Stokkhólmur Námsferð 5 leikskóla 18. - 22. apríl 2012 Dagana 18. 22. apríl 2012 fóru 5 leikskólar saman í námsferð til Stokkhólms í Svíþjóð. Fjórir leikskólanna sem kalla sig HEBA, Hulduheimar, Engjaborg, Brekkuborg og Austurborg hafa undanfarin ár verið í samvinnu um að kynna sér starf í anda Reggio Emilia. Síðan bættist Maríuborg í hópinn og fór með okkur til Svíþjóðar. Einn fulltrúi frá hverjum leikskóla var í sameiginlegri ferðanefnd, sem skipulagði ferðina og stóð sig með sóma. Dagskrá ferðarinnar: Miðvikudaginn 18. apríl var flogið með Icelandair til Stokkhólms að morgni og frjáls tími e.h. Gist var á Scandic Continental Stockholm hotel við Vasagatan/Klara Vattugrand 4. 111 21 Stockholm. Fimmtudagur 19. apríl sem var sumardagurinn fyrsti var hópnum skipt upp í heimsóknir. Föstudagur 20. apríl fóru einhverjir í heimsókn f.h. Eftir hádegi var sameiginlegur fundur, þar sem hver hópur var með kynningu fyrir hópinn. Heimsóttir voru: Dokumentationscentralen (Skráningarsetur) Skarpnacks allé 25 Gustav Adolfs förskola Wittstocksgatan 18 Leikskólinn Solrosen Vanadisvagen 15 Leikskólinn Kling og Klang Upplandsgatan 81 83 Förskolan Fredric Eens Minne Polhemsgatan 9 Leikskólinn Katarina vestra Leikskólinn Nicolaigarden Gamla Stan Starfsfólk skiptist í hópa og heimsótti hver hópur 2 leikskóla eða 1 leikskóla og skráningarsetur.
Katarína Vestra Í leikskólanum Katarína Vestra eru 80 börn 1-5 ára og er áherslan á starf í anda Reggio Emilia. Leikskólinn er opinn 6:30-18:30 (lengur ef þarf). Leikskólinn er 4 deilda. 1-2 ára = 15 börn 3 leikskólakennarar 3-4 ára = 23 börn 4 leikskólakennarar 4-5 ára = 27 börn 3,5 leikskólakennarar Listgreinar eru fléttaðar inn í allt starf 3-4 börn eru með sérkennslu. Þau eru alltaf hluti af hópnum en ekki ein með kennara. Leikskólinn var stofnaður 1906 en flutti í núverandi húsnæði 1936. Áhersla er lögð á að nýta mannauð leikskólans. Unnið er með listir, opinn efnivið, tækni, t.d. ipod og spjaldtölvur. Verkefni taka langan tíma. Listaverk fara yfirleitt ekki heim með börnunum þar sem unnið er með dýran efnivið sem síðan er eign skólans. Allt mjög opið og allir þekkja alla. Allir (starfsfólk og börn) vinna saman og yfirmenn sem og aðrir þekkja öll börnin. Skrifstofan opin. Leikhúsherbergi þar sem leikari kennir leikræna tjáningu. Óperusöngvari kennir tónlist, börnin hafa hljómborð til afnota og hljóðfærin eru í hæð barnanna. Sér matsalur þar sem börnin borða. Flest börn kunna að lesa og skrifa þegar þau fara í grunnskóla. Er kennt í gegnum leikinn. Undirbúningur er 1 klst. á viku. Fjórir deildarstjórar. Síðan eru verkefnastjórar. Þetta hverfi sem staðsett er í Södermalm hefur orðið vinsælt síðustu ár af listamönnum og arkitektum til búsetu. Garður leikskólans var lítill og var með gervigrasi og gúmmímottum. En börnin fara mikið út fyrir leikskólann í leikhús, listasöfn og gallery. T.d. voru börnin að vinna með vasa-skipið og heimsóttu því vasasafnið. Listaverkum barnanna er stillt upp víða t.d. á gólfum og út í glugga. (sjást utan frá) Ekki eru mikil samskipti milli leikskóla og grunnskóla. Starfsfólk leikskólans upplifir að grunnskólinn líti niður á leikskólann. Ekki eru heldur mikil samskipti við aðra leikskóla. Leikskólinn á aftur á móti í mikilli samvinnu við Háskólann.
Nicolaigarden Gamla stan Þessi leikskóli er staðsettur í Gamla Stan (gamla bænum) í yfir 100 ára gömlu steinhúsi og er á 4 hæðum. Mörg lítil rými. Yngstu börnin á efstu hæðinni og útisvæðið uppi á þaki. Elsta deildin er í öðru húsi. Einn kokkur eldar fyrir 80 börn, en uppþvottavél er á hverri deild. Húsið er friðað og því litlu hægt að breyta. Húsið á sér meðal annars þá sögu að það var fyrrum næturstaður fyrir börn vændiskvenna og var rekið af kirkjunni. Í kring um 1980 var húsinu breytt í leikskóla. Leikskólinn er einn af 6 leikskólum sem er undir einum stjórnanda. Í þessum 6 skólum eru 372 börn og 80 starfsmenn þar af 42% karlmenn. Einn af þessum 6 skólum er fyrir börn sem bíða ættleiðingar og hittast börn og hugsanlega verðandi foreldrar þar til að kynnast. Samræmdar vinnureglur eru í skólunum 6, t.d. hvernig skuli taka á móti börnunum. Mikið lagt upp úr mannauðsstjórnun og að nýta mannauð hvers og eins fyrir alla. Aðalþema skólans er Lífsleikni og útikennsla. Skólinn er kynjalaus. Notaðar eru tilfinningabrúður í starfi með börnunum. Horft er á og unnið með sterkar hliðar barnsins. Settur var upp lífsleikni pýramídi, þar sem í toppnum var markmiðið sem stefnt er að. En orkan í starfsmannahópnum fer 25% í baktal, 15% í veikindatal og 15% í meting og samkeppni, svo ekki er mikil orka eftir til að vinna að markmiðinu. Því skal hugsa áður en framkvæmt er. Ekki skella vanhugsað fram.
Solrosen Vanadisvagen 15 Þetta er leikskóli sem er einn af fimm starfstöðvum í samstarfi, einn leikskólastjóri yfir öllum fimm. 35 börn og 6 starfsmenn. Þrjár deildar, 10 börn 1-2 ára, 10 börn 3-5 ára og 15 börn 5 ára. Húsið er opið frá 07:00-18:00. Flest börn eru samt frá 09.00-16:30. Leikskólinn er í gömlu íbúðarhúsnæði þar sem garðurinn er samnýttur með sambýlishúsunum í kring, en er samt lokaður öðrum meðan leikskólinn er opinn. Fá leiktæki en mjög náttúruleg þar sem börnin léku sér mikið með efnisbúta, spýtur o.þ.h. Allskonar efnisbútar, myndir af börnunum og flöskur með ýmsu skemmtilegum verðlausum efnivið var hengt í tré í garðinum sem börnin gátu skoðað og leikið sér með. Einnig voru gömul stígvél hengd á girðinguna í garðinum. Athyglisverðast: Allar deildir eins uppbyggðar. Sullusvæði, sandkassasvæði, málningarsvæði, kubbasvæði, klippa og líma svæði og hlutverkasvæði. Tveir starfsmenn tóku á móti og sýndu okkur allt saman. Báðar voru búnar að vinna saman í 25 ár. Allur efniviður er í hæð barnanna og uppgötvuðum við nýjan heim ekki síðri þegar við settumst á gólfið þegar glærukynning var fyrir okkur. Allt mjög snyrtilegt og lagt upp úr því að börnin gangi sjálf frá eftir sig. Umhverfið allt myndrænt og reyndar stafir og tölustafir einnig mikið notaðir. Formin vel sýnileg. Mikið um skráningar uppi á veggjum. Það sem okkur þótti einnig mikilvægt er hversu mikið pláss var fyrir allt, en samt hefðu þær viljað hafa meira pláss. Börnin borða ekki á leiksvæðinu heldur er matsalur svo allt er til taks á leiksvæðinu þegar þarf á því að halda. Grænar tunnur eru úti í garði og koma börnin með fræ og blóm og gróðursetja í tunnunum. Unnið er mikið með bækur og krufnar til mergjar. Unnið er með hverja bók jafnvel í tvo mánuði og allt tengt saman í verkefnum. Leir, náttúrufræði, líffræði, leiklist, stafir o.fl. Stafa-verkefni þar sem unnið er með upphafsstafi í nafni hvers og eins var tengt við einhvern hlut eða dýr og svo teiknuð mynd af hlutnum/dýrinu, stafurinn og dýrið mótað í leir og unnið áfram með þetta, gerðar skráningar o.fl. Ef starfsmaður veikist þá er kallað út varalið, nemendur úr framhaldsskólum, til að leysa af. Í þátttökuaðlögun eru það foreldrar sem bera ábyrgð á barninu í 3 daga og eru til taks næsta hálfa mánuðinn ef á þarf að halda. Undirbúningstími er einn og hálfur tími á viku en vinnuskyldan er 36 tímar og ætlast er til að 4 tímar séu nýttir til undirbúnings.
Kling og Klang Upplandsgatan 81-83 Nýr, einkarekinn leikskóli. Leikskólastjórinn er leikskólakennari og blaðamaður. Hún er jafnframt eigandi ásamt móður sinni og eiginmanni. Leikskólastjórinn hefur sett sér það markmið að verða besti leikskólinn í anda Reggio Emilia í Stokkhólmi á næstu 3 árum. Leikskólastjórinn velur sérstaklega starfsfólkið inn í leikskólann með tilliti til mismunandi bakgrunns menntunar o.fl. og leggur áherslu á að það komi úr öllum stéttum. Opnunartími skólans er 7:30 17:45. Í leikskólanum eru 36 börn, 1-2 ára og 7 starfsmenn. 3 undirbúningstímar eru á viku og 3 skipulagsdagar á ári. Aðlögun er þátttökuaðlögun. Foreldrar eru með börnunum í 3 daga og síðan til taks í 2 vikur þar á eftir. Helstu áherslur eru tónlist og leiklist en einnig unnið með myndlist, náttúru og tungumál. Mikið er lagt upp úr útikennslu. Ef ekki viðrar til útiveru þá er efniviður sóttur út í náttúruna og farið með inn. Útileiksvæðið er mjög lítið því er almenningsgarður nýttur til útiveru. Mikið um skráningar á veggjunum, sýnilegt bæði börnum og fullorðnum. Einfalt og aðgengilegt. Mikil áhersla er lögð á að börnin geri sjálf og gangi frá eftir sig. Áhugavert var sjálfstæði barnanna Hádegismatur er aðkeyptur og er eldhúsið nýtt sem matsalur og leikaðstaða. Brúður eru notaðar til að leggja inn fræðslu. Stafir lagðir inn með því að syngja um hljóðin sem stafirnir segja. Námsskrá leikskólans er sett upp á myndrænan hátt.
Fredrics Eens minne, Polhemsgatan 9, 112 36 Stockholm Einkarekinn leikskóli á tveimur efstu hæðum íbúðarblokkar. Á sér mjög sérstaka sögu. Fredrik Eens var mjólkurbóndi. Hann og kona hans eignuðust ekki börn. Þegar hann lést skildi hann eftir sig sjóð sem renna átti til styrktar fátækum börnum. Þetta hús var byggt 1935 fyrir þann sjóð. Staðsett í hverfi þar sem íbúar hafa lítið á milli handanna. Á fyrstu hæðunum voru litlar íbúðir fyrir einstæðar mæður með börn á leikskólaaldri. Á áttundu hæðinni voru íbúðir fyrir starfsmenn leikskólans og á efstu hæðinni var leikskólinn með leiksvæði uppi á þaki. Ef konurnar giftust eða ef og þegar börnin urðu 7 ára, þurftu þær að flytja burt. Í dag er leikskólinn á tveimur efstu hæðunum og almenningur býr í húsinu. Enn hafa þó einstæðir foreldrar forgang að leikskólanum. Húsið var vel byggt í upphafi og var fyrsti kvenarkitekt Svíþjóðar fenginn til að hanna hús og innréttingar. Alvar Alto hannaði hluta innréttinga og standa þær margar enn. Á efstu hæðinni eru yngri börnin. 25 börn og 6 starfsmenn. Á næstefstu hæðinni (þar sem áður voru íbúðir starfsmanna) eru eldri börnin, 21 barn og 3 starfsmenn. Fjöldi barna á hverja heila stöðu er 4,5 börn. Hlutfall réttindakennara er 60%. Mikið er lagt upp úr umhverfismennt og er skólinn með grænfánann. Börnin nýta almenningsgarð sem er við skólann til útiveru, Pontonjarparken. Unnið er eftir LpFö98 sem er aðalnámskrá borgarinnar. Sjá meðfylgjandi. Starfsemi leikskólans einkennist af virðingu og samhygð einstaklinga á milli. Allir eru á jafnréttisgrundvelli sama hvort um er að ræða börn, fullorðna, karla eða konur. Sérstaða hvers einstaklings og lífssýn er talin vera auðlind. Unnið er markvisst að því að minnka stress t.d. með nuddi og slökun. Leggja upp úr því að vera heilsueflandi skóli. Sérhver starfsmaður skal vera meðvitaður um ábyrgð sína í starfi með börnunum þar sem þau tileinka sér siðferðileg gildi og venjur fyrst og fremst í gegnum reynslu og er því starfsfólkið mikilvægar fyrirmyndir. Lögð er áhersla á uppbyggilegar samræður á milli starfsmanna og barna um það hvernig við eigum að koma fram hvert við annað. Þar sem leikskólinn er með grænfánann er hann virkur hvað varðar sjálfbæra þróun og vinnu að umhverfismálum. T.d. fá börnin eitt tré á ári í fóstur í almenningsgarðinum. Börnin læra allt um sitt tré. Leitast er við að barnið þrói getu sína til að taka virkan þátt í lífi sínu, verði fært um að velja, taka afstöðu og hafa áhrif á eigin aðstæður.
Starfsmenn leikskólans skulu vera virkir hlustendur og styðja börnin í að öðlast færni í framangreindum þáttum. Unnið er einstaklingsmiðað með börnin út frá aldri, þroska, áhuga og virkni hvers og eins. Húsnæði skólans hefur upp á að bjóða misstór rými sem gefa kost á ýmsum möguleikum í útfærslu á hópastarfi. Efniviður til leikja og sköpunar er aðgengilegur börnunum. Starfsmenn skulu bera virðingu fyrir leik barnanna, vera vakandi fyrir því að skapa aðstæður og efnivið og gefa svigrúm í starfinu fyrir frjálsan leik. Komið er til móts við börn innflytjenda á þeirra forsendum. Allur leikskólinn vinnur út frá ákveðnu þema ár hvert og er þema þessa skólaárs,,loft. Unnið er eitt ár með hvert frumefni þ.e. eldur, vatn, loft og jörð. Í allri vinnu við verkefnið fær hver og einn að njóta sín út frá áhuga og getu. Notast er við ýmsan efnivið og gögn í leikskólastarfinu s.s. pappír, skriffæri, digitalmyndavélar, diktafóna, tölvur, skjávarpa o.m.fl. Unnið hefur verið starf í anda Reggio Emilia í 10 ár. Fyrir 5 árum fór starfsmannahópurinn til Reggio Emilia og kynnti sér starfið þar og er nú á leið þangað aftur. Maturinn í leikskólanum er eldaður á staðnum af sérþálfuðum matráði. Matseðillinn er saminn út frá ákveðnum næringarstöðlum. Meðvitað er sneytt hjá sykri og óþarfa fitu. Þegar þess er kostur er notast við lífrænt ræktaðar afurðir og mat beint frá bónda. Gæðamat á starfi skólans er í formi úttektar frá opinberum skólayfirvöldum (BRUK) og foreldrakönnun er nefnist Hversu góður er leikskólinn okkar. Sjá meðfylgjandi blað. Fagleg þróun er í samstarfi við Háskólann í Stokkhólmi. Eins fá kennaranemar starfsþjálfun á vettvangi. Unnið er eftir mannauðsstjórnun þ.e. hver kennari ber ábyrgð á ákveðnu sviði t.d. skapandi starfi. Einu sinni á ári er sýning á verkum barnanna. Verkin eru þá jafnvel færð út og hengd upp í tré.
Gustav Adolf förskola, Wittstocksgatan 18 6 skólar eru reknir undir sama stjórnanda í þessu hverfi og er Gustav Adolf einn af þeim. Í þessum 6 skólum eru 350 börn á 22 deildum og 80 kennarar. Gustav Adolf er staðsettur í ríkasta hverfi Stokkhólms. Í þessum leikskóla eru 60 65 börn. 4 deildir og 3 starfsmenn á deild. Börnin eru á aldrinum 1-6 ára. Opinber opnunartími er frá 6:30 18:30, en vegna aðsóknar er ekki opnað fyrr en 7:15 og lokað 17:45. Flest börn eru 6-8 tíma. Afleysingar eru fengnar frá afleysingarskrifstofu úti í bæ þ.e. ef ekki er hægt að færa til starfsfólk innan þessara 6 skóla. Þegar starfsmenn eru veikir fá þeir aðeins greitt 80% af launum. Engin samvinna er við grunnskóla hverfisins. Þvert nei frá hendi grunnskólans sem lítur niður á leikskólann. 10 ár síðan skólinn byrjaði að starfa í anda Reggio Emilia með aðstoð frá ReggioEmilia institude. Leikskólakennari, sérmenntaður í starfi í anda Reggio Emilia hefur ábyrgð á faglegu starfi allra skólanna. Allir 6 skólarnir vinna í anda Reggio Emilia og er þema skólaársins ákveðið af kennrunum og er það sama í öllum skólunum. Þetta árið er verið að vinna með mynstur. 6 mánuðir fara í undirbúning á viðkomandi þema áður en þemað hefst. Skoða þekkingu barnanna á viðfangsefninu t.d. með könnunaraðferðinni. Þemað nær yfir 3 ár. Aðeins tvær tölvur eru í leikskólanum og er önnur á skrifstofunni. Tölvurnar ekki notaðar til að spila leiki, heldur til fræðslu, teikna eða skoða ljósmyndir sem börnin taka. Ekki umhverfisvænt að prenta út myndir, því eru þær skoðaðar í tölvunni. Mikil skráning á verkum barnanna. Hver starfsmaður gerir sína skráningu. 3 myndir lóðrétt og texti vinstra megin. Starfsmenn horfa ekki á hvað börnin geta, heldur hvað þau læra. Starfsmenn fá hálftíma á dag í kaffi og borga 10 kr. sænskar í kaffi og ávexti á dag. Einn og hálfur tími á viku í undirbúning. Vinnuvikan er 40 klst. 38,5 tímar með börnunum. Foreldrar greiða gjöld miðað við tekjur.
Dokumentationscentralen Skarpnacks allé 25 Dokumentationscentralen skráningarsetur er staður þar sem kennarar og nemar koma og sækja sér hugmyndir og viðbótarþekkingu hvað varðar skapandi starf með börnunum. Einnig geta leikskólar sótt sér stuðning við að koma af stað verkefnum eða að fá innblástur við verkefni sem hafa staðnað. Þær komast yfir ca. 4-5 verkefni í einu og reyna að fylgja hverju verkefni vel eftir. Tveir sérmenntaðir starfsmenn starfa í setrinu. Þar er einnig efnisveita. Skráningarsetrið er rekið af hverfinu og styrkt af leikskólum hverfisins (borgarhlutans). Kristina myndlistarkennari í Skarpnak tók á móti okkur. Kristina sagði okkur að algengt væri í Svíþjóð að leikskólar hefðu aðgang að lista-ráðgjafa. En í hverfinu Skarpnak var sett á stofn ráðningarsetur til að mæta listrænni ráðgjöf. Einu sinni á ári er haldin sýning á torgi hverfissins á þeim verkefnum sem unnin hafa verið í samvinnu við skráningarsetrið. Kristina kynnti tvö verkefni sem leikskólar unnu í samstarfi við skráningarsetrið. Annað verkefnið var torgið sjálft. Allt sem börnin sáu á torginu s.s. styttur, bekkir, gosbrunnar, hellur, fólk t.d. dansandi fólk, niðurfallsristarnar o.fl. Verkefnið sjálft og efnisval (jarðleir) var valinn af kennurunum en hugmyndin að hverjum og einum hlut var alfarið barnanna. Hitt verkefnið var unnið með yngstu börnunum eða 1-3 ára börnum. Börnin tóku málningu með skeið og létu drjúpa ofan í vatn. Síðan fylgdust þau með hvernig vatnið breytti um lit. Því fleiri liti sem þau létu drjúpa í sama vatnið, því meiri breyting varð. Þarna nota börnin mörg skynfæri og læra um blöndun lita. Börnin báru saman litakrukkurnar sínar, fengu litaspjald sem þau báru saman við o.fl. Eftir að þau höfðu lokið við að blanda þá settu þau krukkuna sína út í glugga og þar gátu þau fylgst með litnum sem þau blönduðu. Málningin sökk á botninn og þá þurftu þau að hrista upp í krukkunni til að fá litinn sinn upp á ný. Litaverkefnið hélt áfram á skjávarpa þar sem börnin léku með litaðar glærur og annað litríkt og blönduðu litunum saman og vörpuðu upp á vegginn. Í þessu verkefni voru foreldrar fengnir til að vera þátttakendur og var þeim boðið að koma í leikskólann að kvöldi og vinna sömu verkefni og börnin með litablöndunina. Foreldrar áttu einnig að mála eina mynd fyrir barnið sitt. Þegar börnin fengu myndina frá foreldri sínu daginn eftir, reyndu þau að gera eins mynd. Þau reyndu að finna út hvaða liti foreldrið hafði notað og nýttu myndina sem fyrirmynd sem þau unnu eftir.