JOHANNES CHRISTOPH. LINDBL AD

Transkript

1 DE? PROBATIONE CAUSARUM JUDICIALI IN GENERE NEC NON DE PROBATIONE CAUSARUM INDIRECTA DISSERTATIO ACADEMIC A«QUAM VENIA CONSULTISS. FAC. JURID. UPSAL. p. p. JOHANNES CHRISTOPH. LINDBL AD JURIS UTRIUSQUE DOCTOR JURISPHUD. OECON. ET COMMERC. ADJ. ET NICOLAUS JOH. LYCHOV UOLMIENSIS. IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXV MAJI MDCCCXLII U. P. M. S. P. II. UPSALIAE, EXCUDERANT REVIVE ACADEMIAE TVPOGRAPUI.

2

3 liberari, etiamsi judex privatim sit de bis certior factus. Hoc debet judex in lile dirimenda milio modo respicere, in qua nihil aliud ipsius est cognitum habere, nisi quod ut judex rescierit. In causis tantum extrajudicialibus, quas judicis 'sit ex officio tractare, ut in iis, quae tutelas respiciunt, Judicio licet ea adferre, qttac ex Assessoribus Unus vel alter privatim rescierit. Ita Judicium potest decretum facere, quo aliquis vir tutor cujusdam constituatur, vel removeatur a tutela, quod decretum ea nitatur incolumitatis vel paupertatis illius viri notitia, quam possint unus pluresve Assessorum Judicii habere. Similiter quum de rebus taxandis quaeritur, nemo facile negaverit, ca esse respicienda, quae possit de iis N em nda vel alii Judicii Assessores scire. Sed latius, quam jam diximus, ea citare, quae habeat cognita Judicium, quippe quum possit juri alicuju* obesse, haud videtur Suecanae Juris disciplinae convenire. Ejusmodi facta, quae post idoneam probationem sententia legitimae auctoritatis (la g a k ra ftv u n - Jieri dom ) sint vera declarata, vel déficiente probatione pro inexploratis habita sint, quapropter quod iis nitatur postulatum rejectum fuerit, non possunt ultra in probationem vocari; sed est res iis convenienter, quae semel fuerint constituta, vera aut falsa habenda. Qua rerum conditione quibusque temporibus liceat novam probationem causarum criminalium, quas Judicium jam tractaverit, fieri, infra monstrabimus. Postquam judex de re aliqua sententiam tulit, lnec quisquam hanc justo tempore quaesivit labefactare, noti licet litigantibus probare, aliam esse rei rationem, quam quae ab judice sit vera habita, nec potest iis officium injungi, eandem rem testimoniis pluribus firmandi, etiamsi judex existimet testimonia jam adlata haud sufficere. Tamen litigantium est scdtentiam latam exhibere, quia non est judicis hanc, etiamsi ipse tulerit, ex officio nosse. Quae de sententiis legitimae

4 auctoritatis, de factisque, quae his sint vera aut falsa declarata, jam diximus, non valent fere in alios, nisi qui ipsi litigantes sententiam latam acceperint. Quod si causa jam disceptata alium quendam attingit, qui in re examinanda non fuerit interrogatus, hic nulla re impediatur, quominus jus suum vindicet, in eoque vindicando omnibus utatur beneficiis juris, quorum id ipsum, sententiam probandi habere veniam, est unum e maximis; tamen debet justum illud unius anni tempus ( natt och fir ) observare, intra quod ex praescripto Juris in Cap. XXV. 22. Tit. Judic. Curia Aulica ei est adeunda, qui sententiam latam mutari velit *,). Licet tum oinnia justis firmare rationibus, quae ad testimonia jam adlata comprobafaque labefactanda, videantur dicenda esse. Itaque si A. in lite cum B. de cujus rei dominio habenda dominus rei declaratur, non potest propterea A. impedire, quominus alii eandem rem sibi vindicent. Quamquam apud nos videtur raro fieri, ut in causis criminalibus consequentia civilis a criminali consequentia distinguatur, et duae sic constituantur causae, tamen id fieri potest. Si luin judex, probatione facta ductus, rem quandam veram declaraverit, ideoque legitimam decrevçrit poenam, haec res est vera etiamtuin habenda, quum quaeritur de consequentia civili, quae possit ex crimine existere; nec licet respicere, quae de hac quaestione ulterius probanda reus poscat, nec quae dicat adferatque ad probationem jam faciam acceptamque labefactandam. Quamquam autem hoc videtur in aperto esse, tamen Jus nostrum contrario procedendi modo dat locum, quum agitur de adulteriis. Praescribitur videlicet Edicto Regio, die V Dec constituto, ne, quum de divortio ob adulterium agatur, alterius conjugis confessio sufficiat ad crimen probandum, sed ut confessio i) Vid. L. i. C. luter alio» acta etc.

5 sit aliis quoque testimoniis confirmanda. Ut autem judex haud facile decreverit illam adulterii poenam, quam statuit Titulus Criminum, quum aut is, qui divortium petit, aut actor publicus hanc poenam sonti simul vult irrogari, crimen nutem non aliter est probatum, nisi confessione propria, ita in simili re haud facile videtur poenam ullam decernere posse, quum quis, etsi divortio haud petito, de ea intulerit sermonem. Patet enim judicem, si contra faciat, sibi haud constare. Ceterum existimamus, quod ex jure verum censeat judex, quum quaeritur de civili criminis consequentia, idem esse verum censendum, quum de consequentia criminali agitur, itemque contra. Nam eandem rem non debet judex veram et non veram existimare. Efficeret enim ejusmodi censendi ratio, ut nulla haberetur fides iis, quae Judicio coram vera ducantur. Saepe audire licet et jurisperitos, et juris non peritos, dum proverbium illud citant, quod est in sexta decima Commonitionum Judicialium: K ä n d sak är sâ god som w itlnad, contendentes, id quod omnibus sit notum, sive quod notorium dici soleat, haud esse probandum, ut Judicio coram verum censeatur. Cui sententiae nos quidem haud possumus suffragari. Nam proverbium illud, ah Olao Petri (Phase)1) litteris mandatum, haud dubie petitum est ex hoc Juris Canonici praescripto : Quodsi factum est notorium, non eget testium depositionibus declarari, quum talia probationem vel ordinem judiciarium non requirant. Cap. 3. X. d e t e stibus cogendis vel non2). In Legibus nostris prij) O la us P e t r i, ut alii suae aetatis theologi non modo in theologiae, sed eliain in Juris Canonici studiis diligenter versatus fuerat. a) Alexander III, Papa, tamen suum esse existimavit, judices hoc modo admonere: quum multa dicuntur notoria, quae non sunt, providere debes, ne quod dubium est pro notorio videaris habere. Cap. 14. X. de a p pe II. In Jure Romano simile statutum haud invenitur.

6 scis legilur quidem, kämt sah hand esse testibus firmandam, sed patet, känd sali hic nihil aliud significare, nisi vidkänd sive erkänd sak. liom ber nian til Itådslnfvu och yånycr ividhcr saak sina, the han äyher d'àdh före lju ta, ihn tor fun ther ciyh vitne til takas? fore th y, a t s v d m y k in ä r känd sak som s kär ska t in eller medh vit num. tilbundin Idtni significat käiul sak in. 23. edicti Regii de processu in Judiciis Militaribus observando, die II. Martii JG83 constituti : L a y a bcwisniny sker yenom eyeii bekännelse, när swaranden friviljandes och otvinyat, infor Hätten sannolikt, vist och klarliyen, hvad y erniny det helst vore,.vom <«* oc/i beskyllninyen anyår, bekänner och vid saken yänyer, <ti känd sak är sä (jod som vittnat. Eùdem sententia in Cap. X VIi.. 3ti. Tit. Judic. item statui, känd sak dir så yod som ivittnad'\ id non minus probatur vetustis illis, quae jam citavimus, statutis, ad quae adeommodatus est bic locus, quam verbis bis, illi sententiae proxime adjunctis: när (hen som tilkäres, och til laya ålder kommen, och ej vanvetliy ä r, vidyår frivilliyt saken för Hälla etc. Possunt quidem non modo ejusmodi res, quae ad universos pertineant, sed tales etiam, quae unum vel alterum attingant, loco quodam accidere, quae manant per vulgus et omnibus innotescunt; sed in hujusmodi rebus, quum possint facile probari, non videtur idonea ratio inesse, cur eas Legum Conditor excipiat ex praecepto illo, quo in universum statuitur, esse o- mnia facta Judicio coram edita, e quibus res decernenda pendeat, probanda, ut aliquis eorum respectus possit fieri. Nec in Jure Suecano notoiiae res excipiuntur, nisi casu singulari, cujus fit mentio in Cap. XA II Tit. Commere.: E j yifw cr intcckniny förm ånsrätt, utan i fast eyendom, then yäldenär äiyde, tå inteekj) Vid. S ia d sl agert, D r. m. V ilja, 11: i.

7 niiujen skedile ; ej eller then, so/n «Aer sedan y'ûldeniirs d ö d, e//er /Acs fattiydoin allmänt k un ni y är. Ad haec licet utique dicere, quatndiu quis bonis non cesserit, nihil posse certo sciri dc ejus paupertate rebusve afflictis. Quid? quod homines, qui dum vixerint pauperes ab omnibus habili sint, sat magnas opes heredibus reliquerint. Itaque quae de paupertate cujus perhibeantur, antequam justa ratione firmata sit, in rumores sint referenda, quos in jura hominum aliquid valere, non ita justum esse videatur. Quod si reputarimus, nec ea, quae Jus statuit de creditorum jure prioritatis in bona debitoris, ideoque nec hoc, quod jam memoravimus, praescriptum de paupertate debitoris notissima, posse vint suam prius exercere, quam bonis cesserit debitor et paupertas antea fortasse indicata it;» confirmata sit, hoc igitur si reputariiuus, sine dubio perspiciemus, justum illud Juris praescriptum esse. Contra idem omni vi careret, si paupertas debitoris non ante existimaretur vulgo nota, quam bonorum cessione confirmata esset. Nam ubi debitor bonis suis creditoribus cesserit, de nulla hypotheca, quae tamen data fingitur loco illo Juris, quem citavimus, concedi potest; quod si contra fit, hypotheca nullum praebet jus prioritatis, quum sint postulata creditorum judicanda ex ea rerum conditione, quae fuit, quum cessio bonorum fieret, non vero ex ea, quae post factam forsitan exstiterit. Judices tamen in illos, quibus petentibus bona debitores hypothecae loco sint data paullo antequam bonis cesserit debitor, et quum paupertas ejus jam fuerit omnibus nota, haud fere citare praescriptum illud, quod adtulimus ex Cap. XVII Tit. Commere ut petitionem juiis piioritalis rejiciant, \idere licet, si adeas: 'Juridiskt A r k if, utyifvet u f Cari Schm idt, Ilo fltä tts llä d X! 3. p. 465, seqq. Si facta notoria in aliis causis nun essent probanda, oporteret, judex potestatem haberet decernendi, quid certissima juridica fide perhiberetur, et quid rumor tantum

8 vulgaris esset. Nec enim sapiens Legum Conditor voluerit, judicem omnibus, quae sint in ore vulgi, fidem habere. Tamen in causis criminalibus debet judex Suecanus rumorem vulgarem respicere, non vero ei plane confidere. Ex Cap. IV.. 1. Tit. Judic. judicis territorialis est serskildt Ting boda, si inter vulgus fama criminis gravioris exstiterit, och thcr finnes skälig misstanka til. In Cap. XVII Tit. Jud judici permittitur decernere, ut fiat juramentum purgatorium, si de reo sit rumor vulgaris, quem probabiles rationes videantur firmare. Qui reputaverit, quam fama crescat eundo, primamque ejus originem valde fere incertam esse, non volet rumoribus plus tribui, quam in Jure nostro tribuitur 1).. 6. D e O nere P roban di: a ) in causis civilibus. D iversae de hac re sententiae. Accuratior praecepti Cap. A 7 7 / Tit. Judiciorum definitio. D e v i, (jtiam in onus probandi exercent praesumtiones juris. D e confessione gualificata. b ) In causis criminalibus. Quum factum, de quo inter litigantes sit controversia, est probandum, haud raro exsistit secunda illa quaestio, qua in solvenda doctrina probationis versatur: utrius litigantium est onus probandi? Ad hanc quaestionem aliter alii jurisconsulti responderunt, quorum vix duo eadem fuerunt sententia. Tamen apud plerosque, l) Non nulli Germaniae jurisconsultorum contendet mit, haud esse i- dotuum, res notoiins probari. Viel. Schneider 1. c. Quam tamen sententiam alii uolueruut latius patere, quam in ejusmodi graviores res, quaejcit itates, vel rerum usturam attingant. Yid. Grui manu, 1 h eo - n e d geric/illichen V e rfa h ren s 82, v. Gönner, L c. p

9 qui de onere probandi in causis civilibus, de quo statuimus primum agere, scripserunt, magis minusve ea invenimus, quae Jus Romanum hac de re continet, quae quidem ex duobus praeceptis notissimis iisque late patentibus et ex praejudiciis aliquot conficiuntur. Unum praeceptum hoc est: Necessitas probandi incumbit illi, qui agit1). Quod praeceptum ut contra eos, qui id juste impugnarunt, defenderent, vindices ejus hoc adjunxerunt: reus excipiendo fit actor. Th i baut inquit: Dem Theile ist der Bew eis mifzulegen, welcher? ohne von rechtlichen Vermuthungen unterstützt zu setjn, die Stelle eines Klägers v e rtritt, er gründe sich nun au f eine bejahende oder verneinende Behauptung, also dem Klüger in Büchsicht des Grundes der K la g e, dem V erklagten in Rücksicht des Grundes der E x ceptional*) De his (exceptionibus) hoc habet Jus Romanum: reum actoris partibus f u n g i3). Sed non modo exceptiones proprie dicendas, sed etiam ejusmodi facta, quae etsi caput actionis non attingerent, tamen jus actoris ipso jure tollerent, reus debebat confirmare; ut creditor, qui pecuniam petit numeratam, implere cogitur: ita rursum debitor, qui solutam affirmat, ejus rei probationem praestare debet4). Quod si actor jus suum non potuit probare, reus erat absolvendus, etiamsi nihil probavisset 3); nec enim ulla probandi necessitas huic potuit prius injungi, quam actor id probaverat, quod ejus erat probare6). Hoc ipsum fuit, quod in Jure Romano vocatur onus petitoris et commodum possessoris 7). i ) L. 2 i. D. de prob. 2) System des Pandekten - H ech ts, Vol. I. p ) L. 19. pr. D. de prob. 4) I,. l. C. de prob. 6) Actore non probante reiii absolvitur. L. 4. C. de edendo. 6j Exceptionem dilatoriam opponi quidem initio, probari vero, postquam actor monstraverit, quod ndseverat, oportet. L. Ig. Ci. d* prob. L. 6 a. D. dc judicii».

10 Ex altero praecepto, quod est in Jure Romana, * e i incumbit probatio, qui ri i c i t, non qui neg a t1), actor, prolit en do se id, quod adseverat, probare non posse, reuni necessitate monstrandi contrarium non adsflingit: cum per rerum naturam factum negantis probatio nulla sit2). Praeter haec duo praecepta Jus Romanum singulares continet causas, in quibus adversarii onus probandi ex praesumiione quadam videtur pendere. Cum de indebito quaeritur, quis probare debet non fuisse debitum? res ita temperanda est, ut si quidem is, qui accepisse dicitur rein vel pecuniam indebitam, hoc negaverit; et ipse qui dedit, legitimis probationibus solutionem adprobaverit: sine ulla distinctione ipsum qui negavit sese pecuniam accepisse, si vult audiri, compellendum esse ad probationes praeslandas, quod pecuniam debitam accepit. Per etenim absurdum est, eum, qui ab initio negavit pecuniam suscepisse, postquam fuerit convictus eam accepisse, probationem non debili ab adversario exigere. Sin vero ab initio confiteatur quidem suscepisse pecunias; dicat autem, non indebitas ei fuisse solutas; praesit mtionem videlicet pro eo esse, qui accepit, nemo dubitat. Qui enim *olvit, numquam ita resupinus est, ut facile suas pecunias jactet, et indebitas efiundat. Et maxime si ipse, qui indebitas dedisse dicit, homo diligens est, et studiosus paterfamilias: cujus personam incredibile est in aliquo facile errasse. Et ideo eum, qui dicit indebitas solvisse, compelli ad probationes, quod per dolum accipientis, vel aliquam justam ignorantiae causam indebitum ab eo solutum, et, nisi hoc ostenderit, nullam eum repetitionem habere 3). H tec tria oneris probandi principia eos, qui tractarunt hanc rem, in tres diversas partes diviserunt. Senj) L- a. D. de prob. a) L C.»le prob. 3) L u 5. D. de probat.

11 (entia, qua innitilur, quod primum memoravimus, prae«ceptum, ita percepta, ut eam Thibaut explicavit, si tantum practicam ejus vim respicimus, haud dubie est rectissima, quae eadem novissimis temporibus videtur maxime comprobata esse1). Tamen non desunt, quibus maxime placeat secundum illud praeceptum : affirmanti incumbit probatio, non neganti2). Etiam tertia sententia, qua ad praesuintiones quasdam omnia referuntur, et onus probandi redditur ex his aptum, nonnullos hoc quoque tempore defensores habet3). Quam tamen falsam esse, haud difficile est intelligere. Etenim si duo homines inter se de re quadam litigant, quam alter se dicat ab altero emisse, quod tamen non possit probare, bine nullo modo efficitur, oportere, adversarii negatio affirmatione actoris verisimilior praesumatur. Nihil est, quod judex praesumat, contractum, de quo disceptetur, aut initum esse, aut non initum, quamdiu nulla rei testimonia sint adlata. Sed quum Jus praescribit, ut sit aliquid, certa quadam rerum conditione, praesumendum, tum judicis est id observare. Illorum sententiam, qui contenderunt, non posse res natura, negativas probari, multi reprehenderunt impugnaruntque. Quod plurimi contra dixerunt, hoc est, posse idem factum et affirmative et negative edi. Sic, ut exemplum adferamus, hominem quendam vivere, negare, idem est, quod contendere, mortuum esse. Tamen ut illud sit recte dictum, quaeritur, ut hoc, de quo agitur, praeceptum in applicando pendeat ex positiva vel nega- 1) Vid. v. Gönner, H andbuch d. P ro z.] Thibaut, 1. c.j Marlin, bürg ei'l. P r o z., ceteros. 2) Vid. Cla prot Ii, E i nie ii ung in d. or dent I. burger I. P ro s.. 217; Klöster, Femuc.il e. B eitra g s zu. B erichtigung der hehre i\ d. B e w e isla sl, ceteros. 3) Vid. Schneider, 1. c. 15. P ie allgemeine d tric h li* ' O rdnung J'iir die Preussischen Staaten.

12 tiva postulationis cujusdam forma, id, quod minus probabile videtur. Justius quis contra hoc praeceptum, ut vulgo percipitur, dixerit, ea, quae litigantes adferant, saepenumero ex utraque parte affirmativa esse, ut, quum controversia est, sitne aliquis legitimae aetatis, nec ne, cetera. In ejusmodi causis hoc praeceptum ad onus probandi definiendum nihil valet. Qui vero id tueri volunt contendendo, haud posse probari, rem aliquam non esse vel fuisse, se intelligent errasse, si diligentius perpenderint causarum forensium rationem, ubi semper quaeritur do certis hominibus, factis rebusque, quae omnia tempore et spatio ccterisque conditionibus sint magis minusve definita. Quisquis enim hoc reputaverit, inveniet, posse et directe et indirecte probari, rem aliquam haud esse veram. Qui probaverit, se illo tempore, quo res quaedam alicubi facta sit, alio loco fuisse, satis probavit, hanc rem a se non esse factam. Similiter possunt testes tanta lide, quanta judicio coram opus sit, non modo quae sint facta, firmare, sed eliam quae non sint facta, si in tali fuerint statu, nihil ut eorum, quae facta sint, potuerit ipsos fallere. Etiam litteris probare licet, rem editam haud esse factam. Jus Suecanum non respicere, sitne id, quod quis contendat, positivum, an negativum natura, etiam patet ex Cap. IV.. 3. Tit. Exsecutionum, ubi ei, qui fecerit exceptionem non numeratae pecuniae, officium probandi injungitur. Quamvis multi eam sententiam impugnaverint, quae statuit, eorum esse onus probandi, qui contraria affirmantibus aliquid vel negantibus contendant, tamen patebit, haud esse rejiciendam, si praeceptum illud: affirmanti incumbit probatio, non neganti, non ad ea, quae litigantes de factis affirment, fuerit relatum, sed ad controversa illa jura, quae Iis proxime respiciat. Quod si observatur, hoc praeceptum idcin fere efficiet, quod primum illud, cujus fecimus mentionem, praeceptum: necessitas probandi incumbit illi, qui agit, item illi, qui f u c i t ex-

13 ceptiones, sensuque quodam invenietur plane idem esse. Jam vero quamquam principium, quo hoc praeceptum nititur, plerique recentioris temporis scriptores maxima ex parte comprobant, tamen id diversa ratione perceperunt, nec videntur praecipua quaedam momenta semper satis adtendisse '). Diversae horum sententiae me judice a- perte declarant, quaestionem de onere probandi nondum esse satis commode solutam. Nonnulli scriptorum, quos citavimus, jura tantum memorant, quibus postulata firmentur. At potest tamen quis poscere, ut liberetur jure, quo aut ipsum aut rem quandam ipsius alius sibi vindicet, quod qui poscit, ejus tum haud dubie est onus probandi. Praeterea onus probandi non ex eo pendet, ut nonnulli opinantur, utrum alteruter litigantium facta quaedam citaverit, nec ne, sed ex eo, factisne his nitatur jus, vel liberatio, cujus quaestio sit, quae facta, si ita est, is litigantium, qui ex iis praesidium petit, etiamsi ea non citaverit, probare debet. Haec igitur quum ita sint, videatur forsitan non esse supervacaneum, ad rem accuratius explicandam nonnulla adferre, praesertim quum id principium, de quo jam separatim agitur, in Jure nostro sit sancitum et quidem in Cap. XVII Tit. Judiciorum, ubi haec leguntur: Käranden åligger sitt käromål lagliga bevisa: eller vare sivar anden fri. Vänder stvar anden någon omständighet fore, at sig thermed vä rja ; bör ock han med bevis then styrka. Plerique opinantur, onus probandi totum ex ea pendere ratione, quae inter litigantes, alterum actorem, alterum reum, intercedit. Ilaec tamen opinio falsa est. In universum enim nec uni, nec alteri litigantium, si nihil aliud respicitur, nisi quod quis actor, vel reus sit, injunctum est onus probandi, sed debet uterque litigantium id probare, quo postulata ejus re vera nitantur, neutrius vero est probaro i) Viti. Martin, 1. c, r. Gönner, 1, c.

14 GO id, quod sit iis, quae negaverit, contrarium, nisi praesumtiones juris exstiterint Sed juridica quaedam probandi necessitas non potest alio (empore existere, nisi quum decretum judicis ex eo pendet, sitne probatio rerum facta nec ne. Atque (ali (empore officia actoris et rei valde inter se differunt. Nec enim actor potest sperare se judicio victurum esse, nisi id probarit, quo i- psius actio nitatur. Debet is semper, quippe qui auctor actionis sit, legitime ea facta probare, quibus necesse sit postulata ipsius inniti; quod si praesumtiones juris citat, debet ea quoque facta, quibus hae nitantur, probare. Neque enim sine ulla probatione potest id obtinere, quod postulat. Longe aliter est ejus ratio comparata, qui reus est. Ë.iamsi hic exceptiones suas non probaverit, quae possunt ne specie quidem verisimiles esse, tamen judex non potest non sententiam secundum eum pronuntiare, si actor postulata sua non confirmaverit. Iteo non potest prius injungi probandi officium, quam id jus, vel munus, quo ut liberetur, postulat, legitime sit probatum. Quod si exceptiones suas vult probare, etsi nulla testimonia ediderit actor, patet, volenti non fieri injuriam. Si actor deinde lite nondum direnita, in replicatione ejusmodi citat facta, quibus tollatur vis eorum, quae reus exceperit firmaveritque, illa probare debet, perinde ut reus debet ea probare, quae in duplicatione ad haec refutanda adferal, si sunt factorum natura, et ad exitum causae possint aliquid momenti habere. In onere probandi definiendo necessarium igitur est, ab judice recte perspici et discerni facta, quibus nitatur actio, quibus rei exceptio, quibus replicatio actoris et rei duplicatio. Praeterea est monendum, litiganti haud opus esse omnia omnino probare facta, quibus existimetur jus ipsius postulatum inniti. Ea tantum facta, quibus proxime et praecipue nitatur jus controversum, litigantis est probare, non \ero quibus in universum tebus omnia nitantur jura et obligationes, nec ejusmodi facta

15 haud fuisse, quibus vis eorum, quae jam sint probata, minuatur. Jam vero ea, quae de onere probandi diximus, ad singulares causas adplicando conabimur omnein errorem atque dubitationem removere, quae aliter possent exsistere. Qui litem alii intendit ob inutuum, vel ob aliam rem contractam, illius non est aliud quidquam probare, nisi ipsum, vel eum, cujus jus tenet, reo vel ei, cujus obligationes reus praestate debet, rem mutuatam, de qua agitur, tradidisse, vel cum eo contraxisse rem, de qua quaeritur; non vero ea integra esse, quae omnino in rebus contrahendis sunt observanda, fuisse videlicet eum, cum quo res est contracta, aetatis legitimae, sanae mentis, cet. etiamsi haec negentur. Si reus tale quiddam excipit, ut vim contractus tollat, debet exceptionem hanc probare. De onere probandi definiendo, quum alter litigantium alteri aliquid damni intulerit, de quo lege agitur, et controversia exsistit, fueritne dolo, an culpa, an casu illatum, diu inter jurisconsultos dissensio fuit. Alii judicarunt, jus postulandi, ut resarciatur damnum, esse conjunctum officio probandi, damnum e dolo quodam vel culpa adversarii exstitisse; alii contra, esse hujus probare, damnum e casu ortum esse, vel ex illa culpa levi, quae officium damni resarciendi non gignit. Quae in hac re insunt difficultates tamen evanescent, si fuerint accurate observata illa, quae nuper diximus, ideoque id, quo praecipue nitatur actio, fuerit juste discretum ab exceptionibus, quibus se reus studeat purgare. Si, ut exemplum adferamus, is, qui rem depositam ab aliquo acceperit, aut eam non potest restituere, quia hoc vel illo modo perdita est, aut certe non talem restituere, qualis fuit, quum apud ipsum deponeretur, debet quaestio, utrum sit depositoris, dolum vel culpam ^latain vel levem) in depositario probare, an sit hujus firmare culpam illam levissimam, vel casum, quo se purgare velit, secundum depositorem dirimi, id est ita, ut

16 statuatur onus probandi depositarii esse. Nam debere depositorem, ut rem talem recuperet, qualis erat, quum traderetur reo, aliud quid probare, praeter ipsam rei depositionem, et qualis esset res, quum deponeretur, ejusmodi praescriptum Jus nusquam continet. Quod si depositarius, ut officio damni resarciendi liberetur, excipiens dicit, rem a se ita, ut lex praecipiat1), fuisse curatam, ideoque casu, vel culpa levissima laesam, vel perditam esse, debet hanc exceptionem probare2), si velit talem judicis sententiam effugere, qua jubeatur damnum resarcire. Idem in res commodatas, aut conductas valet. De rebus immobilibus, quas quis conductor teneat, Jus praecipit: N ä r hemman upsaydt ä r, skal husesyn hållas fö r r än bonde ajjlytter, och lem nits honom, som tillträ d er, en a f skri f t th era f, til beivis, huru han thet hemman emottayer. Tit. de Jure Aedificandi Cap. XXVII.. 7. Quae nonnullis placuit hujus praecepti interpretatio, esse videlicet conductoris sive coloni factae inspectionis exemplari confirmare, qui fuerit tempore immigrationis praedii habitus, ideoque in se recipere, se omnia aedium et agrorum damna compensaturum, quae praedii fuisse, antequam id ipse acceperit, non potuerit probare3), no 1 ) Si praecepta Juris in Cap. Xtl.. a. Tit. Commere, inspicimus, apparet, depositarium non esse absolute liberum officio rem depositam diligentius etiam, quarn quae ipsius suut, conservandi. Palet e- uim ex secundo hujus paragraphi momento, uisi primo momento repugnat, haud licere rem depositam male curari, etiamsi depositarius ea, quae ipsius sint, negligat. 2) C a Ion in s contrariae sententiae auctor est, in dissertatione, quae est De deliciis circa depositum, ubi dicit: hodiernae contra nostrae leges depositari s magis favent. Pro his namque praesuinlioncm semper faciendam jubcut. Hinc cum deponens in culpa fuisse ccutendit depositarium, plenissima id docebit probatione. O pera ernnia, Vol. II. p ) Yid. Schmidt, Jurid, / 4rk. I: 3. pp. 4ai seqq. V: 3. pp. 4a 6 seqq.

17 bis videtur non minus abhorrere ab hujus loci sententia, quam a generalibus illis, quae supra edidimus, oneris probandi princi(»iis. Quum dominus fundi postulat, ut damna aedium et agrorum resarciantur, haud dubie debet id probare, sine quo damna resarciendi officium non potest conductori injungi, id videlicet, praesentia damna esse agris et aedibus illata, postquam conductor in praedium immigraverit. Ita etiam Judicium Regis Supremum in causis singularibus censuil, Caput XXVII.. 7. Tit. Jud. percipi debere *). Quod si dominus fundi id neglexerit, quod hoc Juris loco praescribitur, non potest alia ei compensatio fieri, nisi aedium, quas conductor sive colonus, fide laesa, non exstruxerit, ex Cap. XXVII.. 3. et 5. Tit. Aedif., nisi confessus sit conductor sive colonus, se fundum incolumem et integrum accepisse, vel spoponderit, se emigrantem eum optime comparatum relicturum esse, haud respicientem, quae fuerit ejus ratio, quum acciperet. Tutor, vel alius quis, qui Jure vel contractu jubetur alterius jura tueri, debet, perinde ut depositarius, probare, se justo tempore ac ratione observasse omnia, quae ad jus pupilli vel principalis conservandum sint o- pus, ideoque pupillo vel principali non esse damnum ulla ipsius culpa illatum. Quod vero actor, praeterquam quod juste testatus fuerit, quae juris ratio inter ipsum intercesserit et reum, simul contenderit, hunc officium suum omisisse, id non debet quidquam momenti ad onus probandi mutandum habere. Tamen videtur tutissimum esse, non longius in dicendo progredi, quam opus sit, neque ea dicere, quae possint replicationi dare locum. Si quis compensationem damni ah aliquo poscit, cui hujusmodi rem quandam conservandi officium non fuerit injunctum, patet, actoris esse probare, reum dolo aut j) Jurid, Ark. I: 3. pngg. 4a6-42g.

18 culpa praesentis damni nuctorem fuisse, quia hoc quaeritur ad ipsam actionis institutionem. Quum Jus in causis hereditariis omnibus defuncti cujusdam hominis propinquis, certo successionis ordine, jus hereditatis tribuat, ncc quidquam aliud excipiat, nisi id, ne qui justo matrimonio non sint nati, aliis sint heredes, nisi ipsorum liberis et descendentibus (VIII: 7. Tit Hered.), neve exteri viri, qui eo habitent loco, ubi Suecano civi non sit jus hereditatis, aliis ipsorum piopinquis in nostra patria sint heredes, nisi ascendentibus (XV: I, Tit. Ilered.); hoc igitur quum Jus statuat, cognationis gradibus haud circumscriptis, et quum praeterea heres I»nginquior ex Cap. XIV:. 2. Tit. Ilered. jus habeat hereditatis, si propior jus suum intra fatalia non sit persecutus, vel alio modo perdiderit, illicitur, ei, qui hereditatem defuncti hominis sibi vindicet, nihil fere aliud esse probandum, nisi ipsum esse defuncto propinquum, justoque matrimonio natum, (id, quod ita probetur, ut infra monstrabimus), si fuerit defunctus ipsi ascendens, vel colloternlis. Si exteri cives hereditatem aliorum, atque ascendentium postulant, probare debent cives Suecanos, illo, ubi habitent, loco hereditatis jus habere. Si complures apparuerint propinqui, ex Cap. XIV:. 1. Tit. Hered. illius erit hereditas, qui se probaverit defuncto propinquiorem, quam ceteros, esse; tamen nemo, qui sciat propiorem heredem inveniri, hereditatem adeat, quamdiu hic jus suum non perdiderit. Cap. XIV:. 2. Tit. Hered. Videtur quidem hoc Capitis XVIII.. 4. Tit, Hered. statutum: E j må ndgor annar, ini närmaste arfvinge9 klandra testamente $ och hvad a f honom varder samt geht eller for summ ad t 9 thcrä miujc sedan f j erm are arfvingar ej ta la ', posse locum dare quaestioni, possitne propinquus jus hereditatis persequi contra heredem testamentarium, nisi probet, se defuncto non modo propinquum esse, sed etiam maxime omniuiu, qui

19 sint superstites, propinquum. Sed ejusmodi probandi officium haud dubie abhorret a Juris vi ac sententia, quae ut serventur, videtur illius praecepti restrictior haec interpretatio fieri debere, proximum heredem significare defuncti hominis propinquorum proximum, qui intra legitimum tempus jus hereditatis fuerit persecutus. Quod si hic testamentum non quaerit infirmare, vel rem cum testamentario bona gratia transigit, hoc alii, qui defuncto minus propinqui sint, non possunt jure reprehendere. Laque quum in lite e testamento orta testamentarius iu contentionem id vocat, nnin is, qui testamentum conatur infirmare, defunctum cognatione proxime attingat, huic non debet ob hanc rem injungi officium probandi aliud, nisi heredes defuncto, quam ipsum, propinquiores haud apparuisse. Si heredes cognatione propiores inveniuntur, qui jus hereditatis intra fatalia non sint persecuti, vel eo oh crimen al quod exciderint, hoc ad ejusmodi litem testamentariam non debet quidquam momenti habere. Ut probandi offieio litigans non debet propterea onerari, quod plura ad postulatum firmandum adferat, quam quae oporteat, vel opus sit adferri, ita non debet illo, quod ipsius sit, probandi onere liberari, si omiserit id factum adferre, quo praecipue nitatur jus, quod suum esse contendat. Hoc raro quidem omittitur, atque id tantum si respicis, justa est illa regula: ab allegante fit probatio. _\ec tamen judex debet allegationem facti existimare praecipuam quandam officii id probandi conditionem, nam ad hoc nihil aliud quaeritur, nisi alterum litigantium aliquid contendere, quod necesse sil facto quodam, tamquam fundamento, niti. In probandi onere definiendo non est respicienda major minorve probandi facilitas difficultasve, id, quod tamen videmus nonnullis placere, et nonnumquam etiam fieri. I t logum conditores ah justitia discederent, si vel iu universis vel in singularibus causis onus probandi

20 GO injungerent ei litigantium, quem existimarent id méfias sustinere posse, vel si Juris Constituti praecepta ad majorent minoremve probandi difficultatem adeommodarent, et hoc respicientes talia statuerent, quae principiis justitiae baud convenirent; ita non recte procederent judices, si, legalibus statutis liberi, majorent minoremve respicerent difficultatem, qua unus vel alter litigantium videretur probationem facere posse. Nec enim est onus probandi definiendum casibus, qui administratoribus juris duces sunt fnllacissimi, sed generalibus tantum Juris principiis. Is litigantium, cujus est probare, videat i- pse, quid fiat, si, quantum potuerit, non sustulerit difficultates, quae possint exsistere, quum confirmare jus suum cogatur. Numqtiam oportet justitiae id, quod sit commodum, praeferri. IIoc tamen fieret, si id onus, quod in lite est alterius litigantium, imponeretur alteri propter opinionem, hunc id facilius, quam adversarium, sustinere posse; vel si legnm conditores praeciperent, ut A. id solveret aes alienum, quo esset 11. gravatus, propterea quod hi bona sna consociavissent, et A. fortasse non posset, nisi multo negotio, quae essent ipsius, probare. Si A. satis sibi non caverit, antequam bona sua cum alterius bonis conjunxerit, suam ipsius accuset imprudentiam de incommodis, quae possint hinc exsistere. Sed ei denegare jus ea repetendi, quae possit sua esse probare, haud esset justum '). Etiam si is litigantium, cujus probare est, sine nlla adversarii culpa, testimonia sua amiserit, morte testium, documentorum incendio, ceteris, hoc tamen non debet efficere, ut in adversarium transmittatur illud onus, et quae eo conjuncta sint incommoda2). Tamen est litigantium se invicem 1) Ab bis principiis vtidenlrrr novae leges falae abhorrere in Cap-, X: $ t, 2. Tit. Mairim., ubi est <le ollicio solvendi aes a lie n u m, quod alter eonjnx ante m atrim onium conflavti it. Vid. Motiv, p. 2&. 2) Actor, qirod adsererat, probare se non pussc profitendo, reimi

21 adjuvare testimoniis, quae habeant, quod qua ratione fieri debeat, in doctrina documentorum litteris consignatorum tractanda monstrabimus. In quibus causis factum quoddam legitime debet praesumi '), usque dum probetur contrarium, hae sunt ex generali oneris probandi regula excipiendae. Ita ex paragrnphis 3, <4. Cap. XI. Tit. Matrim. praesumi debet, id aes alienum, quod a marito et uxore sub matrinronio legitime sit contractum, in utriusque conjugis usum contractum esse, quapropter, si alter conjux, vel qui ejus jus tenet, aut contra creditores, aut in bonis partiendis3) postulat, Ut officio ejusmodi aes alienum majore vel minore ex parte solvendi liberetur, ejusdem est probare, aes alienum conjugis alterius culpa vel facto conflatum esse. Praeterea ex principiis Juris nostri hereditarii praesumi debet, infantem esse justo matrimonio natum, si mater illo, quo concepit, tempore nupta fuerit. Apud complures exteros populos omne contrariae probationis genus in hac re permissum est. Sed nostro Juri consuetudinique forensi haud videtur consentaneum aliam probationem contrariam permitti, nisi quae eo nitatur, quod maritus, quo (empore partus conceptus sit, aut alibi sit versatus, aut jam e vita discesserit5). Hic tamen Necessitate monstrandi contraiium non adslringit. L. >5. G. de prob. Cfr. L. 5. C de fule iustruin.») De divisionibus pi aesnmtionnm io pr. bominis et in pr. juris, de quibus bic agitur, et in pr. juris et de jure, vide Indiciorum doetrinam. a) Si alter coujux morteln obiit, superstes debet a creditoribus pis aes non solvendi vindicate, separatione bonorum petenda intra mensem post factutn inventarium. Sed ad idem jus vindicandum a defuncti mariti vel uxoris beredibus, boc tempus fatale non est superstiti servandum. 3) Vid. V. 2. Tit. Hered.

22 exsistit qnaestio illa, quae, npud medicos diu controversa, nondum videlur plane explicata esse, intra quam longum vel breve post conceptum tempus femina possit maturum fetum progignere. Jus llomanum de hac re ita statuit: Septimo mense nasci perfectum partum jam receptum est, propter auctoritatem doctissimi viri Hippocratis, et ideo credendum est, eum qui ex justis nuptiis septimo mense nattis est, justum filium esse. L. XII. I). de statu hominum. In Jure nostro hodierno nihil amplius hac de re dicitur, praeter id, quod locus ille, quem nuper citavimus, continet, ubi hoc est: fotler bon (vidua supeistes) barnet senare, än at tliet for mannens arfvinge hållas må" etc. Hujus quaestionis decisio judicis igitur propria est. In priscis contra legibus nostris tempora definiuntur His etiam conveniunt quae habet Codex novatum legum latarum in Cap. II.. 1. Tit. Hered., ubi tamen additur, infantem, si genom undersökning om modrens och barnets beskaffenhet, Ijiislifjcn vises, att barnet han vara a f mannen ajladt, ändå att det tidigare eller sednare framkomm it'\ legitime natum existimandum esse. Quae ex nostra sententia debet in gratiam infantis ex nupta femina, sive vidua, sive a marito divortio separata, procreati comprobari praesumlio, non potest in infantem valere, quem uxor breviore post matrimonium tempore progenuerit, quam ut, ex iis, qttae jam diximus, possit sub matrimonio conceptus esse; sed oportet, juste probetur, maritum matris esse infantis patrem, ut possit hereditas aliquo jure postulari. His addendum videtur, eum, qui feminam tali tempore gravidam fecerit, ut possit infantis postea geniti pater haberi, infantis patrem esse praesumendum, donec probaverit, se patrem non esse vel non posse esse. l) Vide: U L. X: 5. TU. Hered. H. L X: 2. Tit. Ilered. W. L. XXIV. TU. Hered. L.L. Cap. XXII. Tit. Matrim.

23 .Tnin vrro, quod ad probandi onus allinet in iis causis, ubi reus q u a I i f i c a 1a in, quae dicitur, confessionem fecerit, breviter repetamus, quae de ea re diximus in libello nostro, qui inscribitur: Om Eyct E r kännande. Qualifient» confessio ea vocatur, quum alter litigans certa circumscriptione vel mutatione rei facta, vel additis certis quibusdam conditionibus rebusque, id vel ea-facta confitetur vera esse, quibus postulatum alterius litigantis nititur. Ad quaestionem oneris probandi in ejusmodi causis recte decidendam, in bis, ut in aliis causis id facium, quo nitatur ipsa actio, atque id, quod praecipue firmet exceptiones rei, diligenter infer se distinguenda sunt. Confessio qualifient» potest duplici ratione praecipue diversa fieri: 1) ita, ut facta, quibus alter litigantium postulata firmat, adversarius confiteatur, aut aliqua ex parte *), aut circumscripta quoddammodo et mutata, vera esse; 2) ita, ut facta, quibus nititur actio, tota comprobentur, additis tamen certis quibusdam conditionibus rebusque, quae ad postulata actoris, tollenda spectant. Illud lit, quum reus confitetur, se rem aliquam cum actore contraxisse, sed eodem tempore contendit, contractum conditione quadam restrictum fuisse, vel alium atque illum, quem perhibuerit actor, vel certis quibusdam limitibus circumsci iptum esse. Hoc autem videtur fieri, quum reus contendit, singulares conditiones post rem contractam constitutas esse, vel exstitisse ejusmodi facta, quae mutua litigantium jura restrinxerint sustulerint ve. Si reus facta, quibus nititur actio, non tota et plane agnoverit, actoris est probare id, quod non sit agnitum, eonditionesque a reo editas aut servatas esse, aut non constitutas. Itaque «lebet actor in lite ex mutuo orta probare, pecuniam, quam ipse reo tradiderit, ab hoc non esse ut donationem acceptam, ut reus contendit, sed mutuam, i) Quamquam confessiones ex pavle factae in qnalificalos, sensu sliicto perceptas, non possunt recte referri, tamen optimum duximus, de iis uua cum liis mentionem facere.

24 id, quod aetione coiitincliir; vel res, quas actor postulat, ut sibi reus, quippe apud eum depositas, restituat, reus vero contendit, esse nb ipso emtas, ut depositum traditas esse. Quocirca Jus etiam praescribit, ut is, qui alicui pecuniam vel merces det mutuas, vel res mobiles alicui servandas committat, debeat id facere testibus adbibitis, vel chirographo dato J). Similiter est onus probandi actoris, quum reus, etsi concedat, se ab actore rem quandam, ut caballum, emisse, contendit, vel se ex pacto, pro constituto rei emtae pretio, de quo lis est, aliam quoquo accepturum esse rem, ut ephippium, quae ipsi nondum sit tradita, vel esse emtionem, conditione quadam, quae nondum sit praestita, factam9). Si id factum, quo innititur actio, reus plane et sine ulla exceptione confitetur verum esse, idem debet ea facta probare, quibus se tueri velit. Ita debet reus, quum concedit, se ab actore mutuam accepisse pecuniam, sed contendit, se eam solvisse, id justa ratione probare. Est enim hoc singulare factum, quod obligatione reum liberaverit, et quod propterea reus, qui illo ipso suam firmat exceptionem, probare debeat. Nonnulli contenderunt, exceptionem, quae sit cum confessione conjuncta, non posse ab bac separari, sed esse declarationem factam totam accipiendam, ita ut quae reo salutarim contineat, existimentur non minus vera esse, quam quae contineat ei adversa. Hoc utique rectum est, quum confessio est ita comparata, ut primum edidii) Vid. IX: i. et XII: l. Tit. Commere. a) In A rc h iv f ü r die civilistische P r a x is, herausgegeben von G e n s le r, Milter maier und Schw eitzer, Vol. II. lasc. II. est commentatio a D. Gesierdiiig conscripta, quae inscribitur: B eitrag zu der Lehre vom qualijicirten G eslän dn iss, im G e g en satz der einfachen. D abei B e w e is, dass dem B eklagten obliege zu bew eisen, der P er tra g sey unter B edingung g e schlossen. Ilatic recensuit Örsted ia Ephemeride Juridica (Juridisk T idskrift) Vol. I., ubi sculeuliam Geslerdiqgii. docte refellit.

25 ums; quod si esi ejusmodi, ul deinde diximus, videtur ejus divisio esse eo mugis necessaria, quum in ipsa confessionis natura insit. In causis criminalibus oneris probandi quaestio non potest facile quidquam difficultatis gignere. Est semper ejus officium, qui alium criminis cujusdam accusat, accusationis causam probare, in quo tamen non ita est sibi relictus, ut in causis civilibus, sed juvatur quodammodo opera, quam judex sub quaestione debet in velitate indaganda collocare. Haec opera debet idcirco non ea solum respicere, quae possint contra reum facere, sed ea etiam, quae possint facere ab ipso, et ad eum absolvendum conducant 1). Si accusator officiunt probandi non praestiterit, nec potuerit reum semiplenis testimoniis criminis convincere, dabit poenam, quam statuit Cap. LX.. 1. vel 2. Tit. Criin. Nonnulli censuerunt, esse accusatoris officium probandi positum in sententia illa notissima: quisque praesumitur bonus, donec probetur eont ratium; sed baee praesuiutio videtur in tali re supervacanea esse atque inutilis. Est accusatoris officio probandi sat justa ratio in eo, quod ejus accusatio, si nullis firmatur testimoniis, non potest servata justitia comprobari, et alii homini poenam parere. Alterius nego debet eadem vi valere, qua valeat alterius aj o. Si quis ejusmodi accusatus est criminis, in cujus natura insit dolus, hic quoque probandus est. Nam quo jure reus postulet, ne existimetur facinus, cujus accusatus sit, commisisse, priusquam aut ipsius facinoris, aut societatis ejus sit convictus, eodem poscere potest, ut probetur ea accusationis pars, qua statuitur, facinus dolo esse commissum. In quo tamen crimina dolo l) Le juge le plus sensible et le plus humain, ne doit être ni l ami, ni l'ennemi du provenu: il n est que l ami de la verite de lois. B eu t h a in, L. 7. Ch. 1. Lfr. Milter in aie r, S lraf- V erfahren f Vol. I. p. a85.

26 com in i ssn et d o I o x a e net i onca diligenter sunt distinguenda. Etenim ex eo, quod quisque homo sana mente praeditus praesumatur ea, quae agit, sua sponto suscepisse, haud licet ratiocinari, actionem, cujus quis sit accusatus, dolo malo susceptam esse. Nam ita demum facinus dolo commissum est. Immediata quaedam hujus rei probatio raro potest fieri, sed adquiescendum est in ea probatione, quam possint indicia in singulis causis efficere. Ut inter omnes constat, Feuerbach, peritissimus ille Juris Criminalis vir, in vetustioribus o- peris sui: Lehrbuch (les peinlichen H echts, editionibus hanc defensitavit sententiam: facta laesione, praesumitur dolus, donec probetur contrariu m, quae deinde a theorelicis et prncticis jurisconsultis tamquam dogma juridicum est repetita, donec auctor ipse eam improbavit '). In novissima ejusdem libri editione contra statuitur, esse imputabililatem, quam vocant, criminis cujusdam praesumendam, id, quod lmi 11 e r m a i e r, qui hanc editionem notis et scholiis instruxit, censet non minus injustum, quam praesumlionem doli. Quomodo judex Suecanus agere debeat, quum ejusmodi quaestio exsistit, in doctrina indiciorum tractanda monstrabimus. Nuin quod reo injungi possit officium exceptiones probandi, quibus studeat accusationis nondum firmatae vim minuere, id in quaestionem non polest vocari. Quidquid excipit, nihil aliud est, nisi negatio quaedam illius, cujus sit accusatus, criminis, aut lotius, aut aliqua ex parte. Quae igitur negatio accusatori injungit officium id factum, quod negatur, probandi, ut reus condemnari possit. Si, ut exemplum adferamus, is, qui erntionis rerum furto subreptarum accusatus est, se quidem emisse concedit, sed idem excipit, venditorem talem fuisse, cujus modum res venditas adquirendi non potuerit suspectum habere, nullo obstrictus est officio hoc probandi, 1) Vid. Praefamen iu nona operi* Fcusrb. editione.

27 sod debet poena absolvi, nisi aut convincatur novisse, res enitas furto esse sublatas, aut probatum sit, talia quaedam obvenisse, quae debuissent enitori movere suspicionem de justo venditoris has res adquirendi modo. Etiamsi non possumus sperare, fore, ut his, quae jam adtulimus ad generale illud oneris probandi principium, quod statutum est in Cap. XVII Tit. Judic., accuratius definiendum, existimemur omnem removisse dubitationem, quae pcssit in singularibus causis exsistere, tamen arbitrari nudemus, baec, qualiacumquo sunt, ad quaestiones de onere probandi ortas dirimendas nonnibi! momenti habitura esse.. 7. D e divisionibus Probationis. Ex singularibus Juris nostri praescriptis licet probationem, si quantitas sive effectus respicitur, in plenam et minus plenam dividere. Probationis minus plenae tres sunt species: probatio semiplena, semiplena major et semiplena minor. Hanc dividendi rationem jam antiquis temporibus receptam Meije r1) et alii improbarunt, quia sit certa fides ipsa natura talis, ut sub arithmeticam divisionem non possit cadere. Tamen legentes adtendant, tum haud esse certam j u r i d i c a m fide m, sed probatione m, quae illo modo solet dividi, tum posse judicem in eum, qui, etsi non plane convictus, tamen testimoniis semiplenis vel semiplenis majoribus gravetur, certis quibusdam adjumentis uti, qualia sunt juramentum purgatorium, juramentum suppletorium, absolutio ab instantia, quae dicitur, vincula ad confessionem veram exprimendam, quae omnia infra i) L e. Lih. 2. Cap. l 4.

28 diligentius (ructabuntur. Quod si judex hoc non posset» sed deberet tantum ex sua ipsius animi sententia reum absolvere «tut condemnare, haec divisio in Processu Suecano non minus supervacanea et inepta esset, quam est in iis terris, ubi viri jurati de controversis factis judicia faciunt. Probatio minus plena ibi non magis respicitur, quam nulla probatio '). Praeterea probatio, si respicitur modus, quo certa juridica iides efficiatur, in directam sive naturalem, et indirectam sive artificialem2) dividi solet. Quum judici de aliqua re persuadetur ejusmodi testimoniis, quae immediate factum probandum illustrent, probatio est directa. Illa autem probatio, quae nititur probatis qu'biisdam factis, ex quibus ratiocinando liceat de veritate facti controversi sibi persuadere, vocatur indirecta sive circu m sta n 1 i a 1 i s. Ilaec indiciis, quae vocant, efficitur. Si adjumenta respiciuntur, quae possint juridicam facti cujusdam fidem efficere, vel ad eam efficiendam aliquid conferre, licet probationem ad duo praecipue diversa referre genera, nimirum tum ad immediatam judicis i psius experientiam (inspectionem ocularem), et ipsius ratiocinationes (indiciis illas quidem nitentes), Ium ad aliorum hominum testimonia, aut litigantium ipsorum (propriant confessionem, instrumenta a litigantibus ipsis edita et juramenta litis decisoria, quae dicuntur), aut l) I.e inot de preuve a quelque chose de trompeur; i! semble que 1.1 chose qu on appelle ainsi ait une force suffisante pour determiner la créance ; mais on ne doit entendre par la qu un moyen dont ou se seit pour établit la ve'rité d un fait, moyen qui peut être bon ou mauvais, complet ou incomplet. Ita ßentham, 1. c. Lib. I. C. 6. a) Appellatio artificialis probationis multum idquê jure reprehensa est et antiquis et his temporibus. Ila de hac re Cicero; lila quae sine arte appellantur, tarnen arte indigent, nee eo dicuntur sine arte, quod ita sunt, sed quod ea non parit oratoris ars, sed foris ad se delata, lameu arte Uaetat. Iu Topic.

29 ! alienorum hominum (testes, viros rerum peritos atque instrumenta ah aliis ac litigantibus edita). Praeter has, quarum jam fecimus mentionem, probationis divisiones, in libris Germanis aliae plures inveniuntur, quae ad nostram disciplinam processualem non possunt adplicari.

30 SECTIO SECUNDA. DE PROBATIONE CAUSAIILM INDIRECTA.. 8. D e Indiciorum v i et natura. Indicia dicuntur ejusmodi facta, quae cum alio quodam facto ita sunt conjuncta, ut ex iis hoc liceat per ratiocinationem conjectare1). In causis civilibus haec probandi ratio rarior est, quam in causis criminalibus, quia in illis ea plerumque providere licet, quibus, si res in judicium venit, idonea probatio possit efliei, id, quod in causis criminalibus rarissime potest fieri. Is enim, in quem crimen aliquod commissum est, ita tantum potuerit hominum vel aliarum rerum testimonia sibi parare, si id praescierit; praescire autem crimen non potuerit, nisi fuerit praemeditatum; quod si praemeditatum fuerit, is, qui crimen concepit, tale fere illius patrandi elegit tempus, quo nulli testes adessent. Sunt igitur in causis criminalibus praecipue magni momenti indicia. Ilaec Numen Divinum quasi quaedam tacita testimonia2) actionibus humanis adjungit, tamquam ad lumen ibi spargendum, ubi sine his judex spissa obtectus esset caligine. Sie qui caedem patra\it, raro potest vestigia facinoris ita delere, ut non maneant nonnulla, quae ipsum arguant. Modo arguitur vulneris ratione cum telo ipsius comparata; modo pedum ipsius 1) Viti. Quiutil Instit. Oiat. V: 1. 2) Vid. C ic e ro, Partit. Orat. XXXIII. D e n th a n i, 1. c. I: 397.

31 vestigiis, quae calceamentis, quibus tum sit usus, apte congruant; modo vocibus emissis et celera se gerendi ratione ante vel post facinus; modo rebus, quibus caesum spoliaverit, ceteris. In probatione indirecta duo igitur facia semper occurrunt: alterum, quod est probandum, quod quidem factum principale est, alterum, factum a cc es solium, quod per se certum est, nec potest legitime in dubium vocari, ex quo per ratiocinationem illud conjicitur. Quum judex alterum factum ex altero conjicit, haec ratiocinatio non semper continet certam fidem moralem, sed plerumque majorent tantum minorem ve probabilitatem, quum ex eo, quod factum quoddam cum alio saepe sit conjunctum, haud certo efficiatur, ejusmodi conjunctionem sive connexum in praesenti quoque re inesse. Tamen quum obveniunt certae quaedam res, quae tanta fide, quantam postulant Judicia, declarant, ufriusque facti conjunctionem non esse fortuitam ') sed veram, potest haec probabilitas ad certae fidei moralis auctoritatem pervenire. Nonnumquam etiam fide absolute certa alterum factum ex altero conjectare licet. II aec fides ex eo pendet, utrum conjunctio illius facti, quod est probandum, et facti accessorii, quod dicitur, physice necessaria sit, nec ne. Sic, si femina quaedam est giavida, nemo potest dubitare, quin cum viro concubuerit. Talia indicia sunt tamen perpauca. Facta accessoria apud Jurisconsultos multis diversis nominibus appellantur. Sic dicuntur Indicia, quia factum, de quo agitur, quasi indicant; Circumstantiae, quia stant quasi circum id factum, quod est probandum; i) Si A. quidam a B. pecuniam mulli im petie> it, declarans, salutem ipsius Lac in re verli, B. vero petitionem r& A. abnuerit, potest Loc facium videri cum furto apud B proxima nocte facto esse connexion, qui lameu nexus plaue fortuitus est, quum quidam plane alius furtum fecerit.

32 Praes ii ni t i on es, quia praebent causam factum quod* dam praesumendi, denique Argumenta nngtistiore sensu, quia vis eorum probandi in argumentatione cernitur, ïn Jure Stiecano inveniuntur, praeter nomina Liknelser och Omständigheter, vocabula fv å h n et skïditj misslankn 1). Sunt Indicia per se levissima facta, sed multum habent momenti ac ponderis, qitum alii cuidam facto conjunguntur. Sic fabrum diomini cuidam A. telum vendi* disse, res est levissima, sed quum idem teltlm paulo post in eo loco invenitur, ubi quis sit interfectus, et plane apparet hoc telum in caede usurpatum esse, res illa magni est momenti, quia auctorem vel socium criminis quasi indicat, nisi A. potest id probare, vel probabile facere, telum ab alio, ignaro ipso, vel haud adsentiente, esse usurpatum, vel adsentiente ipso quidem, sed id in aliam rem efficiendam praebente.. 9. D e Indiciorum divisionibus. Solent Indicia multis modis dividi. Alius scriptor divisionem comprobat, quae ab alio rejicitur. Sic diversa diversis placent. Nos Usitatissimas tantum jam memorabimus. Antiquissima fortasse est divisio in prae«su mtiones juris et de jure, in p r a e s Um t i o n e s juris et in p r a e s u m t i o n e s ho minis. Quas primas nominavimus, sunt ejusmodi Indicia, Jure sancita, ex quibus neccsse sil judex factum quoddam verum censeat, ita ut ne sit permissa quidem ulla contraria probatio. Inter Juris nostri praescripta, e quibus collegerit quis, has praesumtiones illo ipso nili, citatum est illud, quod i) Vid. Tit. Malr. XIIIJ 6, Tit. Ctlin. XXVII, XXtX: i. LHi 2, Tit. Judic. IV: i.

33 invenitur in Cap. XIII:. 1. Tit. Matrim., illam videlicet uxorem, qui cum marito concubuerit, postquam cognoverit, hunc fecisse adulterium, jus divortii amisisse, itemque maritum in simili causa. Censuerunt videlicet talem concubitum esse quoddam indicium, conjugem insontem jus suum divortii remisisse. Tamen, si hoc praescriptum diligentius perpendimus, perinde ut Nelmnan, invenimus, claram ac perspicuam esse legem1), quae id tantum definiat, quod jure consequatur, quum concubuerint conjuges, postquam alter adulterium, quod fuerit alteri cognitum, fecerit, non vero concubitum sauciat, ut quoddam divortii juris ab innocente eonjuge tacite remissi testimonium. Eadem est ratio ceterorum, quae Nchrman citat, Juris nostri praescriptorum, quae existimentur prae«sumtiones juris et de jure continere. Etiam exteri recentiorum temporum scriptores bas a Baldo inventas praesumtiones rejecerunt2). Tamen negari vix potest, hujusmodi praesumtiones in priscis Germanis et Septentrionalibus Legibus sancitas quodammodo fuisse. Ex bis enim caedis reus non modo is existimabatur, qui erat in ipso facinore deprehensus, vel caedem confessus fue* rat, sed etiam qui occulte, nullo vi den te, nullo sci ente, alium occiderat, et deinde occisi abdiderat cadaver, vel nuntiationem illam caedis patratae (inyhjsnintjj, legibus praescriptam, neglexeiat. Praesumtiones juris, sive qualilicatae praesumtiones vocantur indicia Jure sancita, ex quibus factum quoddam sit verum existimandum, donec probetur contrarium. Ex bis, praeter quas in priore operis Sectione memoravimus, in Codice Juris Fridericiano haud plures inveniuntur, quam quae sunt in Cap. XVI.. I. Tit. Crim qui locus E- diclo Regio die X X Januarii constituto, mutatus 1) Vid. Proc. Civ. p. a ) Vid. M a r t i n, Lehrb. d. bilrgerl. P ro z. p. afg. not c. W e b e r, 1, c. pag. 111, " C la p ro th, 1. c. pag. 531.

34 est. Ex praescripta Kegio de infanticidio, die XV Nov edito, ille locus statuit, u( esset femina, infanticidii accusata, talis criminis rea judicanda, si probatum esset: 1) illicito eam concubitu esse gravidam factam; 2 ) non ante patiendum conditionem suam cuiquam aperuisse; 3) locum solitarium in pariendo quaesisse; 4) tum partum ab ea occultatum fuisse. Tamen feminae. licuit probare, infantem ab ipsa haud esse occisum. Nunc autem femina non potest infanticidii damnari, priusquam plane fuerit probatum, infantem ab ea re vera occisum esse '). P r a e s u m t i o n e s hominis, sive simplices praesumtiones ejusmodi dicuntur indicia, quorum probandi vim judicis prorsus sit examinare, et quae idcirco videantur rectius praesumtiones judicis adpellandae. De bis, quos insequentes divisiones respiciunt, hoc loco agitur. Divisio indiciorum in immediata et mediata ad id spectat, utrum ratiocinatio facti principalis fiat immediate an mediate, ita ut primum conjiciatur factum quoddam levissimum, et deinde ex hoc ipso factum principale. Sic ex sola similitudine, quae homini, qui sit in eo loco, ubi fuerit crimen aliquod commissum, eodemque tempore visus, cum illo sil homine, qui hujus criminis sit accusatus, nihil aliud colligere licet, nisi accusatum eum esse, quem testes interrogati certo quodam tempore et loco conspexerint; etsi ex hoc quis voluerit colligere, eundem hominem esse criminis auctorem vel socium. Tamen ratio ipsa declarat, ejusmodi indicia indicii non ita multum esse respicienda, quum vis eorum probandi sit in duplici conclusione posita, quae utraque possit falsa esse. Divisio indiciorum in antecedentia, concom itantia et subseq nentia a Feuerbach inventa e s t2), et per eum in Jus IJajuvariorum Criminale recepta, artt Sed quum usu non confirmata sit 1) Vid. Ii! ellum meum Om drap och m ord pp 66 secjcj. 2) Vid A b e g g, L e/irb. d Criin. P ro z. p. 288.

35 sententia, quae statuit, indiciorum vim probandi ex eo pendere, sintne antecedentia, an conconiitantia, an subsequentia, et quum hoc praeterea non semper possit certo definiri, videtur haec divisio nulla practica valere auctoritate l). Neque tamen sic negavimus, divisionem hanc sua vi vaiere in ipsa causarum criminalium quaestione. Jam vero quum in Legibus exempli gratia alque ad judicem quasi regendum complurium indiciorum mentio fiat, indicia in legalia et non legalia sunt divisa. Haec divisio idcirco aliquid momenti habet, quod Jure permissum est, certa quaedam adjumenta adhiberi, quutn obvenerint indicia, quae in Jure memorantur. Ita inquisitio rerum furto subreptarum denegari non potest, quuru quem ejusmodi premunt indicia, quorum in Cap. L1I.. 2. Tit. Crini, fit mentio, nimirum antea furatum esse, vel res furto ablatas apud ipsum esse conspectas, vel ab ipso venditas, cet. Praeterea indicia dividuntur in communia, quae possunt in omni crimine inveniri, et propria, quae tantum respiciunt certum quoddam crimen ejusque singularem rationem. Sic si quis habuerit causam caedem patrandi sive ex sui commodi studio, sive ex odio, ceteris, atque huc accedat, quod sit infamis, neque caruerit potestate et occasione caedis patrandae, talem hominem praecipue suspicamur, donec obveniant alia indicia, quibus suspicio ab eo removeatur. Quod si nulla accedant indicia propria, qualia sunt tela cruenta, vel res caesi hominis propriae apud suspectum inventae, cetera, hujusmodi suspicio perquam levis est. Ciceronem sequens ßentham indicia divisit in re a - lia et personalia2). Omnes res argumentando conl) Tamen in Jure Bajuvariorum Crimiuali art haec divisio talem obtinuit dignitatem. Indicia enim hic dicuntur plena prohaudi vi valeie, si antecedentia, coucomitantia et subsequeulia simul incidant, aliter vero non item. a ) Les circonstances em brassent l état des çbo^es ou la conduite des personae«. L. c. Vol. I. p, 3 13,

36 firmantur aut ex eo, quod personis, aut ex eo, quod negotiis est attributum»). Haec divisio quamquam o- mnia complectitur indicia, tamen judicem non potest inultum juvare. Subdivisionibus Cicero studuit accnratiuä definire, quae essent in hoc, vel in illud genus referenda. Sic in indicia personalia omnia refert, quae attingant nomen, naturam, victum, fortunam, b a b i t u m, affectus, studia, consilia, facta, casus, orationes. Nec tamen ita omnia absoluta atque definita sunt. Nam ante opus est scire, quae intelligantur n a tura, victus, fortuna, cetera, atque sic novis definitionibus divisionibusque res implicatur. De indiciis realibus haec Cicero dicit: Negotiis, quae sunt attributa, partim sunt continentia cum ipso negotio, partim in gestione negotii considerantur, partim adjuncta negotio sunt, partim gestam negotium consequuntur. Jam vero (ut continentia, ut adjuncta, ut consequentia praeteream) in ipsa negotii gestione quaeritur locus, tempus, occasio, modus, facultates 2). Jam vero quaeritur: quaenam sunt indicia in loco, in tempore, in occasione, in modo, in facultatibus quaerenda? Frustra quis conetur apte et ex omni parte his quaestionibus respondere, nec minus frustra judex ex hac divisione studeat aliquid utilitatis petere. Ita judex optime investigat indicia, quae possint facto quodam conjuncta esse, si accurate omnia, quae in re quaque insint, et quae adferant testes, attendit. Postremo memorandae sunt indiciorum illae a diversa probandi vi profectae divisiones in indicia violenta ( ad probationem indubitata et luce clariora 5)) et minus violenta; in indicia levia, gravia et gravissima, atque in indicia proxima et remota.. Omnes hae divisiones rem non inultum vel nihil illustrant. Difficultas enim non in eo 1) C ic e ro, de Inventione Rhetorica. L. I. Cap ) L. c. Cap ) L. a 5. Cod. de prob.

37 est sita, quod indiciorum alia sunt violenta, alia minus violenta, sed in quaestione: quae indicia sunt violenta, et quae sunt minus violenta i id, quod non potest in abstracto definiri. Quae divisio hoc respectu aliquid momenti ad usum habeat, est illa in indicia neces* saria et probabilia, quorum illa ex iis petuntur, quae nu inquam aliter fiunt, haec vero ex iis, quae plerumque ita fiunt. Omnis argumentatio, Cicero dicit, qtitte ex iis locis, quos commemoravimus, sumetur, aut probabilis, aut necessaria debebit esse. Etenim, ut breviter describamus, argumentatio videtur esse inventum ex aliquo genere, rem aut probabiliter ostendens, aut necessarie demonstrans. Necessarie demonstrantur ea, quae aliter ac dicuntur, nec fieri, nec probari possunt, hoc modo: si peperit, cum viro concubuit1). Ex iis, quae jam adiulimus de singulis indiciorum divisionibus, haud dubie patet, plerasque, jurisconsultis certe Suecanis, nihil ad usum sive praxin valere D e Indiciorum probandi vi ejusque conditionibus et effectu legitimo. Quae praecepta generalia Jus nostrum hac de re continet, inveniuntur in Cap. XVII et 37. Tit. Jud. Illo loco hoc est statutum: Ther uppenbart, ocii på sannelika skiöd grundadt r y elite, eller andra bindande omständigheter och liknelser äro mot then, som tilltalcs ; må ock Domaren vår jemals cd ålägga. M en ej må thet ske, utan i nödfall, och ther sanning ej annars utletas kan. Går saken å lif', tå bör ej til värjem åls cd dömas. * In hac paragrapho praescribitur: 1 grofva brottmål må D o- i ) De Inveut. Rhet. L. I. Cap. 3 9.

38 marcn försöka med svårare fängelse, at få sannin gen i ljuset, thcr bindande liknelser och om~ ständigheter finnas emot then, som anklagad är: for fare doch ther med v a r s a m l i g a Haec Juris praescripta, quae ad criminales tantum causas spectant, faciunt, ut illa probatio, quae in causis criminalibus, ab ca, quae in civilibus causjs ex indiciis sumitur, sit distinguenda. a) In causis criminalibus possunt indicia ita considerari, ut respiciantur eorum objectum, vis probandi, hujusque conditiones et effectus legitimus. 1) Quod ad objectum attinet, licet indiciis edo ceri tum de ipso crimine, tum de criminis auctore et sociis, tum etiam de subjectiva facinoris r a tione. Crimen re vera esse, non potest confirmari ulla probatione ex indiciis communibus, quae vocantur, petenda. Nam etiamsi quis magna sibi commoda quaerere potnerit ex crimine quodam patrande, cujus et occasionem et facultatem habuerit, et a quo, quantum ex moribus ejus judicare liceat, honesta et pia sentiendi ratione haud fuerit deterritus, tamen hinc non potest colligi, tale crimen esse ah ipso commissum. Propria tantum indicia possunt in tali re aliquid momenti habere, qualia sunt interemti hominis vulnera, tela ad exanime corpus jacentia, res in corpore, a Medico inspecto, inventae, cetera. Haec indicia sunt etiam quaedam testimonia, quae probant, certum quendant hominem criminis hoc vel illo modo socium fuisse. Potest enim fieri, ut inventa tela sint illius, qui de crimine suspectus sit, vel ut ea ah alio quodam ante facinus sibi commodata acceperit necdum reddiderit, vel ut vestimenta ejus sint tutiore respersa, cujus rei causam nequeat sat probabiliter edere, vel ut res alicui furto ereptae apud eum, qui in suspicione sit, inveniantur, vel ut hic voces emiserit,

39 vel aliler tali so gesserit ratione, quae societatem criminis commissi arguat, cet. ') Nec tamen indicia propria solum, sed etiam indicia communia ad auctorem criminis indagandum magni sunt momenti. Quod si respicimus subjectivam rationem facinoris cujusdam in quaestionem vocati, utrum videlicet fuerit dolo susceptum, nec ne, et si dolo, utrum sit delictum praemeditatum, an delictum repentinum, an sit commissum tali rerum conditione, quae, quum sit a moderamine inculpatae tutelae vel a simili re profectum, poenam tollat; sin autem non dolo fuerit susceptum, utrum sit existimandum ex culpa, an ex casu exstitisse; hoc igitur si respicimus, omnia, quae jam memoravimus, indicia sua vi atque auctoritate valent. Praeterea sunt tempus, locus, modus respicienda, i. e. quando, ubi, quomodo facinus sit commissum. Sic si reus noctu aliquid patraverit, ad quod, si fuisset insons, lucem potius» elegisset, si locum quaesierit, ubi posset esse occultus, vel si insidiose vita aliquem privaverit, haec omnia sunt indicia, quae malum dolum arguant. 2 ) Si ad vim probandi spectamus, indiciorum illa, quam supra memoravimus, divisio in necessaria et probabilia ad usum sive praxiu valet. Quoti ad illa attinet, quae ex iis petuntur, quae nuinquam liant aliter, nec possint pluribus se habere, quam uno modo, plenam, quum sint ita comparata, necesse est, contineant probationem aut pro facto quodam, aut contra idem. Quum Medicus-invenit, aliquem, qui ad mortem usque integra usus sit valetudine, glande esse transfosl) Ut responsum inconstanter, ut haesitatum, ut titubatum, ut cum aliquo visus ex quo suspicio oriatur, ut eo ipso iu loco visus, in quo facinus, ut pallor, ut tremor, ut scriptum, aut obsignatum, aut depositum quidpiam. Haec enim et talia sunt quae aut iu re ipsa, aut etiam antequam factum est, aut postea suspiciosum crimeu efdciaut. C ic e ro, Pauit. Orat.

40 sum caput, cujus parles maxime vitales inde sint laesae, haud dubitat ratiocinari, mortem hac ipsa re effectam esse. Neque in delictis carnis, quae vocantur, potest locus esse dubitationi, nutu sit crimen re vera commissum, quum femina innupta invenitur gravida esse, vel si nupta est, num sit adulterii rea, quum maritus ultra annum est alio loco, atque uxor, versatus. De bis indiciis, quae sunt perpauca, et quae in Cap. XVII..30. Tit. Judic. haud respiciuntur, nulla legalia praecepta sunt opus. Nec enim minimae dant locum dubitationi, num recta veraque ea sint, quae inde recte colligantur. Indicia probabilia, quae vim suain probandi inde petunt, quod plerumque sunt illo facto, quod est probandum, conjuncta, ex Jure nostro, quum agitur de ipso crimine, sitne re vera commissum, et de ejus auctore, non possunt plenam efficere probationem, sed tantum semiplenam majorent, quantumvis multa et gravia sint. Quod autem ad subjectivam facinoris cujusduhi rationem attinet, jam notissima, de qua eadem omnes consentiunt, res est, directam quandam illius probationem, confessione vel testibus efficiendam, non posse juste quaeri, sed esse hanc quaestionem ex rebus, quas singulae contineant causae, judicandam *). Quae sententia etiam videtur i ) Vid. U tlåtande i anledning a f A n m ärkn in gar v id F örslag e t till A llm ä n C rim inalia g, a f -Lag Commi It é n, pagg , et O rs te d, Funornia, Vol. I. pagg , Vol. II. p. 245 seqq. Mitte rmaier, 1. c. p. 4o 4 : auf jeden Fall konitneu bei jedem Verbrechen Merkmale vor, welche nicht durch äussere Beobachtung erkaunt werden können, weil sie dem Innern augehören, wo daher nur durch Schlüsse von bekannten Thatsachen die Existenz dieser Merkmale erkannt werden kann, z. B. bei Herstellung d er bösen Absicht. Bent ha 111 haec habet: dans la plupart des cas. un fait qu il faut nécessairement prouver à la charge de l accusé, appartient à cetle classe de faits, qu on ue petit établir que par des preuves circonstancielles. Tels sont, par exemple, les faits que uous avons appelés psychologiques, conscience criminative, intenliou criin nalive, existence de tel ou tel motif; faits nécessaires pour établir le crime du déliuquaut: mais 011 ue peut pas

41 in Suecana juris administrations dominari. Nihil igitur de hoc praesumitur. Est reus condemnandus doli, si alia quaevis rem declarandi ratio sit minus probabilis; quod si reus aliam facinoris rationem, ipsi leniorem, edere possit, quae ab iis, quae totam causam ceterum attingant, non abhorreat, hanc rationem dehef judex potius accipere, principio illi in causis criminalibus usitato convenienter, quod suadet, ut debeat judex leniorem potius sententiam, quam acerbiorem comprobare, quoties altera non sit magis, quam altera, probabilis. Quod si is, qui criminis alicujus accusatus est, adfirmat, id inculpatae tutelae causa commissum esse, et tali temporis rerumque ratione, quae poenam tollat1), haec ipsa rerum ratio diligenter consideranda est, et judicium ad eam adcommodandum. Praescriptum Juris in Cap. XXVI.. 4. Tit. Crim., debere eum, qui caedem patraverit, med full a skill visa rätter nöd till dråpet, locum forsitan praebeat opinioni, probationem sufficientem in tali re non posse indiciis effici; sed hoc eo minus potest sententiae Juris convenire, quod permissum moderamen inculpatae tutelae sic esset sublatum existimandum, quum probatio per duos testes in ejusmodi causa non possit, nisi perraro, fieri. Patet enim eum, qui consilium ceperit in alium invadendi eique eripiendi vitam, tale eligere tempus, quo alii homines non adsint. Quemadmodum inculpatae tutelae exceptio rarissime aliam quam artificialem admittit probationem, quae plerumque infra summum certitudinis gradum subsistit; ita nec uinallendre de lui qu il en fasse l aveu, à moins par la force des aulres preuves il ne regarde sa cause comme déaesperée O r, d où peut-on lirer la preuve de ces faits psychologiques, que d un témoignage rendu par d autres personnes? lit ce témoignage ne peut être que de la nature du témoignage circonstanciel. L. 5. Ch. t 5. i) Vid. libellum meum: O/n D r a p och M o r d, pp et

42 quam plenissima in istiusmodi causis ad reum absolvendum desiderata est evidentia l), 3) Jam vero si conditiones respicimus, qu bus nititur ea probandi vis, quae ex iis, quae jam diximus, possit indiciis probabilibus tribui, invenimus has, quae jam adfercntur, partim Jure, partim rei i- psius natura inniti: 1) id factum, quod est indicii fundamentum, debet juridice certum esse; 2 ) indicium debet ejusmodi esse, ut sit ad evincendum sive alligandum aptum ( bindande \'J j 3) argumentatio judicis debet praeceptis logicae congruere; 4) minimum duo indicia inter se convenientia debent simul inveniri. Quod ad primam conditionem attinet, ex se intelligitur, indicium nullius momenti esse, nisi id factum, quo nitatur, sit prorsus indubitatum 2). Certa ex incertis non possunt deduci. Sic ut res in eo loco, ubi quis fuerit interfectus, relictae existimari possint indicium in aliquem continere, oportet, ad juridicam plane fidem sit probatum, illas res hujus esse, vel fuisse hunc earum possessorem illo tempore, quo sit facinus commissum. Ad quam certam fidem pervenire licet probandi rationibus, quae sunt Jure praescriptae, rite utendis. j ) Vide Catonii Opera omnia, Yet. II. p ) Toute preuve circonstancielle étant nu fait destiné à servir de base à une induction, ce fait doit être prouvé lui-même aussi complètement, aussi régulièrement que s il était l objet même de la recherche. Rien n est cependant si commun dans la marche de, affaires criminelles que de proportionner le soin d établir la preuve à l importance du fait à prouver. Or, comme chaque fait circonstanciel, pris en lui-même, parait souvent insignifiant, ou se contente de l alléguer ou de le prouver négligemment et comme en passant. Juges, jurés, ministère public, avocats, tout le monde proportionne involontairement son exigence an caractère du fait isolé, en oubliant, que ce u est pas le fait lui-même, qui est inportanl, mais 1 inférence qu on en tire, el qu il arrive fréquemment que celte inférence s'établit d après des circonstances imprévues dans le o urs des débats. Bentham, 1. e. not. in fine Vol. I. Clr. Ab eg g, Grundriss su Vorlesungen üb. Cr im. Proz. p. 4 2.

43 Conditio secunda, indicium videlicet debere nd alligandum aptum esse, ab aperto Juris praescripto pioficiscitur. Vis indicii ad alligandum in eo consistit, quod crimen ad hominem quendam, utpote ejus socium, all i g at. Sic antiquis temporibus mos fuit, quum quis in furto esset deprehensus, res furto subreptas ad tergum ejus alligare, ut ita indicio quodam ipsum alligante gravaretur1). Ut vero indicium possit alligans existimari, debet id facium, quo, ut singulae res declarant, indicium nititur, esse nexu vere interno, ut ita dicam, cum eo facto, quod probandum est, conjunctum, idecquo non externo tantum et acci den tali nexu, quia in idem tempus inciderit. Sic, ut exemplum adferamus, A. die post furtum in vicinia ipsius factum proxime insequcnli iter suscipit, quod iter nonnulli, indiciis communibus, quibus A. gravatur, ducti, cum furto facto connectant, idcoque fugam existimant. Jam vero, quamquam res ipsa satis saepe probavit, eos, qui gravius aliquod crimen commiserint, plerumque celeriter a loco, ubi sit commissum, discedere, atque ita dici posse taga, sahen j)ä sin bak, tamen ipsum iter, una cum communibus quibusdam indiciis, non tanti est momenti, ut possit res haberi, qua alligetur A., sed debent huc aliae res accedere, quae indicent nexum quendam itineris et furti, quales hae sunt; iter rov A. necopinato subitaque et statim, postquam se comporcrit suspectum, suscepisse; proximos ejus atque familiares non posse, \ el non velle edere, quo se contulerit; summa celeritate viam corripuisse, ceterae. Hinc justam judex rationem petit iter cum furto facto connectendi ideoque rem existimandi, qua alligetur A. Quod st fuerit iter xov A. i ) In Codice Jar. O.G:ci liaec sunt: A «filial m an inne unde Iase ok varthær i ak in villicer, l/ia sk a l tju fn ath a b a k h a - n u ni b in cl a ok til th in g xs föra." V a llia m a l, 3 2 : i. Aüo ejusdem Codicis loco praescribitur, ut debeant duo testes jurare, at han w n cer fah ler tjufnathcer a buk bundin. K lh sb rc, 3 u: i.

44 constitutum et commemoratum jam antequam furtum illud fieret, et si ipse versetur in patria, nec quemquam fugiat ubi versetur, non potest judex censere, iter cum crimine, de quo agitur, ullo modo esse conjunctum. Lt recte possit examinare, num alligandi vim indicia habeant, judex, ut in testimoniis directis examinandis, considerare «lebet, non modo quae contra rpum faciant', sed etiam quae faciant ab eo, et diligenter inter se comparare o- ninia, quae reo aut prosint, aut obsint, indicia. In quo si justa exsistit causa dubitandi, num indicium et factum principale re vera inter se cohaereant, indicium ea alligandi vi, quae sit opus, non valet. Ejusmodi causa potest exsistere tum ex rebus, quae aut in universum defendant aliquem contra suspicionem certi cujusdam criminum generis societatis, ut ex pietate ejus o- mnihus nola honestateqne morum, quum de ejusmodi Crimine agitur, quod nisi ab homine his virtutibus carente patrari non possit, aut in illo ipso, de quo agitur, crimine omnem probabilem utriusque facti nexum tollant, sive quod reo desit potestas crimen tali modo, quali sit commissum, committendi, sive quod causa il ius patrandi ei defuerit; tum ex ejusmodi rebus, c quibus idoneae petantur rationes speciosum indicii cujusdam et facti principalis nexum ita explicandi, ut plane dissolvatur et evanescat. Quamvis enim magnam alligandi vim indicium quoddam videatur habere, haec tamen, quum accuratius res examinatur, tota evanescere potest. Nam haud raro fit, ut is, qui re vera sons est, omni fraudis genere studeat suspicionem a se in alium plane insontem transferre, quo facilius ipse latere possit. Ita clam et furl ini in crimine patrando rebus utitur, quae sunt alius cujusdam propriae l), vel alii inscio res fur*» tim supponit, quae sunt illi ereptae, in quem sit crimen i) Hujus rei Cicero complura edit exempla. D e Iuv. Rhetor. Hh* II. Cap. 4.

45 commissum *), vel quae iit hoc committendo usurpatae fuerunt. Tamen si accusatus insons est, facile fere potest narratione vera accessorii facti, quo venerit in suspicionem, hanc a se plane removere, etiamsi innocentiam suam honestate morum vitaeque omnibus nota firmare nequeat. Quidquid enim speciosum est dissipatur saepissime luce veritatis, clare et ingenue in medium prolatae. Quod si reus a veritate discedit, et talia profert, quae verisimilia non sint, vel probentur falsa esse, vel quae postea inveniat sibi mutanda esse, suspiciones, quibus laborat, auget, indiciisque etiam majorent probandi vim praebet. Sic fit, ut is, qui sit <1e furto suspectus, quia vir simili veste indutus visus fuerit ea domo, ubi sit furtum factum, eodemque tempore exire, se dicat illo tempore alio loco fuisse, id, quod postea inveniatur falsum esse, vel ubi (uni sit versatus, edere nolit. Id solum, quod possit fieri, ut fortuitus tantummodo utriusque facti sit nexus, non potest justam judici de vero nexu dubitandi causam praebere. Nec enim posse in hujusmodi rebus est finibus ullis circumscriptum. In omni probatione Judicio coram facienda fieri potest, id, quod supra dicimus, ut sit rei ratio alia, atque ea, quae testimoniis firmata sit. Dubitatio judicis, num res ita se habeat, ut declarant indicia, debet factis quibusdam inniti, non vero vanis opinionibus. Etenim si contra est, apertus quasi datur locus summo arbitrio, quod universae civitati non minus noceat, quam singulis civibus. Postremo videtur boo esse addendum, quaestionem illam, utrum vi alligandi valeat indicium nec ne, non posse regulis quibusdam generalibus definiri, sed esse in singulis causis cognitioni judicis ipsius permittendam, quum infinite, prope dixerim, indicia varient. Singulis causis est sua ratio, quae in aliis causis non inesl, neç i) Historia Joseplii el fratrum ejus I'liaraonem in'iseutium hujus rei exemplo est.

46 invenire licet duas causas, quarum rationes sunt plane eaedem. Hoc tamen non impedit, quominus in disciplina Juris generales quaedam possint constitui regulae, nd quas dirigatur quasi cognitio, quae in hac re judicis ipsius est. lloc etiam fac'um est in recentioribus exterarum gentium Juris disciplinis, id, quod in paragraphe» proxima monstrabimus. Ex conditione tertia, oportere videlicet, argumentatio judicis praeceptis logicae congruat, efficitur, judici haud licere ex indicio plus, quam quod id ipsum permittat, colligere. Sic ex subita t o v A. profectione, tali re, qualem supra diximus, justam quidem judex causam habet argumentandi, esse t o v A. furti socium, non vero esse auctorem. Quod si ejusmodi rerum ratio non est itinere conjuncta, ex hoc, per se, nihil aliud colligere licet, nisi t o v A. itineris suscipiendi habuisse causam, non vero hanc causam esso in societate criminis commissi quaerendam. Contra id, quod quarta conditione statuitur, judex non potest uni alliganti indicio eam probandi vim, de qua supra diximus, tribuere. Non constituit quidem Jus certum numerum; sed quum mentio fiat de bindamle liknelser och omständigheter, duo ejusmodi videntur sufficere. Quum de indiciorum numero quaeritur, diligenter est cavendum, ne ea indicia separata existimentur, quae re vera unum tantum conficiant. lloc monuerunt Austriaci legum conditores in paragraphe quinta legis die VI. Julii ivldcccxxxiii promulgatae. 11 eccnria hac de re dixit, quoties indicia ita aliud alio firmentur, ut vis eorum probandi ex veritate unius pendeat, numerum eoi um nihil facere nd probandi vim augendam vel minuendam. Quoties autein aliud ex alio non pendeat, sit oulpa eo verisimilior, quo plura sint indicia '). Praeterea debent indicia inter se consentire, ij \ id. des detils el des pelues, Cap. 7.

47 im lit aliud aliam rent non indicct. Etenim si infer so conveniunt, se invicem firmant con oboinntque. Nam unum aliquid aut alterum potest in reum casu cecidisse suspiciose : sed ut omnia inter se n primo ad postremum conveniant maleficia, necesse est casu non posse fieri *). Verisimilia partim singula movent suo pondere: parlisu, etiamsi videntur esse exigua per se, mullum tamen, cum sunt coacervata, proficiunt2;. Potest utique fieri, ut indicia forte quadam inter se conveniant, nec tamen vero nexu cum facto principali sint conjuncta; sed hoc, quod tantum fieri potest, debet hic non magis, quam in ceteris probandi rationibus, vim ejus probationis, quae jam sit facta, minuere. Postremo, quum agitur de indiciis, quae contra certum quendam hominem valeant, animadvertendum est, indicia, quae hominem quendam certum respiciunt, vi ac pondere carere, prout dubium est, num sit crimen re vera commissum3}. Sic antequam plano constet, occisum quendam esse, indicia, quibus prematur forsitan is, qui est hujus caedis accusatus, semiplena probandi \i non valent. 4) Legitima indiciorum \is in eo consistit, quod judex, quum conditiones jam descriptae adsunt, ex Cap. j) Rhetor, ail Herennium L. IV. 2) Cicero in Topica. Paul a e'té assassine; 011 accuse Pierre de l assassinat, parcerju il à e te* vu au poiut du jour h du lieu de l endroit où le cadavre gisait, marchant d un air égaré, des taches île sang sur ses lin bits ; palcequ il a pris la poste au premier relais, iju il a fait cent liens sans s arrêter, qu at'iivé en telle ville, il a change' de vètemens etc. Chacun de ces fai,s peut sepai erneut former une preuve circonstancielle' Consideies dans leuis rapports, ils forment un enchaînement de preuves toutes tendantes à légitimer cette induction: Piene est l aasassin, quoique personne ne l ait vu frapper. Ben lit am, 1. c. pag ) Yid. L! e u lit a m, 1. c. pag

48 XVII... 30, 32, 37. Tit. Jud. reuni potest ad juramentum purgatorium damnare, vel rem committere tempori futuro, ubi possit aperta fieri, vel etiam conari, ut verum, reo in graviore carcere detinendo, in lucem proferatur, in quo tamen magna cautio adhibenda est *). Pro more illo tormenta corpori admovendi, qui in Germania, et Jure et usu sancitus, illo viguit tempore, quo Jus nostrum Fridericianum constituebatur, et quem sequi plane vetitum est in Cap. XVII mom. 2. Tit. Jud., eodem hoc loco est permissum, ut adhibeantur animi quaedam tormenta, nimirum per juramentum purgatorium, ubi alligantibus indiciis gravetur is, qui criminis non capitalis sit accusatus. Tamen juramentum purgatorium est illa obstrictum conditione, cujus in paragrnpho 32. ejusdem Capitis mentio fit, ne sit videlicet causa metuendi, ne perjurium fiat. Quod si ita est, atque si indicia probationem semiplenam majorent, quae vocatur, copficiunt, reus vero nihilominus negat, judex in gravioribus causis criminalibus rem potest tempori futuro committere [absolutio ab instantia), sive, ut olim solebant dicere, rem committere judicio Dei futuroque tempori, donec Deo placuerit eam magis illustrare2). In causis capitalibus, sive quae in paragrapho 37. vocantur grofun brottm ål, Jus in momento ultimo hujus paragraph'! interdictum illud tormentorum, quod nuper memoravimus, ita restringit, ut his in causis, in quibus jusjurandum non est idoneum, permittat leniora quaedam corporis tormenta adhiberi, quae in eo constent, quod reus, si alligantibus indiciis gravetur, possit in carcerem graviorem conjici5). Qui vero career gravior sit in- 1) Quae liceat ile reo facere ante quaestionem et sub ea, ut eum in carcerem mittere, cet. ad aliam processus doctrinae sectionem perlinent. 2) Aid. h eg lo rn a angående Processen v id K rig s- ocli A m i r a lite ts- h ä lle r na i 683, i ) Hoc tormentorum genus, quod Calonius (Opera omnia, Vol. II. p. 3o 5) torturae umbram vocat, a torineulis iu Germania aliisqtie

49 (eiligenjus, id non est lege definitum, Alium autem et posse et debere intelligi, atque carcerem solitarium, e- quidein certum duco. Quum enim Jus non praescribat, ut ii, qui in custodiam traduntur, sint aliorum usu et consuetudine juvandi, possunt in carcere solitario, sine ulla speciali Juris venia, detineri, quicumque ob crimen aliquod sunt in custodiam traditi. Nonnulli opinati sunt, graviorem carcerem non esse talem intclligendum, qui corpus cruciare et vexare sit existimandus, quum momento posteriore paragrapbi 3 7. Cap. XVII. Tit. Jud. sic prius plane tollatur momentum, quod vetat, quemquam ad confitendum cruciatu et vexatione corporis cogi. Quae tamen opinio rationibus sat idoneis non nititur; nam in posteriore illitis paragrapbi momento fit tantum, ut jam diximus, respectu certi cujtisdam criminum generis habito, exceptio quaedam ex generali illo tormentorum interdicto, quod priore momento continetur. Cujusmodi exceptiones etsi nonnumquam possunt minus aptae vel deliberatae esse, tamen inde non efficitur, ipsam regulam iis plane tolli. Jam vero si illius de graviore carcere praecepti talis est sententia, ut tormentum quoddam, usitatis, et quae proprie dicantur, tormentis lenius sit iis adhibendum, qui rerum capitalium sint accusati, ut in quaestione ad confitendum cogantur, videtur melius aliquod et magis idoneum, quam career obscurus, vix posse excogitari. Tamen cautio illa praescripta poscit, ne retineatur retis in carcere diutius, quam possit salva corporis valetudine fieri, qua de re medici sunt consulendi. Talem vero carcerem eligere, ubi prohibeatur reus a quiete corpori necessaria fruenda, vel qui gelidus et luimidus sit, videtur a cautione illa servanda abhorrere, itemque a Litteris Regiis, die 2 7. Aug datis, quae jubent nullas carnificinas esse. locis olini usitatis, in eo praecipue differt, quod illa immediato dolore corpus adficiebant, id, quod graviore carcere, si quidem non»it carnificina, non potest fieri.

50 Aliam quandam vim, afque hanc, de qua jam dis* putavimus, Legum Conditores anni 1734 indiciis haud tribuerunt. Tamen ea consuetudo est orta et quidem Litteris llegiis, die 22 Martii 1803 datis, sancita, qua fit, ut ii, qui rerum capitalium accusati sunt, iidemque alligantibus indiciis gravati, postquam fuit res judicio Sacrae Regiae Majestatis peitnissa, in carcerem conjiciantur confessionis causa, ibique in tempus haud definitum retineantur. Contra vero justitiam hujus consuetudinis viri illi ad Leges recognoscendas electi inulta adtuleront *). Verisimile est, hunc morem exstitisse eodem tempore, quo poenae illae extraordinariae in Ciermania usitatae, nunc vero maxima ex parte abrogatae, quibus adficiebantnr rei, qui indiciis perquam gravibus laborabant. Ex Litteris llegiis, die 16 Febr datis, debent ii, qui confessionis causa in carcerem, in tempus incertum, conjiciuntur, in cella separata custodiri, ibique ab omni prohiberi opere, servatis ceterum iis, quae de singulis possint esse praescripta 2). Quum talis reus crimen confitetur, magistratus debent curare, ut coram proximo Judicio urbico quaestio fiat, quo facto ita est agendum, ut Litterae Regiae, die 14 Junii 1827 et die 7 Sov datae, ceterum praecipiunt. Juramentum vero purgatorium in causis criminalibus absolutionemquc ab instantia fieri, alque homines confessionis causa in carcerem conjici, itemque extraordinariis poenis reos adfici, quum deficit plena probatio, haec o- mnes fere hoc maxime seculo vehementer reprehenderunt. Omnibus igitur terris haec magis minusve jam sunt rejecta et sublata. i) Vid. F or sic. g iill C rim inallag, Motiv, p. i 33. a) Oliin hujusmodi rei erant in publico opere detinendi, es Lilterid Regiis die 10 Julii,7*1 et d. 11 JNov. i j b G datis.

51 b) Tn causis civilibus indicia eadem probandi vi valent, qua valent in causis criminalibus. Praecipit quidein Jus nihil de indiciis his in causis; ex hac autem re no quisquam colligat, civilibus causis hanc probandi rationem non esse idoneam. Talis opinio sententiae Legum conditorum sine dubio non minus repugnat, quam mori in judiciis recepto Jam vero conditiones eorum in hujusmodi causis non possunt aliae esse, atque eae, de quibus jam fecimus mentionem. Legitimus autem indiciorum in causis civilibus effectus is est, ut possit judex eum, qui hujusmodi indiciis prematur, ad juramentum purgatorium adigere. Etsi in probandi vi examinanda, quae debeat indiciis juste tribui, major cautio ingeniumque acutius sunt opus, quam in directis testimoniis examinandis, tamen religioso judici, qui conditiones illas indiciorum probandi virtutis, quas supra memoravimus, satis adtendit, non est timendum, ne in hac magis, quam in aliis testimoniis examinandis erret. Qui facti sunt errores, haud dubie magna ex parte inde exstiterunt, quod factum principale non fuerit ad fidem plane confirmatum D e Indiciis ex legibus peregrinis et ex novis legibus in Suecia latis. In quaestiones doctrinae probationis in legibus ferendis gravissimas illa videtur praecipue referenda, debeantne indicia certam juridicam fidem efficere idoneam- 1 ) U ti tw iste m å l lia fva de ej m indre n y tta, ä n i brottm ål, N e h r m a n dicit ia Proc. Civili p , quod ut d em onstret, com plura rei adfcrt exem pla.

52 que cöntinere causam illum damnandi, qui id facium, de quo agitur, negat. In Processu Criminali praecipue liaec quaestio magni est momenti, quum in plurimis causis criminalibus alia quaevis deficiat probatio praeter eam, quam liceat ex indiciis petere. Jam vero postquam monstravimus, quomodo hoc ipsum in Suecia se habeat, videndum est, ut res tota explanetur, quid Leges peregrinae de hac eadem re statuant, et quid contineant contra judicis arbitrium praesidii. Jurisconsultos Romanos aetate jurisprudentiae Romanae illustrissima de indiciis ita judicavisse, ut ea existimarent ad reum condemnandum sufficere, ex iis, quos jam adtulimus, aliisque pluribus apud Ciceronem locis patet. Eadem sententia in Corpore Juris Justiniani regnat, quamquam generale quoddam de hac re praeceptum haud invenitur. Quod ad demonstrandum hos locos liceat citare: Indicia certa, quae jure non respuuntur, non minorem probationis, quam instrumenta, continent fidem. Quo jure, si de proprietate domus ambigis, negotiumque integrum est, uti non prohiberis. L. J9. C. de rei vindicatione. Sciant cuncti accusatores eam se rem deferre in publicam notionem debere, quae munita sit idoneis testibus, vel instructa apertissimis documentis, vel indiciis ad probationem indubitatis et luce clarioribus expedita. Tj. 25. C. de probat. "Qui sententiam laturus est temperamentum hoc teneat, ut non prius capitalem in quempiam promat severamque sententiam, quam in adulterii vel homicidii vel maleficii crimine, aut sua confessione, aut certe omnium, qui.tormentis vel interrogationibus fuerint dediti, in unum conspirante concordanteque rei finem, convictus Sit: et si in objecto flagitio deprehensus, ut vix etiam ipse ea, quae commiserit, negare sufficiat. JL. i6. C. de poenis. Ubi falsi examen inciderit, tunc acerrima fiat indago argumentis, testibus, scripturarum colla-

53 liotne, aliisque vestigiis veritatis: nec accusatori tamtuni quaestio incumbat, nec probationis ei tota nécessitas indicatur: sed inter utramque personam sit judex meedius. L C. ad Legem Corneliani de' falsis. Si qui adulterii fuerint accusati, et obtentu pnoximitatis intentata depulerint, per commemorationem neicessitudinis crimini fidem derogando, dum existimatur noin debere credi quod allegatur, vel non potuisse coni* iniitti: hi si postmodum in nuptias suas consoitiumque coinvenerint, facinus illud in quo fuerint accusati, manifesta fide atque indiciis evidentibus publicabunt. Uinde si qui ejusmodi reperti fuerint, jussimus in eosdenn severissime vindicari: et veluti convictum facinus coinfessurnque puniri. L. 34. C. ad legem Juliam de atdulterio. Caroli V. Imperatoris Peinliche Gerichts-Ordnung si we Constitutio Carolina Criminalis, quae vocatur, anno 1.r532 promulgata, quae etiamouoc vi auctoritateque Juris communis in Germania valet, in art secundum semtentiam illo tempore jurisconsultis communem, statuit, neon esse plenam probationem in indiciis, sed posse ex Iiiis causam tantum tormenta adhibendi peti, quibus ad confitendum reus perducatur Seculo autem septimo dtecimo alia sententia invalescere coepit, tormenta videlicet haud esse ad verum indagandum idonea, sed oporfe;re contra, reus ad poenam extraordinariam damnetur, qmum compluribus prematur indiciis. Sed id quoque fal- Riuin esse hoc maxime seculo coeptum est intelligi, et viiget nunc omnibus fere locis ea sententia, inesse plentem in indiciis probationem. Codex Juris Austriaci Crimiinalis anni 1803 primum indiciis tribuit plenam prol) Dubium non esi, quin legum conditores Suecaui anni haanc Conslilulionein mullis in rebus respexerint; estque verisimile, eo» im paragraphis 3 o et Dj Cap. X V II. T it. Jud. conicribeudi» hunc i - psium m ticulum adteudisse.

54 bandi vim, certis tamen conditionibus in paragrapho 412 praescriptis. Quum vero in Ephemeridibus al isque seri«ptis multa contra dicerentur, praecepta in illa paragrapho tradita recognita sunt, unde est factum, ut nova Lex de probatione per indicia die 6 Julii 1833 promulgaretur. Hac statuta prioris Legis multum emendata sunt in eo praecipue, quod aptiora tradita sunt praecepta, quae respiciat judex in ea probandi vi examinanda, quae possit indiciis tribui. Ex prima hujus Legis paragrapho reus condemnari ex indiciis non potest, nisi numero sint tria minimum, et quidem talia, qualia Lex constituit. Tamen duo etiam sufficiunt, si apparet, rei quodammodo interfuisse, crimen committi, vel si contraria illis, quae reus ad indicia, quibus prematur, removenda adtulerit, legitime sunt probata *). Praeterea debent indicia ejusmodi factis niti, quae monstrent, crimen cum reo tam arcte et aperte quasi cohaerere, ut ex natura et ordine rerum solito haud sit probabile, alium quemquam maleficium, de quo agitur, commisisse. Quae sunt hujus generis, complura exempli gratia nominantur tum indicia communia, tum indicia propria 2). Postremo debent indicia per se esse legitime probata, nec aliis indiciis infirmata, nec debet vis eorum ac pondus iis, quae ad se purgandum reus adfert, imminui5). Etiam in Bavaria, in Hannoverana, Saxoni a e - W e i m are n si aliisque Germaniae civitatibus indicia plena probandi vi valent, ita tamen, ut hic quoque certis restricta sint conditionibus, quibus judicis decernendi jus nimis fortasse est circumscriptum. Ita J u s Bavaricum complura poscit indicia antecedentia, una cum conco initantibus et subsequ entibus indiciis. J u s II a n n o v e r a n u m nihil aliud de indiciorum numero statuit, nisi judicem haud debere u n i indicio 0 Vid..$, 5, 6, 7. a ) Vid. $ $. 2, 3. 3 ) Vid. $. 8.

55 plemam probandi vim addere. Ex Jure We i ma rensi amni 1819 hacc non potest effici, nisi indiciis concomitamtibus, una cuin antecedentibus vel subsequentibus indiiciis. Omnia haec et cetera Germaniae Jura, quae indiiciis plenam probandi vim tribuunt, id tamen excipiuntt, posse neminem indirectis solis testimoniis capitis daimnari. Borussia est sola Germaniae civitas, ubi anttiquus ille poenarum extraordinariarum mos viget, nec lictet ex indiciis reos ad ordinariam poenam Jure constitution damnare. Etiamsi in Britannia et in Gallia nullia de indiciis eorumque probandi vi lex intenitur, tanuen in utraque hac terra usitatissimum est, a viris jurratis reum condemnari, etsi aliis testimoniis praeter indlicia non gravetur. Duo judicia fama et sermone celebuata, alterum de Castaing, Medico, veneficii accusatio et damnato alterum de de la Koncière, stupri vio)lenti attentati accusato damnatoque2), habitum, hoc, qiuod ad Galliam adtinet, satis probant. Indicia vero in cauisis civilibus plena probandi vi valere, patet ex Code Ciwil artt. 321,.1282, 1283 aliisque. Quae sit in Briitannia rei ratio Bentham aliique scriptores Britanni doecent. In Da ni a, ex Jure Christiani V, eadem fere se res habuit ratione, qua apud nos; sed recentiore julis disciplina itemque usti et consuetudine indicia tam in criiminalibus, quam in civilibus causis plenam probandi viim obtinuerunt 3). Simul obsolevit mos juramentum puirgatorium in causis criminalibus faciendi, perinde ac relliquiae tormentorum ultimae, sive skarpe examinationi quae vocabatur, Bescripto Regio, die G Dec datto, sublutae sunt **). j) Vid. Jurid. A rk. I : 3. a) Vid. Sveriges S l a t s - T idning anni i ) Vid. Örstcd, A rk iv f o r B etsw iden skaben, V ol. III. p , et Vol. IV. pp. i 5 3 seqq. D en K ong I. B ekjendtg. til P ro - pim dsials Hinder ne 19 Sept. i ) Vid. C ollegial- Tidenden anui i 8 3 8, p» g- 8 0, 8 1.

56 Secundum hano roi rationem, quae ita in terris his, quas nominavimus, viget, viri illi ad leges nostras communes recognoscendas nominati ejus rogationis auctores fuerunt, debere indicia alligantia certam juridicam fidem facere in criminalibus non magis, quam in civilibus causis In Cap. VI: 42. Tit. Judiciorum de causis criminalibus, eadem tamen fit exceptio, quae in Germania servatur, nimirum: Till dödsstraff skall ej nätjon dömas, utan egen bekännelse, der kan ej till brottet bunden är med minst tvennc vittnens intyg, som fullt trovärdiga pröfvas och omedelbar bevisning innebära. Etiamsi haec ita facta probationis, quae per indicia fit, momenti ac virtutis circumscriptio inconstantiam quandam arguit, tamen laudanda est humanitas, a qua est illa exceptio profecta. Sed melius forsitan fuisset lege haud indicavisse diffidentiam quandam probandi rationis lege comprobatae, vel rectius prudentiae facultalisque judicis vim hujus probandi rationis examinandi, et potius juri gratiam faciendi Regis permisisse, num ob probationis fidem minus certam poena capitalis singularibus in causis mitigetur, nec ne. Evitata tum esset illa inconstantia, quae in eo cernitur, quod existimantur judices idoneam habere facultatem examinandi, quae indicia debeant plena probandi vi valere, quum agitur de famae et bonae existimationis vel libertatis in omnem vitam privatione, ceteris, non vero quum de criminibus agitur, quorum rei sint ex jure poena capitali adficiendi. Quae inconstantia hoc exemplo apertius forsitan declaretur: si duo homines dolo praemeditato alium quendain tam male tractaverint, ut perdiderit loquendi, videndi audiendive facultatem, vel manum, pedem, nasum, cetera, debent ex Cap. XVI Tit. Poen. ad laborem poenarium secundi vel tertii gradus damnari, sive directa i) Vid. X X I: i o. T il. Jud. Nov. Leg. de cans. civil., el VI : 4 l. Tit. Jud. N or. Leg. de caus, crim.

57 est probatio, sive indirecta; quod si homo ille vexatus Vi ipsi illata moritur, rei autem indirectis tantummodo testimoniis premuntur, non possunt ad capitalem il'ani damnari poenam, quae in Cap. XVI.. I. illius, quem citavimus, Tituli-est constituta, nec videntur ad aliam ullam poenam damnari posse. Quod si indicia alligantia declaranf, alterum vim illam mortiferam fecisse, alterum vero eam tali adjuvisse modo, qualis in Cap. V.. 7. Tit. Poen. memoratur, debet hic ad poenam legitimam damnari, quum auctor physicus contra omni liberatur poena. Jam vero si hujus exceptionis illa est ratio, att intet slags bevisning a f den natur, a il motsatsens möjlighet der af ej uteslut es, kan betraktas såsom förnuftsenlig grund för en bestraffning, It vilken utesluter möjligbeten för den straff a d e <*ff>' a m tida åter ställande eller uprättelse1), hoc tamen non videtur impedire, quominus reus, qui sit indiciis alligantibus ejusmodi convictus criminis, quod poena capitali sit expiandum, ad laborem poenarium aut in totam vitam, aut in certos annos damnetur. Contra haec licet quidem dicere, poenas extraordinarias ita lege permissum iri, sed hoc sine dubio non erit respiciendum, si quis reputaverit, indiciis o- mnem inesse probationem, quae ad poenam minorem alicui irrogandam sit opus, et reum ideo tantum poena capitali liberari, ut possit ei de injuria satisfieri, si intervallo temporis inveniatur insons esse. Si paragraphnm 41. Cap. \ I. Tif. Jud. de causis criminalibus cum Austriaca comparamus Lege anni 1833, quae continet optima, quae usque ad hoc tempus de hac probandi ratione sunt constituta, accuratiora quidem in hac ipsa invenimus praecepta; sed tantum in una re est quaedam praecipua differentia, illa videlicet, quod in Lege Austriaca indiciorum numerus est definitus. Tai) Aid. M otiv, till C rim inalia g e n, p. i3a.

58 inen videtur non minus idoneum, nut saluti communi et singulorum minus consultum esse, si lege nihil aliud praescribitur, nisi ut indicia sint complura, quam si certum eorum numerum Lex statuit. Non modo multorum Populorum Legum Conditores, sed etiam omnes fere jurisconsulti jam id sentiunt, posse judici de facto quodam compluribus indiciis congruentibus tam certo persuaderi, quam duobus testibus, neque bos magis, quam illa impedire, quominus contraria rei ratio cogitari possit. Quamdiu certa juridica fides non potest ab indiciis proficisci, tamdiu reus, qui duobus testibus coram crimen non commiserit, potest sine ullo poenae metu omnes res, quae contra ipsum faciant, despicere, itemque omnia mendacia et dicta sibi contraria, quibus se implicaverit, dummodo caveat, ne ad confitendum adducatur. Etiam est satis perspectum, saluti communi non bene consuli, si plena vi probandi indicia careant. Quod sicubi Legum conditores baud satis adtenderint, ex necessitate salutis publicae tuendae orta sunt praesidm quaedam, Jure illa quidem non constituta, contra periculum, quod inde exsisteret, si maleficiorum gravium rei omni poena liberarentur. Tale praesidium apud nos id est, quod solent ejusmodi rei in carcerem, confessionis causa, in tempus baud definitum conjici, qui mos sine dubio vigebit, quamdiu Potestas Legifera non permiserit judici ex alligantibus indiciis sententiam contra reum pronuntiare. E r r a t a, Pag. 4. lin. 39.fa c tu m 1. fa c ta m ; p ' a 5 ; Com m entaires I. Com m entaries; p d ele: N a m ; p. i a 5. v e l 1 et; H ett 1. B eti.; p i 3. h alla I. haua ; p praeterquam quod 1. neque; p debitores I. debitoris; p fu erit persecutus 1. fu e rin t persecu ti; p i 5. quos 1. quas.