Vedurstofa islands Greinargerd

Transkript

1 Vedurstofa islands Greinargerd Svanbjorg Helga Haraldsd6ttir Noreglsferd 22. april - 1. mai 1996 Vi-G96022-UR21 Reykjavik Juni1996

2 Ve<Jurstofa Islands snj6fl6<javarnir Noregsfer6 22. april - 1. maf 1996 Svanbjorg Helga Haraldsd6ttir

3 Veourstofa Islands - snj6fl60avarnir Svanbj6rg Helga Haraldsd6ttir Noregsfero 22. april - 1. mal 1996 Inngangur Vio, I>orsteinn Sremundsson og Svanbjorg Helga Haraldsd6ttir, snj6fl60avornum Veourstofu Islands, f6rum 1heims6kn til NGI (Norges geotekniske institutt) 1Noregi, til ao frreoast urn starfsemi par vegna snj6fl60a. Samstarf er milli vi og NGI mea styrk fni norrrenu nioherranefndinni. DvOldum vio 1Noregi 1rumlega viku. Fyrst heims6ttum vio NGI laslo, sloan f6rum vio til Strynefjellet, Fonnbu-skala NGI, sem tengist ranns6knarstoo peirra, Ryggfonn, og skoououm uppsetningu a ranns6knarsvreoinu og sfoan snj6fl60asvreoin 1kring. Sloan ferououmst vio urn "NV-Iandet" og skoououm snj6fl60aaostreour, bergskriouummerki og varnarvirki, breoi mea tilliti til byggoar og vega, en vorum sfoan ao lokum 2 daga hja NGI 1Os16. I>ar fengum vio lesefni til ao taka mea heim og kynntumst betur starfseminni. Ulrik Domaas var leiobeinandi okkar og sa urn skipulag meoan a NoregsdvOlinni st60, sem t6kst 1alia staoi mjog vel. Heimsokn angi I>orsteinn var kominn til Noregs a undan mer, svo hann var hja NGI ao kynna ser bergskrio o.fl. ao morgni komudags m1ns, 22. aprfl. Eftir hadegi hofoum vio kynningu urn Flateyrarfl60io 10kt. 1995, upp1ysingasofnun a Flateyri, og sloan urn aurskriour a Norourlandi 1jun Syndi eg glrerur mea upplysingum urn veour fyrir Flateyrarfl60io, utreikninga a magni 1fl60inu, og svo lista urn snj6fl60 a Flateyri, par sem merktar voru serstaklega nyjar eoa breyttar upplysingar, sem komio hafa fram a s10 ustu vikum. Gamlar myndir af pettbylinu par voktu einnig athygli. I>S syndi litskyggnur fni Flateyri og einnig fra aurskriounum noroanlands. Ulrik safnaoi saman kortum og ritum til ao fara mea 1fero okkar til ao skooa snj6fl60astaoi. Hann safnaoi einnig saman ritum urn uttekt a snj6fl60ahrettu, varnarvirki, flutning a snj6 mea vindi, snj6grindur og aurskriour, sem vio fengum sum mea okkur og onnur getum vio beoio urn s10ar. Heimsokn aveourstofu Noregs Vio f6rum I klukkutlma heims6kn, priojudaginn 23. aprfl, a Veourstofu Noregs 1Osl6.l>ar hittum vio Jan Erik Jonsen og John Smit. AVeourstofunni eru geroar snj6fl60aspar fyrir st6r svreoi 1einu, gr6far spar. I>eir syndu okkur kort og hvernig par er spao I snj6fl60ahrettu. Gamalt forrit fyrir Roger's Pass i Bandarfkjunum er notao til hliosj6nar vio ao spa fyrir urn hrettu. I>ar eru aoalprettir pess, sem athugao er, ukoma og vindur. I>eir sogou p6 reynsluna hafa kennt peim, ao einungis snj6aoi I akveonum attum, p.e. NV-SV, en vindur er pa alltaf Ifka, svo raunverulega vreri hregt ao sleppa vindinum 1spanurn. Ao mestu er mannlegt mat notao, reynsla, og akv6roun urn hvao gera skal ut fra pvf. Ekki er gero serstok spa fyrir vot snj6fl60. I>eir nota sitt HIRLAM m6del til ao spa veori, en hafa aogang ao spam fra fleiri IOndum. I N-Noregi a V-strondinni, eru peir I sambandi vio snj6athugunarrnann, og skiptast a upplysingum, en annars er slfkt ekki a peirra starfssvioi. SnjofloOarannsoknir, blaoaviotal Eftir heims6kn a Veourstofnuna f6rum vio af stao til Strynefjellet, en pao er urn 6-7 tlma akstur fra Os16. Komio var seint a afangastao og gengio a skfoum mea farangur 1Fonnbu-skala NGI. I>ar er fullbuio einbylishus, mea pvottavel, upppvottavel, t6lvu, faxi, sima og ollu, sem hregt er ao lata ser detta ihug! Krister Kristensen, starfsmaour NGI a pessu svreoi, kom pangao ao morgni 24. apn1. Vio f6rum sloan 011 mea honum ao athuga mea snj6fl60ahrettu fyrir Vegagero Noregs a sumarvegi par skarnmt fra, en ekki atti ao opna hann, aoeins fa ao pr6fa par snj6ruoningstreki. Vio f6rum a velsleoa og sk10um utan mea Langevatn og saum yfir dalinn, ao snj6fl60 var a veginum. Snj6fl60 fellu 6tt og t1tt 1hlfoinni rett hja okkur, enn naou stutt niour. Snj6fl60ahretta var fyrir hendi, og sendu peir Ulrik og Krister boo urn

4 Ve5urstofa Islands - Snj6fl65avarnir / SHH pa5 a faxi fra skalanum. Alit sem NGI sendir fra ser er yfirfariij af fleiri en einum, enginn einn er abyrgur. Vi5 f6rum sf5an aa Ryggfonn-ranns6knarst60 peirra. l>ar eru bjorg f dalnum, fagur gr65ur og nattl1ran einstok, en dalurinn prongur og engin bygg5 par nema ranns6knarkofi NGI og treki peirra NGI-manna. l>vergar5ur er ne5arlega f farveginum og voru merki urn snj6fl65asnj6 ofan hans, a honum, en snj6fl65i5 haf5i faria yfir hann. Jar5skjalftamrelar eru f farveginum, og eru peir nota5ir til a5 mrela hra5a snj6fl65a. Merkjunum er safna5 f trekin f kofanum og er 5 sek. seinkun a skraningu (delayer). Athuga5 er hvort strer5 merkis nrer vissu marki og er pa skra5, annars hent. Margt anna5 en snj6fl6ain skrast, svo liggja parf yfir pessu til a5 sja hva5 er hva5. Krister retla5i a5 sprengja ni5ur fl65, en pa5 t6kst ekki. I farveginum eru einnig prystingsmrelar a steypufleyg, og mrelar af ymsu tagi. Japanir voru pama fyrir stuttu f tvo vetur, ger5u mrelingar a snj6, sem f6r fram hja skynjurum, e5a gegnum sfvalninga, sem peir festu a fleyginn. Uti(} kom vfst I1t I1r peim mrelingum vegna of g65rar tf5ar. Vi5 sko5u5um hluta af turni a bakalei5, en hann haf5i brotna5 a samskeytum f snj6fl65i. Frettama5ur fra Sunnmorsposten kom a5 morgni 25. april og rreddi vi5 okkur urn norrrena verkefni5, hva5 vi5 vrerum a5 gera og sf5an urn snj6fl65amati5 vi5 veginn daginn a5ur. Mikil umrre5a haf5i veri5 urn pa5 a svre5inu og menn rei5ir vegna pess a5 Vegager5in opna5i hann ekki p6 "enginn snj6r vreri neins sta5ar". Vi5tolin komu 26. april f bla5inu. Krister f6r upp f fjall fyrir ofan NGI-skalann og safna5i gegnum I1r trekjum. Vegager8in, fer8ami8sto8 Josterdalsbre-f>j68gar8s Vi5 f6rum 011 fjogur fyrsta hluta lei5arinnar fram hja Ryggfonn, sf5an ni5ur n.k. "kamba" vi5 Videseter, Vidalen og Ospeli bru. l>ar hafai Vegager5in fyrr sprengt ni5ur snj6fl65 og teki5 atbur5arras upp a myndband. Snj6fl65i5 f6r fleiri hundru5 metra f frjalsu falli og frussa5ist svo upp a veginn, yfir hann a prem st60umr, og klesstist svo a myndavelina. A pessum vegi er ny bru, en onnur eldri er hlaain, Ospeli bru, listasmf5, og er gili5 ne5an peirra mjog djupt. Vi5 saum "video"-mynd af pessu f feraamiast60 Josterdalsbre-pj65gar5sins, en par hefur Krister vinnua5st05u sfna. Afram var haldi5 f fer5ami5st65ina, en sko5u5 ummerki urn snj6fl65 og aurfl6a a lei5inni. Vegager5in haf5i lati5 gera hla5inn varnarvegg ofan vi5 veg, nytti grj6t ur gongurn nokkru ofar a 60rum vegi. l>etta attum vi5 eftir a5 sja vf5ar. Ekki er hregt a5 segja anna5 en petta falli vel aa landinu og nattl1runni og er vf5a mikil pry5i af pessari ger5 varnarvirkja, pau finnst mer 61fkt fallegri en steypt vamarvirki. Krister f6r yfir vamarskyrslu sfna og MMM, Snow Avalanche Forecast in Iceland and Norway, og rreddum vi5 urn ymis atri5l Munum vi5 l>s senda honum athugasemdir sfaar. Her var5 Krister eftir, en vi5 hin prjl1 f6rum afram til sko5unar ummerkja snj6fl65a og bergskri5a og sfaar varnarvirkja. Snj6fl68asaga, snj6fl68avarnir og fer8asaga Yfirlit og vinnubrog() Her ver5ur ekki tfundu5 snj6fl65asagan, en einungis helstu sta5ir nefndir, sem vi5 sko5u5um. Vi5 hefum f f6rum okkar kort, yfir flest svre5i, sem vi5 sko5u5um, en Ulrik t6k pau me5 f fer5ina sem vinnukort. l>ar vorn kort f 1:5000 af snj6fl65unum, utlfnum peirra og breir og hl1s komu einnig par fram.einnig var hann me5 kort, 1:50000, sem voru gr6f hrettukort, ger5 me5 pvf a5 finna hvar halli vreri meiri en 30 (ne5sta slfka svre5i5, ekki ef a5eins minnka5i halli a litlu svre5i f hlf5inni) og sman einnig teki5 tillit til snj6fl65asogu og gr6fs mats snj6fl65aserfrre5ings a sta5num. Vi5 reyndum a5 spa f upptakasvre5i a nokkrum st60um me5 UD, en hann teikna5i pau inn a 1:50000 kort. sman mreldi hann halla fra enda fl65tungunnar, en mat hana einnig I1t fra kortinu. Ekki bar pessu alveg saman, en hregt er a5 nota mrelinn fyrir gr6ft mat. Fundi5 var I1t fra kortinu hvar halli landsins var 10, og pa5an fundinn halli f upptok, p.e. ~-horni5. Sums sta5ar sl6 hann a hva5a fjarlreg5 fl65in f6ru f til a5 meta strer5 peirra og mogulega strer5 annarra snj6fl65a, p.e. a, a-i e5a a-2 (a og plus eitt e5a tve sta5alfravik). 2

5 Veourstofa Islands - Snj6fl6oavarnir / SHH Mjog slrem snj6fl6oaar voru a "NV-Iandi" I Noregi 1968 og Vio skoououm ummerki urn snj6 fl60, en vioa sjast ummerki a trjam og g60ri eftir pau. Einnig skoououm via ummerki eftir bergskrio, en oft ber kont6tt uro a laglendi mea misst6rum bjorgum og steinum peim vitnisburo. Einnig skilja pau vloa eftir sig or I hlfoum, en pau nyrri sjast vioa greinilega sem annar litur I bergi hlfoa. Dlrik benti a ao ahuga pyrfti af hvaoa voldum st6rgryti og uro geta verio. Reyna parf ao pekkja aurskriour og grj6t flutt mea snj6fl6oum fra jokulruoningi. Snj6fl66asvre6in og fer6in Vio f6rum til Lodalen, en par hafa berghlaup 1905 og 1936 valdio dauosfollum samtals 135 manns. Kvanndalen heitir par innst. Pau lentu I "Lovattnet" I dalbotninum og f6rst f61kio af voldum fl6obylgju. Batar foru I spao, ferja a land I pvi fyrra, en fluttist enn lengra I pvi seinna, sem var enn meira en pao fyrra. Dalurinn er revintyralega fallegur, en enginn byr nu I Nesdal og Borjedal, brejum, sem urou verst uti I fl6oinu. Sigurd Nesdal hefur skrifao b6k urn pessar hamfarir, Lodalen - fager og farlig, en rettingjar hans attu parna heima. Innst I dalnum hafoi snj6fl60 tekio skala, par sem menn komu vegna snj6fl6oaraostefnu ari fyrr. Vio f6rum til baka gegnum Stryn (Krister byr par skammt fyrir utan) og urn Hornindal, sem er mikill snj6fl6oadalur a leio til Hellesylt. Par sem komio er inn I breinn er foss, en rett via hann er verio ao gera jarogong gegnum fjal1io. Leioin sem via f6rum er vlst stundum a vetrum torfrer, en mjog fogur. Hinn 26. aprfl, fostudag, f6rum via inn I dal innan via Hel1esylt, en fremsti hluti hans kallast Sunnylvsbygda, en par hafa fal1io snj6fl60 allnrerri byggo og alveg yfir dalinn. Vio skoououm nokkra staoi I dalnum og hofou snj6fl60 fallio vioa, og alllangt. Einnig f6rum via I Froysadal ofan via pettbyliskjarnan Froysa, en slfkir pettbyliskjarnar hafa myndast vfoa vegna snj6fl6oahrettu. Pa byggja brendur fra morgum joroum husin a svreoi, sem er talio tryggara en dalurinn yfirleitt, en brendur eiga svo tun og engjar vioa I dalnum. Aftur 6kum via gegnum Hellesylt, en paoan I norour Strandadalen og f6rum mea ferju fra Stranda yfir I att ao Valldal, par sem Dlrik leit a aostreour a snj6fl6oasvreoi, Jamtefonna. Oskir voru urn ao fa ao byggja par fyrir utan styrkt ionaoarhusnreoi, en par er loftbylgjan fra snj6fl6ounum kroftug. Vio 6kum sloan afram inn dalinn ao Langdal, en retlunin var ao fara lengra, I att ao sumarveginum Trollstigen, sem reyndist lokaour. Vio f6rum pa til baka somu leio til Hellesylt, paoan yfir Norangsdalen, eyoidal, par sem bergskriour hafa fallio vloa. Par komum via ao husum I gomlum stfl mea tortpaki. Enn lengra hafoi fallio st6rt snj6fl60 sem hefur fario yfir varnargaro sinn, pvergaro, sem snj6fl60 I pessum farvegi hafa byggt upp! Mikio var af grj6ti og tre lagu hinum megin I dalnum. Sloan komum via ao vatni, sem hafoi myndast vegna bergskriou, sem stfflaoi dalinn. I vatninu sast vegur mea kantsteinum og hleoslur ur veggjum, og var eins og byggo vreri a vatnsbotni! Sloan f6rum via mea ferju yfir til Srebo. Nresta morgun skoououm via varnargaroa ofan vio Srebo. Vio Rise innan via Srebo, fell mikio snj6fl60 a brei 1968, en par eru troppur af husi latnar standa sem minnismerki. ViOa eru varnargaroar I dalnum ofan breja. B6ndi I dalnum rreddi via Dlrik og gaf honum nyjar upplysingar urn jaroskrio niour undir brei. SiOan var fario til Orsta, par sem varo skelfilegt snj6fl , f6r a ibuoarbyggo, en 3 letust. Enn fleiri hus aui ao byggja par. Flj6tlega eftir slysio var gil farvegsins dypkao og varnarpl6gur gerour. Hann er nokkuo har og opnast efst a m6ti farveginum. Par a snj61f60 I afmorkuoum farvegi ao fara inn og garoarnir ao hindra, ao pao dreifist yfir byggoina. Innan garoanna er fpr6ttavollur og svo neost haar keilur, en peim er retlao ao hregja a fl60i, sem greti nao svo langt niour eftir. Petta eru mikil mannvirki, en vel gr6in og viroast ekki trufla umhverfio. I dalnum innan vio Orsta hafa snj6fl60 fallio niour undir bus. Dtan via Orsta noroan megin hafa snj6fl60 fallio I sj6 fram. Skoouo voru ummerki urn snj6fl60 I Vartdal, en vegurinn var lokaour, svo vio komumst ekki eins langt og retlao var. parna vann un pr6fverkefni sitt. Sloan f6rum vio inn Hjorundfjorden, en par eru mikil vegageroarmannvirki til ao afstyra hreuu. A vegskalum eru vfoa leioigaroar, sem varna pvi ao snj6fl60 fari ut af peim, og eru geroar brautir fyrir lreki eoa ar, sem renna yfir pa. ViOa eru a gorounum hleoslur ur st6rgryti. Ofan vegar eru einnig leiogaroar, sem sveigja, mynda pvergaro neost og hafa par eins konar sofnunarpr6, par sem hregt er ao aka inn og moka burt snj6 eftir fl60. Sums staoar eru 16n ofan via veg, en pau eru eins konar prrer, sem 3

6 Vcourstofa Islands - Snj61l60avarnir / SHH snj6flmin lenda f. Viti s<ium falla allst6rt snj6fl60 ofan vio ba:inn Strandal (?). Snerum vio sloan vio, par e6 6frert reyndisl pvcrt yfir skagann eftir sumarvegi, og 6kum alia leio til Sandane. Sloasta daginn f6rum vio til Sognfjorden og skoououm a heimleiainni snj6fl60afarvegi, leifar snj6fl60a og menjar eftir aurskriour. Vio 6kum eftir longum gongum sunnan via Sogndal, sem opnuo voru 1995, en vi6 mynni peirra eru miklir garoar hlaonir til ao foraa bergskriouha:ttu a vegi. Ferja flutti okkur sloan afram til Fodnes (?) og sloan voru onnur ny jarogong til La:rdalsoyri. Vi6 f6rum urn "Dimmadal" Morkdalen, en par voru miklar menjar urn nyleg snj6fl60, en par er aoallega sumarblistaoabyggo. NGI UD syndi okkur GIS kerfi, sem er verio ao taka I notkun hja NGI. Norskt fyrirta:ki hefur tekio ao ser alia forritun fyrir serparfir NGI. Par eru gero ha:ttukortin og er vinnslan ao hluta sjalfvirk, kallao a forrit, sem pegar hofou verio skrifuo I Fortran, sem velja ut sva:oin, sem hafa meiri halla en 30, en ao hluta er valio handvirkt hvar mork eiga ao vera. Akortum fyrir herinn eru skilgreind tvo sva:oi, dokkrautt taknar uthlaupssva:oi, en Ij6srautt er sva:oi, sem tungan getur mio yfir, ut fra utreikningum og hugla:gu og sj6nla:gu mati serfra:oings hja NGI. Stuost er vio snj6fl60asoguna, og metio hvort nota eigi uthlaupslengd, sem svarar til a, a-i eoa a-2, auk hugla:gs mats. PS skooaoi loftmyndir fra Islandi, snj6fl60ast60unum a Flateyri og Isafiroi, mea aostoo UD, par sem peir spaou I hvers eolis grj6tio va:ri, hvar va:ri jokulruoningur, og hvar mogulega grj6t af voldum snj6fl60a. Steinar Bakkehoj er veaurfra:oingur NGI. Hann hefur verio par I fjoldamorg ar. NGI fa:r sfn gogn urn spar fra Veourstofunni, en sloan hafa peir forrit til ao syna a "meteogrommum" spa fyrir ymsa staoi, sem velja rna. NGI spair snj6fl60aha:ttu fyrir vissar vegleioir og er einnig I sambandi vio sveitarfelog, en p6 ekki reglulega. "Meteogrommin" eru notuo pannig, ao fyrir Bergensbanan eru valdir 4 staoir og fyrir Stryn-sva:oio eru valdir 4 aorir staoir. Sparnar eru svo metnar hja NGI og hafa staoirnir mismunandi va:gi urn hvernig veori er spao a vegunum. UIrik fann enn fleiri skyrslur handa okkur, sem vio ymist t6kum mea eoa getum pantao Ij6srit af sloar, ef pa:r eru ekki til a vi. Erik Hestnes og Steinar Bakkehoj sau gla:rurnar, sem eg var mea urn Flateyri, en einnig skooaoi Jan Otto Larsen Pa:r. Porsteinn f6r heim fyrr en a:tlao var, en ao lokum syndi Jan Otte Larsen mer margt spennandi, sem hann hefur fengist vio I sambandi vio veghonnun og snj6fl60avarnir vega. Hugmyndir hans og honnun strax ao nami loknu urn sva:oio kringum Sognfjorden hafa verio notaoar ao miklu leyti. Par er mikio urn jarogong og aorar snj6fl60avarnir, enda sva:oio mikio snj6fl60asva:oi. Hann og Harald Norem, sem vann hja NGI og var her mea namskeio vio HI f januar, hafa unnio mikio saman vio snj6fl60avarnir vega, en Harald vinnur nu sem sjalfsta:our verktaki. Lokaor6 Via getum margt Ia:rt af fra:ndum okkar sem hafa margra aratuga reynslu f snj6fl60avornum og mati aasta:ona. Feroin var mjog gagnleg og ana:gjuleg, hio besta nam, sem vol er a. 4