IIERNOESANDIA, JONA BERMIARDO RUNSTEN. r. r. URßE ANGER MA NNIÆ, JOE IMMANUEL SELAllN DISSERTATIO, D E QUAM VENIA AMPL. FACULT. PIIILOS. ÜPSAL.

Transkript

1 D E IIERNOESANDIA, URßE ANGER MA NNIÆ, DISSERTATIO, QUAM VENIA AMPL. FACULT. PIIILOS. ÜPSAL. P R Æ S ID E m a g. JONA BERMIARDO RUNSTEN ELOQU, ET PO LIT. ADJUNCTO r. r. AUCTOR JOE IMMANUEL SELAllN NOERLANDUS. STIP. C ILIC. IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXI OCT. MDCCCXXXVU. II. A. M. S. U P S A L I Æ EXCUDEBANT REGIÆ ACADEMIÆ TYPOGRAPHE

2 KONUNGENS TROMAN, LAGMANNEN OCH RIDDAREN HÔGÂDLE h er r SVEN HILL BER G OCH LAGM VNSKAN HÔ&ÂDLA fru CAROLINA HILLBERG född STENLING Ilclgas dessa blad Såsom en ringa giird af tacksamhet, vördnad och tillgifvenhet.

3 IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM SPECTATÆ FIDEI VIIIIS REVERENDISSIMO ATQUE CELEBERRIMO DOMINO m a g. A. A B R. GRAFSTRÖM, FR 07ESS. R E G. PR A E P. HONOR. EX TAST. IX l MA ET AMPLISSIMO ATQUE CELEBERRIMO DOMINO m a g. I S R A E L I B E R G M A N AD GYMX. ilerxoes. LECX. grata plaque mente semper colemlis s a c i a in V. d. R E S P () N I) <E N S.

4 DEN IîULDASTE MODER li e 1 g a <l t af Sonlig kärlek och tacksamhet.

5 DE IIERISOESANDIA PlööEftTATIO. Insula Hernorum, ad ostium fluminis Angermanni Paroeciamque.Stf/>r<3ensem sita, in circuitu duo milliaria complectitur, neo longiori spatio a continent«distat, quam ut pontibus eidem juncta sit. Qui pontes, hodie etiam adpellati nomine Vindbroar, fretum Hernoesandense tanto fuisse, quam nunc est, pro. fundius indicant, ut naves, trochlea adhibita, prae*- ternavigare potuerint. Idem vero hodie fretum tara Vadosum est, ut remigandis vix scaphis sufficiat«quamquam, quo primum tempore insula Her* norum colonis occupata fuerit, incertum est, taniea id antiquissimis jam temporibus factum esse, adflr- mare ausim. Quod quidem ne cuiquam videatur dubium, commemorasse forsitan sufficiat, in insula non fiolum exstitisse quondam et adhuc superesse ad Villas Geresta, Speksta et intra amplum quendam juxta urbem agrum H of, tumulos aliquot sepulcrales, praeterquam quod ipsum illud nomen H of videatur

6 indicare, ethnicos ibi quondam habuisse sacrificia a) ; sed incolarum etiam traditiones, quarum in Norr- landia omnem fere hucusque fuisse neglectam dolemus memoriam, docere, duos quondam ibidem Gigantes, alterum nomine Rolf in loco, ubi nunc jacet vicus ille K a fu a, habitasse, alterum vero ubi nunc est ea, ad quam tumidos etiam inventos esse diximus, villa nomine adpellata Spekrta. Ceterum, quia satis constat, littora Angermanniæ et Medelpadiae vetustissimis jam temporibus fuisse hominibus frequentata b), hanc tum eandem haud potuisse insulæ Hernoesandensi deesse fortunam, facile persuasum habebit, quisquis insulæ cognoverit situm, ad habia ) JJof significat Gudcihus (Cfr Snorre Stuileson Yngl. Sagan V Cap.). Sunt, qui credant, locum liuncce Jlof inde nomen, quod regis Angeimanniæ filii ibi habitaverint, accepisse, quum ipsa contra regum sedes esset in Konungagården sive Kungsgården, qui locus in paroecia Bjertrd situs est. Cfr Nor/in, Diss. d.e Facie Angerrnanniæ Antiqua et Nova, Ups. edit. 1731, pag. 69. h) Geijer Sv. Hist, pars I pag. 5 i. Sic notum est, quod Alordstiger i Sfohoradhi (hodie Norrsfig in Såbrå) in lege Helsingica K. 13. Fl. XI dieilur esse Upsala ödhe ; cumque ille vicus ne unum quid»m milliarium ah Ilernorum insula abest, et situs illius deterior est, quam nominatæ insulæ, valde veri simile nobis videtur, insulani H em on iisdem saltem temporibus, ac Korrstig, ni prius, ncolas accepisse.

7 tandum utique opportunissimum. Quod quidem certo ëcimus, est, duodecimo jam seculo huju3 insulae o- ptiinum esse habitura in tota regione portum a). In interiore hujus insulae parte de caussis, quas infra afferemus, condita est Hernoesandia: unica adhuc Angermanniæ urbs, ab Holmia et Sundr* vallia 5 ~ milliaria distans. Urbs ab occidente, qua continentem spectat, fretum habet placidissimum navibusque valde tempestivum, a septemtrione vero litus, quod dicitur LSngsand, cum silva rara; quod denique ad orientem vergit, latus hortis incolarum aliisque fructiferis locis cingitur. Hic vero locus, ubi Hernoesandia nunc florei, antiquis temporibus varia habuit nomina, v. c, Horn» sandabru, Hornesund, Horneiandh, qua ex voce videtur per inetathesin confecta esse denominatio hodierna Hernosand. Quia vero, unde vocabulum Horn derivandum sit, aliquid certi vix statui possit> propriam omnem hujus rei conjecturam omittentes, Afor/mianam modo retulerimus sententiam, secundum quam præffxum Horn metaphorice Gothis significa, verit promontorium; unde etiam pagus quidam, in paroecia Nora intra promontorium ( HornôbergU) ad ripam fluvii Angcrm. situs, dictus sit H o r n o n Vox vero Sand significat locum arena refertum. Quæcona) CIV P erin gslôld, Monum. Upl. T. I. p. 4.

8 jectiira, secundum quam HernStand promontorium significaret arena refertum, nobis, loci haud ignaris, veri simillima videtur o). Nemini, in patriis rebus vel parum versato, ignotum est, quanta, temporibus Gustavi I, Norrlandia inundata fuerit frequentia Birknrlorinn, qui totam pervagantes hinc illinc regionem, vagis et intempestivis omnia commerciis turbabant. Unde cum plura scaturirent incommoda, Rex Gustavus I, justis commotus querimoniis, gentem istam circumforaneam edicto coercere, sed frustra, conatus est b). Prudentius vero fecit Rex Johannes III, cum, ut omnis praecideretur occasio furtivi atque illegitimi commercii, sapientissimo instituto Birkarlos jussit, Ut, adjunctis opificibus, in certa quaedam loca coirent, exstructis emporiis in societatem coalituri re«gnoque futuri emolumento r). Hac ratione, quæ a) Vid. Norlin Diss. supra cit. pag. 6j. h) Vid. Præf. ad LL. Dalicas. Cfr Evici le g e l HistJ G usi. I part. I, pag. i46. c) Bircarli, optimo hujus insulas situ freti, in loco, qui, ad fretum meridionale jacens, Korsmåssudden jam hodie vocatur, nundinas tempore autumnali instituebant, quas cives Angermanniæ ad tribnta debila redituum praefertis reddenda huc proleeti, valde frequentabant. Ad has nundinas convenerunt etiam mercatores Holmia, Gevalia, Arosia, Strengnesia aliisque urbibus.

9 etiam ad Uniam, Hudiekivalliain aliasque urbes exstruendas valuit, coegit Joli, i i i Angermannioe nego, tialores Hernoesandiæ considere, literis Arosice die 5 Juu. i 584 ad Hampum Andre# datis ; quas in Archivo urbis reservatas, ad verbum exscriptas heic juvat referre; ffohan then Tredje med Guds nåde Sveriges, Göthet och Wendet Konung ; StorfSrsfe till Finlandh, Chare len, Ingermanland och Solonski Peltin i Ryssland och öfver the Esther uti Liflandh Hertige. IV ij lata iigh första Hans Anderson, att vare Undersdther uti Ångermanlandk hajfva hafft hoos oss theras budh tnedh theras underdånige sktifvelser, och begehrt, att. de måge bli/va förschonede medh then stadh som IV ij hafve befallt att upreite pd Hernösandh, så kan oss nogsamt ieke får undre öffver deras oförståndighet uti thed, att de afbidie d ett, som dem och hele laudett lunder till gagn och go dho, Och efter de sjelfva icke wette der es bedehste, dfierjöre måste IV ij på vårit Kongl. Embetes we g m nodge ihem der till, Och wele IV ij hajve tigh buditt och befallt, att tu aljfwarligen seger de Landsköpman till, som deri Landett boo, att de med thed forste flytie der in, och begynne bygge p å Staden, efter som vå rtt förre bref a) a) Hæc epistola in Urbis Archivo non repentur. Quod si scire cupiveris, quorum regum litleræ in Archivo Hernoes. adserventur, hæ sunt: Johannis IH, Caroli IX, Gust. II Adolphi, Chrislinæ & Caroli XÎ, cujus

10 förm äler, Inthed achtender, att de förebär a, thed de uti iisgre åhr icke haffve brukett något Landsköp, T y hvar de îenger der medh fordrsije, då wele IVij veil finne anner rddh medh them, och m3 tu fullkomligen låthe them thed förstå, att IV ij för sådan theras motvillighet vele sände them ofiver till the landh, som IVij i f rå R yssen i thenne fejde kaffve invunnitt ait de skole hjelpe till att bygge och boo uti de ödelagda städer som der äro, efter de icke vele byggie städher uti deres fäder neslandh. Men om de ock välvilligen efterkomme vår villie och be- fallningh, då wele IV ij så snartt IV ij förnimme att de med allfvar tage saken fö re, ef t er låt he them sådaijne p rivilegier och friheter som de schole vare belåthne medh i Och der som någre äger a f de hemman, som närmast undtr stadhen äro belägne, behöffdes till stadhsens nod- torfiter, då må du ock seije them till som dem ege, att IV ij vele icke allenast låthe giffwe them fu llt wederlagh uthi lijka godh lägenhet for thed som de umbäre, uten IV ij vele ock låthe förnöije dem for deras booflyttningh, Så att de dheröfver icke schole hafve till att klage, hvilket IV ij them till svar icke hafve welett forhålle, Och ex literis, d. 5 Dec datis, Hernosandenses comperimus legatos misisse questum de iniqua et promiscua Jemtorum mercatura; ipsos quibusdam in locis sacerdotes mercari; senatum denique urbis fuisse conquestum de JLectoribus, Rectoribus et Conrectoribus, quod propria se anctoritate volueiint eidem, data qualibet occasione, praelatos.

11 nu s amp t ligen h a f v 3 s\gh ef ter rette, skrijfwit pä värtt slott IVesteräs then j J u n ij anno ij84> Ad privilegia urbis quod attinet, hæc eidem, cui urbs, Regi Jolianni III originem debent; quae singula quum nimis Iongutn foret percensere, praecipua tantum quaedam ex illis capita decerpsisse sufficiat. Ille igitur rex, per literas Arosiæ d. 11 Mart. l 585 datas, tria adjacentia urbi futuræ prædia concessit; ut autem urbs quam primum exstrueretur, hæc dedit privilegia: IV ij hafve undt och efterldndt dem, som nu i thettà ähr wele sä bygge och tage sig saken före-, att the allersenest pä tillkommande ähr hunne bofiyitie in i Staden, och ther blijjve boendes, att de mage uti theune tillstundende Sommern frijtt och of or tullet för handle sitt gods her inrijkes, bädhe i Raffle, Narffuen, Stockholm och flere väre köpstader, Sedan nar IVij förnimme, att nägre hafva satt sig der ned i fo n d e stadh till att byggie och boo, schole de dä bekomme vijdere beskedh pade friheter, nar de oss derom uti underdänighett besökiendes vardhe. IVij hafve och nädeligen efterlåndt them som nu in uti för: de stadh fly tie, och der vek bliffve boendes, att de mäghe hafve sitt folk fr ijtt fö r alle utnämningar och utsksifning. Qf c. Noya idem rex privilegia d. 8 Febr. i 58y eis. dem concessit, ut quinque annorum spatio omni tributo essent immunes, ut quocumque merces suas exportare et cum quibuscumque, dummodo intra

12 Suociæ fine«, mercaturam facero, in illorum esset arbitrio, et ut eis tantummodo liceret, omnia ea, quæ rus suppeditaret, coemta aliis divendere; id quod omnibus extraneis advenisque easdem per literas çrat interdictum. * Hinc tam minis coacti, quam spe et promissis allecti, urbis fundamenta posuerunt, occupatis, quos regia illis munificentia concesserat, pagis: Hof & Fogelsta, Privilegia Johannis III postea regiis Caroli IX literis, d. io Jun. 1G00 confirmata atque stabilita sunt; deinde quoque ejusdem regis literis, Witten, sten. d. 17 Dec datis, liberalissime eo aucta, quod uno navigio vel duobus, asseribus tantummodo oneratis, ad Hispaniam, Galliam, Angliani et quaslibet occidentis terras, illis navigare permissum esset, ut sal aliaque aromata, quibus patria esset destituta, secum asportarent. Aliis denique literis ab eodem rege Norrcopiae d. 20 Martii i 6o4 datis, o- innes in exteras regiones quasvis merces, frumento çolum excepto, exportare civibus concessum est. Quæ privilegia a Gustavo II Adolpho i 6 i 3 et 1621 correcta et paululum per literas ejusdem Holmiæ d. 17 Maji 1622 datas ita restricta atque limitata sunt, ut civibus Hernoes. minoribus navibus extra Livoniam tnercandi gratia navigare non liceret, majoribus yero Hollandiam, Angliam et Gailiatn adeundi esset

13 potestasj ad Russîam vero vetuit eos navigare. His privilegiis oppidum nostrum secundis adolevit aucti, bus. Per leges vero mercaturas, annis 16 i 4 et 1617 latas, urbis privilegia, Christina régnante, A. i6j6 Sunt civibus erepta. Post hoc tempus praecipuum cum Holmiensibus habebant Ilernoesandenses commercium, donec A Hernoesandiæ condonatum est jus stapulæ, quamquam octavo post armo, sublatum; anno vero 176b d. 3 Dec., operâ, ut audivimus, Kjörningii, viri juris peritissimi, jus stapulæ Sundsvalliæ, Hudieksvalliæ et Suderhamniæ commune datum est. Præsentem vero quod attinet mercaturæ Hernoesandensium statum, ille quidem idem est, ac in aliis minoribus oppidis esse adsolet. Haud parum vero momenti rei mercatoriae vel inde accedere, quod Hernoesandia et sedem prœfecturœ a) atque Episcopatus b) et Gymnasium regium suo ambitu includat, quisque facile intelligit. Mercaturam praeterea haud parum adjuvant nundinæ, quarum ia Angermannia et olim fuit et hodie est maxima celebritas. Præter anniversarias enim nundinas, d. 11 Octobr. Hernoesandiæ instituendas, ad quas maxi, mus est hominum concursus, cives alias ad nundia) quæ, Lib. Bar. Carl Bunge Prætore, hucsundsvallià A translata est. h) S u pe rin ten d en lia Hernoesandiæ instituta eat A d. 5 Jun.

14 nas certis in locis convenire solent. Sic in paroecia Sjalevad lain d. 26 Febr. quam d. lg Aug nec non in paroecia Sollefteå d. 27 Sept. et d. 26 Jan. quæsluosa mercatoribus est negotiatio. Ceteras Angermanniæ nundinas enumerare superlluum ducimus» Hinc per intervalla temporum sensim, quamvis cum durioribus non numquam fatis colluctata, adeo adolevit uibs, ut sua intra pomoeria bodie 2000 cir* citer includat omnis aetatis sexusque incolarum, quorum Irequentiam temporis decursu, fortunante numine, auctum iri eo major est spes, quod, cum A tantummodo goo et A ,160 in censum relatos exhibent tabulæ tributorum, anno quidem 18ÖG 1,047 ccnsul sunt adscripti a). Tota urbs, si templum, Gymnasium et domum praetoriam exceperis, ligneis exstructa est aedibus, quarum plurimae, venustae satis, pulcram oppidi reddunt faciem. Duo etiam sunt urbis fora, quorum majus quadratae dimensionis plano situm est loco, minus vero declive. Primi oppiduli incolae sacra publica in sacello a) Hernoesandia, ad quartam urbium Succicaru classem relata, XXXV:tura hodie locum in comitiali urbium ordine tenet- Frequentiam incolarum nostris in urbibus si respexeris, llemoesandiam videbis ordine esse ciic. XXV:iam.

15 quodam ligneo, quod eodem fere loco, qui hodie Vocatur Capellsberg, erat situm, usque ad A. ig58 fecerunt a), duin praesentis templi editissimo urbis ioco prima jaciebantur fundamenta. Ea vero, qua> hodie est, non semper fuit templi, lapidibus aedificati, amplitudo, sed A aedem nostram novis crevisse auctibus, ex Artis constat. Fuit et initio templum hocce turri insignitum, quæ, cum templo A. J721 sævitiâ hostium fxusta, postea non est restituta; pro qua(a. 1756?) ligneum campanale, quod 1res gravissimi atque dulcissimi soni diversique ponderis habet campanas ), exstruebatur. Templum, a) Sunf, qui flernoesandenses in æde Sabråense sacra peregisse credant, antequam templum Hernoesandiæ erat conditum; quorum opinio paturu nobis arridet. Indicant enim et nomen Capellsberg et rudera fundamentorum ossaque humana in prato Pråstår/geri, quod adjacet Capellsbetgfodiendo nuperrime inventa et ipse populi rumor, sententiam, in textu allatam, veri esse similiorem, b) Campanarum maxima hæc habet: Juno M D C L L X I V Pege Adolpho Lrieiterico, Regina Lovisa Ulrica, Principibus Jlœreditariis Gustavo, Carolo, Frieder ico Adolpho et Principe Sophia Albertina aurea secula spe prcccipil oppidum Jlernoesandense, quod A et i 7 x 4 incendiis vastatum, inde post annos V I1 hostili Jlamma penitus absuintum, nunc autem tamquam alter Phoenix ex cinere surgens m bs lasta perennat soli Deo g l o r i a Item: Stä upp

16 longitudine 5o et latitudine lg ulnas non exsuperans, multisque illuminatum fenestris, pulcrà admodum et decora tum interna tum externa quondam fuisse facie, procul dubio est. At verum esse Ovidianum illud: Tabida consumit ferrum Iapidemque vetustas luculenter nobis ostendit Iiodiernum Hernoesandiæ templum; estque idcirco de novo aedificando cogitari coeptum. Ad templi ornamenta in primis pertinent suggestus, multo corruscus auro atque affabre factus, tabula altaris, organa musica, XX11I destinetis tonorum ordinibus, quorum suavissimus est sonus, instructa, ut multa omittam, quorum adeuratior descriptio, cum opellæ nostrae modus non ferat, alii reservanda opportunitati a). vid klockans ljud ; Å o m, Tenii fall fo r thin Gud; L å t thig iill bättring väckas: A tt vid thet klockeslag, Sum sker på sista dag, Tu icke må f ö r s k r ä c k a s (flæc campana Sundsvalliæ (1763) a C. J. Lindeberg denuo fusa est). a ) Pastores, qui curam ecclesiæ Hernoesandensis gesserunt, quotquot eorum commemorantur, fuerunt sequeutes : 1. Laurentius Jonro, Gestr. (Pastor i ), consilium Ups. A. i5g3 subscriptione nominis firmavit, Psalmos 324, 529, 424 scripsit; denalus Jon. Linnerius, Angerm. (1617 i64i).

17 Scholam quandam trivialem, Gustavo II Adolplio régnante, jam viguisse Ilernoesandiæ ex eo colligi potest, quod parentatio quædam, habita de Reet. Sch, Triv. Hernoes. Mag. Hernodio, A Christ. Austrædius, Hels. (i ); Past, in Thorsâker Post hoc tempus, observandum est, eosdem semper fuisse Norrlatuliarum Superintendentes 1. E- piscopos et Ilernoesandiæ Pastores. 4. Mag. Petr. Steuchius, Suderm. ( ). 5. Doct. Math. St eu chius, filius, Slockh. (i ); Episc. Lund Archi-Episc. 1714, den G. Doct. Julius Micrander, Uppl. ( ). 7. Doct. Georg. Wallin, Angerm. ( a). 8. Mag. Petr. Asp, Angerm. ( ). 9. Doct. Nicol. Stcrnell, Angerm. ( ). 10. Doct. Olavus K jörning, Medelp. (Superint Episc J778). 11. Doct. Ericus Hesselgren, Stockh. (1779 i8o3). 12. Doct. Car. Gust, Nord in, Stockh. (i8o5 1812). 13. Doct. Er. Abr. Almquist, Gestr. (1812 i83o). 14. Doct. Franc. Mich. Franzén, Episc. i85i. Qui prolixiorem Episcoporum, quos diximus, cupit cognitionem, adeat Rhyzelii Episcoposcopiam Svio-Gothicam nec non Matrikel öfver Hernösands Stift 5 upprättad af J. Svedbom, Ed. i85o,

18 mortuo, fuerit inventa. Etsi tempus, quo lirer ron * dita sit schola, non certe definire possumus, id tamen audemus postulare, eam inter annos fuisse fundatatn a). Quo vero juventuti, a cujus recta institutione reipublicæ salus magnopere pendet, amplior esset occasio elementa literarum perfectius addiscendi, Gymnasium lieic A institui jussit Regina Serenissima Christina. Scholæ aedificio amoenissimus urbis assignabatur locus, E - rat jam A. i 65o exstructum, ut temporibus illis insigne, duobus tabulatis, Gymnasium Scholamque Trivialem sub uno eodemque tecto continens, alta quadrata turri A insignitum, quae aeneo tecto atque horologio erat ornata. Hoc vero aedificium immani et maximæ urbis parti fatali incendio fortuito d. 20 Sept deletum est. Qua fortuna at! Archi-Episc. Laur. Sligzelius, nat. 1598, a paire in paroecia Sligsjö, 1^ miiliar. a flernoesandia sila, habitante uque ad decimum qninluin annum domi erudiebalur, dum ad Scholam Gevaliensem missus est; id quod in annum 1613 incidit. Gevaliæ quoque lileris studuit ab A. 1f)15 Superintend. Golhob. Er. Brunnius, natus A 1597 in eadem, ac Sligzelius, paroecia. Si Iit r noesandiæ tum fuisset schola, ibi, non Gevaliæ, eos, quos nominavimus, operam literis daturos fuisse credimus - Ante Scholam llernoes. conditam, Norrlandi prima literarum elementa didicerunt Gevaliæ. Cfr XIii 1- pliers Beskrilning öfv. Gcstrikland,, p. C9.

19 adversa factum est, lit pradectionps in templo, ah incendio servato, haberentur; donec aedificium post unius cum dimidio anni transcursum reviviscens, non tantum prioris sortis fastigium recepit, Verum etiam longe splendidius surrexit, ut d. 2 Nov inaugurari posset, hoc supra fores posito epigrammate: O TJE N E /S IT Q KAKON. Nihilo tamen minus improbi quidam scholares, a Froesnia, ut fama est, oriundi, per fenestram has ædes intrabant eisdemque nocturno tempore d. \ Apr subjiciebant ignem, quo pars urbis solo aequabatur. Deinde juventus in domibus privatis septem annos edocebatur, donec A incendio Muscovitæ totam urbem delere. T m vero, venia regia d. 5 i Aug. data, in pagis circumjacentibus: Falle, Krok, Fnutvik, Gadeâ c. et postea in domo quadam urbis privata habebantur praelectiones, donec Schola Trivialis A et Gymnasium A. 172^ erant refecta. Tandem vero, postquam vetustas hoc scliolæ aedificium reddiderat inutile et de novis ædibus scholasticis coeptum erat cogitari, lactum est, ut lier- noesandia jam A gauderet Gymnasio, quod inter praecipua illius ornameuta sit referendum a). a) In muris aedificii exarati sunt hi Horatii versus: Hoc opus hoc studium parui properemis et ampli S i patriœ volumus ai nobis vivere ca 1. Campana Schola? hoc habet distichou : ]\Ie funis regit, ipsa rego, studiosa jiw enlus, Te; mandata sequor; Tu quoque disce sequi.

20 IG Curia, juxta forum sita, ex ligno aedificata, turri conspicua est, in qua horologium, a Polhjem i o 1728 factum nec non campanæ sedent. Insigne liabet urbs Castorem cum prolixiori cauda a). a) Literæ Joli. Ill (daf. Calm. d. 6 Jan. i 586): Såsom de (civres Hernoesandiæ) och iitlii underdånighet begär e wete, hrad wij nådeligen efterlåte them att före ulhi theres stads insigle: sä ha fre W ij g ifrit ther opå thet beskedlig at the shole hafre en snart bäfrer med en lång Shier t och med en Gädde i munnen%