Jurmm & Officiontm FRANCISC. MICH. FRANZÉN. «JOHANNES GABRIEL LINSEN, Difciplinas PROLEGOMEKA. U Åttio Bibhotb. dre xxviu Junii MDCCCX, H. a. va f.

Transkript

1 Difciplinas PROLEGOMEKA IN Jurmm & Officiontm METAPHYSICO - ANTHROPOLOGICA QUORUM SPECl MEN SEC UND VM. Conf. Fat: Pfiilof, in Mcad. ÄboVnji s PR7ESIDE FRANCISC. MICH. FRANZÉN. Hill & Mor. Prof. Pabl. & Ord., Acad, Svee, Oöodecimviro, PRO GRADU PMILOSÖPHICO Publie a examin i fubmittit «JOHANNES GABRIEL LINSEN, Stipend. Arckenliol-z., Nylandus. U Åttio Bibhotb. dre xxviu Junii MDCCCX, H. a. va f. ABOiÉ, la Officina Fre ngkelii ana.

2

3 TILL DEN BASTE BLAND UPPFOSTRARE, MIN STYFFAR, COMMINISTERN Hr /oä&sr Md&9* zxmoe. IVI-iii Far.' jag. vet,- ej nånfmför goda gerningar en. annan lon, du begärde an den du farm i dygdens eget värde,- -vi/s om den fatoning, du'mig alttid lårde, att' hon', blott hon, Han fiatfas' dyr ock fktin. Men tilljlåd dock en yngling får dig träda, /om, fajl ej lifvets- Jkänk,-fick allt af dig, allt hvad i lifvet memiifkjan bur glada. Tillät defs hjertas djup upplåta Jig. Han ville Orphei tju-sningygåfva «ga, att ej for menfkjor endafi- kunna fåga vålgerningarnas tal, han ef dig tijötr for djur, får trän han ville dem förklara, och bjuda klippan fjelf hans vittne vara.

4 Han mins, hur odet fnart for honom flst' den afkuldsfålla barndomsålderns lycka. Bortryckt ur fkotet af dcfs gyldne frid 3 han nådens jernliand kände pä fig tryckts*- Dock anade han dunkeltfor gens tid, vid en forgråten, trofllos moders fm arta? få lycklig än, då, fluten Ull dtfs hjerta, han ej. forflod, att hon få mången tar got för den.faderlofes framtidsår! Du kom, min Far: din hand- den späda räcktes ) och förd till dalen af en bortgomd bygd,- han der mot nod och lajl vann lika Jkygi* livar ftund uppfojlrarns vård till honom Jlråcktes^. Men icke nojd r att lifua hjertats dygd,. $ du ockfå tankens mognad ville främja,»ch känflans fordran med forftåndets fårnjm- Vid horifontens rand du vfa de det helga visdomsfoerget for lians Sga" sch håg-och krafter folie honomge, mcd trägna feg att flråfva till det hågat For fvag på- vagen tröttnade hans fot; '@kj_s hulde, tag du dock hans tack emot!' Johan G.isaiEt LiNséw.

5 Ut vero Gmtt-iiKiij-quas homines colunt, rerum, fic rei moralis progresfio non reéla linea, fed per arabages fa<?ca eft & errores. N-eque cl-u matis, quseftus, focietatis, imperii, confvetudinis,.raditionis, cafus, ceterarumque rerum externarum in h-otninum cogitandi & fentiendi rationern vis potuit, quin maximam efficeret diverfis iocis 8c temporibus, iegera, rituum, praece.ptor.um., opinionum moralium diverfitatem. Compares, duce Hiftoria, primum gentes prifcas inter fe, deinde medium _evii-i- cum antiquo & cum recentiori., tum vero bodiernas in diverfis mundi partibus nationes, unam cum aitera. öbferves a.utem non modo religionis, legum, litterarum, led bellorum etiam, commutationum xiviiiiun, coloniarum, commerciorum, artium in mores & j-ttoralia hominum judicia eflfeftus varios & graves. Exempio fit equitura medio sevo errantium, amoremque Dci & Feminaruoi -profitentium, cum juftitia & n.agt_animit_.te -coujun&a fortitudo: quos cum Heroibns.Grasciae antiquis- J-mre, Kercule, Thefeo, ceterisqvue 9 comparme, non erit a t alienum (k). C k) V. -Cur-te be Sr. PALiyE Mtwioires fur P'ancienne chevalerie. Vol. I «Cujus genens ut plures fint libri, ccni fcilicet temporis mores & inftituta dcfc-ribentes, optare convcnit. Cfr. Mein.srs Fergleichung der Sitten, der Ferfasfungen, der Gefetze &c. des Mittelaliers mit detien wfers ffakrhmderts. B. I~> Ilf Hannover 1793, 94,

6 18, 14. Male tamen, ex ifta morum & opinionumr havd; raro abfurdisfimarum, diverfirate colligunt (1), ipfam rem moralem non fuisfe on.ni loeo & teinpore fan&am. Naffi praeterqvam quod cum Cicerone (m) qu^erere liceat: ' Qute natio non comitatem, now benignitatem, non gratum animi.m & beneficii memorem diligit? Quae fuperbosr quae malefieos r q,uae crudeles, quae ingratos non afper-^ natur, non odit?'v(n): faeiie conftat, utcunque erroneae fint de eertrs quibusdam officiis hominum fententiae, i/is: Ipfo tam«n,- cum un a aélio ut hone-- fta commendetur, aitera ut turpis improbetor, difcrimen fieri inter hon@ft.atem & turpitudinem, ideoque rem moralem. n&m motlo' non tolli-,- faé pro eerta haberi & fa ofta. Quid indifferentius cft,- qnanr carrlem com^dei"^ fi.illam-? Quis> tamen neget,- Eleafafem, cum potius ;n*ori vek 1) Carneades e. c. aptid T.actant-Sjm', luflit. Div. V. j(s WoKtAcne, Esjais L. 1. o 22i 11. c 12. fiil-/ktws,vje fe/prit a.qtne' _De IHomme pa.fim. Locke, Esj.ay on human, nnderjlaiiding, l_,-1,. c. Cfr. BA-RBEYRAe, fr ref.l men ad tradii.tiönem Gdllifcam-' Operis Pufcndorfiani de Jfure Naturee. & Gentium,. IV.. ro) De Legibus, I. n. n) ''Dis moi Cil eft quelque pays fur la' terre, pu cc foi! uri crime' «ie varder fa foi, d'etre" element,, bienfaifant, gencreux: ou _'.. mine de bien foit meprifabie,& le pe.de feoneré,'' Rousseau, - mik, L. IV.

7 19 yellet, quain illud agendo legi»on -obfequi, eximinra prj*- iiitisfe virtutis documentum?(o). Quid immanius eft, quam fanguine innocentium facra polluere altaria? Cum tamea Jepbta & Idoraeneus dilectisdmam matare prolern, vt jm.prude.nti JatisSeret yoto, non.dubitarent: norjne hie ipfe borrendus error ingentem teilatur vim, qua fen=fus officii in anjmo humanp vehementisiimum fuperare valet.naturas impulfum (p_)? T-. Fa-t^ri tamen oportet., non intelle&um tantum de agendo&non agendo in contrarias & variaserrasfe opiniones, fed ipfam etiam confcientiam interdum ita fopiri & fuffocari potuisfe, ut nullam fere haberet difereotiam.inter vitium & virtutem. Sicut vero.ihud non C S> igno o) Maccab. 11. c. 6. v. ig _gg. In,t <a fenis.egregii.oratiorte fttu-* mus pellucet honeftisfimu.. p) Narranfur.esfc gentes, ff.aggas c. c. in Afric-, qu?e,non felum ulcifendi & infultanctf causfa (vt piurimi Anthropophagi ) viftns clevorare hoftes, fed pco cibo.quotidtano carnem venari hunianaai ajque in laniariis etiam v-endere fqleant. (Vide Zi.mmermann JIU manach der Reifen, 1 jabrg. igoa,.p 71). ff' tamen ipfi, fe{a. rarum finiillimi hornincs, qui omnem in alienoi exuunt humanitatom, inter fe jma quatdam obfervant, atque ex ipfa crudelilate fua laudem petutit. Sie Tein - Barn - Dumba,.Regina gentis illius Jaggas, cum laftentem infantetn a mamma fua abriperet, &.(horri. bite didlu!) in pifirino.contunderet, ut e carne &, fanguine illius urguentum obtineret, quo fe ducesque exercitus fui invulnerabilss redderet, co ipfo raram affcdtavit virthtem, qua & regis & facerdotis munere fe prarfertira dignam esfe probaret. (v. I. c. p. 72),

8 20 ignorant, ae tantura, fed faife ekiam inftitutroni 6c praeiertim religion!, feu potius fuperftitioni,- tribuendum eft: ka hos effecerunt praeeipue quidem eupiditates & confveradines turpes ae pravse l.omi;num perdkerum (Catiliuas e. c. & Borgise), fed iimul tamen doctrina eriaia perverfa, fenfibus fuique ipfius aniori fophisma-tusn praeftigiis inferviens, o-* mnemque teilens in homine faeultatem, boni & ho* neili rationes irbere perfequendi (q), maxime autem univerfa morum corruptio ex aula pfincipumque sedibns per domos eivium dimanans (e. c. in orbe Romano poft Auguftum (r)> & in iaallia regnante Ludovico XV.J Accedie defperatio qusedam mc* ralis, eum in individvis e raekncholia ik' mifenthrop», tum in tota interdum gente e magnis exor- (V1 ta ealamiratibus: in Athenienfibqs e. c., cum, in* cepto bello PeloponneGaco, terribilr vexarentur pe-- q) Sic Fpicitrta e, c. pjiilofophia, clfi i% ipfo auc_or'é innöceri.ior eogitata erat, cum Romarn esf. t I rarisla.la -', ad riiores ibi cörrutiipendos i.avd parum.oniulisfe videfur. V, Ciesno-' In Piföur.m c; 18, 25, 28. Gfr. Pra Pri. Cctlm- c. 17 fqqj r) V. Meinehs Grjihichte des Ferfalts der Sitten-, der Wisfrnfchaftenund der Spracke der Rotnsr in den erftsn (ffalwhunåcrttii, nacb- Cln-ifti Gsburt. Wien 175r. s) D.a.s,oras j, Diifcyramläortim atiitor, atlieus esfe fä&us ' traditur, cum perjurum hominem, qui fibi injupiam fecerat, a Diis non vidersf. puuituin Vid.. Sext. Emb,. Contra Fhyjicos. 53,

9 21 pefte (t). Ipfse vero hae causfe negatse rei mo= talis veritatem ejus eonfirmant potius, quam de«* iiruunt. Nam quod e mente hominum non niii vel fumma ejus corruptela & infania, vel caebus irifelicvsfimis, vel fpinofisfimae argumentationis anxio molimine evelli poteft,- id naturarn ipfam illi infev-sfe credere iieet. Certe in animo antea exfti» tit, quam inde tolli potuit. Quid autern mirum, qui coi_.!:ra confcientiarn femper agunt, eos, vt illam negent, derauro fibi perfuadere posfe? Neque moralia magis, guam phyfica monftra de toto genere aliquid probant.- Vix autern ullum invenies, vel de feeleribus fnis gloriantem, qui non ceif.«cujusdam virtutis fpeeiem fimul affeclet, qua vitia fua quafi tegat & excufet. Plerumque vero, qui ipfi maxime avari r fupefbi, injufti, crudeles funt, aliorum avaritram, fuperbiam, injuftitiam, crudelitatem ve- Eementisfime reprehendunt. Simiiiter philofopbi, feu potius fophift_e, in eonatu ftio omnem deftruendi rem moralem, imputatione tarnen ipfi utuntur, adverfariorum fententias vt erroneas & noxias rion eum rifu tantum, fed etiam cum indignatione repre- t) TrfUcVbröÉs, L. 11. g. ÉuncTem cffe&uni ptflem feculo l-pto per Xuropam grasfautem habuijfe tefktui Boccaccius QDecamerons, gioraata I,)

10 22 pvehendtmucs (u\ DeJ'p.e,ratio.denique vel de é* taffjadatione Uti ipfiu.., vel de juftkia numinis, quod mundum gub^rnat, cum ex ipfo fenfu honef.i exc_* riatur, niliil fåne contra illius in univer [b genere hutnaoo cxiftentiam probat. "His vero opmibus neque prinapia ponere jufti & honett:, neque Sccpticismum'moraiem, quatenus illorutn negat evidemiain, refellere volui.nuis. Id tantum lioc loco jnteiidimus, ur pri.mum rei moralis vt facli.- h, c, difcriminis a genere morta.lium, ratione utentium, utcunque corfumpantur & errent, inter bonum Sc malum,.cidpam & non culp.nn, ferhper Sf übique obfervfiti, veritatem nobis datarn ha.bercnius, Dein.de, vt,iy,ox ob.ervart.tui' diiferentia jnter moralitatem rejvdivam, gasea ctiltura ingenii, a legum, religionis., yivendi geneiis, ceteraruniqtie rerum, qnae in unius cujuscy.ie b.qminis libero arbitrio politie non funr, causlis.pe.n.dens., temppte mutatur & loco, atque abfofutan}, qu.e, ab horu.m.vi prorfus libera, non nifi agenti ipii tota q.uanta tr.iouenda tft. Quod fi. non fieret dilcrimen, cqiitrad.ttionem involveret" omn.is doctiina moralis: cum (cilicet piimum ejus i.it ttatutum, nil esie morale,.nili quod quisque lua propri^.yi a le ipfo li.bere.producit, & ultimus tarnen ejus finis, vt njprale.m hyi.ninum emendatioijem.ef.iciat. Cap. ") E. c. famofu. ille Mandeville, falwijc de A.pibus au_.or. In Se_l. 6i "It q.ticm pi-tcipuc hxc dixi^fe yidelur Ferguson, I. c. is plcafnt to find nien, who in their fpeculations d.eny the general p.pfitåpn. t.i,ey maintain, an.d give loofe to ridicuie, indignation and l.corri, as if any of th.efe fcntiin.et.ts could have place, vvere

11 23 Cap. IV. De Oiigine jf Frögresfione doffriiict moralis (ifp. 16. Cnm in univerfum praxis antiquior (it, q.iratn theoria, cumqire fine civkate jus, ne religione fbe adions of men indifferent ;- or witb acrimony pretend to deled; thé fraud by wicb n.öral rciifaints have btvdri irlipt.ced, as if to cénfure a fraud Vfertf not already fö: take part ört tbe fide of rhorality." v) Adhuc qfiidem, qiiantum nos fciriuis, défidératur liber,' qui ömni.. dodri"r_e moralis, tum pöpularis:, lurri fcientificee plertam & perfedam contineat hilloiiani. Conlul-atitur inlerea ct_'m UniVerfré hil.orire litteraria- Scrtptofes", quorum untirii tantum & pracipuum, J. G. Kichhorn Gefchichte der /.z'w ;-_.../ryg6ttit.gen._' ös &.<",, nöminasfe fuffuiet; tum audores, qui PÉilofoprit-e tam pradicac guam tbeoreticse f';ra narra. runt:' quorum récentisiin.t & facile öptimi funt : J. G. BUhle' Lehrbuch der Gefchichte der Philofophie und einer kritifcher Litteratur derfelben, Göttingen I IV Tb. rjc;^?. i. do ; \V. G. Tennemann Gefchichte der Philofophie, Leipzig 1 &c., 179g&c. Seorftm all em -liftonärii difciplinarutii ndraliurii tradartint qitidem bi inter ceteros, per Jus NatOrse ofhnem intelligentes dodrinam moralem: V. F. Buudevs Hifi-oria {fjvtfis Nättuva (in libro (tio, qui Selrtla giaris Naturce & Gentiin-n, Hall Sax 1704, continet); Chp. TrioMA..ius Patilo pleniur Hiflöria fjfuris Natu-ralis, Hal. 1719; A. Fr. GtAFEY Pollflåndige' Gefchichte des Rechts der Verr.njt ci.'m Pibliotheca ffiiris Nac. & GentimH, Feipz Anonym. J.\faifur Ptiifioire dii droit Naturel- en deux paities, & LomK n Meiners Allg. hit. Gefchichte der åltern und neuem Jithik, i?s7' 2 Tbeile, Gött'. 1-god,!801. Nerrio tarhen eörum vel fcientiae pirtgr f-sfiöném Vert defcriplit, Vel infiilulionis popiilaris, diverlis lock & temporibus exbibitje, ratiönes & effedus tradavit. Breve nuidem cfi compendium, fed difc.ipuli. pra: Ceterig conimer.danduin C. F.- S_ Åöndin Gefchichte der philolophifchen,. eb, åfchen und chrijlliche.n Moral, Hannover 7 %0&. Adde prréfamina Barbeyracii ad jtradudiönes;gallicas' operum Grotiani & Pufendorfiani.

12 24 relig.one honeftum exerceri & ex idea in rem coaverti vix posfmt: faci.le efl inte-lleåu. cur antiquisfima morura doftrina legum debita fit rerumque facrarum infiitutoribus. Nam fi vel ante hos jam certam quandam vivendi normam & confuetudo fa«craverat, & experientia adagiis commendaverat, & admiratio cantu eelebraverat: perfccte tarnen illara. conftituere atque in ritarn, legem, dogma mutare non potuit nifi auéloritas prgeeminentium atque divinitatis, vei, Ii mavis, humaniratis afdatu infpiratorum Heroum, quales nominantur: Foe, Bräma, Orpheus, Oden, Manco Capac, cet, lili igitur cum ducem, legisiatorem, facerdotem, vatem, docßorem fimul pleruraque agerent: neque religiofam iuftkutionem a civili ordinatione, neque jurium tutelam a morum emendatione feparandi uilam habuerunt rationem: quod &in Mofe owvrvare licet. Quiri pofteriori etiam sevo, qui rempublicam vel conderent, vel reformarent, non modo feeuritatem &, quas vi extorqued poteft, externam juftitjarn, fed morum etiam & animi emendationera, pietatem, temperantiam, fortitudiuem, legibus promovere civilibus in^enderunt: Lycurgus e, c., Solon, Zaleucus, Charondas (x). Morum ideoque non minus guam juris dojlorfbus memorabiles funt leguiji prifca- x) Cfr. Chr. G. Heyne Qpufcula Academica, Vol, 11, Gotting» 17^7> P- '3- fcr-

13 25 Jcarum reliquiae; neque antiqui tantum, fed etiata mcdii aevi: Lombardicas c. c_, Salicae, Vifigothicae, Anglofaxonicae, Scandinavicae. Adde Indianas (y) & ceteras ex oriente.. 17; Praefertim vero, qui religionis vel auflores, vel reformatores exltiterunt, virtutis & officiorum non potuerunt non traclare materiam (Zoroafter vel Zerdufeht v. c., vt divinum omniumque fummum taceam do<_torem). Fatendum tarnen eft, muitos eorum, ly.uhammedum c. c., in externjs & adiaphoris rebus moralkatem pofuisfe. Neque immerko in facerdotes tam Ju~ dasos quam Ethnicos & Muhamedanos noimadverfum eft, parum omnino iilis debuisfe morum difciplinam, cum ritus tantum curaverint arbitrarios & pofitivos (z). Utcunque hoc fuerk, antiquisfima fi qiwris doflrinfe moralis fpecimina, libros adeas religione fanftos, Vedam (aaj c. c, D Zeny) A Code of Gentoo Laws or Ordinations of the Pttndits fioin a Per/ian Translation made from the Original, viritten in the Sanfcrit Langnage, Lond. 1776, $:o, & 1777, S:. z) V. BARBErRAC prsefamen ad Pufend,, 6, fqq. aa) L'Ezour Vedam, ou ancien Commentaire du Vedam, contenant l'expofition des opinions religieufes & philofophiques des Indiens. Tradiät du Samfcretan, par un Brame. Revu & pnblii avec des

14 26 Zendavefta (bbj r Chouking (cc), A-koran- (dd)> prseter q.u«e nobis facra fuut biblia.. ig. Prseter leges autern & oracula divina, effata virorum, ingenio, experientia, aetate, genere,. munere eminentkim, m-agnam- in animos hominum non potuerunt non exferere vkn: praefertim,- li folenni quadam occafione pronuntiata esfenf, & vel fententio'am aeutam <& eoneinnam, vt qu?s Septem Sapienfeibus Graseise tribuuntur, vel narratiunculam fvavem ac facetam, qu&les erant apologi Jothami fjud. 9, 7.) & Menenii Agrippa.. (Livius 11, 32), continerent. Accesferu-nt ad haec in rebus gerendi* di&a, obfervcrtions pretiminaires, des notis & des éclaircisfemens, a Y. ver^ran, 177gi Voll. 8: - 2 Vo!.. 12:0 Germanke ab I, It-h, Ben., J *' Ib) Zerdive.fla,- euvragc de Zdroafire.rfraduit -par o:'r A_tQ.t_ET.r >y PEP.nGN. Paris 1771, 3 Vol!, 4:0.- Gcrnianico a- J. Fr, Kleuker^-, Risa 17T5 _ fqq- 3 Th., 2-.te Au.g :«. cc) Le Chou-King, un des livrés facrés des Cliinois: ouvrwge recueilli par Conlucins, träd. par le P. Gaobu-, rev» &" covrigé' p&? M. de Guig_.es, Paris :0.. ifd)' Al Coran; ed. arab...b i!am; El!ncKecmann, FJomlj. 169}, 4:0, Ludov.. MARACcrOs arab. & lat. cum comment. & refutt. Påta». X Voll-, foi. Arab,. Petropol. I ~gv, Anglice ctm Annött. G. SäIE, L0nd.17.4, 4:<i, Gcrmanice a F. E BoWE-T, Hal , 8:. Ger kleine Koran-, von. I. C». XV-. AysusYi. Weisfenfelf. 1798, g.. Gallie» a Savar., Hutetix Pariiiorura :7 2^ 2 Voll,. la. 0..

15 27 cli&a, otioforura ingeniorum vel verfibus, vel ceterum graviter & pulchre enuntiata dogmata & praecepta. Quas cum memoria hominum confervasfet, pofterorumque iludium coliegisfet, auxisfet & poliisfet: prima fenfim exorta eft morum doftrina fententiofa,& aliegorica. Sic apud Sinenfes narratur Lao-kiun 6 miilia fenteatiarum moralium, vel ab ipfo concinnata, vel collefta reiiquisfe. Neque minor eft calleåio p.rover,biorum Arabicorum, guam Meidani fec. XII:o fe,ck (cc). Vide ceterum libros Salomonis & Jefu Syracidae. fa.bul.as., A-efopo, Locmat.no & Pilpayo tribuus.; Havamal Svecorum, i.trw tol, %p<j&«grsecoriim Gnopiiea carmina.. J. 59. Ceterum confta-t, pogtas, qui olina omnis fere doerrina. interpretes erant, morum quoque primos fukfe doélores. Exempla funt apud Grsecos ncr_ modo Orpheus, qui D 2 filcc) M-eidani provirbiovum Arabicorum pars, lat, Verf. //. A le, SchUltgss Lugd. Bat. 17Q5, 4:0. E 'feptem tarminibus, Moallakat appellatis, unutn, auftore Zohair, moralibus abundat fenten. tiis. Vide The Moallakat, or feven Arabian Poems, which were witli a translation and argu- fuspended on the tetnple at Mecca, ments. By William Jones, London 1783, 4:0. Cfr. Charahiere der vornehmflen Dichter aller Nationen, V. 6 p, 23.

16 28 lilveitres homines facer interpresque deorum czedibus- & viäu feedo deterruit, & Solon,, qui vel leges ver Iibus incl ufit, & Hefiodus,. qui hoc ipfo confilio ieiipfitr ut doceret: fed Hornerus etiam, Alcaems, Pkrdarus, ceterique vätes, qui, cum deorum hominum que gefta & kudes canerent, turpis ek honefii adumbrarunt ideas. J\!euue pofteriori- asvo nulla fak Poefeos,. dramatiese prasiertim & fatiricos, in rem moralem efliea-cia. Sed loquimur hic non én m-orali earminum ufu, kd de origine dogrinas morum e poefi antiqua. Quo igitur ioco baud praetermittenda eft mentio vatum HebriToriim, Mofis,. Davidis,, Asfaphi, Prophetarum, qui vel oraculis divinis, Vi i animi, nunc bo nr & honefti idea elati,. nunc pcenkentia & dolore afilieti hymnis & precibus moralem exekarunt in civibus (enfum. $. 20. Praecipuum denique in hifroria doctrrnas moralis vetufty-. occuparent locum, fi pknius cognita esfent, inftituta,. form anda? jnventutis ca usla in Aegypto ceterisque orienris partibus antiquisfimis temporibus formata: quibus fi ve. politi-co-reirgiofus prsecipue quaerebatur fmis, fimul tamen mores & prasceptis & exemplis atque confvenidinibus' formabantur. Cujus gen? ris erant in Polaeftin-a S«holae Propbetarum, in Gr.vcia Pytbagoreorum ordo. $" ai.

17 29.- ii,- Popuiarem fuisfe omnem hane morum dcrctrinam',- nec nifi fparfa comprehendisfe fragmenta, facile eft intel.ee> u, Neque mireris, ex duabus i iris rebus, quas adtnirationem ek cogitationem noftram maxime exekare pfaecfare dixk Kant, tcelo fcilieet ftellato fupra nos,-ek lege morali in nobis (ff), de illius prius guam de hujus rratnra ek ratione pbilofophari incepisfe homines* cum ek animum eitius moveant, quse fenfus percellunt., & curiofitatem fortius irritent, quae longius dikant. Phyfica igitur, non moralis, erat prima philofophia, guam in Jonia natam Thales, & qui eum fecuti funt, coluerunt. Neque Pythagoras ipfi, licet de moribus civium formandis merkisfimo, fcientia officiorum muktrrn debuisfe videt ur. Quid turpe esfet & honelium, confcientia facile diåkante,. in principia illius inquiri antea non eft inceptum, guam dubitationem de fine & pretio vitae humanas vel licentia morum voluptatumque fatietas, vel fubtilior excitaverat medkatio» prasfertim e boni & maii in mundo inique diftributi obfervatione exorta. Exftant quidem fubttliorum de re morali atque providen- ff) 'IZ-vvei Dinge erfiillen das' Gemuth mit immer neuer und ziinehmenrier Bewtinderung und Ehrfnrcht,, je Öfter und anhaltender -.ch das Nachdenken damit befchåftigt : Der bejlirnte Himmel Über mir, und das moralifche Gefetz in «.» ", Kant Kr it-, der Praft. Vernuft, 2:te Aufl, p, 288.

18 30 v.dentia divina cogkatioi.nm fpecimina, vel in Hebrasorum facris bibliis, nimirum in Libro Hiobi & in Ecelefiafte (five Koheleth), in Pfajmis quoque pasfirn (v. c. Pf, 73). quorum itaque auißores, Salomo prasfertim in Scepticimum pronus (gg), coeca in pofitivam aué>9ritatem fide misfa, liberam jam tentarunt philofophandi rationem, Neque Sinenfium Confucium^ Indianorum Brachmanos & Gymnofophiftas (hh) Batfirianorumque Magos millurn fecisfe ad fundamenta ofticiorum penetrandi conatum» credere licef. Apud Grajcos tarnen vere exorta eft Philofophia moralis 8 hoc nomine proprie appellanda Diverfa Philofophorura de prlncipiis jufti & honefti contendentium fyftemata moralem aluisfe Scepticäsmum accufari folent. In hunc tamen debellandum primus furrexjt pbilofophise moralis in Greecia auc>or, Poftquam fcilicet Sophist/e nil esfe forti & prudenti viro illicknm, nec ullam esfe gg) Cfr. C. F. Ståudliw Gefchichte und Gei.fi des SkepHfiismuf, rorztierlich in Riickficht auf Moral und Religion, I Th. p Leipzig 1794, kli) A Gymno.opHiftis örtum Pyr. honisrni in Gr.ec.ia ducit Diogenes I_a.rti.!.j IX, p. 669: atque K.le Str.bone {G-Ogr. L. XX.) Bra.htnanorum f.ect:t indiff-iffx sn. pm moralen, fovit, Cl'r, -.ER- NiER Voyages T. 11. p. 150, 164.