AXELII SPARßE LIB. BAR. R. SUEC. SENATORIS LEGATIO IN POLONIAM A. MDCXLV. EJUSQUE DE STATU POLONLE RELATIO. EX MSCR. BIBL. R. ACAD. IJPSAL. EDITA. 3 HO QUAM VENIA AMPLISS. FAC. PHILOS. IJPSAL. DOCT. PRAESIDE JOH. HEIM. SCHRÖDER REG. ACAD. BIBLIOTHECARIO, HIST. LITT. ET ARCHjEOL. PROF. REG. ET ORD. NUMMOPHYLACII ACAD. PRjEFECTO, REG. ORD. A. H. HISTORIOGRAPHO, EQUITE REG. ORD. DE STELLA POLARI, REG. ORD. DANEBROG. NEC NOK REG. ORD. GR-iEC. DE S. SALVATORE, REG. ACAD. LITT. HUM. H1STOR. ET ANTIQU. STOCKH. REG. SOCIET. SCIENT. UPSAL. REG. SOCIET. SCIENT. ET LITT. HUM. GOTHOB. REG. SOCIET. SCIENT. NIDAROS. REG. INSTITUT. BELG. SOCIET. ANTIQUARIOR. HAFNIENS. ET EDINBURG. INSTITUT. ARCH.EOL. ROM. REG. SOCIET. ACAD. SABAUD., MITAV. ET FLORENT. HIST. THEOL. LIPS. LAT. JENENS. LITT. ISL. HAFNIENS. MEMBRO AC CORRESP. PRO GRADl! PHILOSOPHICO P. P. JOHANNES GUSTAVUS SAMUEL BORGSTRÖM GOTHOBURGENSIS. IN AUD. GUSTAV. MAJORI D. XXVII. MAJI MDCCCLIV. H. P. M. S. P. II. UPSALIAE C. A. LEFFLER, REG. ACAD. TYPOGRAPHUS. MDCCCLIV.
THESES RESP OND ENTIS. I. Det statsförbund, som bildades genom Kalmare-Unionen, kunde med skäl i anseende till innevånarnes folkmängd och krigiska anda anses såsom ett bland de mägtigaste i Europa. En ojemn fördelning af rättigheter de särskilda staterna emellan förorsaka de förbundets svaghet och upplösning. II. En förening mellan Sverige och Polen kunde aldrig blifva rätt innerlig och beståndande. Härtill finna vi en grund i tillräcklig förklarings de båda ländernas från livarandra skilda lägen. III. Vid hvarje förening mellan fria stater måste ett ömsesidigt bevarande af fri- och rättigheter nödvändigt iakttagas. IV. Ett sådant bevarande af fri- och rättigheter anse vi blifvit, så vidt möjligt är, tillfullo iakttaget i unionen mellan Sverige och Norrige.
11 circuiiispeclare, «I» eoqne vicinis lantnin incuti terrorem, ut eoriim nemo, quam etiaiu psspnt eoriiiu aliqui ad petenduin Rpgis jiigulum paraii, vel hiscere änderet. Quod quo minus fieret non in causa militiae defectum esse, sed eo nonnullos intentos esse ac proclives, ut fidem rumpant. Numquam jam Principibus causam deesse inferendi bellum iis, quibus ipsi pacis fcedera colant, modo occasio ofteralur. Rationem status et providendi securitati suae necessitatein pessimis conatibus sumi nuinquam non obtentui. Se vero (Polonos) hic non imitaturos esse, providere tarnen oportere ne in rebus secundis nimis securi viverent. Sapientis esse ex prae- 1 pri tis fit t ii ra prae\idere. Recens exstare exemplum Daniae Regis, qui nulla data ad bellum occasione legiones hostiles prins viderit senseriique in dilionibus suis, antequatn ipsas venturas si bi persuasisset. Tum memoriae adhuc haerere, qui idem hostis praeter metuui omneiii ac opinionen» Borussiain poptilatus fnisset. i\ec ita diu esse, ex quo Caesareae copiae subiirbiuni Posnaniense transire coactae fuissent, facillimeque illa occasione fieri potuisse, ut belli se-des in Polonia figeretur. Arces finilimas esse instaurandas, int er eas Duneburgensem, quae untbra esset Polonae possessionis in Livonia, cui miles in defensionem necessarius, nummus et bei! i reliqua deessent. Minime mirutn, si ex tali 'negligentia Reip. detrimentum nasceretur. Pacis cum Svecis tractaindae exiguatn plane spem esse, patere ex eorumdem litteris, vel ut i nihil certi coutine>ntibus, quam ipsi partim in pacem proni essent; suiiiifte itaque necessarium esse, ut illud negotii niaturaretur; atque deiiut in sciret Resp. quid si b i in d e sperandiim, quid metuendum esset. Non <ex re esse tractatiim adeo procrastinare, si velint futurae hostilitati «t in patriam invasioni praeventum Nihil vero tanta cum contentione, ac de conferendis a Rege vacantibus muiieribus, primis Comiiiorum Septimanis actitatuin a lerrarum Nunciis fuit. Dignitates guiden» atque inunera libere deferre alii Reges principesve inter Regalia numerant. Poloniae vero Reges antea quam rle qiioqtiatil Reip. negotio ordines ineipiant consuliare, conferre vacua officia bene de palria meritis iisque indigenis ex lege atque Regni constitutione tenelur. Capitaneasque quatuor qui Reginae proxime 2
12 defunctae Caeciliae Renatae fuerunt, tilio sno, unicae Regni spei, Sigismundo Casiiniro, Regi lieeret adsignare, inultuni quidem Se natores spd frustra rogarunt. Sequentes aulem vacnae dignitates delatae a Rpg«suni, sie uti Episcopatus Remisliensis N. Pstrokonskio, Rpgis confpssario, Praeposito Plocensi; vice Cancellariatus Poloniae datus Lesczinschio, Comiti de Lisse, Episcopo Cainenexensi fuit. Palatini Siradiensis Principis Denholii filius tertio genitus Abbacia Andrehofiana donatus. Procancpllariatuin Lithuaniae aecepit Casimirus Leo Sapieha, Curiae olim Lithuanicae Mareschalcus, in cujus jam locum suftectus N. Tijslkijwicius, qui Curiae Thesaurarii rnunere apud Litbuanos functus antea fuerat. Stanis Ki osnowskius olim Episcoptts Wendensis, järn Alchiepiscoptis Leopolitanus factus fuit. Porro Palatinatus Sendomiriensis Dominico Principi de Zasslaf, olim suiunio per Lithuaniam Stabuli Magistro, Castellaneatus Czechofiensis Ciestinskio Regi hactenus a Secretis contigerunt. Stabuli Lithuaniae praefpcturam cepit Capitaneus Sendomiriensis, Magni Cancellarii ge ner; Magnus Li t h. Thesauriatus addictus post Nicolauin Kislkam, N. T riiznae, qui olim a poculis, in cujus locum sutfectus Tijszchiewicius, qui [ncisoris Dapum partibus antphac perfunctus fuit: quas jam tenet juvenis Razevitius de Kletzko, magni Lith. Cancellarii cognalus. Vexilliferi Lith. dignitas Bogislao Janttssei filio Ratevilio, ita peteuti dplata fuit. Reliqua vacantia munera ex iisque reditus, Capitaneatus, Jenutas, quae Regiorum rediluum et Castellorum sed sine jurisdictione praefecturae sunt, item praedia et arces Rex, Comitiis re infecta dissolutis, in proprios usus reservavit. Reliquum temporis Comitiis adsignati concertatione de pactis cum Moscho nuper initis attritum fuit. Ejusque rei die Martii nono factum initium fuit, ubi in Senalu Episcopus Posnaniensis commissionis rationem reddidit, eui sicut et reliquis quotquot a mandatis i 11 is fuerunt (scilicet Caspar Princepg a Denhof, Januszius a Lohoijsk, Tijszkiewicins, Palatinos Kiwiensis, Magnus Regni Cancellarius Georg. Ossoliuius et Curiae Mareschalcus Adamus Kasanovjus; post praelecta paclionum capita gratiae Regis nomine a Piocancellario agebontur. Quibus finitis
se gi alias agi Commissariis \obilium ivlareschalcus, N. Radsiefkius, Capitaneus Lombsijnscensis audisse respondebat, iiuruin se jam cum terrarum Nuntiis examinadim, num gratias Commissarii nieriti fuissent. Ubi in conclavi Universorum Auncioruin haec fui( sententia, ill ablata i 11 i s pactionibus hueredifaria bona dotuinis suis reslituerentur, vel alio eis nomine satislierct. Seqiienli die plurimi volebant pacta retractata, quod inila essent sine ordinuiu scitu, dalaeque Moscbis arces et Lilbuaniae antemuralia, inter quae esset Darwelrk, vel milterenlur, qui cum Moschis denuo de finibus agerent. Constitisse id negotii 100 florenorutn ni i 11 i - bus, et siniul amissas triginta inilliarium terras, quae quinquaginta bominibus habitarentur. Die mensis ejusdem XIll;o universi et maxiine Litbuani pacta siiiiplicissime rescindenda posiularunt. C'onstitutionis de non amplius pactis i 11 is sine ordinuiu consensu a Hege ineundis formulam conceptam, Marescballo praelegere vo lenti universi reluctabantur, bellum sese nialie clamitantes, quam pati ut eo modo sibi quicquam auferretur. Et eandem sequenti die sentenliam ordines iterabant. XV:to ejusdem post multam disceptalionem inter Nuntios ron ventum, ut quaestiones sequentes Regi proponerentur ad quas responderet I) Cur a Mandatis sine ordinuiu assensu mandata suscepissent? 2) Quare plura concessa Moschis praedia noiuinatim Trubekziortim ac Moseli ipsi petierint? 3) Cur pacta suscepta fuerint sine eorum scitu, quorum bona fuissent ablata? 4) Cur non pactum loco controverso et in quo causa agi coepta, sed Warsaviae? 5) Cur non actitatum per eosdem Commissarios? 6) Cur Comiuissionis acta ad Comitia delata fuerint? 7) Cur Legati Moschi Warsaviae non detenti donec fines reviderentur? A Rege vero baud satis ex Majestati rato ordinibtts hic satisfacere responsum ad quaesita datum nulluni, sed responsi loco acria ab Episcopo Posnaniensi verba in Senafti prolata sunt: libitum netiipe Nunciorum nonnullis fnisse, inter Consiiltationes sitas commissionem il lam peiftdam, pesliferam et suffocandae libertati comparatam appellare; se vero cum talibus jure acturinn esse. Reversi Nuntii ad conclave siium dictu dillicile, qua nia animoruiii commotione de hac indignitate quererentur. Roganduui 13
14 Episcoptim eine, quid i I liu verbis i» acturum jure, iniellecliiui voluerii. Di» XVII post praelectas Magni Moschiae Ducis in Senatu literas, datamque earundem latori a M. Cancellaiio responsionem, Episcopus Posnaniensis ad quaesiiones Nobilium eaiuiiique praecipuas qualitercunque, ad iliud autem quod dixerit se cum Nuntiis acturuin jure, valde modeste, respondebat, scilicet se vindicandae soli famae suae ac bonori quaniumcunque dixisse. Nuntii vero ut ad subsellia ex senatu reversi Mareschalcum suun» objurgare, quod Posnaniensi nihil regessisset. Quo vero ratio«nein silentii paucis explicante, audaciam Episcopi exaggerare ordines, addita privatim comminatione : No v tim non esse, cervices Episcopis impotentibus frangi. Quo hand dubie innuere volebant exemplum Episcopi Poiocensis, Josaphati Konczevicei, qui Sigismundi III temporibus ob nimium zelum in Lithuania occisus fuit. XVIII die Martii apud Xuntios praelegebantur Moschi ducis litte rae, quihus rogabat urgebatque pactiones, quas a Mandalis iniissent, confirmarentur. Lectaeque simul lilterae sunt Legati Poloni, quibus scribebat, difficilliinum sibi fore in patriam salvum reverti: insolentiores quotidie reddi Moscbos; tum eosdem instanter flagitare, populo Litbuanus nobilis, Lubbae ipsi cognomentuin est. Hunc Moschi arguunt ementito nomine se Demetrium appellare, asserunique Moschi sacrificuli ipsum corporis signa, quae verits babuisset Demetrius, oslentare. Kex Poloniae in Moschiatn rescripsit, ut cum Legato suo, quem in Russiani seculus sub jussti fnisset Xobilis reverti liceret; quod facere Russi nolunt, nisi homo inspiciendum se populo prins dedisset. Est vero i lie a Jesuitis educalus ac institultis, literis doctus, moribus placidus, ofhciosus ac uffabilis. Tum literas exstare a viro lideiissimo babeo, quibus ipse subscripserit, se Johannem Faustinum Demetrowilz. De Moschi literis vero tum Nuntii consultabant, definiehantque nihil sese pactionum illarum comprobatui os, XX:mo postmoduin die pacta eadem magis ac unquam ante.» inipugnabantur, et eadem oinnium de iis aholendis fuit sententi.t eisque rati habendi«paclis, quae Anno IÜ38 cutn Magno Moschorum Duce (innaia fuissent. Eodem die nuntii de Siiecorum Victoria a 11 a t i sunt,
15 scribenie Vratislavia Silesiorum, Vengerscio Chiliarcha Caesareo emerito nihil rei veritateni dissimulante, quod malevoli post inoduiii et Dani cum primis strenue feeere. Mox luce sequenti post audita Evangelicorum Nuntiorun» de oppressa religionis suae libertaie gravamina consultari coepiuiii. I) Quae ineunda esset ratio debila militibus stipendia exsolvendi 2) Nu in expediret habere tempore intercomitiaii copias, quibus vicinoruin incursiones impe direntur 3) Quibus niodis med iisqtie etficiendum, ut Quartano mi I it i certus in siationes et hyherna locus hand procul a conlinibns dissitus adsignaretur. Verum nihil hic plane, sicuti nec in reliquis definiium ab ordinihus ftiit, sed ut facilius ad cogendam inanum Ordines permoverennir, cladis gravitas el Suecoruui insolentia supra moduin a Curiae hominibus exaggerata fuit. Qui vero neque hac ratione aliquid sibi persuaderi passi sunt. Reliqui dies ventilatis inter Nuntios alius argumenti rebus et inter eas frivolis consumpti sunt: scilicel XXIII die Manii Evangelici de religionis suae libertate iniiltuni dispufarunt, rogantes, ut constitulio de ea fielet, verum ipsimet de conditionihus rei inter sese dissensere. Dehinc privata Nobiliutn desideria allata sunt. Et deniqiie de vacantibus residuis muneribus conferendis consilium captum. Ut postiuoduiii Nuntiorum Mareschalcus in senalu de ofiiciis vacuis inandatis sententiam exposuit, ejus sermonem Lithuanus Nuncius, cognomento Elsinskii, interrumpebat, causatus a inultis in ea non fuisse consensum Qua de causa in Nuntiorum conclavi Lithuanus,»quod Mareschalcum falsi arguisset, a Polonis nuntiis accusatus, lutaque ab iisdem sententia fuit, ut rens, par tibus Nuntii exutus, conclavi excederet. Ad quam Polonorum senlen.iam Lithuani simul omnes excesserunt. Die insequenti post uultas altercationes Elsinskio in conclavi solito more nihil turhato praesenti semper adesse liceret, permissum fuit. XXV:tus et XXVl'.tus Martii dies in Senatorum conclavi, in quo praesentes Ninlii eranl consumpti sunt componenda coniroversia, quae de fikiibus in Russiae Palatinum et Capitanenm quendam intercedit, crtiiiini ^ionis Smolescensis ea nomine indigitabatur, quod de causa illa ibidem Comiliissarii egerint, nisi quod de plectendo Essinskio
16 nonnulli Nuntiorum postliminio rogarint, non sine tumultu. XX VII die apud Nuntios praelectae litterae fuere Marchionuin Brandeburgicoritni lineae Culmbachensis, quibus a Regni Senatoribus petebant, ut sibi Prussia in teudum conferretur, succedereque liceret. ubi contingeret Electorem sine prole inascula vita fungi. Id vero conira priiuaeva pacta esse, quae Sigismundus Augiistus Poloniae Rex ciini Alberto Electore Brandeburgico firmavit, in iisque lineae Culmbachensis haeredes a Priissiae successionc penitus excludi constat, tum quod talis successio contrarietur juramento, quod Prussiae cives Electori praestitere, cujus inter cetera tenor ut Electore ejusque adbaerentibus sine prole mascula defunctis, Borussia ßucalis ad Poloniam referretur. XXVIII et postremo coniitiorum die Nuntii consultabant, ut vel vacuorum munerum reliquorum conferendoruin ratio iniretur. vel Evangelicoriim querelis satisfieret, sive de commissione Vloschouitica certi aliquid definiretur. Verum nec tum quidem ininimum peractum fuit. Quornm omnium hac occasione mentionem ego facere volui, non quod crederem tanti ea esse momenti, ut ipsorum notitia aliis Rebusp. inultum adferre emolumenti possit, sed ut constaret solummodo, quam nullus ordinum Hegi graiificandi animus in his comitiis fuerit, et quod ipsis co ni i t i a trahendi vel abrumpendi, quomodocumque libitum, nunquam causa et occasio deficiat. Tandem itum in Senatum hora pomeridiana tertia, tibi Nuntiorum Marescbalcus in bunc forte modum locutus: Dolere Nobilium ordinem, quod in bis Comitiis nihil defmire potuerit; gratias tarnen agere S:ae R:ae M:ti pro paterna in Rempublic. sollicitudine, et denique ea Lati norum verborum formula ip.se concludebat : Praestiii quicquid fuit mearum virium, indeque judicabit sera posteritas, el praevaricatores nostros judicabit: Cui responsum a Senatoribus, optare se, ut causa tina vel allera pertractari potuisset, sive quae de Commissione Smolenscensi, sive de securitate finiuio. Quod Koniepolicus imprimis ursit. Ut vero Mareschalcus Nuntiorum caiisatus. esse contra leges, ut Coniitiorum tempus stalum protraheretur, Regis nomine finis Comitiis impositus, perorante Regni Pro-Cancellario, animorum discordiam cum primis conqiiesto, juxta
protestante, si quid detrimenti in do in Rempuhl. redundavit, quod in iliti Slipendia non decreta, neque pacta cum Mosch is confirmata fiiissent, illud mini me Regi sed discordantibus imputandtini esse. Ita Comitia dissoluta; cujus rei causa ex Regis parte, partim in it» contra legem patriae et usum cum Moscho, adeoque ordinihus improbanda pacta, partim spes percipiendorum ex vacuis tot mtineribus intercomitiali tempore fruetum, tum vectigalium novorum (quae Inducta vocare placuit) usus, quae si Comitia meliorem sortita fiiissent eventum, abi ogata ab ordinibus baud dubie fuissent. Ex Ordinurn parte causa irriti conventus Discordia, tum vero inaxime Indignatio inde concepta, quod multa Rex secreto inconsultis ordinibus cum Senatoribus egerit. Linde videre licet, non privilegia tantum et libertatem Nobilium, sed universi Poloniae Regni saiutem et incolumitatem confusione inniti Ita non Regi tantum, sed ipsi Xobilitali bellum artidet, quod illud laxatis licentiae fraenis, nollo ordine, nulla disciplina contineatur, tum quod in bello auetoritas donge major atque in pace sit, et tum potentioribus commode insultari possit, eoque avidius quo reliquis incrementum eorum, inaequalitas et quae inde nascitur ambitio vehementius exosa est. Nec verentur Nobiles bellaturientes palam fateri, nunquam meliorem Regi suo ad bellum cum Moschis occasionein praebiluui iri, quod bis jam Sueci, quod solcnt, non possint auxilia ferre, quodque Polonis jam bellum nulluni sit. Addunt atii Polonoruin Rege suo in armis futuro siinul Suecis continua victoria nimium elatis et nova forte niolituris nietum incussum iri. Quod quum in Dantiscanis, veluti Regi suo ad recipieuda nova vectigaliiini nomina difficiiioribus, tum futurum, ego non neg iverim ipsi certe nietuunt. Caeterum ut de Regis Senatorum It.»ni et reliquorum Reip. Polonae administratione occupatorum indole, ingenio et aniini internis aliquid commeinorem, ordo monet Kst Kex quidem quantum mihi ex relalti Ilde dignissimorum tum ejusdein consiliis in eftecfiiin datis. actionibusque observare licuit, ii*ini me malae indolis est, quippe quae nec in tyrannidem nec in igrnaviam inclinal, inquietus el facile mobilis, novarum arduarum- \e rerum avidus, sed ad exequenduui non aeque promptus; quam 17
IS lenitiidinem non minus ad prnecisos rerum gerendarum nervös, quam ingenium referendum existimo. Caeteium moribiis placidus, linguo attahilis, dissidentibus in Religione uiinime gravis, valde liberaiis et vere prodigus, miniuie in militiam, quae jam exigua, sive copias praetorias, quas in Comitiis necessitatis magis quam splendoris gratia sustentat, neque in numerosa minisleria, sive viclum, quae utraque valde moderata sunt, sed in Structuras horti, quem Warsaviae jam coli facit, muniiionem arcis Cracoiiensis, quae pene jam absoluta, item in spectacula, ludos scrnicos, in Slatuain, quam memoriae patris Sigismundi Regis Warsaviam ad portam suburbii Cracoviensis magnificam poni hoc anno fecit; in pellices vero omnium uiaxime prodigus est. Inter Senatores Stanislaus Konispolsky, Castellanus Cracoviensis, sumnius Poloniae excrcituuiii l)ux non ordine magis quam meritis atque auctoritate principem tenet locum, vir magnanimus, reclus, partibus minime dediius. Si quid in Austrium nonien animi, id paritas religionis soliim ipsi dictilat. Porro ampliticandae rei privatae admodum intentus, potentiae ac divitiarum mire avidus, sed nullo publici detrimento. Ab hoc secundus Georgius Lubomierscius, Couies in Wosnitz, Palatinos Cracoviensis, vir in gravi senecta cordatus, minime Austriacoruiu amicus, Regi iniqua ausuro si quisquam Senatorum moscule obloqui obsistereque solitus, adeoque ipsi pa nnit charus. Idem ob negatum a Rege Capilanealuiu Comitia Warsaviensia Anno 1641 infecla re dissolvit. Latifundia et terras possidet amplissimas, et inter eas Principatum Montis Seepusii (regio est sita Polonium inter et flungnriam in longitudinem XII niilliaria paténs) in cujus praesidium tria militum inillia pro prio impensa alit. Affinität i bus conjunctus praeciptiaruin familiaruin nobilibus Filius ejus primogenitus Magni Cancellarii Ossolini filiam, secundo genitus tiliain N. Liegensae in mairimonium babent, tertius adhnc coelebs. Magnum Lithuaniae Cancellariuui Princi pem Razevilium et N. Skarnkowsky Capilaneiini Mesericiensem generos numerat. Tertius primorum secularium Senatorum, qui Patriae magis quam Regis causam tiientur, est Cht istophorus Oppolinskii, Palatinus Posnaniensis, omnium Poloniae Senatorum longe
19 doctissimus. prudentissimus, tum aequissimns e( longe maximae auctoritatis. 11 os quatnor excipiunt, q 11 i in flagrantissima Regis gratia sunt (Favoritas vulgo vocamus) netnpe Caspar Princeps de Denhof, Palatinus Siradiensis, Reginae olim et Principis j ii nioris Sigismuudi Casimiri Magnus aulae Magister, qua aflinitates, Korispolii sororis niaritus Magni Cancellarii filiae socer, qua animum totus Austriacus, cuique vero consilia aliquantuni sufhaininat diuturnus morbus (podagra est, ex qua jam sex amplius nienses decubuit). Defectum illum fräter ejus Gerhardus comes de Denhof, Pomerelliae Pala tinus, Prussiae Thesaurarius et Marieburgiensis Oeconomus facile supplet, veluti acerrimus omniuni inter Polonos Suecici nominis gloriaeqtie hostis, qualis quidem mini me in praesens, sed totus Suecus \ult videri, veluti ipse supra modum sese Sparrio benevo- 1 tim praestitit. Huic qua acerbum in Suecos odium nihil concedit, Georgius Ossolinskii Magnus Regni Poloniae Cancellarius, nisi quod consilia sua et animum tegere magis noverit, vir alioquin subdolus, avarus, novarum rerum auctor, osor mercatorum, Reip et maxime nobilium ordini exosus. Tribus his contra rius Adamus Kasanowsky Curiae Mareschalcus, Regi singulariter charus, bonio severus, avarus, osor exterorum, promptum, Regis ad res novas ptidendasve instiumentum, sed ingenii et prudentiae nullius. Lucas Oppolinsky Regni Mareschalcus et Johannes inicolaus Danielowitz, Regni Thesaurarius, inter partes medii, quorum i II e integer, prudens et ejusdem pene cum fratre Posnaniensi Palatino ingenii, si nimia severitas, avaritia et aliqua animi impotentia, qua corripitur, aliquando abesset; hic vero quae muneris sui sunt et juxta rem privatam pari diligentia curat, consiiii secretioris et moliminis incurius, quippe podagra continuo afhictus. nisi quod jam in aliquibus Regni Comitiis, ubi et rationes reddendae et restitantes pecuniae debitaque Regno exsolvendae sunt, chiragra simul laborel. Ex quo enim jam a septem retro annis a Commissariis, qui partim ex Senatoribus partim ex terrarum Nuntiis constituti rationes in Comitiis penitius exiguntur, psc Reipubl. multas auri tonnas debere coepit. Inter reliquos Senatores auctoritate, prudentia, integritate et rectissimo patriae libertatisqiie studio pol let Jacobus Sobbiesky Russiae Palatinus.
20 Inter Lithuanos Proceres praecipuae auctorilatis es( Albertus Hazevilius Magnus Lith. Cancellarius, Lubomiensii reclissiini vlrum et patriae libertatis amantissiini gener, ditissimus opum, atque potens, Catholicae religionis cultor devotissimus perlinacissiinusve, sed nioruin innocentia et aniini ingenuitate praeclarus. Casiinirus Leo Sapieha Pro-Cancellarius Lith. omniutn opulentissimus, probus, exigui ingenii auctoritalisque. Summus exercituum Dux Lithuaniae ab excessu Chrislophori llazevilii nullus hactenus fu i t. Janussius Hazevilius Chrislophori filius supremus Lithuaniae Camerarius, gemino Principaln, Paterno uno, altero Minscensi, quo mäter Hazeviliam doiuuiii auxit, illustris, factus nuper ex Ragozii consilio, Hasilii Walachorum Principis gener, placidus, humanus, ingenuusque, religionis reforinatae acer. Bogislaus Janussii f. Hazevilius, Lithuaniae vexillifer, hoc paulo severior, sed re vera bonus, ad summa natus, vere Princeps Lith. Juventutis. Eum a Caesare ad suam inilitiam invitari, spe magnarum quas in bellum impenderet divitiaruin farna est. Cujus indolis reliqui sint, uti N. Hazevilius Supremus Lith. Mareschalcus, Tyskervitii, quorum alter Curiae Lith. Mareschalcus, alter a poculis, iteni Kiska, Palatinus Polocensis, Exercituum Lith. Campestris Dux et Trzyzna Lith. Thesaurarius me penitus lätet. Hoc caetero quin cer tum est, inter Polonam Lithuananique nationes solitam vigere concordiam. Si quae vero inter eas natae lites, facile sopiuntur a Nohilibus, qui praedia sua in confinibus sila hahent, quos propterea oportet utrinque aequiores esse ni velint, lite indecisa et in furoreni prorumpente, terras suas vastatas. Qui vero sit singulorum universorumque utriusque nationis summatiiu in Suecos animus, quod de bello hoc Danico judicium diclu neutiquam difiicile; scilicet quo eorum quisque minus a Rege beneficiis devinctus eo de rei ratione magis ingenue sentit, Regi vero deditissimus quisque Suecorum contra Danos causam cum Hege sno improbat ac detestatur. Quemadmodum nec in reliquis Suecorum causa Uladislaum faventiorem habet. Ad falsos de Suecorum in Bohemia accepta clade nuncios et eos potissimum, qui 27 Martii afferebantur, quibus Suecos a Caesareis ita inter montium juga conclusos fere-