Ferð starfsmanna Þjónustumiðstöðvar Breiðholts til Stokkhólms í október 2010
Undirbúningsnefnd: Bryndís Ó. Gestsdóttir, Eydís D. Sverrisdóttir, Helga Sigurjónsdóttir, Jóhanna Erla Guðjónsdóttir, Kolbrún Björnsdóttir, Lilja Þorkelsdóttir og Þóra Kemp. Ritarar í vettvangsheimsóknum: Arnbjörg Eiðsdóttir, Ágústa H. Gísladóttir, Bergljót B. Guðmundsdóttir, Ellen Svava Guðlaugsdóttir, Elín Guðjónsdóttir, Guðrún Kristinsdóttir, Inga Þóra Geirlaugsdóttir, Íris Ósk Ólafsdóttir, Katrín S. Jóhannsdóttir, Sigrún Ósk Björgvinsdóttir og Þorsteinn Hjartarson, Ritnefnd: Arnbjörg Eiðsdóttir, Helga Sigurjónsdóttir, Þóra Kemp og Þorsteinn Hjartarson. Þjónustumiðstöð Breiðholts apríl 2011 2
Efnisyfirlit Aðdragandi ferðar...4 Markmið...4 Þátttakendur...5 Framkvæmd heimsóknir...6 Heimsókn á Þjónustuskrifstofu (Medborgarkontor) Skärholmen...7 Fågelholmen leikskóli í Skärholmen...9 Ungmennamóttakan (Team 127)...11 Meðferðin...11 Íbúðasambýli í Skärholmen...12 Ungdomens Hus...13 Lýðræðislegt vinnulag...14 Önnur starfsemi...14 Grunnskólinn í Hässelbygårdskolan...15 Samvinna við nærsamfélagið...16 Hässelby Villakulla Annexet leikskóli...17 Folkets Hus í Rynkeby...18 Kulturhuset Stockholm...20 Lokaorð...21 3
Aðdragandi ferðar Á vormánuðum 2010 ákvað starfsfólk Þjónustumiðstöðvar Breiðholts að skipuleggja fræðslu- og kynnisferð til Stokkhólms. Skipað var í ýmsa hópa til að vinna að undirbúningi ferðarinnar þar sem tíminn var naumur og sumarfrí framundan. Allt gekk að óskum og var ferðin fjármögnuð með styrkjum frá stéttarfélögum hvers og eins auk þess sem hluti starfsmanna skipulagði fjáröflun af ýmsu tagi. Hópurinn taldi í allt 27 starfsmenn auk maka sem voru átta. Ferðin var farin dagana 6. 10. október 2010. Markmið Markmið ferðarinnar var að fræðast um með hvaða hætti nágrannaþjóð okkar er að vinna í félags-, frístunda- og skólaþjónustu ásamt því að fá nýja sýn á hið daglega starf sem við erum að sinna hér heima. Einnig fannst okkur mikilvægt að heimsækja hverfi sem eiga eitthvað sameiginlegt með Breiðholtinu eins og til að mynda frekar hátt hlutfall íbúa sem búa við félagslega erfiðleika. Við völdum því að heimsækja hverfi sem eru með hátt hlutfall innflytjenda og reyna þannig að fá innsýn í hvernig unnið er með fjölbreytileikann í félags- og skólaþjónustu og frístundastarfi. Síðast en ekki síst var markmið ferðarinnar að styrkja starfshópinn og efla starfsandann. Leikskólabörn að leik 4
Þátttakendur Arnbjörg Eiðsdóttir Ágústa H. Gísladóttir Bergljót Guðmundsdóttir Bryndís Ósk Gestsd. Ellen Svava Guðlaugsd. Guðrún Briem Elín Bryndís Guðmundsd. Elín Guðjónsdóttir Erla Sigríður Hallgrímsd. Eydís Dóra Sverrisd. Guðrún G. Kristinsdóttir Halla Hallgeirsdóttir Helga Sigurjónsdóttir Inga Þóra Geirlaugsd. Íris Dröfn Steinsdóttir Íris Ósk Ólafsdóttir Jóhanna Erla Guðjónsd. Karen Aradóttir Katrín S. Jóhannsdóttir Kolbrún Björnsdóttir María Þorleif Hreiðarsd. Rósa Dagný Grétarsd. Lilja Þorkelsdóttir Sigrún Ósk Björgvinsd. Þorsteinn Hjartarson Þóra Guðjónsdóttir Þóra Kemp Átta makar voru einnig með í för. Starfsmenn ÞB í vettvangsheimsókn 5
Framkvæmd heimsóknir Skipulögð dagskrá var í boði í tvo daga sem gekk bæði út á almennar kynningar á starfsemi stofnana og heimsóknir í hin ýmsu úrræði sem boðið er upp á. Hópurinn skipti sér jafnframt í minni hópa og voru heimsóttir staðir sem hverjum og einum þótti áhugaverðastir út frá sínu starfi og verkefnum. Fyrri daginn heimsóttum við þjónustuskrifstofuna í Skärholmen og í framhaldi af því voru kynningar á fjórum starfseiningum þar sem hver starfsmaður gat valið að fara á tvær. Seinni daginn fór allur hópurinn í heimsókn í grunnskóla í Hässelby og eftir hádegi skiptist hópurinn upp í smærri hópa og heimsótti annars vegar Hässelby Villakulla Annexet leikskólann og hins vegar Alþýðuhúsið (Folkets hus) í Rynkeby. Starfsmenn ÞB í vettvangsheimsókn 6
Heimsókn á Þjónustuskrifstofu (Medborgarkontor) Skärholmen Skärholmen Í borgarhlutanum Skärholmen búa u.þ.b. 33 þúsund íbúar og er hann einn af 14 borgarhlutum Stokkhólms. Steinunn Á. Steinunn A.Håkansson Håkansson er framkvæmdastjóri þjónustuskrifstofunnar og jafnframt hins pólitíska kjörna ráðs sem fer með stjórn hverfisins (Skärholmens stadsdelsförvaltning). Til gamans má geta að Steinunn er tvíburasystir Ragnhildar Ásgeirsdóttur, djákna í Fella- og Hólakirkju. Í kynningu Steinunnar kom fram að þau hafi nýlega gengið í gegnum töluverðar breytingar því fyrir fjórum árum, þegar borgarstjórn hægri manna komst til valda í Stokkhólmi, var grunnskólaþjónustan gerð miðlæg að nýju. Einnig var aukin áhersla lögð á einkavæðingu þjónustunnar, jafnframt var ábyrgð á launakeyrslum og fleiri verkefnum færð aftur í ráðhúsið. Hins vegar ber Þjónustuskrifstofa Skärholmen mikla ábyrgð á öllum rekstri og þjónustu við leikskóla, tómstundastarfi, menningarmálum, málefnum eldri borgara, félagslegri þjónustu, heimaþjónustu, allri þjónustu við fatlaða, búsetumálum, umhverfismálum og ýmsu er snýr að nærþjónustu s.s umsjón/umhirða leikvalla og útivistarsvæða. Um 1400 starfsmenn vinna hjá Þjónustuskrifstofu Skärholmen þar sem lögreglan er einnig til húsa enda kom fram í kynningu Steinunnar og samstarfsmanna hennar að mikið og gott samstarf væri við lögregluna sem gagnaðist vel í öllu forvarnarstarfi. Hins vegar nefndi hún í leiðinni að færsla grunnskólanna til 7
skrifstofunnar í ráðhúsinu hefði ekki haft góð áhrif í þverfaglegu samstarfi innan hverfisins. Í Skärholmen er margar félagslegar íbúðir og hátt hlutfall fólks af erlendum uppruna og eru helstu þjóðernishóparnir frá Arabalöndum, Tyrklandi, Finnlandi, Íran, Írak, Sómalíu og Grikklandi. Þegar litið er til aldurssamsetningarinnar eru 26% íbúa undir 19 ára aldri, 58% á aldrinum 20-64 ára og 16% eldri en 65 ára. Atvinnuleysi er mikið í borgarhlutanum (2400) og hafa þau rekið eigin vinnumiðlun Jobbtorg sem borgin hefur nýlega tekið yfir, en þar er mikið og fjölbreytt tilboð af námskeiðum og mentor verkefnum. Skólakerfið er svolítið öðruvísi en við þekkjum hér á landi og til að mynda er ekki skólaskylda hjá 6 ára börnum en þau reka svokallaðan Open preschool þar sem fullorðnir og börn koma saman þar sem þau hafa aðgang að kennara. Þá kom fram að þrír leikskólastjórar eru í hverfinu sem stýra nokkrum leikskólum en síðan eru millistjórnendur sem hafa aðsetur í hverjum leikskóla og sjá um daglegan rekstur. Í Skärholmen hefur verið lögð mikil áhersla á foreldrastuðning enda gengur pólitísk stefna út á það að setja barnið í fyrsta sæti og gera allt sem hægt er til að gera aðstæður hvers barns sem bestar og það sé í raun samstarfsverkefni allra íbúa. Hvað varðar fjárhagsaðstoð til þeirra sem ekki hafa vinnu þá er lögð áhersla á að fólk sinni atvinnuleit og/eða sæki virkniverkefni sem í boði eru. Ef einhver sinnir ekki slíku er dregið úr greiðslum en þó er það undantekning ef viðkomandi er forsjáraðili barns. Í þeim tilvikum er alltaf tryggt að barnið hafi greiðan aðgang að mat og öðrum lífsnauðsynjum. Mikil áhersla er lögð á að taka vel á móti fólki og hafa samráð við notendur í ýmsum ákvörðunum. Eitt helsta kjörorðið er People can. Fram kom í kynningunni að um 130-140 ráðgjafar eru starfandi í Skärholmen og er algengt að hver ráðgjafi sé með u.þ.b. 50-60 fjölskyldumál á sinni könnu. Félagsráðgjafar og aðrir ráðgjafar eru mikið út í hverfi og sinna ráðgjöfinni inni á 8
heimilum fólks, í skólunum og víðar enda er það hluti af stefnunni að vinna þannig. Að undanförnu hefur mikil áhersla verið lögð á meðferð og þverfaglega vinnu með börn sem hafa verið misnotuð og lent í heimilisofbeldi en því miður er sá hópur allt of stór (650 skráningar um misnotkun). Sjá nánari upplýsingar á netinu: http://www.stockholm.se/omstockholm/forvaltningar-ochbolag/stadsdelsforvaltningar/skarholmen/ Fågelholmen leikskóli í Skärholmen Leikskólinn er staðsettur nálægt þjónustukjarna hverfisins við járnbrautarstöðina. Hlutfall barna af erlendum uppruna er 92% og því fær leikskólinn viðbótarfjármagn, en einnig vegna félagslegra erfiðleika hjá mörgum fjölskyldum í hverfinu. Í inntökuferlinu fara kennarar í heimsóknir heim til barnanna áður en þau byrja í aðlögun sem tekur að jafnaði þrjá daga. Barnið kynnist því kennaranum fyrst á heimavelli. Þetta er liður í að ávinna sér traust og samvinnu foreldranna. Mikið og gott samstarf er við foreldra og að sögn leikskólastjórans hafa yfirvöld í Stokkhólmi sett sérstakar reglur um að alltaf eigi að ganga út frá því sem er best fyrir börnin. Í leikskólanum starfa 8 starfsmenn. Einn leikskólastjóri og Fågelhomen leikskóli þrír starfsmenn sinna 18 börnum - auk þess eru leikskólakennarar í sérverkefnum, t.d. í að kenna sænsku sem annað mál. Mikil áhersla er lögð á símenntun starfsfólks og að það læri aðferðir til þess að skapa traust við foreldra því samvinna við foreldra er talin grundvöllur að öllu starfi með börnunum. Við upphaf hvers skólaárs á haustin eru tveir starfsdagar þar sem starfsfólkið kemur saman og ákveður þema skólaársins og síðan eru starfsaðferðir ákveðnar út frá áhugasviðum barnanna sem dveljast á 9
leikskólanum hverju sinni. Mikið eru unnið með sögur, söng og leiklist og notaðar eru myndrænar stoðir, látbragð og hvaðeina sem nýst getur hinum ýmsu skynfærum. Dæmi um að síðastliðið haust sýndu nemendur lestarstöðinni sérstakan áhuga. Því var unnið með það þema í skólanum, farið var í lestina, keyptir miðar, ferðast með lestinni, fylgst með henni og listaverk unnin í kjölfarið. Mikil áhersla er í skólanum að vinna með nærumhverfið og reynsluheim barnanna, en einnig farið mikið með þau út úr hverfinu til þess að auka enn frekar við reynslu- og þekkingarheim þeirra. Starfsfólk skólans hefur eftirfarandi atriði að leiðarljósi í starfi sínu: Börn er ólík Börn hafa eitthvað að segja Börn kanna og læra að skilja umhverfi sitt Börn búa yfir færni, reynslu og áhuga Börn hafa getu til aukins þroska Börn eru forvitin Annað sem kom fram var að nemendur úr grunnskólum hverfisins koma í starfsnám eina viku á ári. Ekki er talin þörf á að greina ADHD þegar þau eru þetta ung. Foreldrar verða að biðja um greiningu, því leikskólinn gerir það ekki. Við fengum að fylgjast með Leikskólabörn í Fågelholmen samverustund 1-3 ára barna. Þar voru sagðar sögur, sungið og notuð ýmis hjálpargögn bæði myndræn og hlutlæg. Það virtist vera ríkur þáttur í starfseminni að vinna með tungumálið. 10
Ungmennamóttakan (Team 127) Ungmennamóttakan hóf starfsemi sína í september árið 2007 og starfa þar fimm starfsmenn. Vinna þeirra byggir á rannsóknum sem sýna að besta leiðin til að meðhöndla unga afbrotamenn er að gera það á þeirra heimasvæði. Starfsmenn vinna eftir hugmyndafræði Martin Lartén en hann er höfundur bókarinnar Från brott till genombrott og þau hitta höfundinn einu sinni í mánuði til að fá handleiðslu. Markhópurinn eru unglingar á aldrinum 13-19 ára sem búa í Skärholmen og hafa brotið af sér. Afbrotin eru svo sem þjófnaður, ofbeldi eða fíkniefnaneysla og eru þau öll á sakaskrá. Þetta eru unglingar með hegðunarerfiðleika og sem eru framtakslausir. Félagsráðgjafar á þjónustuskrifstofum/félagsþjónustu/barnavernd vísa í ungmennamóttökuna og er mikil samvinna milli teymisins og félagsráðgjafa unglingsins. Meðferðin Ungmennamóttakan leggur mikla áherslu á fagmennsku og er allt ferlið í föstum skorðum og starfsfólkið vel menntað. Þrátt fyrir það er meðferðin í sífelldri þróun og unnið að því að bæta vinnuferlið. Lögð er áhersla á að ábyrgðin liggi hjá gerandanum og unnið með hann út frá því. Unnið er með ákveðin atvik eða atriði hvert fyrir sig. Einungis er þörf á samþykki foreldranna til að geta unnið með unglinginn. Oft koma málin frá barnavernd og foreldrarnir fá þá val um þetta úrræði eða stofnun. Það hefur þó aukist að unglingarnir og foreldrarnir sæki sjálf eftir meðferð eftir að hafa heyrt um hana hjá vinum þar sem bæði foreldrarnir og unglingarnir eru almennt ánægðir með meðferðina. Foreldrar um 85% unglinganna eru af erlendu bergi brotnir og koma flestir frá Írak og Íran. Stúlkur eru um 5% og hefur hlutfall þeirra aðeins verið að aukast. Meðferðin tekur um ár og er unnin í þremur áföngum. 11
Íbúðasambýli í Skärholmen Sambýlið er eitt af tólf heimilum í Skärholmen þar sem búa alls 80 einstaklingar. Á því sambýli sem heimsótt var eru 5 íbúðir. Um er að ræða fimm einstaklinga sem eru allir með væga þroskahömlun og greindarskertir á aldrinum 24 til 51 árs, fjórir karlar og ein kona. Íbúarnir eiga það sameiginlegt að geta ekki búið í einir Ekholmen sambýli án þjónustu. Enginn þeirra er með hreyfihömlun. Sambýlið er þannig skipulagt að starfsmannaíbúðin er sameiginleg fyrir alla íbúana. Þar er stofa, eldhús, baðherbergi, þvottaaðstaða og svefnherbergi fyrir starfsmanninn sem vinnur á sólarhringsvöktum. Á sambýlinu hafa íbúarnir kost á að borða saman og eiga samverustundir í íbúð starfmannsins og þarf það þá að vera skipulagt með fyrirvara. Ef íbúarnir vilja elda saman máltíð þurfa þeir að leggja út fyrir matnum, elda hann með stuðningi starfsmannsins og ganga frá eftir sig. Þjónustan byggir einnig á því að fara út fyrir heimilið eins og í bíó, versla, hitta vini í fylgd starfsmanns og einnig að fara á dansleiki og fleira þess háttar. Íbúarnir geta óskað eftir aðstoð með allar athafnir daglegs lífs en verið er að efla sjálfstæðið þeirra með því að gefa þeim tækifæri til að búa í eigin íbúð. Þeir hringja í starfsmanninn en engar bjöllur eru á heimili íbúanna og starfsmannsins. Flestir þeirra sem búa á sambýlinu bjuggu áður í herbergjasambýli/stofnun og því er flutningur í íbúðasambýli mikil viðbrigði fyrir þessa einstaklinga. Íbúarnir á sambýlinu eru nokkuð sjálfbjarga en þurfa stuðning og hvatningu til þess að halda heimili. Flestir íbúarnir eru í vinnu með stuðningi og fær enginn þeirra liðveislu. 12
Flestir hafa fullreynt það að búa einir og vera í námi án árangurs. Hægt er að sækja um búsetu í sambýlinu í gegnum félagsþjónustuna. Sveitarfélagið tekur ákvörðun um hvort umsækjandi geti nýtt sér úrræðið skv. gildandi lögum en enginn biðlisti er eftir sambýli þrátt fyrir að það sé hópur sem bíður eftir sambærilegu úrræði. Heimilin eru flokkuð eftir greiningum einstaklinganna og íbúar geta búið þar eins lengi og þeir óska eftir. Þeir borga húsaleigu, fá húsaleigubætur og sjá um sína eigin reikninga en borga ekki fyrir sólarhringsþjónustuna. Starfsmennirnir eru fimm talsins og er einn starfsmaður á vakt í nokkra daga í senn. Þegar starfsmaður fer út með einn íbúann þarf að skipuleggja það vel fyrirfram gagnvart öðrum íbúum hússins. Ungdomens Hus Húsið hefur verið starfrækt í sex ár og hefur verið haft að leiðarljósi að notendur þess hafi frumkvæði og ákveði sjálfir hvað og hvernig er unnið. Lýðræðisleg vinnubrögð er regla númer eitt. Það hefur verið mikil vinna, fyrirhöfn og kallað á ústjónarsemi að fá ungmennin til að koma í klúbbastarfið og sjá ávinning af því að starfa þar. Foreldrarnir voru heldur ekki hrifnir í fyrstu og óttuðust að þarna væri spilling á meðal ungs fólks. Starfsfólkið átti sérstaklega erfitt með að sannfæra feður og bræður um að stelpurnar ættu erindi til þeirra. Lagt var í sérstakt átak til þess að fá stelpur á staðinn og nú Starfsmenn ÞB i Ungdommens Hus eru þær um 48% notenda. Starfsfólkið hefur lagt áherslu á það að búa til stelpuhópa og sannfæra 13
fjölskyldur þeirra um að þetta sé gott fyrir þær ef þær hyggja á menntun eða að fá vinnu í Svíþjóð. Þetta með vinnuna hafði sérstaklega góð áhrif. Þarna koma ungmenni frá mörgum löndum með mörg tungumál og trúarbrögð. Þau reyna að koma á sambandi við önnur ungmenni í landinu eða jafnvel erlendis. Mikil áhersla er lögð á vettvangsferðir út úr hverfinu því ungmennin eru oft einangruð og finnst þau jafnvel ekki eiga erindi neitt annað. Farið er til að mynda á söfn, bíó, leikhús, í garða og fleira þess háttar. Lýðræðislegt vinnulag Þrettán unglingar eru í stjórn hússins og einn fullorðinn. Áhersla er lögð á íbúalýðræði almennt. Unga fólkið skipuleggur starfið sjálft og er stjórn sem ákveður hvað gert er með hverju sinni og hvernig hópa þau vilja setja upp, oft er unnið út frá sérstökum þemum. Aðalstarfsemin fer fram á veturna, en þó er verið að reyna að halda uppi sumarstarfi t.d sumarbúðum, kaffihúsi og sjónvarpsherbergi. Á hverju ári er farið í sumarbúðir og eru þá 20-25 ungmenni og 3 starfsmenn með í hverri ferð. Sem dæmi má nefna fóru 15 krakkar fóru í sérstakar dansbúðir. Fimm stjórnir eru starfandi innan hússins og sér hver stjórn um ákveðin verkefni í tengslum við starfsemina. Töluverð samkeppni er á milli stjórna því verðlaun eru veitt fyrir besta verkefnið. Síðast fór hópur til Brussel til þess að taka á móti verðlaunum á vegum verkefnisins Ungt fólk í Evrópu. Opnunartími hússins er frá klukkan 16 22 á virkum kvöldum en til 01:00 á föstudögum sem eru partíkvöld. Önnur starfsemi Eldri borgarar nýta húsið tvisvar sinnum í viku að deginum til. Ungir foreldrar koma með börnin sín og dansa með þeim. Aðstoð við heimanám er einnig í boði. Jafnframt er boðið upp á aðstöðu til trúariðkunar. Sérstakt fræðsluverkefni er í boði fyrir ófrískar konur 15-25 ára og eru nú um 35 konur sem mæta. Gítarherbergi, danssalur, íþróttasalur, sýningarsalur - allt nýtist hinum ýmsu 14
hópum í hverfinu. Það eru milli 100-150 manns sem koma í húsið um helgar og þá iðar allt af lífi. Grunnskólinn í Hässelbygårdskolan Hrafnhildur Hilmarsdóttir Arenvall skólastjóri og Anders aðstoðarskólastjóri tóku á móti hópnum. Þau sögðu okkur frá því hvernig skólinn hefur breyst síðastliðin fjögur ár úr því að vera mjög neðarlega í meðaltalssamanburði á námsárangri í Svíðþjóð í það að verða ofarlega á listanum. Auk þess gerðu þau grein fyrir skipulagi og samstarfi skólans við nærsamfélagið. Hrafnhildur Hilmarsdóttir Arenvall Nemendafjöldi er um 520 nemendur frá 6-16 ára. 90% nemenda koma frá öðrum löndum og 46 tungumál eru töluð í skólanum. Í hverjum bekk eru um 14 20 nemendur og 17 22 nemendur í eldri bekkjunum. Um 100 starfsmenn vinna í skólanum þar af eru 10-30% af erlendum uppruna. Öll kennslugögn eru gjaldfrjáls - bæði bækur og skriffæri. Einelti þekkist ekki í skólanum. Mikil áhersla er lögð á sænsku, ensku og stærðfræði. Fríar skólamáltíðir eru í boði og stjórnendur borða með nemendum. Áhersla er lögð á hollt mataræði og margir starfsmenn vinna í eldhúsinu. Ekki er reynt að greina börn sem eiga við einhvern vanda að stríða fyrr en í fyrsta lagi tveimur árum eftir að þau koma í skólann og sjaldan í leikskóla. Greinilega er þarna um að ræða gagnkvæma virðingu innan skólasamfélagsins sem einkennist af góðri blöndu af skýrum reglum og umhyggju. Hvað hefur verið gert sem stuðlað hefur að betra skólastarfi? 1. Settar voru inn valgreinar í listum og íþróttum, nemendur geta valið frá 12 ára aldri, leiklist, dans, tónlist og íþróttir. 2. Leitast var við að fá mjög góða listamenn til þess að sjá um þessar valgreinar. Þau vinna að ákveðnum verkefnum og hafa þau vakið athygli og 15
aukið hróður og virðingu skólans. Ávinningurinn: Nemendur hafa fengið aukið sjálfstraust og virðingu og njóta sín betur í öllum námsgreinum. Einnig hafa þau fengið góða nemendur í skólann vegna kennslu í listgreinum og það hefur mikið að segja. 3. Endurmenntun kennara var stóraukin og allir fóru á námskeið í að kenna sænsku í gegnum allar námsgreinar. Sænskan er alltaf höfð að leiðarljósi. Ávinningur: Þetta virtist koma öllum nemendum að gagni ekki bara þeim sem eru af erlendum uppruna. 4. Skólinn hefur lagt sérstaka áherslu á upplýsingatækni í kennsluaðferðum og vinnulagi nemenda og kennara. Ávinningur: Nemendur verða sjálfstæðari í vinnubrögðum og nýta tölvurnar til þess að afla sér þekkingar, oft á sínu móðurmáli. 5. Fjórum sinnum á ári er kennsla lögð niður í 3 daga og þá er unnið í þemavinnu, farið í vettvangsferðir út úr hverfinu og/eða unnið í listasmiðjum. Þeir nemendur sem þurfa sérstakan stuðning og hafa dregist aftur úr í námi fá tækifæri til þess að vinna það upp á þessum dögum. 6. Strangar reglur eru í skólanum en fáar og einfaldar. Nemendur fara í röð fyrir utan skólann og kennsluaðferðir eru oft á tíðum bein kennsla. Þetta eru gamlar og góðar aðferðir sem virðast henta vel í þessu umhverfi. 7. Einn tími á viku er í móðurmálskennslu Samvinna við nærsamfélagið Eldri borgarar og háskólanemar koma og aðstoða við heimanám einu sinni í viku. Náið samstarf er við lögreglu, hverfisráð og Ungdomshuset enda fer stór hluti af frístundastarfinu fram innan veggja skólans. Þá er frístundaheimilið meðvitað um sænskukennsluna í gegnum leik og starf. Það var mjög lærdómsríkt að heimsækja 16
skólann og sérstaklega að heyra hvað vel hefur gengið með þessu breytt fyrirkomulagi í skólastarfinu sem hefur verið innleitt síðastliðinn fjögur ár sem auðvitað kostaði sitt en greinilega þess virði. Hässelbygården er með góða kynningu á starfinu á netinu, sjá nánar Hrafnhildur í bekkjarheimsókn á: http://www.hasselbygardsskolan.se/ Hässelby Villakulla Annexet leikskóli Villakulla Annexet er lítill tveggja deilda leikskóli í Hässelby. Skólinn var opnaður fyrir fimm árum og er hann í bráðabirgðarhúsnæði. Á sömu lóð er annar stærri og eldri leikskóli Hässelby Villakulla Annexet leikskóli en lítið samstarf er á milli skólanna. Í þessu hverfi er einn leikskólastjóri yfir 6 leikskólum og kom hún til að hitta okkur. Steinunn Rósa deildarstjóri og Guðríður leikskólakennari tóku á móti hópnum og fræddu okkur um leikskólann og starfið þar. Þær tóku sérstaklega fram að þær væru einu leikskólakennararnir sem starfa saman á deild í Stokkhólmi. Í kynningu þeirra kom fram að mikill skortur er á leikskólakennurum í Svíþjóð. Í leikskólanum eru 30 börn á aldrinum 1-6 ára sem skiptast á tvær deildir og 15 börn á hvorri deild. Á báðum deildunum eru börn á aldrinum 1-6 ára. Þær lögðu áherslu á að börn sem fæðast í Svíþjóð séu sænsk þó að þau séu kannski ættuð annars staðar frá. Á deildinni hjá Steinunni og Guðríði var eitt barn sem átti báða foreldra af sænskum uppruna með sænsku sem móðurmál. Annars voru börnin hjá þeim ættuð frá 11 löndum og 17
töluðu 9 tungumál auk sænsku. Fyrir fimm árum þegar leikskólinn opnaði var helmingur barnanna sænskur og talaði eingöngu sænsku. Það kom fram að í öðrum hverfum þar sem húsnæðið er stærra og dýrara búa fleiri,,sænsk börn (foreldar sænskir). Það sama átti einnig við um einkareknu leikskólana að þar væru mun fleiri börn sem höfðu eingöngu sænsku sem móðurmál. Á deildinni er eitt barn greint með einhverfu og hefur það stuðning allan daginn. Það er starfsmaður frá greiningarstöð sem sinnir því og fær handleiðslu og laun þaðan. Megináhersla í starfinu er að kenna börnunum sænsku með óhefðbundnum aðferðum og hefur það gengið vel að þeirra sögn. Einnig hér eru börnin látin ráða ferðinni út frá áhuga þeirra. Farið er í skógarferðir, unnið með jafnrétti og þjálfun í að tjá skoðanir sínar. Matmálstímar eru í föstum skorðum en hann er aðkeyptur. Sagt var sértaklega frá nýútkomnum bæklingi um foreldrasamstarf Guldsitsen sem allir leikskólar í Stokkhólmi eiga að vinna út frá. Leitast er við að vinna eftir honum en þær segja að oft sé það erfitt vegna tungumálaerfiðleika foreldranna. Leikskólagjöld eru tekjutengd og með ákveðnu þaki. Flest börn frá pláss á aldrinum 12-18 mánaða og yfirlýst pólitísk stefna er að biðtími eftir leikskólaplássi sé að hámarki þrír mánuðir. Þær Steinunn og Guðríður segja að raunverkuleikinn sé ekki þannig. Folkets Hus í Rynkeby Í Rynkeby búa um 16 þúsund íbúar. Folkets Hus er staðsett miðsvæðis í hverfinu en 700 slík hús eru í Svíþjóð. Þau mynda heildarsamtök en hvert hús starfar þó sjálfstætt. Þessi Alþýðuhús eru sprottin úr verkalýðshreyfingunni en í dag hafa þau misst að mestu tenginguna Hópurinn í Rynkeby 18
við hana. Tekið var vel á móti hópnum af Herði Sigurjónssyni, starfsmanni hússins en hann þekkti hópinn koma inn í hverfið af íslensku lopapeysunum sem sum okkar klæddust. Hann vísaði okkur inn í fundarsal og bauð okkur upp á veitingar á meðan beðið var eftir Birni Garðasyni, forstöðumanni Folkets Hus í Rynkeby. Það fyrsta sem hópurinn fékk að upplifa í húsinu var hópur múslima að iðka hádegisbæn í kjallara hússins. Í Rynkeby eru öll félagasamtök meðlimir í Folkets Hus og eru þau um 170 talsins. Þessi félög hittast einu sinni á ári þar sem haldinn er aðalfundur. Þetta er þéttriðið net ýmissa samtaka. Samningur er í gildi við yfirvöld í hverfinu um að hægt sé að halda almenna félagsfundi í húsinu og leitast er við að virkja félagsmenn. Það er svolítið mismunandi hvaða hópar eru virkastir hverju sinni. Félögin greiða fyrir aðstöðuna og þau fá aðstoð við hljóðkerfið og fleira sem þau þurfa. Barna og æskulýðsfélög fá frían aðgang. Öll starfsemin í húsinu er vel skipulögð og fer meira og minna fram á kvöldin og um helgar. Bókasafnið er í húsinu og eru þau tengsl til dæmis nýtt til að tengja börn af erlendum uppruna við sænskar bókmenntir í tengslum við sænskunám þeirra. Í dag eru Sómalar stærsti hópurinn sem nýtir húsið. Þeir eru frekar illa staddir á marga vegu t.d er mikið ólæsi meðal þeirra. Þegar Bosníustríðið ríkti voru um 1500 Bosníumenn í Rynkeby og um 300 börn í skólum í hverfinu. En sá hópur var með hærra menntunarstig og náði sér betur á strik innan hverfisins en Sómalar hafa verið að gera. Folkets Hus hefur reynt að bjóða upp á úrræði fyrir sómalskar stúlkur sem standa höllum fæti. Folkets Hus er með unga konu sem heldur utan um verkefnið fyrir sómalskar stúlkur, hún kom sjálf sem flóttamaður 16 ára til landsins. Í hverfinu búa margir unglingar sem ekki eru í skóla né í vinnu. Upp undir 40% ungmenna eru hvorki skráð í skóla né í vinnu, nýta ekki atvinnuleysisbætur og lifa á foreldrum sínum. Á vegum Folkets Hus er í boði diskótek, blaðaútgáfa, hljóðver, saumakvöld og margt fleira. 19
Kulturhuset Stockholm Skömmu eftir komuna til Stokkhólms, miðvikudaginn 6. október 2010, kíktu margir í verslanir. Framkvæmdastjóri Þjónustumiðstöðvar Breiðholts eyddi hins vegar góðum tíma í að skoða starfsemi Kulturhuset og kom það honum á óvart hversu starfsemin var fjölbreytt og höfðaði hún Kulturhuset greinilega til fólks á öllum aldri því í húsið, sem er á sex hæðum, iðaði allt af lífi. Nánast allt sem var á boðstólum var gjaldfrjálst og opið öllum nema það sem var í boði á veitingastöðum, leikhúsi og bíósölum sem voru hluti af húsinu. Á efstu hæðinni var indverskt þema og vakti það hrifningu hvernig upplýsingatæknin var nýtt í samspili hljóðs, kvikmynda, ljósmynda og listmuna. Einnig var boðið upp á vinnustofur sem tengdust indverskri menningu, kvikmyndir, klúbba, dans, bókmenntir og margt fleira. Í menningardeild barnanna (Barnens Kulturhus) var dagskráin fjölbreytt og mikið framboð fjölbreyttu menningar-, tómstunda- og frístundastarfi og alls konar klúbbastarfi. Einnig var afar góð aðstaða fyrir ungt fólk á aldrinum 13-25 ára til skapandi starfs og samveru. Það vakti til að mynda athygli að á opnu svæði voru svokallaðir standar þar sem náms- og starfsráðgjafar voru staðsettir með alls konar kynningarefni en þar var töluverður fjöldi af ungu fólki að fara yfir sín mál með ráðgjöfunum. Í húsinu voru nokkrir veitingastaðir og stórt og öflugt bókasafn þar sem upplýsingatæknin nýttist vel, þar iðaði allt af lífi eins og annars staðar í húsinu. Höfundar frá ýmsum löndum heimsækja Kulturhuset í Stokkhólmi ár hvert til að ræða við blaðamenn, gagnrýnendur og alla sem áhuga hafa á. Margt fleira væri hægt að nefna sem var athyglisvert en þessi stutta heimsókn í Kulturhuset sannfærði framkvæmdastjóra Þjónustumiðstöðvar Breiðholts um að vinnuhópurinn Bergin í Breiðholti væri á réttri leið en í tillögum hópsins er gert ráð fyrir mikilli samþættingu félags-, frístunda-, fræðslu- og menningarstarfs í hverfinu í þeim 20
anda sem sveif yfir vötnum Kulturhússins. Sjá nánar á vefnum - www.kulturhuset.se - facebook.com/kulturhusetstockholm og twitter.com/kulturhusetsth. Lokaorð Það var eindóma álit allra starfsmanna að heimsóknirnar hafi verið vel skipulagðar og til gagns og skemmtunar. Eins á sjá má í skýrslunni var dagskráin fjölbreytt og höfðaði vel til þátttakenda sem allir starfa við félags- og skólaþjónustu í hverfi þar sem hlutfall innflytjenda er hátt og félagsleg þyngd veruleg. Því var sérstaklega gagnlegt að sjá hvernig þessir borgarhlutar í Stokkhólmi, sem hópurinn heimsótti, eru að skipuleggja og þróa nærþjónustuna m.t.t. fjölmargra verkefna og margbreytilegra þarfa íbúanna. Þá hafði undirbúningur ferðarinnar jákvæð áhrif á þátttakendur og það fyrirkomulag að skipa í hina ýmsu hópa til þess að vinna að undirbúningi ferðarinnar reyndist vel. Enda átti markviss undirbúningur meðal annars sinn þátt í því að húmor og léttleiki sveif yfir vötnum í ferðinni sem var þó í góðu jafnvægi við fræðslu og vel heppnaðar vettvangsheimsóknir. 21