLTCO EXAMINI DEFERUNT JACOBUS EDVARDUS BOETHIUS J, U. & PH. DOCTOR JURIS I1. & K. ADJUNCTUS E T OLAUS AXELTÜS TAUVON Ostrogolhus. IN AUDITORIO SUST AVIANO DIE XII MARTH MDCCCXXV. H. A. M. S. UPS ALU, EXCUDEBANT REGIAS ACADEMIjE TYPOGRAPHI.

2 II De Huldaste För åldrar I * af sonlig kärlek och tacksamhet.

3 DE i RE ALIENO, EX CONJUGUM BONIS SOLVENDO. IN CAP. XI. TIT. DE MATRIMONIIS COMMEttTATIO, I. Inter ca, quae justum comitantur matrimonium, jura, duo praesertim maximi momenti legibus praebent argumentum, quorum alterum ex Jure Svecano, marito soli, alterum vero utrique conjugum competit, potestatem loquor mariti in personam uxoris et bonorum administrationen! (mannens måls manskap), d) et jus conjugum in mutua bona sive communion) Målsman, a mål, serrao, dicitur qui alterius nomine loquitur cfr. Ihre Gloss. Sviog. ad hanc vocem. Cum vero aut ipso ju re, aut ex mandato alterius partes in judicio sustinere licet, observandum est, denominatione målsman non omnes comprehendi, qui alterius nomine in judicio loqui possunt, sed eos tanitum, qui sine mandato a persona, cujus nomine agunt, acce«pto, speciali quodam jure caussas eorum dicere possunt ef debent, velut tutor pupilli, maritus uxoris. Hanc ob caussam, quum marito competit non solum jus caussam dicendi, verum etiam bona administrandi negotiaque conjugum gerendi, ex analogia Juris Romani maritum curatorem uxoris nuncupare placuit. Vide Konig in versione Codicis Legg. Svecic. Tit. de Jure matrimonii Cap. IX.. i< Hoc tarnen minus aptum forsitan videretur, quia curatores Romae a praetoribus et praesi-

4 nero bonorum matrimonialem (Giftoratt). Utraque haec jura, legibus nostris nullo non tempore nota b)y parum niutata fuere. temporum vice Foeminis, ab antiquissimis inde tetnpöribus» sui juiis esse non permiserunt leges nostrae, nisi viduis c)j et uxorcm in potestatem viri cessisse, tarn prisco mori» uxores per viin ducendi, congruum, quam ex ipsa elocandi formula legibus praescripta perspicuum videtur. Quousque vero sese extenderit maritalis viri potestas» ex eadem hac formula perspiciendum» ex qua patet, auctoritatem mariti, etsi magnam, limitibus tarnen circumscriptam fuissei). dibus provinciarum dabantur proprie ad tuenda negotia minorum XXV annos» furiosorum, prodigorum, et aliorutn qui re bus suis superesse non possunt, et quibusdam etiam in casibus satisdare cogebantur» ad certam quoque caussam constituebantur» neque sine decreto bona eorum quibus dabantur alienare vel oppignorare permittebantur. Inst. I Dig. XXVII. 9 1 o. b> Upl.L. ÅR. fl fl. 3. fl. 7. LL. GB. Cap. 6. g. 1. Cap. 9. StL. GB. Cap. 8. c) Upl.L. ÅB. fl LL. GB. C. 15. d) Upl.L. ÅB. fl. 3. cfr. Stiernhöåk de Jure Sveonum et Goth. Vetusto. Libi 2» Cap. 1. De origine vocis Hustru cfr. Ihre 1. c. cui placet derivatio vel a Freja Dea Svionum, vel ab antiquiore radice, quae dominam indicavit, in quam sententiam abire videtur Stiernhöåk 1. c. Quam in personam uxorisma. rito Jus antiquum tribuerit potestatem non ex ipsa modo elo candi formula» ex vetustioribus legibus in Cap. 5. GB. LL. translata r sed etiam pluribus locis veterum Codicum perspici potest, quorum heic Cap. 19. LL. Säram. m. vilja nominasse sufftciat. Castigare eam quoque impune marito permissum, mo-

5 - Cap. 3 Maud secus allerum quoque jus, seil, in mutua bona, non modo veiustissimis Patriae legibus commemoratum, sed iisdem quoque limitibus deleiininatum ac hodie invenimus, manente adhuc eademhujus juris inter maritum et uxorem partitione, si matrimonia Ecclesiasticorum exceperis, et conservata de cetero legum provincialium et inunieipalium in hac re differentia. Jus, quod marito competit circa personam uxoris et administrationen! rei familiaris conjugüm, si paullo attentius considerare jain placuerit, tribus fere momentis idein contineri intellexeris. Ex bis primum circa personam uxoris vitamque domesticain proprie versatur, quatenus uxor obedientia marito obstricta esse debet, quatenus illi jus competit domicilium constituendi ubi placuerit, cet. Alterum, verbis Cap. IX. Tit. de Jure Matriin. ''Sedan man och qvinna sammanvigde aro, tå år han hennes råtte måls man, och åger söka och svara för henne'', expres. sum, personam juridicam sive caput uxoris in judicio standi do ne fiat ex malitia, invidia, ebrietate vel zelotypia, quod dupücatione poenae ordinariae muletatur. Ibid. cfr. Wadbam, och Saratn B. fl. 10. Östg.L. Bard. B. fl. 3. Wg.L. Stiernhöok I c. Cum his quoque eonvenit Jus Fredericianum C GB. C. 36. ' MB. excepto quod nulla castigationis permissae mentio heic flat, quod odio barbari moris, et ne mino ris motnenti injuriae contentione fortnsi in ppjus abirent, fa ctum esse, bese observat Nehrman. Forelåsn. öfver Gift, B. 14. g. 3.

6 4 respicit, et jus mariti caussatn dicendi haud inepte denominari solet. Tertium vero bona conjuguni eorumque dispositio nen! et administrationen! spectat y et praecipue ex tenore Cap» XI. Tit. de Jure Matriraonii dijudicandum videtur e). Priora e) Jus, quod tribus hisce moraentis constat, haud inepte potest3- tem viri maritalem appellaveris, unde sequitur, jus tnariti caussam dicendi, etsi locutionem "mannens målsmanskap" verbum de verbo redderet, non omnera illam exprimere auctoritatem, quae verbo målsmanskap heic comprebenditur, quippe quae non so. lum nomine uxoris agendo in foro exseritur sed omnem quo- De cetero per se que complectitur rei familiaris dlspositianem. patet quam difiicile notionibus juris Svecani vocabula et locutiones ex alia Lingua, praesertim Romana, respondeant, Etianri si concedendaro esset taro antiquiores quam reeentiores leges nostras quandam arguere notitiam Juris Romani, observandutn tarnen est jus nostrum maximam partem moribus domesticis consvetudinibasque, coeio, terrae, animoque Gentis Scandinavicae adaptatis superstructum esse. Quo minus legum praecepta ad certam juris absoluti normam redigi possunt, eo ma jori gaudeant necesse est mores ad' ea eonformanda auctoritate, unde in iis quoque leg um argumentis, quae moribus praeser tim determinantur, maximam invenimus inter diversorum populorum jura discrepantiam. Si igitur comparatio inter regulas Juris Svecani Romanique de matrirnoniis instituatur, prim um quidem observandutn est, justas nuptias ex jure Romana non obtinuisse nisi inter personas, quae civitatis jure fruebarrtur. Inst. I. lo. Servi, nec inter se, neque cum»iiis just o matritnonio, sed contubemio vel concubinatu vivebant, quo cum conférenda sunt quae vetera jura nostra de differentia intet "Adalkonu barn" et "Frillobarn" statuuntr. GB. C. ig. LL. De cetero ex historia Juris Romani satis notum est, jura,. quae conjugibus invicero et in bona campe tebant, diversis tem-

7 5 duo moments, ut a praesenti disquisitione allena, nlrerrorr cxamini subjicere omittimus, adjecta solummodo Observation?, poribus diversa fuisse. Ex vetere jure uxor in manum viro converiebat, h. e. in potestatem patriae potestati baud dissiroilem. Cfr, Hßpfner Theoretisch Practjscher Commentar über die Heinecciscben Institutionen Francfurt i g'8-128» Hugo Lehrbuch eines Civilist. Cursus Berlin i8i8- B. 3. p. 89. Hoc matrimo nio in famlliam mariti adsciscebatur uxor, quod tribus modis fieri posse commemorat&m est, seil, usu, confarreatione et coemptione. Hopfner et Hugo 1. c. Procedervte vero tempore, haec speeies matrirr,onii obsolevit et justae nuptiae absque hac potestate vrrr contrahi coeperunt, unde quoque in In st. justrrianeis rulla fit manus mentio. Hopfner 1. c. Hugo 1. c. p Cicero Topic. C. 3. Tacit» Anna], L. 4 C» 6- Uxor quae in manu mariti erat, ut in familiam ejus adsciscebatur, ita quoque iuter suos heredes habebatur, et materfarnilias appellata fuit» Quod vero ipsa ex bonis v tri aliquid a c- quirere potuisset vel in communionem quandam dominii admitti: regulis juris de bis, qui in potestate, manu mancipiove ersrt, aperte repugnat. De peculio quodam uxoris nihil certum invenimus, nisi huc referantur bona receptitia. Hugo I. c. p. 138, Ex sirnilitudine vero manus vel potestatis huj,us. maritalis cum. potestate patria mancipioque, colligendum est, uxorem inter eas quoque personas habttam fuisse_ per quas acquirere potuit vir, unde bona illius in hujusmodi matrimonio pleno dotninii jura marito cessisse existimentur, Matrimonio vero, posteriori tempore frequentiori, virnm nihil ex bonis uxoris acquisivisse constat, nisi quod do t is nomine tenebat, cujus dominium ta rnen plerumque revoeabil'e erat et de quo redderrdo hypothecain bonis viri legale cautum erat. Bona vero paraphernalia viro tradebantur vel in domum illius inferebantur secundum inven tarium srve libellum ab eo suoscriptum, et de iis reddendis u- xoei coropetebat actio depositi, mamlati, rerum amotarum 7 vel

8 6 quod viro adimi, vel quiescere non possunt liaec jura, nisi aut.sui juris esse ipse desierit, aut conjuges contrarias sibi in» vicem actiones intenderint, sicuti de divortio, de bonis separandis, cet. aut certis in casibus absente inarito. Tertia vero particula auctorifatis inaritalis, quae administrationen) rei familiaris praesertim spectat, ut ad promovendam vel destruendam felicitatem Societatis conjugalis non minoris est niomenti, quam ceferae, ita uberrimam quoque praebet origiuem quaestionibus in foro dijudicandis, ex quibus illas, quae Solutio nen) aeris alieni conjuguin spectant, haud indignas duximus singulari disquisitione, in qua vero, quid juvenili conatu profecerimus, Benevolo Lectori dijudicandum submittimus. II. Quum viro soli praecipuam leges nostrae commiserunt auctoritatem circa bona conjuguin, in praesenti disquisitione maximi est momenti intellexissc, quibus liniitibus haecce auad exhibendum fr , Dig Ex hoc laxiori ma. trimonio neque jus aüquod succedendi existit, nisi per bonorum possessionem ex edicto unde vir et uxor, neque romen viri nacta est uxor, et matrona, non materfamijias appellata fuit. Comparatione hac, inter matrimonium secundum Juris Ro mani praecepta et legum Svecanarum statuta, in transcursu tantum instituta, summam inter utriusque Juris de matrimoniis principia intercedere differentiam faciii negotio invenimus.

9 ctoritas circumscripta sif. Ut vero ejusmodi Jimites non tjisi ex diverso, quo conjuges fruuntur, Jure in diversa bona, determinart possunt, ita primum quidem videndum est quaenara sit haecce jurium diversitas in bona* quae rem familiärem conjugum constituunt. Hoc vero ut rite perspiciatur, ad rerum, secundum leges Patriae» divisionem praecipue attendendum est. Hac enim divisione res vcl bona aut mobilia, aut immobilia sunt, et immobilia rursus in uibana et provinciaiia distinguuntur, quorum haec ulterius ex titulo acquisitionis in bona hereditaria vel patrimonialia, et bona acquisita dicernun«tur. Quibus principiis priores ambae distinctiones» seil, inter bona mobilia et immobilia, urbana et provinciaiia, superstructae sint, ex ipsa rerum natura bonorumque situ facile perspicitur. Quod vero inter bona hereditaria et acquisita intercedit discrimen, juris est, ut dicitur, mere civilis, sed maxi* mi momenti ad determinanda diversa, quae domino heredibusve circa eadem competunt Jura, Bonis herediratiis adnumerari non solum ea, quae ipso successionis ab intestato jure domino quaesita sunt, sed etiam surrogata et quodammodo quoque bona, quae jure retractus gentilitio ad eum pervenere ex Cap. a. JB. K, F. d. 13. Junii 1800, coli, cum K. F. d. 4. Febr. 1801» K. Förkl. d. 23. Marti! punet. 1. patet. His praemissis praeeepta capitis X. Tit. de Matr. de jure con jugum in mutua bona plane perspici possunt. Communio bo norum» quae ex tenore hujus capitis inter conjuges exsistit.

10 priinum ad omuia eorum bona, quae aut sua natura aut le* gis praecepto pro mobilibus habentur, et ad bona immobilia urbana, nisi in locum hercditariorum surrogata sint, extenditur, deinde quoque ad bona immobilia provincialia, constante hiatrimonio acquisita, pertiner, unde bona proviucialia tam hereditaria, quam ante matrimonium inituin acquisita, quoad dominium substantiae a communione matrimoniali eximuntur. Hinc colligendum, bona, quae rem familiärem conjugum constituunt, respectu dominii jure, quod utriquc conjugum competit, in tres partes commode distingvi posse, seil. 1:0 Bona communia, 2:0 Bona privata mariti, 3:0 Bona privata uxoris /). III. Sic itaque discretis conjugum bonis respectu dominii,' quod utrique conjugum competit, jam videamus quomodo administrandi disponendive jus legibus sit determinatum. Quod ad bona tam communia quam mariti propria attinet disposi- /) Neminem, qui statuta Codicis Fredericiani tam circa solutionem aeris alieni, quam separationem bonorum conjugum attentiori oculo perlustraverit, fugere potest, distinctionem supra allatam, non ad omnem hane theoriam explicandam sufficere. Certis etiam occasionibus alia divisio admittenda est, qua inter bona conjugum illata, et ea quae constante matrimonio acquisita sunt, distingvitur. Quo vero fundamento baecce distinctio nitatur, auove usu sit infra aptius explicabitur.