1 NTR- ráðstefna í Svíþjóð 2012 Þetta yfirlit er unnið af Guðríði Sigurbjörnsdóttur St.Rv. og Karli Rúnar Þórssyni STH. Hér er ekki um að ræða ýtarlega samantekt á öllu því sem fram fór enda upplifun hvers þátttakenda á því sem fram fór með ólíkum hætti. Bent er á að hægt er að nálgast innihald nokkurra fyrirlestra rafrænt á slóðinni: http://www.strv.is/umfelagid/norraent-samstarf. Hin árlega ráðstefn NTR (Nordisk Tjænestemænds raad) var haldin í Falckenberg í Svíþjóð dagana 17.-20. júní. NTR samanstendur af stéttarfélögum bæjar- og borgarstarfsmanna á Norðurlöndunum. NTR ráðstefnurnar eru haldnar í þeim tilgangi að gefa félagsmönnum og forystufólki þessara félaga tækifæri á að hittast, deila reynslu og hugmyndum og læra eitthvað nýtt. Eftirfarandi fulltrúar frá Íslandi tóku þátt í ráðstefnunni: Arna Jakobína Björnsdóttir Ása Hauksdóttir Ásbjörn Sigurðsson Garðar Hilmarsson Guðbjörn Arngrímsson Guðríður Sigurbjörnsdóttir Jakobína Þórðardóttir Jófríður Hanna Sigfúsdóttir Jónas Engilbertsson Karl Rúnar Þórsson Kristín G. Ólafsdóttir Rita Arnfjörð Sigurgarðsdóttir Torfi Friðfinnsson Ingunn Jóhannsdóttir Kristín Sigurðardóttir Sunnudagur 17. júní Ráðstefnan í ár bar yfirskriftina Trender i samhället och hur de utmanar fackets värdegrundlag eða Samfélagslegir straumar og áhrif þeirra á gildi stéttarfélaga. Dagskráin hófst þann 17. júní á léttu nótunum og var þátttakendum boðið í strandpartý (sem fór reyndar fram innandyra vegna mikillar rigningar) en hefð er fyrir því að ráðstefnurnar byrji á því að hópurinn er hristur saman.
2 Mánudagur 18. júní Mánudaginn 18. júní hófst svo hin eiginlega ráðstefna með stuttum ávörpum frá Anniku Strandhäll, formanni Vision, sem er stéttarfélag borgar- og bæjarstarfsmanna í Svíðþjóð, Marie-Louise Wernersson, bæjarstjóra Falkenberg, Rolf Söderby, formanni Vision í Falkenberg og loks Dan Nielsen formanni NTR. Því næst komu tveir fyrirlestar um kreppuna og efnahagsleg málefni. Fyrri fyrirlesturinn flutti Kristian Wise, forstjóri Cevea (Ceva er sjálfstætt rekin hugmyndasmiðja sem leggur áherslu á að stuðla að samfélagi byggðu á frelsi, jafnrétti og bræðralagi með starfi sínu) en hann hafði áður stafað innan verkalýðshreyfingarinnar hjá hinu danska ASÍ. Seinni fyrirlesturinn flutti Roger Mörvik, hagfræðingur TCO (TCO eru sænsk samtök 15 fagfélaga). Að mati Kristian Wise er efnhagskreppan og orsakir hennar fræðilega séð martröð hagfræðinga, þar sem kreppan er ekki einsleit; er t.d. fjármálakreppa, atvinnuleysiskreppa, húsnæðiskreppa og skuldakreppa. Benti Kristian á ákveðnar andstæður í þeim málflutningi að ríkið ætti að spara við þessar aðstæður því það leiddi til félagslegrar kreppu. Fram kom í máli Kristians að kreppueinkennin hafi fyrst komið upp í einkageiranum. Vandamál samtímans sé að takast á við það verkefni að minnka skuldirnar. Í þeirri vegferð sé samt of mikið einblínt á skuldirnar í stað þess að horfa á það sem olli kreppunni. Kristian setti fram gagnrýni á afurðir fjármálageirans, tengsl við spákaupmennsku og gerviafurðir án tengsla við raunverulegar vörur og framleiðslu, og að dregið hefði úr alvöru fjárfestingum. Jafnframt hefði dregið úr þjóðfélagslegum jöfnuði og mætti rekja skuldabóluna m.a. til þess. Næst flutti Roger Mörvik sinn fyrirlestur. Fram kom í hans framsögu að í byrjun 21. aldar hefði veirð farið að leita eftir súper hagvexti. Fólk hefði farið að eyða meiru með meira lánsfé þar sem launin höfðu lengi verið of lág. Roger benti á að það væri ójafnvægi og ójafnræði sem skapar kreppuástand. Mikilvægt væri að hafa í huga að það sama gildir ekki um rekstur þjóða og heimila. Það sem kann að vera eðlilegt í heimilishaldi getur verið tjónvaldur í ríkisrekstri. Með öðrum orðum, þegar ríkið í kreppuástandi dregur saman, þá minnkar starfsemin eða virknin í hagkerfinu enn frekar sem leiðir til þess að við verðum fátækari. Ein mikilvægasta leiðin út úr kreppunni er að auka framleiðsluna í hagkerfinu. Leyfa þarf hærri verðbólgu, auka á fjárfestingar, en það að spara um of í ríkisútgjöldum við kreppuaðstæður hefur í sögulegu tilliti mistekist. Fram kom gagnrýni á fjármálamarkaðinn sem Roger taldi of stóran, og að verðmæti spákaupmennskunnar væru of óljós. Hlutverk verkalýðshreyfingarinnar væri að hans mati að hafa áhrif á það í hvað við notum hið opinbera fé. Til dæmis hefur rekstur leikskóla jákvæð áhrif á þátttöku kvenna á vinnumarkaði. Hagkerfi fyrir alla, jöfnuður í hagkerfum er leiðin að mati Roger Mörvik. Kaffiborðssamtöl Eftir hádegi voru svokölluð kaffiborðsamtöl sem fólust í því að þátttakendum var skipt í hópa og heimsótti hver hópur 3 kaffiborð. Á hverju kaffiborði buðu félögin upp á kynningu á völdum málefnum eða verkefni sem þau höfðu unnið að. Hver hópur hlustaði á kynninguna, ræddi efni hennar og lagði sitt af
3 mörkum til efnisins (þetta er aðferð sem sem mögulega væri hægt að nýta á ráðstefnum verkalýðfélag heima á Íslandi). Kaffiborðssamtölin voru eftirfarandi: 1. Hur jobbar vi med chefsfrågorna (Vision Peter Andersson) Hvernig nálgumst við stjórnendurna (Vision Peter Andersson) Vegna aukinnar samkeppni hefur Vision frá árinu 2012 beint sjónum í auknum mæli að stjórnendum. Í dag býður Vision upp á sérstaka trúnaðarmenn fyrir stjórnendur og vekur markvist athygli á nýjungum sem henta stjórnendum og gerir auk þess rannsóknir á þessu sviði. Tilgangur Vision var að ná til stjórnenda þar sem markmið félagsins er að vera fyrir starfsmenn á öllum stigum. Stjórnendur geta hringt inn í sérstakt símaver með sín vandamál auk þess sem gefið er út sérstakt blað fyrir þennan hóp. Það er allra hagur að yfirmenn séu hæfir í sínu starfi, því hefur þeim verið boðið upp á þróunarsamtöl, enda mjög mikilvægt að yfirmenn hafi tækifæri til starfsþróunar líkt og aðrir starfsmenn. 2. Det centrala rekryteringsteamet (Vision Sten Magnusson) Miðlægt teymi til að ná í nýja félaga Miðlægt teymi var sett á stofn vorið 2010 og var teymið einn liður í breytingarferli Vision. Teymið var skipað af stjórn félagsins og var tilgangur með stofnun þess að bæta við þær aðferðir sem þegar voru notaðar til að ná í nýja félaga. Mælanlegt marmið teymisins var að reyna að ná í 1-2 nýja félagsmenn á hverjum fundi. Yfir 500 nýir félagar hafa bæst við og auk þess hefur stofnun teymisins haft þau áhrif að trúnaðarmenn eru virkari í því að ná í nýja félaga. 3. Fair Union/fair frukoster (Vision Veronica Karlsson) Sanngjarnt félag / sanngjarn morgunmatur Hugmyndin að sanngjörnum félögum er sprottin úr Fair Trade hugmyndafræðinnni (sjá faritrade.com) þar sem áhersla er lögð á að vinna gegn neikvæðum áhrifum globaliseringar eða alheimsvæðingar með þeim hætti að samfélagið taki ábyrgð, t.d. með því að stuðlað að þeir sem búi til vöruna í þriðjaheimslöndunum fái sitt. Starf og þátttaka verkalýðshreyfingarinnar í þessum kima hefur reynst jákvæð og er mikilvæg leið Vision í því verkefni að laða að og opna nýjar leiðir og fyrir yngra fólk til þátttöku í starfinu. Dæmi um nýjar aðferðir við fundi eru skemmtilegur hádegismatur eða fataskiptikvöld sem bæði hvetur til þátttöku og frumkvæðis yngra fólks og stuðlar að mikilvægri umræðu um umhverfismál og réttlátari heim á vinnustaðnum. 4. Form ditt fag/yrke (HK/Kommunal, Mads Samsing) Mótaðu fagið / vinnuna þína Í HK/Kommunal er áhersla lögð á að undirbúa félaga undir störf framtíðarinnar og verkefni í bæjar- og sveitarfélögum. Það er gert með því að vinna markvisst að þróun fagsins, hæfni starfsmanna og stuðla að því að þeir geti leyst fagleg mál í stjórnsýslunni, þjónustu og velferðargeiranum. Þ.a.l. hefur HK/kommunal einbeitt sér að verkefninu Mótaðu fagið og stefnt er að því að leggja fram stefnumótun verkefnisins í haust. 5. Väksthus/växthus för ledelse (HK/Kommunal, Mette Marie Langenge) Gróðurhús fyrir leiðtoga / stjórnendur Gróðurhús fyrir leiðtoga er samstarf á milli stéttarfélaga og samtaka atvinnurekenda í Danmörku. Frá 2004 hefur gróðurhúsið gefið út fjölbreytt efni í miklum gæðum sem gagnast leiðtogum /stjórnendum. 6. Ungdommen i fagbevägelsen (GKF Vibeke Bredsdorff Sörensen och Peter Kronmann) Ungt fólk í stéttarfélaginu Í GKF er vilji til þess að stofna klúbb /félag sem er sérstaklega ætlaður nemendum á aldrinum 20-45 ára. Í GKF er því velt fyrir sér hvað félagið getur gert fyrir þennan breiða hóp. Á hvaða hátt er hægt að fá ungt fólk í námi í félagið og hvernig er hægt að tryggja áframhaldandi veru þess í félaginu þegar það hefur lokið námi. Hvað er mikilvægt fyrir þennan hóp og hvað finnst þeim um stéttarfélagið. 7. Samarbeidsmodellen (Delta Leif Eriksen) samvinnuformið Þríhliða samvinnuformið er undirstaða lýðræðis og velferðar í Noregi en á stöðugt undir högg að sækja af öflum sem vilja ekki þetta form. Delta vill vekja athygli á þríhliða samvinnuforminu og ræða um það, þar sem það hefur sýnt sig
4 að veist er að því úr ýmsum áttum, s.s. í kjaraviðræðum, í endurskipulagningu opinberra fyrirtækja, vegna aukinnar samkeppni og einkavæðingar. 8. Ledelse (Delta Elin Schei Stuhaug) Stjórnun / leiðtogahæfni Niðurstöður rannsóknar sem unnin var af Rannsóknarstofnun atvinnumála að beiðni Delta (Arbeidsforskningsinstituttet (AFI)) sýna að 30% starfsmanna með litla menntun í opinberga geiranum í Noregi finnst þeir ekki fá tækifæri til að nýta hæfni sína, kunnáttu og reynslu. Þetta þýðir mikið er um ónýtta hæfni og þ.a.l. skiptir stjórnun / leiðtogahæfni miklu máli fyrir betri nýtingu og árangur. Delta beinir því sjónum að stjórnun / leiðtogahæfni og leggur áherslu á að stjórnendur / leiðtogar á öllum stigum innan skipulagsheildar séu meðvitaðir um þessar niðurstöður. 9. Bedre oppgave- og funkjonsfordeling (Delta Arnstein Wekre) Betra vinnufyrirkomulag / skipulag verkefna Nýjar tölur frá norsku hagstofunni sýna að mikil fólksfjölgun mun verða í Noregi á næstu árum. Við lifum almennt lengur og einkenni og fjöldi sjúkdóma mun breytast. Á sama tíma fækkar þeim sem eru með menntun til að sinna heilbrigðis- og umönnunarstörfum. Ljóst er að skortur mun verða á fólki í þessi störf. Þess vegna er þörf á að annars konar áherslum í skipulagi verkefna í þessum geira. Rannsóknir sýna að að í dag nýta læknar um 50-60% vinnutíma síns til að sinna sjúklingum og 40-50% vinnutímans í önnur verkefni. Að mati Delta gæti annað starfsfólk sinnt þessum verkefnum, s.s. ritarar, hjúkrunarfræðingar og aðrir. 10. Arbetslöshetskassen och rekrytering (Starvsmannafelagið - Niels á Reynatúgvu)- Atvinnuleysistryggingasjóður og nýir félagar Í Færeyjum er einn atvinnuleysistryggingasjóður fyrir alla launþega, burtséð frá því hvaða stéttarfélagi þeir tilheyra. Þessi sjóður er fjármagnaður af atvinnurekendum og launþegum. Í Starvsmannafelaginu eru 90% félagsaðild. Launþegar eru skráðir sjálfkrafa í félagið og ef þeir hafa ekki áhuga á að vera í því þurfa þeir að hafa fyrir því sjálfir að segja sig úr félaginu. Þetta er mjög áhrifarík leið til að fá félaga og gætu önnur norræn stéttarfélög lært af þessu. Þriðjudagur 19. júní Dagskrá þriðjudagsins 19. júní hófst á fyrirlestri Helene Olsson sem starfar hjá fyrirtækinu Kairos Future. Helene fór yfir helstu strauma og stefnur sem munu eiga sér stað á næstu tíu árum og áhrif þeirra á störf og gildi stéttarfélaga. Samkvæmt Helene munu miklar breytingar eiga sér stað. Fjöldi lítilla borga (sem sagt á skandinavískan mælikvarða) mun aukast, Kínverjar mun auka völd sín og áhrif og mikil áhersla verður á heilsu og velferð og miklar kröfur gerðar í þeim efnum. Fólki á helst að líða betur en vel, áhersla verður á slow life, innihaldsríkt líf og náin tengsl við annað fólk. Með aukinni tækni verður auðveldara að bera sig saman við aðra og mun linnulaus samanburður eða talning eiga sér stað eins og þegar má sjá á Facebook (keppni um fjölda vina, viðburða o.s.frv.). Nýir hópar verða áberandi í þjóðfélaginu s.s. yupplots young urban people with lack of time, moklofs mobile kids with lot of friends og sallies senior life lovers in their 2nd spring. Helene sagði jafnframt frá því að rannsóknir sýndu að ungt fólk vildi öryggi og stabilitet. Á sama tíma væri draumastarfið spennandi og ögrandi, áhersla væri á persónulegt frelsi, unga fólkið vildi einnig gera gagn og stuðla að betra samfélagi. Helstu áhyggjuefni ungs fólks samkvæmt þessum rannsóknum væru atvinnuleysi, umhverfismál, fátækt og hungur í heiminum og aukin glæpatíðni.
5 Á milli þess sem Helene talaði fengu þátttakendur ýmis verkefni að ræða sem tengdust fyrirlestri hennar, s.s. Hvaða áhrif hefur ný sýn á heilsu og tækni á vinnumarkaðinn og hvernig geta stéttarfélögin brugðist við ímynd ungs fólks af draumasamfélaginu? Eftir hádegi voru síðan vinnustofur sem þátttakendur skiptu sér niður á. Vinnustofurnar voru eftirfarandi: Týnda kynslóðin, um ótrausta atvinnu og atvinnuleysi ungs fólks Gildi samvinnu (Kollektivavtalets mervärde) EU og réttindi launþega Þríhliða samvinnuformið, nýjar áskoranir Kynningar-og fjölmiðlastarf stéttarfélaga. Miðvikudagur 20. júní Ráðstefnunni lauk miðvikudaginn 20. júní með fyrirlestri Alexanders Bengsson frá EXPO sem talaði um pólitískar öfgastefnur, kynþóttafordóma og fjandskap í garð útlendinga. Expo varð til í Svíþjóð árið 1995 í kjölfar kynþátta morða hægri öfgamanna. Greinilegt var að þetta málefni brann mjög á norrænum frændum okkar, ekki hvað síst vegna ódæðisverka Breivik í Útey í Noregi. Expo byggir að mestu á sjálfboðastarfi og hefur verið áberandi í blaðaútgáfu og skýrslugerð í þessum málaflokki. Býr stofnunin yfir einu stærsta gangsafni í Evrópu um rasisma. Stofnunin vinnur óháð stjórnmálaflokkum með öllum þeim sem hafna útlendingahatri. Í fyrirlestri sínum gerði Alexander grein fyrir þróun og stefnu mismunandi öfgahópa í Svíþjóð og skýrði út fyrir ráðstefnugestum innihald ýmissa bókmennta sem öfgahópar vitna gjarnan til í starfi sínu. Kynnti hann þar til sögunnar m.a. rasistakenningar um heimsyfirráð múslima (Eurabia) og rasista hugmyndafræðina frá orðum til aðgerða (Hottan). Niðurstaða hans var í rauninni sú að við öll bærum ábyrgð á því að bregðast við hvers konar hatursaðgerðum. Niðurstaða ráðstefnunnar Það er erfitt að draga saman eina niðurstöðu af þessari NTR ráðstefnu einkum vegna þessa hversu yfirgripsmikið viðfangsefni ráðstefnunnar var. Það er hins vegar óumdeilanlegt að það eitt að kynnast verkefnum, vandamálum og lausnum norrænna félaga okkar eykur okkur viðsýni og gefur þátttakendum frá hverju félagi tækifæri til að yfirfæra norrænar aðferðir yfir á okkar íslenska veruleika.