APOSTOLORUM ACTA MAG. JOHANNE J. AMNELL, Exercitatio. PETRUS WELIN, sudermannus, v. D- MlN. PR^SIDE. 6~y. U p S A L I &.

Transkript

1 6~y d. d. IN ACTA APOSTOLORUM Exercitatio P CONS. QVAM, AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH. IN REG. ACADEMIA UPSAL., PR^SIDE viro celeberrimo, MAG. JOHANNE J. AMNELL, Grjec. Lit. PROFESSORE Reg. et Ord. IN ACROAT. CAROL. MAJ. XXI MAJI, MDCCLIX Pro Gradu Philosophico, exxmini publico submittit PETRUS WELIN, sudermannus, v. D- MlN. horis p omeridianis. U p S A L I &. CVV

2 högvalborna FRIHERRINNA OCH ÖFVERSTINNA Fru ANNA MARIA FALKENBERG, Född MORNER, NÅDIGA FRU. dar Nädes vfdtbekanta Adelmod tillåter mig val icke att omrbra Defs prisvärda och mer änfällfynta egenjkaper^fafi änn jag dertill hade fibrfla anledning. Men tillfiäd dock, NÅDIGA FRU, att jag far fnllgbra en hbg fkyldighetj och får Alhnännheten endafl nbnna, hvem den all ting ßyrande Forfynen fynnerligen utfedt till att främja min välgång. Innan jag vann den ojkattbara lyckan att blifvakänd i ett fä Hbgtfbmämt Hus, K L ; # -

3 hade en tryckande medellöshet lagt?nig fvåra hinder i vagen, att vid detta Lårdom:fatet fa göra och vifta några vidare framfleg. Men nådiga fru öfverstinnan, för Hvars höga ynneft och ymni ga frikoftighet jag nu på tredje året varit ett lyck ligt föremål, up muntrade migatt på Dejs egen hekoftnad hår fortjätta de återfående låreprof Ett fä Nådigt tillflyrkande, fom hade min välfärd till än damål, åtlydde jag?ned ej mindre glädje, ännbdrnjukefia tackjatnhet; och har härmed få vida hun net, att detta lilla arbetet äfven far framkomma i dagsljufet. Ju mera jagfaleds rhnt bfverflodiga och dagligen påbktavälgerningar,defs otillräckligare blifver min fårmbgenhet, att ined pennan kunna dem affkildra. Anfe mediertid, nådiga fru, med van tig mildhet, att jag driftar till ett ringa vbrdnadsoffer nedlägga deffa bladen i den Hand, hvarifrån Jielfva min lilla gåfva leder fin uprinnelfe. Den magtigc och grundgode Guden, all fromhets rikafte belönare9 upfylle nådiga fru öfverstin- NANS Liftsdagar med allfällhetjom nägonfin kann önfkas och uptånkas. Denna blifver min dagliga bbn, under det jag med oaflåteliv djup vördnad framhärdar att lefva högvålborna fru friherrinnans och ofverstinnans allerbdmiukafle tjtnare, tet. welin.

4 B. C. D. ACTOR. C AP, I. Comm. I. (i.e. frfjotsgcfj quae frequens eft graduum fvaaaay>j. TCVv. fxh Joh. 7t$WT0V I. 15, hcyov 90. i7tcly{cczpnv. XV. ig- Apoc. ) o 'Ttqootos XIII. 12. Acyor, ubi to Siiflcv TrfvTcv, quando de binis agitur. &c.) eit to' kxrcc Acvkccv ivctyyta<ov, in cujus limine Theophilum fuum aque, atque heic, compellat idem fcriptor; ut fint adeo me><x,feis rw Å7to^oXoov o bvteqcs Koyos, alter feu poßerior liber LUC/E. N?mpe Aoyos non tantum Jerwo eft audio«ribus Gr cls, fed & fodpta narratio, hiftoria, hber. Si : GALENO Koyoe eßso/xce eft Uber VII, & ARRIANQ t- III, Herodotus adpellatur Koyozctcs, h. e. bi/loriee Jcriptor. Transferunt igitur noltro illo loco DES ERA SMUS fuperiut volwhen, & H. STEPHANUS priorem tibrum 5 vertere & nos poterimus: Iheti förra boken baficr jag författat. At fic tamen, quod ad fenfum, nihil ömnino eft, quod defideres in Sveco interprete, efferente fimiliter fermonem, fed fcriptionem Intelligente : lilfbrene hafver jag talat; ita quidem, ut Aoycv Ttotw&cu aequipolleat tz Aéyeiv cujusrnodi TrtfltyccMs eft in förmås 7toiüv o$ov Yi7foqeiccv, avjußükiov notfiv, 7rciiiv y.fiow, biiåu^criv, orcåepov, evifyctvf &C. pro ooevetv r\ 7iCj eus$ctit cvpßsheve&ur^ vyfiyeiv, IkJWTv, TTc?\ept7v> svefyeveiv. Notamus infuper, ph particulam, quam nonexclpit to Si correlatum, tamquam ex ufu optimorum fcripforum heic redundantem,a SV. interpr. & recenti Dano haut im«merito praetermitti; quum b. LUTH. zwar adponat, Reverendiff, GEZELIUS val*

5 ACTOR. I. i. n ec(piåi.) Pro virili nomine proprio redifliine acclpiunt SV. & plerique alii inferpretum j non pro adpellntivo, ac fi compellarit heic Lucas Chriftianum quemlibei ledorem, eumdem in modum, quo (ßiKoSeos éz (pikcx^os, epithetorum inftar, alias occurrunt. Prae«terquam cnim 9 quod Theophili nomen primls feculis maahme in ufu fulffe conftatj Evang. Cap. I v. 3, quo Theo phili ejusdem meminit Lucas, legitur cum additamento, Kgccrt^e eo(ptäe' quod apertius prodit viri nomen. Utrobique convertit SV. Min qode Tbeophile * (Vulg. verf, Optime Ibeopbile5 RlCH, SIMON in adnot. ad verf. Gal lie. Tres bon, tres vertueux.) quo quidem pado Luc ipfam Kfccr^u adpellationem, noftro autem h. i. Ad vocantis formarn & amice compellantis, egregie exprimlt nofter ille. Novi equidem, fuifie plures, quitheophilo, utpote non privato hornlnl, fed publico fungentl munere, & in eximia quidem dignitate conftituto, deferri putarlnt titulum; quamobrem reddere mavult DEZA: prtflantiffime Tbeophile: alii vir exceüentisfune, Güllum & Angl, interpretes fequuti: GEZEL. item Wagtigc Tbeopbile. Sed unde, qusefo, conftabit, in eminentiori honoris faftigio pofitum fuifie Theophilum, filentibus id antiquitatis, tum ecclefjafticae, tum profana», monlmentisf Nec vero vel fola adpellatio, quam pafiim alias maglftratibus princlpibusve delatam viris non inficiamur 9 vel origo vocis eciro ts kqocths, id necefiario poftulat. Satis nobis fuerit, Chriftianum horninem fuifie Theophilum, Lucas familiärem $ quem vero etiam Ad. h. 1«(impliciter, nullo praemiffo titulo, compellat. Nec rarokfat^öf, inferiorls etiam ordinls hominibus adtribul folitum, non dignitatls, fed amoris potius indicium exfiftere, dudum obfervarunt Critici. Ceterum alia vi detur efie ratio ejusdem adpellationls, Felici & Fefto* Procuratoribus Romanis, delatae a Lyfia, Tertullo & Pau- A 2 lo,

6 4 ACTOR. I. i. lo, Ad. XXIII. 16. XXIV. 3. XXVI. 2j. ubi exdat: T» xgotrka) yye/xovt' x^ocr^e, kquti^s <D>fce. Quibus locis quum referat fefe ht&stov illud ad viros, poteftate luprema & jurisdidione in provincia gavifos, apte v^uri^os reddl queat illußris vir, aut preecellentiffimus. SV. Item interpr. Tben magtiga Landsbbfd,, Ad. XXIII, hbgmågtiqe Felix, Ad. XXIV. nifi quod ioco poftremo Ad. XXVI reddat: Min gode Fefte. ubi, convenienter binis fuperioribus locis, vertere forfan fatius fuiffet: Magtige Fefte. HgfcccTo 7foie7v re >{gq ^oco-keiv. 7 Non ii fumus, qui dieam velimus fcriptam LUTHERO, SV. interpr., Danoque recenti, Gr. verba prefle reddentibus: bcgynte hade gbra ocb lära. preefertim quum commodus e/te queat loci fenfus, Evangelicam btfloriam fuam cotifeciffe Lucam de omrtibus, qu<e quidem «V ugx/\s egerat Cbriftus & docuerat, idque ptygiriaes-, feu, quod fequitur, y? ypégccc dvekricp^y], Icil. etc rov égocvov, quod exprimifur v. n & Marc, XVI. 19. (cfr DAN. HEINS, in Exercit. Sacr«ad Ad. Apoft. & H. STEPHAN, in Crit. Sacr. ad h. I. ) i ta, ut to olgxeasw non mer um inititim, fed continuationem fimul ac complementum> irnportet. Taceo, ea, qu<t facere ac docere ceeperat Servator, tamquam materiem evanqelii Lucse, heic oppofita forfan videri po/te didis Ulis fadisque, quae porro per apoftolos continuavit Chriftus, quoeque jam Atfor, Apoßolicorum forent argumen tum. Verum tamen, qüia apud tbs o & amanuenfes N. F. u^xo/y-cci non raro circumloquitur verbum aliud, cujus infinitivo adhaeretj ( v. c. Gen. II. 2. HZ'JJ "IBM w yfåecro noiyaoii. Marc. VI. $4. yfåotro J/JccVxf/v, pro e$$oc e. Luc. III. 8«XI. 29. fjiyj ä(>j*yase Keyetv, pro fxy täyyre. XII. XXIII. 30. &c,) heic itidem non aliud dixi/te videri pos fit Lucas, quam hrolyce ycct e$l$u e, gjort och lärt; (quomo do exponunt etiam Hi GROTIUS ac J. DRUSIUS:) qua admifla metaphraf» tollitur ambiguitas omnis^neque perfvadebit

7 ACTOR. f. f. 2, 3. deblt Tibi rudior quis, fcrlpfiffe Lucam in Evangelio de folis Iis, quce Chriftus facere orj'us erat & docere. Je x&j) Geminam copulam rede exprimit SV. la de göra ocb tfc. fignificatur enlm, eodem fimul comprehendi volumine tum fada, tum didachrifti, Quod ne- Ev re Iegsvcc- ique immerito fadum fuiflet fq. comm. 8«^.rjix ev 7idav) ty\ ItsSctlcc k. r. A. fenfus enira eft, non Hie«irofolymis modoled & in reliqua Judaea univerfa praedlcatum iri evangelium. Sed infra v. 13, ubi exftat in (Catalogo Apoftolorum: O ts Yitr^os yay&c., Nofter ille, jure fuo fuaeque lingvae, prsetermififle videtur ro både 9 quum 7F»Äv<rvv$erov heic fit, in quo, profanorum exemplo» re ante tsxecvolgeiv haut injuria cenfebstur. Comm. 2. Svecus optime jungit Gr. verba: tis Yifxé^ixs - - dvsåri(p$r], quum,quae intercedunf» (evreixd^- \os jc. r. A.) fint veluti per parenthefin interjeda; quare ifioec in metaphrafi nollra ad finem periodi aptllhme refervantur. Comm. V MfTot t0 7TctSelv clvrov.) i. e. ptercc ro 7fcciStifjix dvtg. quemadmovium adfolent apudgraecos nomimaicere infinitivt y articulum ante fe habentes. v. c. Phil. 2. i(. ifxol ro $jv cv, tc ct7ro$otve7v Ktgåor, pro &<%- tvoctcs. quare ibi Svecus opportune: /;/, dbrf; 8c noftro Tioc loco: efter fin pina. LUT H. item nach feinem leiden, -Angl, after bis paffion. Sic Atticis profanis ro 7Tfocipnd' e&act vice nomiriis 7r^coi^icv, &c. Ev 7io7\XcTis TSKfxYiqlcu.) multis arqwnentis. SV. med tranqahanda bevisninq. (propius Grsecas voces, eodemque murpero, med många bevis ) Optime noder exprimit Gr. $r<epofitionem. (Tic Marc, XIV. ev JcA«,dolo vel per dolum, rv.) Addit DAN. medmange klare beviisninger; ANGL. Item jnfallihle proofes: ut fic eluceret sfcqctnsgr. vocabuli, qt.od efl> HESYCHIO tnterprete, crrj/jie7ev ccåriséz.at certe veritafm indicii atque evidentiam per fe fatil infert no- Itrum iliudbevisy ut additio vlx fi[ aecefiaria. O7trcc- K*», 5

8 ACTOR. I. 3, 4. 07i:tccvopevcs ävrdis.) i. e. 7tot ccvtmv bene SV. AJthems paffivum enim ert particip* Uium hunc dativi Gr., apud profanos ubivis obvium, nemo nefclr. Aéyoov TOC rriff ßoco-iXeluff rö f, ) fubaudi cvtct pura,autfimile quid, quod fupplendum zrgu\tarttculus ante prtpofitionem»h. e. dicens leu docens ea, qu<z de regno Det cgunt, aut qu<e fpeftant ad regtium D. Convertere nos poterimus, Anglo confentiente ac Dano; talande tbeti fom hbrer {tbe ting, fem hhrä) till Gudsrike; proeo, quod habet Nofter, non fuppleta ellipfi, talande om Gudsri ke. Inteliigi autem, quee ad ceconomiain novi federis euangelicam pertinent, in propatulo eft. Comm, 4. ZwccÅi^o/xevcff) civtxff fupplet Nofter» ubh reddit: tå han hade Jbr/amlat them, Leélionem Grsecam huj. 1. dudum vindicarunt alii, & in his CASAUBONUS ad Athenaeum, L. II. c. III. Sed manet controverfum, Grseca ne vox, uti Syrus & Vuigatus innuunt, itemquel. c. Cafaubonus, convictum cum Apoflolis f. converfationem importetj an ipfum in preefens eo$ cengre-gandi attum, quem intelligunt h. I. cum LUTH. & SV. interpr. H- GROTlUS,.ERASM. &SEBAST. SCHMIDU, aliique complures, qui Graecum participium, åftive in forma media funatum, reddunt: congregans eos, vel quando tongregarat. At certe haut longius dlftant ab invicem ambse notiones modo adlat«, quam ut eas fere committat in unum, qui,fduce HESYCHIO, cui a-vyxxi^ojuevoff pafftvffexponitur per owccxsdffyovvu&fckrsels,) eonvcrterlt: tå ban var fbrfamlad med them; quod admitteae non dublta* vit Danuj. Neque abludit metaphrafis EL STEPHAN! : in coctum eorum veniens. Nempe cum difclpulis, quos coire jufterat, una jam aderat Magifter optimus. Ert: autem ovvxxl&c&oci haut dubl ab adv. åxis, tonfertimy vel ab ccklcc, quoc 'congregationem fignificat aut r<rtum s quo fenfu xhlrjv t v Iltpfécev 7toiYitrtc&9H dicitur Cyrus HERO-

9 ACTOR. I. 4. f. f HERODOTO L. I, cul 6c alias faepiuscule Gwahi&iV pro twdyetv, cwccsqol&iw AA\ot vero, (qua &, fuse propius origini, vasculum, vel tundendo jaii, vel adfervando inferviens, notare perhibetur in Vet. etymologico admodum / quem- dal&iv proprie efl [ale eondire, Match. V. 13.) fieri videtur ab <*A<, jale, cujus apud veteres communio abiit In proverbium, eonfvetudinem innuens ac fodalttiutn. Cui etymo convenienter, etiam THEOPBYLACTO exponitur ewocai^c^svot- per dkdv y.oi\oo\xvtoo TgciTrifa, f. qui communi utitur Jale ac metifa. Hx^yyeiÅev duro'is -- 1rs^fxlvstv ty\v t7totyye\ldtv - -, ^vifküiooré px.) Quando, murata loquentis perlona, lubitus heicfit ab obliqua or3tione ad dlredam transitus, qualem, nec Gr. bifloricis profanis omnino inufitatum > videre eft e- tiarn infra cap. XVII. $, XXIII. 22. & Luc. V. 14. Nofter* cum aliis plerisque interpretum, rede atque ad fenfum peradcomtnodate interferit quidpiam : hört (fade hati) qf tmß> Et reddens quidern af mig, farcie Grsecam elliprosanis hidem Altleis reeeptiflimam» wéactré qx, rio dit i t**, 7tkf qua, quorum & hoc effertur plene Joh* Vl«4f. II Timoth. 1.13» II. 2, Cofrim. 5. Y-ßduruev ZJctri,) ubi ablativo Latlnor» Cquivaiet Gr. d^tnus, pendens a fubaudita pr<tpoj. h+ quee exflat tum Joh, I. 35. (ßocurl^eiv tv Z^oorr) tum mox in nofl.ro hoc cofnm. (J>oc,iTTic Y]Ge 5e iv TTvev^cert dylt*. Noßer ublvls exprhnf't ro tv / vatti, i tben H. Anda, h«ii. Ador.j eodem fenfu, ac reddit alias: medvain, med then 77. Anda, Marc. I. j, Joh. I. 26, 3$. &c. quo pado notam vlm Gr. prapofitiows ( efr Matth, V. 1 f. VII. t.> optime InnuKUbi vero oppofitio efl lnter ro ßcc7tr&&cci toocti, Ksq to /3<x,7tTlf. y 7iv(CfActTi, in propatulo efl, priori lo»»co proprie acclpl Gr. verbum, poflerlorl rero allegorice referri ad Apoflolos, larglflime perfundendos x^j^v00^1 T^r IhivpoiTos Ayl*. Et quia comparationem wtßirwiv, baptifmum

10 I ACTOR- I. 6. frnum inter Johannseum & effufionem illarum dotium > partic. innuunt correlat*, /uev&njl?, exadlius quis converterlt; Johannes dbpte VÄL med vatn, Al EN &c. Comm. 6. avj particula concludens ordinarie, fed neque raro foli inferviens transitioni, verti more folito heic poffit forthen/kull, quemadmodum Anglus habet tberfore. Verumtamen ceque commode, neque alio fenfu, SV, reddit *«, quod fic, ex genio vernacu!ce,non magis eft tem poris, quam Gr. adverbia vvv & ^ fex Ä,) atqulpollentia paflim Töü vid Jac. V. i. i Cor. VI. 10. &c. Ei cc7rcxcc&tsuvei j) E; eft interrogantis : män tu äter vprättar? SV. non reddit particulam, ut fic tamen ryatv aeque bene prodat: Skall tu upråtta igen? Adhibet futurum, cujus vice, frequenti e\«aactyij, pr fens Gnecorum occurrit, Neque enim dubium eft, quin percontentur Apoftoli de re nondum fada aut praefente, fedfutura» Quare Chriftus, fuo refponfo, eosdem in futuris perveftigandis nimiopere curiofos efte prohibet v. 7. Dicunt autem oc7rcku^i^ocveis, pro cc7rck<xtcc<zk<ret, percontati de tempore, quod non abefle procul, fed paullo poft adfore, fibi hautdubie perfvaferant j quorfum & pertiner, quod adjiciunt: ev rs> %qövu réru, i. e. prxjenti aetate, qu nondum exierat. Neque eft, quod noftroßiall tu prjeferas adfine illud Dani & Angli: v/7 du, wilt thou> Denique Noftratis igen rite exprimit vim praepefitionis cuin verbo compofitse j eft enim cc7roku^civeiv, in leeum ftatumve priftinum reftituere, f. in bonum denuo redigere ordinem, quod vel ablatum, vel corruptum quomodocunque, vel turbatum fueraf. AttckocSi?. Ttjv ßci<riÄe!ocv tm \aqur\k) inflaurabis regnum JJraelit i.e. rois IvfccyiNrct*, feu, ut paflim alias effertur, v/cir, A«&>, cw.oo Io-fccrÅ' quse frequens eft metonymia nominum lo-focvja & locxooß pro pofleris Jacobi. Itaque dativus einolumenti eft r la-f«>;a, ingraticm I/rae- 7;/,

11 ACTOR. I. 6. J ///. Cum Vulg. Interpr. redditsvecus, ac fi fcriptum efiet: ßatrihelctv la^rjh, vel, rum articuli, r lo-fctjk «prj//vz - - Ijraels rike. Sic vero etiam fatis confultum eft lenfui, quamquam propius reddi poterlt: uprätta ri* ket ät Jfrael, Annon autem, quod multls probabile vlfum,intelligant heicapoftoli regnum aliquod Meffis externum ac terreftre, cujusmodi tum Judflei# fub Romano gecnentes jugo, inftare perfvafum habebant, fic reftitutum iri in integrum remp. fuam, penitus jam collapfam, confifi; judicent, qui nobis funt in hoc foro exercitatiores. Comm. 7. Ehre Sé.) Prscedit comm. 6 ot ph e7teqcatuv. ( interroqabant illi; & Chriftus refpondit.) ut adeo munere confveto fungantur heic partic. correlata;, pev7 Jt, quas, in oppoßtionc omni, induttione, &c. Gr. pericidorum membra fere diftingventes, non fat adpofite ubivis Latinus redderet aut Svecicus interpres: quidem, vera ; väl, men. Neque aliter partic. crebro infcrvi- <entes tranficioni ad novam periodum, per Romanor. 8c inoftratium vel adverfativam, vel copulam > incommode ftaepius redderentur. Heic loci neutiquam male Nofter: TÅ fade han; ut temporis illa particu/a^convenlenter ufu! ilingvae patriae, refponfum Chriftl cum antegrefia inferro- ;gatlone conne&at: neque eft, quod prseoptemus Dan! :illud: MEN han faqdei cui praeiit LUTH. Er fprach aber. Xg>oW yj y.ctiqäs.) Scifcitati fuerant apoftoli : E* ev rs 'Xgcvarärcp k. t. A. Generalius eft refponfum Chrifti, & latte patet ad futura tempora, horumque,praeftitu-.torum a Patre fuo dennitorumque, Articulor, (Kccigée,) curiofe non inveftlgandos. Verti queat: tider eller (lun- \dery aut, quia *)&H /Grsece fcrlbentibui aliquando altemant, tider och ftunder ; quando ivnws effert cum LUTH. Nofter: tid och (lund, Comm. g. Enretäivros) Notum eft, praeter, illud indefinit«non modo,frequentiori h/ahhuyy, pr<efentis vice B 1 occur-

12 ACTOR. r. 8. occurrere, fed aliquando etiam juturi fignificatum mutuarl. v# g. Luc. I. 47, fq. YiyocXXlxve ro 7weZ/jid fxa, pra pwef dyocaxid vel dyxxxicctoti,, quemadmodum praecedit fxeyxxvvsi. & i Joh. IV. 8. tyvcn tcv Qscv, pro quo v. ariteced. TcvQeov yivdav.il. &c. quorum fimilia fuppeditant &profani oratores Attici. Sed Matth. XXVI. 29. Ou \xr, 71I00, pro Jnt TTiS/Jicci. & i Cor. XVI. 7. EA7rl oo s7rifjie7von, h. e. fpero me commoraturumy ficuti prsecedunt v. 6 7ru^oijj.s\oo^ Trcc^oc^eifxdaoo, fut4temp.(kc. Praemonitis hisce, ac fimul confiderato praefentis loci contextu,patet, interpreti SV.anfam haut defuiftefuturi notionem tribuendi vocibus r EtieKSomtos Icp vfjidi" fom ojver eder komma fttall Nempe.quas prseceelunt, guaeque proxime fequuntur, futurum aperiunt i'aecbe tempus: A>j- &c.agiturque in prseiens de extraordinariis dotibus Spjan&i, quarum fa&i nondum,fed brevi compotes futuri erant ApoftoIL At fic tarnen, fl quis maluerit omnino t7re\ ovtos accipere pro pr<cf4 s7req%cné\>ti, nos hoc minus repugnabimus, quod futuro temp. indicando fatis fit proxime antecedens Xq\pe$f hoc autem, exufu fcriprorum, peropportune admittat poft fzpartic. pr<efens; ur Tic dlcatur: Virtutem adipifcemim J'upervenientis Spi ritus-. Eo-fcöf poi fjid^tv^sf.) eritis mihi refies : vos babiturur [um teflcs. ( Perfrequens efi. ufus rs Im» r/w» pro cui fimile Latinor. eft mihi pro habeo.) Quantum fert noftrae linguse genius, proxime ad haec accedens interpres, perbene confultum ivit fenfui,, quando pofjeßtvum adhibuit: fkolen vara min vitne. (mine virnen.) K«1 ew) Och (fedan) in till tfc. lojedan, quod, parenthefeos notulis, in plerisque editionibus, utrinque cin&um, fuperaddit Nofter, abefte poffit, quia in Gr. textu non exftat. Neque admittunt LUTH.Dan. & Angl. &c. interpretes. Interim, quod ad fenfum, non incom» mode infertum videbiturj quum incoaretur v pctgrvftu f. evan-

13 ACTOR. I. p, io. vi tvangelii concio Hierofolymis, proximisque in regionibus, quaruin heic mentio fitj pofl b<zc univerfo terrarum orbe publicanda. Comm. 9. BAf7Tcvroov ccvtw. ) Innuitur, adfcenfus Chrifti teftes dvtornrc&s adftitiffe apoftolos. Coa<fte transferret quis, Gr. verba prefie fequutus : Ibem äfeende. Verti queant potius: tå tbe Jaqo tbet. Paullo liberlus nofter, fed commodius comtiusque: i tberas åfyn. YyreKctQev dvtcv toov ctpsaåfudv dvrdv. ) Heic in dem libere Nofter: tog honom hårt utaf tberasfyn; quum, LUTH. duce, preflius seque bene redderetur: ifrån tbe ras ögon. Comm. 10. flf) Partie, non fimilitudinis heic eft, ^ fed temporis: vår» tå. qui frequens ejus eft fignificatus profanis seque ac facris feriptoribus. ( efr Luc. I. 23. II. if. 4&c.) Verumtamen Svecoj reddenti/<9w, nihil propemodum eft, quod objicias, quoniam noftra illa particula perinde, ac Grseca, nonnunquam infervire lolet notando temporu Arevigovres tjauv hs rev égccvöv.) tiv) vel hs rt drevl&tv, fubaudi t socp^xk^s, (pro quo hic hvui drevlgoov, circumloquutione Grsecis follemni, quse & occurrit infra v. 13, 14. &c.) eft in quam rem ititendere oculos, f. adtente fixis > immotisque oculis, quid obtueri. Neque ellipfi nominis, quam admifimus, repugnat conftru&io Luc. IV. IO. IloCVTOOV Cl o(p&ocä/uc) Y\GCW OCTSvi^OVTFS X. T.A. ubi poft particip* haut incommode fubaudieris ewrss-, quo fupprefto pronomine, affiva Grsecor. faepenumero fenfum reeipiunt neutro-pafflvum. Reddens, du<ftu LUT HERI, no fter : tbe upfågo i bimmclen efter honom, quattiquarn fic prsefens faeftum bene exprimit; quia tarnen non feribitur Grsece, drevl^tvres civrd vel hs dvrov, fed, qua? > adfeendente Chrilto, oculorum ipfis erat meta, hs tcv tsgocvcf, (efr fq. comm. u.) primo obtutu abefle poffe videbuntur poftrem» voculae: efter honom. Interim & has facile du- B 2 xe-

14 12 ACTOR. 1. io. ii. 12. xerit retlnendas, qui perpenderit, to efter adjicere quidl ponderis Svecico verbo, quod Grceci vim atque emphafmi per fe vix exceqnat. Si quis autem ad exemplum Dani, pro, fcribere fufi'neret: de flirrade mot bimmelen vereor, ne locus daretur verbo» forfsn ponderofiori, Ted,, ratione habita noftratis Iingvee, haut fatis comro ac decenti. SV. reddit Si, miffam faciens copulam, ini textu Gr. TrÅecvotzMws, quod f pe ufu venit, repeti fibi vilam, ut qux jam initio commatis exltet» Quaru omiffio nem exigere a noftro interpr. merito cenfebitur lingvag: fuge genius. Avd^ff - - tv iasyjn fcv/ji.) Sic Jac. II«2. ctvrjq iv i- ebijr/ A«//7r^5, $v7tcc(>cc. Nofter h. I. Mann - - klådde ti bvit kläder. Notamus, illud klådde non ehe neceffarium quod Grsece non dicatur heic* r/mtpiecfjikvoi tv ia^rirt, bx rccfjcevot fasqtcc, rj Tre^ßeßhYjfjthci' uti fcribere alias moriss eft. Comrrode vero fvsijfra, acceptam colleftive, reddifc per plur. klader. Comm. Ii. Hhevjsro&i.) Tc h. I., uti fubinde alias, videtur idem, quod reverti. cfr Joh. IX. 7. u- bi opponuntur dnlqyjqhcu abire, redire, quo tum hoc plenlus effertur f. cum additamento, tt». ååcx.1 Cap. XI)7-. g. adde v. 28 ejusd. cap., ubi antithetai lunt v7idiysiv & e'fxea&oci non fecus, ac noftro h. 1. 7roqsv~ so-sou &: e'txea&cci, quorum & illud faepe notat abiturn: v.. gr. Luc. XXIh 22. Joh. XIV. 2, g, 12, 28. XVI. 7«ubi «VtfX^oc* & 7ro(>svecSotifynonyma- Itaque ubi SV. reddit:: bau fkall Ja komma, ad jüngere fcrfan licebit igen ; quod! tarnen, alioqui facile fubaudiendum, minime urgemustamquam addiru neceffarium. Comm ii. T ers.) 'Iransitioni non raro fervit particula, inprimis in narratione hiltorica, quae, tempotum fequuta feriem, ab alia regefia pergit ad aliam. LUTH.. &;

15 ACTOR. I. n. & DAN. da i Noftro, pro tu, eft sequipollens fedan. Et certe narratur heic, quid poft adfcenfum Chrifti fit a<ftum. Graecor. vero etiam rcrs non fecus, ac Lar. tnm, adhiberi prol/r«, evrstrx, monuere dudum crltici, cfc Matth. V. 24. ubi 7tfoorov & tcts funt correlata. - - o^xs tt y.ol7\hf^év8 lacciwvos.) T0 toov 'ckoclocv cgc, mon tern olearum, & JOSEPHUS adpeilat antiq. L. VII. e. VIII. & MATTH/EUS cap.xxi. r. XXIV. 3. XXVI. 30. Neque noftro hoc loco mons ipfe vocatur 0 laa/^v, futi videtur aceepifle Anglus, reddens : mount called Oliver,) fed to t'auioövos cqcs' quorum nominum pofterius in Gr. textu erit haut dubie ex proxime antecedentibus repetendum ; ut fit adeo mons oliveti» quomodo & optime transtulit Nofter cum LUTH. Berget, jom heter Oljoberget. O hiv Zyyvc de^ngotxr,^.) qui mons e{l prope Hierofolymam. LUTH. Welcher iß nahe bey JeruJ. DAN. item: naer Jernfalem. Neque nos dubitamus convertere: hvilket ar {ligger) når vid (når till) Jerufalem. Ab his recedere vide tur Nofter : bvilket ligger ifrå Jeruf. Quae tarnen verba, immediate connexa cum feqq. vid en [ab bats refo, fenfum pariunt haut diverfum; quum prope Hierofolymam pofitus fignificetur mons, qui folo diftaret intervallo Jabbarici itinerisjeu milliarisebraici, fcfr JOH. DRUSIUM & OTH. GUALTPERIUM ad h. I., Critlcor, Sacr. Tom. VII. J Quae licet ita (int, praeftabit ta rnen, opinor, éyyvc reddere vocula, quse proprie exafteque eidem refpondeat; inprimis quando nulla ratione a- lia luculentior evadit loci fenfui. Sic vero etiam proxi me lequentia: außßdris 'é%ov c3cv, cum antecedentibus x- que facile jtmgentur: hvilket år nåra vid jlcrufalem, liggande therijrån en [abbats re[a. Quippe per hctx- Xccyfafimplicif, idem nobis videtur, quod, di/lans, Adeo prorfus, & quod ad fenfum, & quod ad voculas,* ^ * corw

16 '4 ACTOR. T. 15. confentlre nos vides cum Interprete, nifi quod rz eyybv nativam vim fuam reddere adniramur. Comm. i)«avlßrjcctv tis ro v7regucv, rjacev koctoc/xsvovt«\) haut dubie per ellipfui, pro eis ro Jtregäcv juégcsttje ciyjots, é y\<juv k. r. A. Adjcenderunt infupernam part em (locum editioremj domusjubi commorabantur. (diverfabantar, habitabant.) In cccnaculum qui reddunt cum H. STE- PHANO in Cr. S. ad. h. 1., nobiscum intelligunt fuperiorem aedium partem, tegulis propinquam. Utpote, quod monet etiam LAMB. BOS1US in exercit. Philol. ad N. T., ab t7rgf,addita terminatione adjcchvifit v7isgdotos, eontraéte vtisqcpoe' ficut a 7rccrng eil 7iccrgooios,contr. 7rotTguo ' neque aliter,quam exlatiavifuper fit fuperus,fupernus. T«vtss^oc, Spartanis fuifie fjieréoogoct<2v oikrj/ucctoov, docet nos EUSTÅ- THIUS ad IAicc$. II. Cujusmodi ftiere etiam Ioppenfiurn illud åoo/ucc, quod Petrus confcendit precaturus A&. X. 9. & to Tffcsyov, (i. e., Jvjuflf ii fubaudieris aut ciwjjkx, dömas trici habens tetfa leu tabulata» vel ha 1. potius, ter tia con tignatio aedium:) quod A 61. XX fe fe refertad ro utt^uov, ubi Paulus Troade verfatus docebat. Noftro autem loco SV. exponit: ßego tbe up i fålen, tber the ßddigt blefvo. DAN. habet & {alen. MaMemus nos: flego the up i bfra delen (våningen) af bufet, ther the fig uppehbllo. (tber tbe WdA)Neutiquamimus inficias,ro /xt-vetv & xurccpiéveiv fsepius e/te manere, & conflanter quid em manere, ut fixum quid fit & immotum; quomodo reddit Dan. r,tocv KccTocptsvovres, de bleve, & majore cum emphafi Nofter: ftådigt blefvo. Sed seque notum eft, ro \xl\ei\ hujusque compofita, commorandi aliquo in loco, aut habitandi notionem, ab altera generaliori, quam exhibet nollerille, haut longe recedentem, admittere. Cfr Matth.X. 11. Joh. I. 38, fq. ubiyimplex plveiv, itemque Aéh XV. $4. XXVIII. 14. Gal. I. 18.&C., ubi ro inifjiheiv, 1 Cor. XVI. 6, 7, 8. ubi 7roc0c6fj<.éveiv & htiusveiv 7rpcsTivo6, rj iv rw, non aliud

17 ACTOR. I. i f. aliud fünf, quem diverfari apud qu*m, vel aiicubi deqerey (ommorari, Neque noliro illo aétor. loco vel LUTFL dubitat reddere: (nb enthielten; vel ANGLUS: abode. Itaque, licet idem facile emergat fenfus Sveth. metaphrafeos, ut qua? deffgnare omnino poffit con/lans hofpitiumy certamve Usiern in cedibus habitationem : fortaffe ta rnen luculentior aliquanto futura eil altera vertendi ratio; praefertim quoniam intra domum privatam ita permanfere apoftoli, ut interea frequentarint fubinde ro Ugcv, atque adjacentem ei scdv SoAofcwvrwcfr A&or. III. i, ii. V. 12» itemque per plateas Hierofolymorum deambulaverint, cap. V. 15. Idxooßoc KKtpoclüy Iuüocs locrooßu.) Pofl AXtpocla, vtos" poft IccKwßa. h. 1. non fecus, ac Luc. VI. 1 d-, intelligitur useåcpos' id quod integre effert ipfe.judas in 7siy^oc<Pn epiftolse fuae: I- - d^ek(pos- locrooßu, reis xåvjtc7s k. r. A. Adjiciuntur nomina patris & Jratris, ut dignofeatur Jacobus nofter ab altero cognomini apoftolo, fupra in eod» hoc comm. memorato; atque ut Judas ille ab lfcariote, qui fuerat b rois JcJJexoc, aliisve idem geftantibus nomen, diferiminetur. Ellipfis vero adpellattvor id genus juxta propria non infrequens eft. vid. Matth. I. 6. y\ tu Ov^'u, fubaudi yuvjf.. Marc. XVL r. Mccflcc n tu locrooßu, fubaudi l^yittjf. Joh. XXI. 2. et tu Zsßt^xlu, fubaudi viel. & v. ly» Hpavloom, feil vd. &c. Neque aliter profani: AXefyavfyos. c <$thhr7ru, puta vtos. 0Kvfj.7ticis r\ AAefcctvfyu, fc. &C. SV. Interpr. propriagrseca effert: Jatobus Alpbeiy Judas Jacobi, (uppleta eliipfi neutra. LUTH. quidem habet: Alphei Sohn; fed Anqlus Danusque utramque ellipfin farciuntj quorum hic: Jac. Alphuei fonr Judas, Jacobi bro der; ille vero: James the fonne of- Alpbeusy Judas tbe brotber of James. Quin & fratris vocabulum addidit interpres Arabs, GROTlO tefte ad h. I. Et (ane videiur ellipfis, faltim 7rccgev$eriMs, hic fupplenda propter majo-

18 ACTCR. I majorem evidentiam, Jnprinis quum fieri iliud poflit duce hiftoria facra; nec ven nominum iftorum defedlus noftratis ceque, ac Gr. ling'ae, receptlori conveniat ufui. Comm, 14. Haccv vrqmufyreqiivtes cfa&v[jict$w Ty 7I%gstv%tj k. r. A.) unanimitet dabant operam precationi, in ' preces inenmbebani ; idque adfidue, feu cura Y.ocqreqict, i. e., HHSYCH10 interprete, v7tofxovr, ]perfeveramia. SV. transfert: mo ftädigt tillhopa, endrägtige i böner. Er profeåo fic bere fatis profpeélum eft fenfui. Verumtamen propius redci pofie videntur Gr. voces, hunc fortafle in modumi Forrforo (framhärdade) endrägteligen i bönen. (i bedjaide.) vel etiam: voro med en* drägt befländige i b. Neqie tamen eft nobis, quod monearnus adverfum plur. böner i quum 7Tgcsevxn fit heic adtus precandi, continuatus adfiduo, ac faepe repetitus. Et 7v rotis fcribitur infra, c. II. 42. Ceterum ro tillhopa (LUTH. bey einander) in Gr. periodo nihil habet» cui exaéte refpondeat. Aefoet.) Jungitur äérjo-tc, ut nobis videtur, avvoow/xikoös cum trj Ttqostvxv. ( Nec facile diverfa vocis utriusque fignificatio mönftrabitur vel h. I., vel Phil. IV. <5. Eph. VI. 18. i Timoth. V. 5. &c. ) SV. heic reddit förmanel fe. Expofuerunt & nonnulli deprecatiotiem, afbedjande. At praeftabit forte, cum pluribus aliis interpretum, vcculam adhibere avvoowfxov antecedenti Trgosevxr. quomodo ceteris locis, modo adlegatis, bön och åkallan aptiflime int&rpretatus nobis videtur Nofter ille. Quüc reliqua funt in metaphrafi vernacula prlmor. XIV commatum huj. cap., plane non taéla nobis, defenfitamus tamquam eximie converfa, neque vel mutationis cujusquam inftituend«, vel noftrarum qualiumcunque vindiciarum indiga; M.. A. X K