VARIIS VETERIS TESTAMENTI LECTIONIBUS

Transkript

1 D. D. DISSERTATIONIS CRITICÆ D E VARIIS VETERIS TESTAMENTI LECTIONIBUS PARTEM S E X T AM, CONSENT. A.MPLISS. FACULT. PHILOSOPH. IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI, PRÆSIDE M a g. E R I C O HESSELGREN, o. O. L. L. PROFESS. Rio. e t Ö k o. PUBLICO EXAM INI S ï I ï 5 K D I A K I U S R E G I l i s ERICUS EKERSTRÔM, GEVA L IE N SIS, V. D. M i n i s t, e t A m a n u e n s. M. V, C o n s is t. E c c e e s ia s t. U p s a e. IN AUDIT. CAROL. MAJORI, DIE XXIil JUNII, ANNI MDCCLXVI. - H, J. M. S. UPSALIÆ.

2 MAXIME VENERANDO» ET AMPLISSIMO 0 PSÀLIENSÏ * T io c M cltw W r Philologuum, debuit, devotis, fima inente 9 offerre & confecrare Voluit A. ET R.

3 HANDELSMANNEN i UPS AL A, h ö g a k t a d H e r r CLAES EDVARD WALLNER ; UPPSYNINGSMANEN i GEFLS HÖG A K TAD H e r r. A N D E R S KL0 SFER3 EKG. Emot den gunft, fom /, MINE HERR/JR, mig bevifat, borde jag råknas for otaklam, om, vid detta tillfælie, jag ei för Allmänheten betyga ikulle, att EDAR ffcllhet år mine luckningars föremål, och jag med tiögifvenhet förbliiver M INE HkRRARS tjtuare ERIC EKERSTROU.

4 BORGARE EN KAN i GEFLE, /I R EBO R N A OCH DVG D E S A M M A, CHRISTINA MIN H ULDASTE MODER, f genom M in Faders då deliga afgfing, i w in k fn a is rplr, behagade F Ö R SYN E N lämna omfor gen f r mitt %val odelä till E D E R, M IN H U L D A S T E MODER, fo m Jeder mer a, för att årfåtta den filu ß jag U dit, 'med fördubblad i f v er befordrat m in uppkomjj, ED A R hielp har fölgt?nig allefiädes fä tåt t fo?h min egen jkugga, ßifom ock dej]a ja blad vor da R' DER for dagsivujet. De rvarda ock der for c M m M O * D ER t il b a ka Cfverlymnadc, Jafoin fb rjt lingen aj E* P R A jpålgerning ars frukter-; med bdmiukajh begäran, att der emot f ä ayfes, ei fo m nägon rvedergåu* rang, ytan blott fom ett pewis till piin (kylfgajle tackfamhet, eih den fiora wordnad hvarmed jag under trognaße förböner f r am härdar M N H ULDASTE MODERS fydigfte fort ERIC EKERSTRÖM.

5 Thef. XIX. Uni duo codicef, quorum alter expreffus ex altéra e ft, inter je congruunt, bis non gem inum, Jed fim p k x juffragium, co?npetit\ ubi du- Jidcut, alter alterum vitii arguit, Expofitio, ac. fetificandi caufla duos, quorum alter fua ex altero acceperit, in-foro ad eft e : niim, re comperta, totidem telles judex habiturus eosefl? Certe codex aliquis, cum illo, ex quo delcri peus fuie, codice eonipirans, ubi uterque præfto ell, feorfim in cenfum venire nequit, liquidem aliena potius, quam fua, repraftentat. Idem judicium dio cfe pluribus, una eademque feirpe profetis. Examine igitur inflituto, quinam codices inter le lint bini, terni, quaterni & porro, ubi duo pluresve ejusdem focietatis concinunt, unum illos jun&im valere, conlcquitur. Quo rariorem vero ulùm h<ec fpondere regula videtur in colligendis exemplarium (uffxagiis mnnuicriptorum, quorum mutua cognatio farpius truftra inveftigatur, quoad fieri autem queat, iiweftiganda eft, eo magis fortafiè juvat in codicibus irnpreffis rite allegandis, de quibus aliquanto facilius propiusque çonftare poterit, quo neceltitudinis g:a* du lèfe attingant. Sic adbibliaîirixienfiaanni 1494 quod attinet, a LUTHFR.O, cujus ipftus exemplar Berolini vidit Dn. Prafes, Germanicam adornaturo metapbrafin* ylurpata, eorum lectionem codicçsfere omne,ant-ebom^ ) { ber*

6 é ) ss ( ê bergianum, a R. JÂCOBO BEN CHAJIM correàurri î exprimere obfervat HENR; ÖPITIUS; cui etiam editio Veneta, ànno 1521 procurata* Brixienlèm illam* Venetä veröanni 1525 textum Ebraicum 1*1 diorum, quibus vulgandis præfuit R. CHAJIM, feqm videtur ^ ). Quüni tamen proximo anno, videlicet hæc prodierint* hon facile libi conflabunt, quæ de indole editionis Veneta? anni 1525 traditöpitiusi njfi forte perpenderis,hanc v iplàm, courra JACOBUM LE LONG b ) animadvertente JO. CHRISTOPH. WOLFIO c )> tum quidem coepta ni i àtirio aütem 152g demiimad finém perauüam elle ; Bi- Blià vero, quibus operam impèndit R; CHAJIM, ànnd quidem 1526 fuilte a bloluta, non 152ÿ, ut perperam habent JOH. BUXTÖRFI US ä) & CHRIST. KORTHÖL- TU S^)i at inchoata, tefle BUXTORFIO/), anno iftius ïæculi viccfmio tertso. Ex quo fimul appâret,opitium* éditioijèm illam R. BEN CHAJIM ad annum 1513 refe^ rëntëra, ad primordia ejus haut dubie refpëxiflë* âd'eôquewolfium g) minus recte fufpicari, vitio id fà&üm typographi fuille; Intereà, dum ex duobus iftis côdicibus, Venetia*»521 & if 45 impreffis & léàionè magis* quart! tëmporis fpatio* inter fe di dantibus ^ orturri traxirepleràsqüe omnës fublecütas adfirmat OPJTIUS b ), vel hinc faltem dubiæ fîdei redditur adfevëratio HOUBIGAN- TII /), univerfas Bibliôrum Sacrorum V. Teftameri- 'ti editioüess, tamqüam rivulos unius ejusdemque fontis * a a) Prœf. ad B ill Ebr. p. 2. fq. b)biblioth. Sacr. Part, h p. m c) Bibi. Ebr. Part. II. p d ) Bibliotb Rablr. p. m, 17 t) De var. Scripturœ edit. p. g 85; / ) 1. cit. g ) iib. cit. p ^ b ) loc. cit. p, 3. i ) Proleg. in Script Sacr. p fq cfr. BEN j KENNICOTI Di(f. fupcr ratione Texh Ebr V.7.p. 177 j JV.KRAFTS Tbtol. XXIII. Sb - p; à06i

7 ) S9( a pcinria illa profluxilîe, qua: aurore BF.N CH A JIM Venetiis prodiit, atquc illinc omnium Sc lingularum auctoritatem unice æfiimandam ede. Nihi nunc moramur,pri, mam appellari, quod quo refpectu a pierisque tiat, dis* cuderunt WOLFiUS k)sc JOH. GOTTL. CARPZOViUS /)y nec, ut verba HOUBIGANTlIw ) habent, rotideiti neglejtæ hiftoria: litteraria: indicia: ÿaccblm B b N Ç R À jlm primum omnium fuijje, qui Bibha tbraica typis mand.uettt. Certe, utinititutum perlequamur, editionem Complut en fem quafi fundamentum ejjc y Juper quo plura cedificarunt y qui praecipuas adornarunt Jequentcs, 13R. WAL/IO- NUi> n i pronuntiat. Nempe, quemadmodum veltigii» Bibiiorum majorum BOMBERGII, prælemm leciïnâæ", iiti vocant, editionis, rehqua Ebr.Rabbinica, tam Veneta quam Bafileenfia, & recentius Amitelodamenfia, in(b fiunt i ita textura Eoraicura operis Complutenlls propagarunt Tublequentia Biblia Polyglotta, Antverpienlia, Scephanica, qua: & VATABL1 nuncupari lolent, Parilienfia & Anglicana: quorum duo priora, fi titulis & præfaticnibus fides habenda eft, Icripturam Ebraicam exemplaris Complutenlis exprimunt,additis tamen, quipræter Athnachum ibi deerant, accentuum characderibus, pqderiora vero u«traque Vetus Telia mentum Ébraicum Bibliis Antverpien«fibus referunt acceptum, & quidem Lutetiana ipfi textui primorum quatuor yolurninum, at Londinenfia exemplo, quod interlineare,diçitur, ad calcem rejecto. Ex præftantillimis antiquiflimisqpe codicibu1, cuna i npreflls,tum manu exaratis, correcta perhibentur o), id tamen ridentesimoniop), Biblia Ebraica, quar typis JOSEPHI ATHIÆ prodierunt, annç 1Ö67 recula atque recognita. ) ( 2 4 Hæc k) loc. cit. / ) Cnt, Sacr. F. T. p. 412.' m) cfr. KEN- NJCOT. 1. c. p n ) Prœfi ad Bibi, Londin. p, 3. 0) yid, Tit, p ) cfr. KBNN. 1. c.p. 279%

8 ÏTæc vero celebrioribus recentioris aetatis editoribûs^ CLODIO, cujus exemplar MAJUS exprelïk, JABLÖN» SK?0, HOOGHTIO, quem SALOMO BEN JOSEPH PROPS lecutus cft, fundamenti loco fuerunt, cui enöendationes, ex abis codicibus depromtas, liiperadderent. X- demque antiquioribus irfu venrt, ut, Ii vel maxime archetypi vice certum qucndam codicem fibi elegerint, tamen & aliis interdum niterentur exemplaribus ; quam modo hinc, modo illinc, lùafumfiflè, collatione facta, deprehendantur. Non defunt quidem editiones, qua: u- iium aliquod certum exemplar ad verbum fingulosquefere apices exprimant. Hunc nempe in modum prior ROB. STEPHANI, tefle OPITIO* ) Venetam anni iy n, ma, jorem vero BOMBERGJIfecundam tertia ejusdem, re«ferente WOLF IO y), fequitur. Verum pauciores elle arbitror, quorum tanta convenientia explorata hactenus fit. Editiones eo non retulerim, trtulo folum diflindas, ut ELIÆ HUTTERI ann. 1587, 1588& i6of, itém ARIÆ MONTANI ann &, adeoque haut aliter, ac diverfa ejusdem editionis exempla, habendas. Nec prtsterea illi codices, qui ab uno atque eodem editore vel librario nomen gerunt, vel (emotis typorum vitiis, ex omni parte Temper confpirant. Conferantur inter fe e- ditionum Bombergianarum nônnuilæ, item Plantinianx, Athianx. Atque ad Plantinianas quod attinet, & fpecia-. t#m, qux illis àdnumerantur, BibiiaRegia Antverpieniia, obfervare licebit, nec prorfus cum contextu iptorum Bi-, bliorum concordare interlinearem Ebraicura, in apparatu obvium j etfi non facile exiflimaverimns, diverfos utriusque fontes BEN. ARTAM MONTANUM in uno fere eodemque opere, cui is integro potiffimum prxfuit, ach hibuille, pradertim quum in Latina PAGNlNImetaphraft, ' qu*. n 11 1» < * -km*m * ) loc. cit. %) Ji. c.p. 371.

9 qvx lineas intermediasoccupat, reformanda fibi id negotii data ni dicat, ut Gom plu tends codicis rationem omnino con(ecjueretarr). Accedit propior confenfus, quein cum in Decalogo, tum. data occalione, aliis in locis inter utrumque textum Ebraicum ipfi invenimus. Discrepantiam verooflendit vel notiïïimumexemplum Gen.lII. i p, obi in Bibliis iftis interlinearibus loco «in per Seburek femininum nim per Cbirek fub He comparet, immo prorfus iniblenter H in, & quidem inapofito circello, Variequafi leflionis, fjmul autem vitii, haut ex improvifo orti, indice: *quodipfum, mala fide., ut pleriquevolunt, GUiDONIS.LA BRldl, laboris iilius focii inerodu&oni, /'), iteratae correxerunt editiones. Sed & tomum ultimum operis Antverprenfis textus authentici legionem aliquanto purioremi &remendatiorem liftere, quam quatuor priores, quibus Bi- blia quadrihngtria continentur,- deinde ab edkionecom?* plmenii, cujus vefligia fe maxima cura preflifle BENEDI CTUS proteitbs erat, ipià aberrarebiblia Regiaitum lingula fere in his capita, feftinatiöne præcipue Typofhetarun^ ^îævos ac erctgcpecfatxtx) &c quidem Cap. Lev. «XV. plus triginta, prae fe fer re; porro inter codiceiplantinianos, qui inno eodem, eodemque ex prelo, prodierunt, varietates reperirk denique, quum Lipfiæ i 657 recuderentur Biblia ARIAL MONTANI interiinearia, editiones VenetasBOM- BERjSII, Bafiiecnfcs MUNSTER! &BUXTORFII, atque Amftelodamenfes MAN ASSIS Bf.N ISRAEL in fubfi dium vocatas fuifle, quamquam ne fequidem illa vitiis careant, monuerunt Thrologi Lipfienies t ). Dolemus autem, defiderari ut plurimum apud edkores -diftin&aua codicum, qui ipfis præiverunt, commemorationem, qua ) ( 3 ner) in Comment, de var. Ehr. Uhr. lett. Ç? feriptione. ft H acbr.ee ht. von einer HaUifch. Bibliotb. Vol.-J. p. 4. t \ Anima dv^ liée, & FaeulU Tbcol, Lipf< adedit, lip f.

10 neglçfta, non facile definiveris, quousque editiones aliae aliis adfines fiot, Videlicet plerique eorum aut leviter folummodo & obfcure hanc rem tetigerunt? aut nullam editionum, quibus ufi fuerint, injecerpnt mentionemj quemadmodum illam omifit prorfus SEB. MUNSTERUS atque in prooemio codicis, qui Viennæanno 1743 quatuor voluminibus prodiit, LUDOV1CUS DE BIEL. Ubi tamen animadverfioncs eorum, qui Bibilis Ebraicis vulgandis praefuerunt, vel in fronte editionum vel etiam in pçculiaribnstractationibus obviar,fubfidiü hac in part.e (uppeditant, jlla utique, tamquam domeftica, primum quaerendafunt. Tum haut inconfultum foret ex aliorum (criptis, five criticis five hidorico litterariis, loca huc pertinent, fia, quarnquam rariora fint, decerpere arque inter (e conferre. SicLOESCHERUS u ), ut ex illo pauca adferam; non diffiteor, inquit, variare non nunquam fodices Bibhcos ty~ fis exjeriptos, v. gr, fi Bomb ergi an ani editionem, cum qua A R I/E MO N T A N Î&3Plant ini an a confpirqirt, conferas Cum fditione ftoft. STEP fla N I >cum qua Mtinfiçriana eon gruit; eft tam eu, ubi ARIAS P L A N i INUS a B OMBERG 10 di (fide ant, f oft en or prafertim, qui Jape ad Stephanianam lctfionem depellit. Minor quidem, Jed aliqua tamen differentia efl inter Bombergianam, optimam veterum, Jif recent/ores e- ditiones A l hlæ ^ ÇLO D ll JA B L O N II, prafertim in accentuum negotio. Ubi tamen prætcr alia,quæ explicatione egerent, quæri poffet, quam præcilebombergii, quam PLANI INI, immo&rob. STEPHANI, editioneminr fellexerit, quoniam cujusque generis plures, eæque magis tr.inusve inter (e diffidentes, exiftunt? Pleniorem vero editionum hiftoriam criticam, quomodo aliae alias pepererint, odenluram, omnium maxime promoveret exa3a earum inter le collatio, impigram plurium operam po/vm latis. / ii! m«amitm*«!..!, 1i«. u) De cauff.ling. fibr, p. 440.

11 iaris. tnterea * qiium origines & familiae öodicum * èypis fexeuforum, ex parte notae fint* plcnius autem inaotefeere queant* videndam eft, ubi fuffragia ex pluribus editio* nibus petuntur j quam illac inter le rationem habeant Quö arctiori enim cognationis viriculo juritfæ deprehen* dunt?ur* eo minus discreta patiunt teftimonia. Hinc du* plureive* five alia ex alia prognata fit, five ex uno eo-* demque codice pröxirric manaverint* quüm, qua? uni tertio, eadem inter fe conveniant, totidem telles reputari nequeunt. Sic *quando Lev. XX VII.»4. üvlp' plene y defective; Jud* XII. 3, ftd ÙM fine Kri* c! XVIi 23. iri plurativo numero; 1Reg. II» 3. eum préfixai; Jefi ix* 5. ty u «ut unam vocem; c. XVI. 3. npÿ cum Kri föty; Hof. XI. 4- OSWO«per Sgoh Ci XlII. 2.o :iard cum præfixo Capb\ Mal. III. 17. per Rbbia * editiones* Bombergiariâ arini 1511 & prior ROB. STEPHANI repréfentarit, etfi aliorum codicuttt fuftragatione non plane deftituantur, his tainen duabuâ Unitis tantiiiruilodo jiis reftimonii competit* Ita iri BI* bliis ATHIÆ recufis* Clodianis primum editis & Beroli* h'enfibus, qua? in plerisque non nifi unlus vim fiuflfragii torijuriftim habent, Geri. XXXVII. t. VliO per U rn a ; V. $j. IDN'1 per Rbbiày c XLV, 4. ^ per Kdmez; lof* XIV. 7. MM plene; 1. Reg. X. 2. ftd^iv.per Sakeplk* ton; c. XX. to. cdto'1 per Mà-bpâcb', Jefi XVI. 1» * kâmexatum ; Jet. III. p. qjnnt item per Kamez \. XVÎ* i$- ' D«Q per Mutiacb Mitra -, c. LI. 59. îrfchd cum Scbva, comparet. Quüiiiqué ab iftà editionum triga heic difientiant ceteri codices tam MSti quam irinpreflr, quot* quot faltem iri Bibliis Halenfibus notantur, adeoque rè ipfa riön nifi unum ha^erius ex adverfa parte teftanrem relinquant, hàut immerito deteritur tantitper letfio* quam in locis allatis expre/fimus* coquë magis* quod i* halogiara pleraque illa ladunt exempla» Cayendum igi* tur,

12 tur, ne, editionibus totidem fuffragia tribuendo, fi}* tedium multitudine incedamus, quæ & eo adfu< gtre tandem poterit, ut MStos codices, ex quibusemenda*io m primis petenda eft, numero fuo vincant typis excufi. Kec tamen hac in parte inutilis prorfus eft confenfiis exemplarium, qui propinqua junguntur cognatione: etenim aliquid is ponderis teftimonio addit, præfertim ubi codex, qui tamquam derivatus fpcflatur, pluribus vou- minibus luam debet lectionem. Ubi autem pugna inter codices, cetera cognatos, occurrit, quemadmodum s;x> cmpla di den fus editionum, proxime commemoratarum, non deiunt, illa vel correctionem, aliunde defumtam, errorem typographicum arguit: in utroque autem cafti,liquidera ex diverfis lectionibus plus una vera ede nequit* vitium in aliquo faltem ejusdem familiæ codieçf five duobus illa conftet, five pluribus, lu belle demonltrat. Thef. XX. Ubi aliquot codices pro hac vel illa leftione alleguntu r, cave, reliquos omnes aliam tenere exijlimes Expolitio«Complures codices non nifi partem continent lib*o^ rum V. Teftamenti, verbi caulta, vel Pentateuchum fo* lum, ut Synagogici aliiqwe, vel hunc una cum V.Megilloth & Haphtaroth, vel Prophetas five omnes five nonnullos, vel Pfalmos tantummodo, & ficporro; ut excatalogo iiquefc tum MStorum Biblicorum tum variarum S. co licis editionum, quem contexuerunt JACOBUS LE LONG X) & JO. CHR. WOLZIGS y). Deinde, ut codices, plane non in confilium vocatos,taceam, 3lios accurate, varietatibus eorum, etiam exilioribus, confiantes* notatis, alios minus accurate vel in quibusdam tantum ior*< - 1 ^ " * T7~-? ^lib.cit. Part.I.p. i.fqq. j)lib,cit.part. II. p.^j.iqq.

13 locis, contqler-unt variantlura legionum collevor es. Non nullos denique temporum injuri i vel facrilega manus fenpturæ vel foliorum aliqua parte mutilavit : quemadmodum, in evolvendo codices manu exaratos Berolrnenlês, eosque primi ordinis, in ejusmodi fc incidille defecdus mihi narravit Dn. Præfes, feque non modo folium offendiflö, librat Deuteronomii NiSti primi x pri vocatur, infertum, cum parte proxime antecedentis caput VIII:vum complectens, aliud vero eundem prorfus In modum ibi-*, dem apud Jefajam, quorum utrorumque cum novita*em tum a reliquo textu diverfitatem, adeoque ad commune cqrq ipfo. codice fuffragium ferendum inhabilem indolem, prodiuerit & atramentum & membrana & litterarum f^ruaura, fed & lacunam integri folii a Lev. XX. 17. ad cap. XXI. 13; in MSto autem Jecundo unius folii a Sam. XIII. g.ad cap. X!V. 17, itemque a Sach. II. 13. ad cap. V. 6. duorum a Deut. II.?.4. ad cap. IV. 9, trium vero a Pfalm* LXXVIll. 53. ad Pf LXXXIX. 4, quatuor denique foliorum, q u i, compacto codice, exfe^ta fuerint, fallam in libro Genefeos jacturam ipfiusque inde a cap. XXXIV. 29. adc. XXXVIII. 19. facri contextus* Quarç jn loco y^fjante, qui pro leftione contraria allegantur, a tota codicum fumma ita fubtrahendi non funt, ut re iqui omnes fine discrimine proleftrone textus pugnare exjftimentur, & verfa vice. Sic, quando Qen. X. 10. & cap. XI 9. voci "Taa Zeri fubjungere, itemque Gen. XI. 29. irw dçfe&ive feribere MSS. Erfurt. 1 & 2 in var.lect.* Bibi. Halenf. obfervantur, exeo non fequitur, fingulos reliquorum codicum, qui in editione illa citari folent, aliter legere; fiquidem quartus Erfurtenfis incipit demum a Gen. cap. XXXIV, quintas vero a libro Jofuæ. Nec Seidelianus, ad quem hate paflim provocat Diflertatio, ibi in cenfum venire pç*tuifîet, quoniam a cap. VII. Gen. ad $ap. XVI. hiatu laborat. B TheÇ

14 B ) 66 C $ Thef. XXI, Pentateucho Samaritano anteferendi fu n t codices Ebraici. Expolitio. Notùrn eft, Samaritas, Prophetarum libros & Hagiographa repudiantes, præter vcrfionem Pentateuchi vernaculam, eundem habere, lingua F.braica compofitum, fed litteris defcriptum Samaritanis. Hunc legis Mofaicæ finccrum ede exemplar, & palmam textui noltro Khraico praeripere, vel falrtm dubiam reddere, ex ChriPtianis doaoribus JO. MORINUS * -, IS. VOSSIUS a), ELIAS DU PIN b) RICH. SIMONIUSr', G U lt. WHISTONUS d ) aliique, novillime quidem 'CAR. FRANC. HOUBI- GANTe) & BENJ. KENNICOTT/), Cibi perfvaferunt,m-. duai tum hypothefi de prirræva charaâeris Samaritani vetuftate, tum etiam variis locis, ubi in Pentateucho Judaico corruptam, in Samaritico autem veram atque intemeratam, legionem invcnifle fibi vili funt. Ad prius vero quod attinet,litteris Samaritanis quadratas illas,qui* bus hodie facer V. Teftamenti codex apud Judæos pariter ac nos exaratus conlpicitur, antiquiores efle, fufe probatum iverunt multi graves do&ique viri, atque in his nominatim STEPH. MORINUS?), VAL. ERN. LOESCHE- RUS b), JO. FRANC. BUDDEUS i) & JAC. RHENFER- DIUS k). Quibus hac in rc nos adfiipulari jubet vel fo-... ^ z) E x er cit. Ecclef in Pent at. Samar. p.m. 2j2. fq. a ) De LXX Interp. p. (?o. fqq. b) Differt. prelim.jur Ia Bible Tom. Ï. p r) Hiß. Crit. V. Teß. Lib.I. p. 63. fqq. d) Ejfay towards reflor ing the true Text of the old Teflam. p. 4g. & alibi paflim. e ) cfr KRAFT 1. c. p f ) lib. cit. p. 321 fqq. g XExercit. de ling. primœva, p fqq- h) De caufl. ling. Ebr. p 199 fqq. i) Iiifl. Eccl. V. Teft% Tom. II.p fqq. k) Opp. 'Philology p. 238 feqq.

15 la collatio codicis Ebraici fc Samaritani, hujus ab ilio discrepantias magnam partem confufioni elementorum, quæ figura apud Judxos maxime lint ad fi nes, in feri p tura autem Samaritica v e l minorem, vel nullam ferme, inter fe cognationem habeant, originem fuum debuilîe, manifeflans. E ju sm o d i funt e. g.^gen. VIT. 19. CDTinn pro CTTDUfT, camviii. 22. ï]th pro rpnij c. XIV. 14. p-p* p ro p v u c.xv. io. m n a pro ~ \)D 2 > c. XXVII. 3<5. pro'dh; c. XXXIX. 20. fqq. "indh pro ndn ; c. XLf. 3t r - w n*?yi pro nij^nhm ; vers. 4*. njya tw i» proruas n:y«5.c. XLix. 7. t i n pro i m ; v. 12. pro vÿissn; Exod. XXI. 28. n o ' Pro ruv, c. XXII. 11. Zbm 'pro D ^ i Deut. i. 2t. nfcrw pro nam* 5 c. x x m. 13. rrnnn pro n*nn, ibidemque rrrr pro rrrv ; c. XXXII. 23. c m n o pro D'Vinai; C.XXXIII. 8. l^d n pro *pndn. Hinc videlicet prono fluit alveo, Pentateuchum Samariticum deferiptum ex Ebraico fuifle, ldque eo magis, quod telle STEPH. MORINO, in ipfo Samaritanorum codice inter litteras, figura apud eos limillimas, quarum alias pro a- liis facile obreplllle crederes, ejusmodi non facla cernitur permutatio. Quemadmodum vero legiones, jam memoratae, pleræque ineptum pariter, aut nullum plane, fundunt fenlura; ita neque exempla in Pentateucho Samaritano defunt aliorum a textu Eoraico diffidendi generun^ totidemque corruptionis indicia, ut Gen. XI. 6. UDPpro IDt i cap. XVI. 12. 'là pro*ob; c. XXL 24. y3wn pro V i m 'y c. XXXI. 47- îinnrm pro «nnntpi v. ji n so * pro 'mn* ; c. XL. 10. nmbkd pro n m ö 3 ; Exod, II. 9. inp3'«l pro lnprrtl; c. XXI. voces "pjfco 1K Ç3N3 v. ig. & C23W3 v. 20. expunctæ ; v. 28. inferta priori hemiflichio verba rnörj3 *»3 ibid. in polier, hemift. & v. 29. it. v. 32. r*ion3 pro TO, & quidem fer vaco nihilominus mafculino genere v. 28.,in VpC^, & v. 19. inflow» & 'ZV0D1-; XXIII. i. fut>jun&um nenim membrum: fln /w y '3 TOp

16 aipy* viskv kvî r r w i r w raoïl ev. Xitt. n* x r v.^, n*odq pro fhtf Dö» Num. XXIII. 2i.D'3tf pro D'an, ôc Jtylprop«; Deut IL 2$. *"?nn pro h n n \ c. XXXII. 21. on'7350 pro on vana» Quandoquidem ergo çx codice EbfaicQ non folum depremtus eft Pentateuchus Samaritanorum x fed mamfeftis etiam fcaeet nævis, iisque tam incurix fpeu e, quntn prifcbmm patrocinio interpretum, fæpius orbatis, fponte fu a corruit pofterius illud argumentum, quod locis Scripturae fanflioris, in volumine Samaritico e- inendatioribus jrffimatis, nitebatur; prsefertim quum illa, juflo inflituto examine, mutationes atque interpolationes partim ex gloflematis, p^tiin ex intempeftiva crifi, partim denique ex voluntaria frau Je, oriuudaç, adeoque hoc nomine rejiciendas, continere deprehendantur. Inter feceffiones autem, in Samaritico codi<e immerito fa las, profe&o illa haut minimi \ eft momenti, qux ad annos Patriarchales, tempus diluvii tum antecedentes, tum maxime infecutos pertinet; in quorum computatione pofl W H IS T O N U M, deconfenfu etiam JOSEPHI & LXX interpretum gloriantem, Pcntateuçhum Samaritanum fequi, Judaicum vero falfntum pronuntiare ; auii funt Hiltorix Univerfalis, quæ in Anglia prodit, aufiores, ceteroquin fagaciffimi / ). Hos vero ipfos magnopere fa lii, pro calculo Ebraico tum conflantem hac in parte omnium exemplarium lectior e m, diffidentibus contra inter fe Samariticis, tum rationes, cur Samaritani potius, quam Jucfari, annos iftos data opera modo minuerint, mocip cumulaverint, tum majorem cum indole & conftirutionc regnorum, quae temporibus Abrahami & Ifaci in Canansra ejusque vicinitate erant, Chronologic Ebraicar, quam Samaritanae, hnrmqniam, tum alia momenta, non contemnenda, militare, folidç pfîendit inlignis ille Pplyhlftor, SIG ISM U NDUS }AC. BAUM G A RTEN >») Jnterea ex h is, qux breviffime jam di Sia funt, conflabit, opinor, au loritate non modo no q inferiorem effe Samaritico, verum etiam multo fuperiorem, codicem noflrurn Ebraicum, adeoquead hujus, non illius item, tribunal deferri oportere controverfîas de locis, in lege variantibus. Quod tamen non obflnt, quo minus^nliquale teftimonium leclioni Ebraiccr, ubi cum illa confentit, perhibeat codex Samariticp«, utpote magnae antiquitati«, quantumvis infra a-tatem Pentateuch» Judarorum omnino deprimendae. TfcpL X X II. /) Univerf. Hifloty. V el, I. p fqq.»0 Anmerkt zu der AU' g tw in. W eltbißone. Part. I. pag, 149- ^ & P* y y y